Instagram. Bez filtra ebook

Od autorki

Od autorki

Książka ta sta­nowi próbę rze­tel­nego przed­sta­wie­nia histo­rii Insta­grama. Jej powsta­nie nie byłoby moż­liwe bez wkładu setek ludzi – obec­nych i byłych pra­cow­ni­ków, kadry kie­row­ni­czej i innych osób wią­żą­cych z tą apli­ka­cją swoje kariery, a także repre­zen­tan­tów kon­ku­ren­cji – tych wszyst­kich, któ­rzy poświę­ca­jąc swój czas, podzie­lili się wspo­mnie­niami, jakich ni­gdy przed­tem nie ujaw­niali dzien­ni­ka­rzom. W ostat­nich latach prze­pro­wa­dzi­łam z zało­ży­cie­lami Insta­grama wiele roz­mów, bądź z oby­dwoma razem, bądź z każ­dym z nich oddziel­nie. Oni z firmy ode­szli, ale Face­book Inc. umoż­li­wił prze­pro­wa­dze­nie ponad dwu­dzie­stu wywia­dów z aktu­al­nym zespo­łem i zarzą­dem, w tym z obec­nym sze­fem Insta­grama.

Pomimo napięć mię­dzy zało­ży­cie­lami firmy a jej nowym wła­ści­cie­lem, a także mimo moich kry­tycz­nych tek­stów o Face­bo­oku w Blo­om­berg News, wszy­scy zgod­nie uznali, że ważne, aby książka była jak naj­bar­dziej wia­ry­godna. Ile­kroć ktoś będący poten­cjal­nym źró­dłem infor­ma­cji zwra­cał się do zało­ży­cieli albo do samej firmy z pyta­niem o zgodę na roz­mowę, prze­waż­nie ją otrzy­my­wał, choć wia­domo było, że na osta­teczny wydźwięk książki nie będzie to mieć żad­nego wpływu. Wyrazy uzna­nia za tę decy­zję.

Więk­szość osób roz­ma­wiała jed­nak ze mną bez niczy­jej jed­no­znacz­nej zgody bądź wie­dzy firmy. Robiąc to, podej­mo­wali ryzyko naru­sze­nia zobo­wią­zań do zacho­wa­nia tajem­nicy, pod­pi­sy­wa­nych przez nich przy pod­ję­ciu pracy. Zresztą każdy gość głów­nej sie­dziby Face­bo­oka musi – jeśli nie jest dzien­ni­ka­rzem – pod­pi­sać takie zobo­wią­za­nie pod­czas kon­troli przy wej­ściu, jako waru­nek zezwo­le­nia na spo­tka­nie z pra­cow­ni­kiem. Z tego powodu więk­szość moich infor­ma­to­rów zastrze­gła sobie ano­ni­mo­wość zarówno w przy­padku wywia­dów, jak i dostar­czo­nych doku­men­tów czy innych mate­ria­łów.

Kon­tekst ten pozwala zro­zu­mieć, dla­czego na potrzeby tej książki przy­ję­łam kon­wen­cję opo­wie­ści, przed­sta­wia­jąc całą histo­rię z per­spek­tywy wszech­wie­dzą­cego nar­ra­tora, zespa­la­ją­cego wszyst­kie te wspo­mnie­nia. Ze względu na ochronę źró­deł nie wska­zuję kon­kret­nie, kto jakich infor­ma­cji mi udzie­lił. Tam, gdzie powo­łuję się na dostępne ser­wisy infor­ma­cyjne, wcze­śniej­sze donie­sie­nia przy­wo­łuję w przy­pi­sach koń­co­wych. Cytaty z ofi­cjal­nych wywia­dów posta­no­wi­łam ogra­ni­czyć do wypo­wie­dzi osób z zewnątrz, na przy­kład cele­bry­tów lub influ­en­ce­rów, któ­rych punkt widze­nia wzbo­gaci nasze poj­mo­wa­nie wpływu tej apli­ka­cji na świat.

Od początku pracy nad książką zabie­ga­łam o wywiad z Mar­kiem Zuc­ker­ber­giem. Pod­kre­śla­łam, że dyrek­tor gene­ralny Face­bo­oka, z któ­rym w minio­nych latach kil­ka­krot­nie prze­pro­wa­dza­łam podobne roz­mowy i któ­rego dzie­się­cio­go­dzinne zezna­nia przed Kon­gre­sem Sta­nów Zjed­no­czo­nych w 2018 roku śle­dzi­łam, jawi się w powszech­nym odczu­ciu jako swo­isty czarny cha­rak­ter. Przed rzecz­ni­kiem pra­so­wym Zuc­ker­berga argu­men­to­wa­łam, że taka książka da mu oka­zję zarówno do odnie­sie­nia się do wszyst­kich opi­sy­wa­nych przez nas momen­tów waż­nych dla histo­rii Face­bo­oka, jak i do dogłęb­nego przed­sta­wie­nia wszyst­kiego, czego wów­czas nie zdo­ła­li­śmy w pełni zro­zu­mieć.

Chcia­ła­bym zadać Zuc­ker­ber­gowi wiele trud­nych pytań, ale zaczę­ła­bym od łatwego. Dla­czego chciał kupić Insta­gram? Nie inte­re­suje mnie wpis z jego bloga, tylko praw­dziwa histo­ria. Jakie kroki i bodźce spo­wo­do­wały, że w pewien kwiet­niowy czwar­tek 2012 roku się­gnął po tele­fon i roz­po­czął pro­ces nie­zwłocz­nego prze­ję­cia tej firmy? I jak to się stało, że nie tylko ją wyku­pił, ale i zadbał o utrzy­ma­nie jej nie­za­leż­no­ści?

Mie­siąc przed ter­mi­nem odda­nia tek­stu otrzy­ma­łam mail z działu PR Face­bo­oka z odpo­wie­dzią na to pyta­nie, przy­pi­saną Zuc­ker­ber­gowi.

„To pro­ste. Ser­wis jest świetny i chcie­li­śmy mu pomóc się roz­wi­jać”.

To tyle. Żeby przed­sta­wić wam całą tę histo­rię, a w niej to, co Zuc­ker­berg mówił w klu­czo­wych momen­tach albo co myślał, musia­łam zaufać pamięci jego współ­pra­cow­ni­ków. Kon­fron­to­wa­łam te wspo­mnie­nia z firmą Face­book, cho­ciaż tam na ogół wystrze­gano się komen­to­wa­nia takich aneg­dot.

Tak więc czy­tel­nik nie powi­nien zakła­dać, że ludzie wypo­wia­da­jący się w tej książce wier­nie przy­ta­czali mi treść roz­mów. Przy­wo­łu­jąc je, pole­gali głów­nie na swo­jej pamięci. Jed­nym utrwa­liło się wię­cej szcze­gó­łów, innym mniej, ale inne. Prze­ka­zuję te wypo­wie­dzi w takiej postaci, w jakiej usły­sza­łam je pod­czas wywia­dów, gdyż może to uka­zać drogę Insta­grama zapi­saną w pamięci moich roz­mówców. Moż­liwe, że część z nich, nawet przy­ta­cza­jąc wła­sne słowa i prze­my­śle­nia, zapa­mię­tała je w for­mie uprosz­czo­nej, błęd­nie czy choćby tak, że prze­czy to rela­cjom z innych źró­deł. Insta­gram liczy sobie prze­cież z górą dzie­sięć lat. Ta książka to dla mnie naj­lep­szy spo­sób na przed­sta­wie­nie jego histo­rii w praw­dzi­wym świe­tle, bez fil­tra, a przy­naj­mniej innego niż mój wła­sny.

Wpro­wa­dze­nie. Opi­nio­twórca osta­teczny

Wpro­wa­dze­nie

Opi­nio­twórca osta­teczny

W bra­zy­lij­skim São Paulo ist­nieje ple­ne­rowa gale­ria sztuki ulicz­nej, znana jako Beco do Bat­man, Zaułek Bat­mana. Do tej nazwy nawią­zuje stwo­rzony długo po jej nada­niu jeden z naj­bar­dziej pamięt­nych tam­tej­szych murali. Przed­sta­wia on na szes­na­stu metrach kwa­dra­to­wych łusz­czą­cej się farby Pelégo, legendę bra­zy­lij­skiej piłki noż­nej, w obję­ciach Mrocz­nego Ryce­rza. Pił­ka­rza pozna­jemy po koszulce z nazwi­skiem i nume­rem 10, bo stoi odwró­cony tyłem do oglą­da­ją­cych, z policz­kiem przy­tu­lo­nym do maski Bat­mana, skła­da­jąc poca­łu­nek lub wyja­wia­jąc jakąś tajem­nicę, pod­czas gdy tam­ten dotyka dło­nią jego ple­ców.

Pew­nej mar­co­wej soboty na tle tego muralu staje młoda kobieta, głową nie­mal się­ga­jąc gór­nej kra­wę­dzi numeru na koszulce. Cechuje ją wystu­dio­wana swo­boda, ma oku­lary sło­neczne, czer­wone trampki i luźny biały top. Kolega pstryka jej kilka zdjęć: w wer­sji z uśmie­chem, potem w zadu­mie, wpa­trzo­nej w dal. Prze­cho­dzą pod następne murale, cier­pli­wie cze­kają w kolej­kach do popu­lar­nych sce­ne­rii. To samo robią dzie­siątki innych osób, w tym trzy przy­szłe mamy w przy­krót­kich koszul­kach, które przy­pro­wa­dziły ze sobą kole­żanki, mające uwiecz­nić ich cią­żowe brzuszki na tle sur­re­ali­stycz­nej fio­le­to­wej orchi­dei. Nie­da­leko nich jasno­włosa dziew­czynka z czer­woną szminką na ustach, w nie­bie­sko-czer­wo­nych szor­tach z ceki­nami i koszulce z napi­sem „Daddy’s Lit­tle Mon­ster”, pozuje z kijem bejs­bo­lo­wym przed podo­bi­zną zło­wiesz­czo wyglą­da­ją­cego ptaka, a mama poucza ją, by kij trzy­mała wyżej i groź­niej, bar­dziej jak sza­lona Har­ley Quinn z komiksu Legion samo­bój­ców. Mała zga­dza się posłusz­nie.

Na przy­cho­dzą­cych tłu­mach żerują stra­ga­nia­rze ze sto­isk, sprze­da­jący piwo i biżu­te­rię. Ktoś brzdąka na gita­rze i śpiewa po por­tu­gal­sku, licząc na pozy­ska­nie fanów swo­jej muzyki. Do instru­mentu przy­kleił dużą kartkę z nazwą swo­jego konta w mediach spo­łecz­no­ścio­wych, dopeł­nioną przez logo jedy­nej apli­ka­cji, która tu się liczy: Insta­grama.

Naro­dziny Insta­grama prze­mie­niły Beco do Bat­man w jedno z naj­czę­ściej odwie­dza­nych przez tury­stów miejsc w São Paulo. Za pośred­nic­twem por­talu wynajmu waka­cyj­nego Airbnb roz­ma­ici sprze­dawcy inka­sują około 40 dola­rów od osoby za dwie godziny w tym zaułku z „oso­bi­stymi papa­razzi”, któ­rzy zro­bią klien­tom wyso­kiej jako­ści zdję­cia do wsta­wie­nia na Insta­gram; zresztą ten rodzaj usługi Airbnb zyskał sobie szcze­gólną popu­lar­ność rów­nież wśród odwie­dza­ją­cych inne mia­sta w róż­nych zakąt­kach świata.

Dla foto­gra­fu­ją­cych ama­tor­sko jedy­nym pono­szo­nym tu kosz­tem jest stres zwią­zany z dąże­niem do per­fek­cji. Jakaś kobieta usi­łuje okieł­znać dwoje dzieci sprze­cza­ją­cych się o butelkę coli, żeby umoż­li­wić sio­strze sta­nie w kolejce do pozo­wa­nia na tle zie­lono-nie­bie­skich pawich piór. Nasto­latka, która wła­śnie zakoń­czyła sesję przy pawiu, zło­ści się na swoją kum­pelę za zmar­no­wa­nie tej oka­zji i za zdję­cia pod nie­ko­rzyst­nym kątem. Na Insta­gra­mie wygła­dzone fotki prze­ista­czają się w rze­czy­wi­stość, przy­cią­ga­jąc w to miej­sce coraz to nowych gości. Foto­gra­fu­ją­cych nikt tu nie uwiecz­nia.

Ja tra­fi­łam do tego zaułka za namową nie­ja­kiego Gabriela, obok któ­rego zda­rzyło mi się usiąść w barze sushi mojego pierw­szego wie­czoru w Bra­zy­lii. Wcze­śniej włą­czył się jako tłu­macz, gdy słaba zna­jo­mość por­tu­gal­skiego blo­ko­wała mi kon­takt z obsługą lokalu. Wyja­śni­łam mu, że wybra­łam się w podróż, żeby lepiej zro­zu­mieć Insta­gram i jego wpływ na świa­tową kul­turę. Gdy w trak­cie naszej roz­mowy szef kuchni przy­niósł na prze­ką­skę sashimi i nigiri, Gabriel oba te dania sfo­to­gra­fo­wał na uży­tek swo­jej rela­cji na Insta­gramie, jed­no­cze­śnie ubo­le­wa­jąc, że jego zna­jo­mymi tak owład­nęła obse­sja dzie­le­nia się swoim życiem z innymi, że wąt­pił, czy oni sami coś jesz­cze z tego życia mają.

• • • • • • • • • • • • •

Mie­siąc w mie­siąc z Insta­grama korzy­sta nas co naj­mniej miliard. Robimy zdję­cia i utrwa­lamy na fil­mach to, co jemy, nasze twa­rze, ulu­bioną sce­ne­rię, naszych bli­skich i uko­cha­nych, a potem wszystko udo­stęp­niamy w nadziei, że prze­ka­zu­jemy innym infor­ma­cje o tym, jacy jeste­śmy lub jacy chcie­li­by­śmy być. Wcho­dzimy w inte­rak­cje z postami i ze sobą nawza­jem, licząc na pogłę­bie­nie więzi, wzmoc­nie­nie sieci kon­tak­tów lub naszej marki. Tak toczy się obec­nie życie. Rzadko się zasta­na­wiamy, jak do tego dopro­wa­dzi­li­śmy i co to ozna­cza.

A powin­ni­śmy. Insta­gram był jedną z pierw­szych apli­ka­cji wyko­rzy­stu­ją­cych w pełni nasze przy­wią­za­nie do tele­fo­nów i skła­nia­ją­cych nas do doświad­cza­nia życia przez obiek­tyw apa­ratu w imię cyfro­wego dowar­to­ścio­wa­nia. Histo­ria Insta­grama dobit­nie poka­zuje, jak dra­ma­tyczny wpływ na naszą egzy­sten­cję oraz na to, kogo pre­miuje nasza gospo­darka, mogą mieć decy­zje podej­mo­wane w fir­mie z branży mediów spo­łecz­no­ścio­wych – doty­czące tego, jakiej muzyki słu­chają użyt­kow­nicy, jakie pro­dukty two­rzyć i jak należy mie­rzyć suk­ces.

Zamie­rzam zabrać was za kulisy, do zało­ży­cieli Insta­grama, Kevina Systroma i Mike’a Krie­gera, i poka­zać, w jaki spo­sób posta­no­wili wyko­rzy­stać wpływ ich wyna­lazku na nasze postawy. Każda decy­zja, którą pod­jęli, wywo­ły­wała efekt domina. Na przy­kład sprze­da­jąc swoją firmę Face­bo­okowi, nie tylko zapew­nili Insta­gra­mowi przy­szłość na lata, ale i pomo­gli temu gigan­towi mediów spo­łecz­no­ścio­wych umoc­nić się i jesz­cze bar­dziej góro­wać nad kon­ku­ren­cją. Po tej sprze­daży fakt, że kul­tura Face­bo­oka prak­tycz­nie spro­wa­dzała się do budo­wa­nia potęgi firmy bez względu na koszty, tak roz­cza­ro­wał zało­ży­cieli Insta­grama, że odrzu­cili ten kie­ru­nek, sku­pia­jąc się na two­rze­niu pro­duktu prze­my­śla­nego i dopra­co­wa­nego, któ­rego popu­lar­ność kształ­tują wła­sne opo­wie­ści Insta­grama o jego naj­więk­szych użyt­kow­ni­kach. Ten plan tak się spraw­dził, że suk­ces Insta­grama w efek­cie zagro­ził Face­bo­okowi i jego dyrek­to­rowi gene­ral­nemu Mar­kowi Zuc­ker­ber­gowi.

Los, jaki zakoń­cze­nie tej histo­rii przy­nio­sło zało­ży­cie­lom Insta­grama, łącz­nie z ich szorst­kim roz­sta­niem z firmą w 2018 roku, nie sta­nie się naszym udzia­łem. Insta­gram tak wrósł w naszą codzien­ność, że histo­rii firmy nie da się oddzie­lić od jego oddzia­ły­wa­nia na nas. Stał się mier­ni­kiem zna­cze­nia kul­tu­ro­wego, czy to w szkole, we wspól­no­cie zain­te­re­so­wań, czy w skali świata. Znaczna część popu­la­cji naszego globu łak­nie roz­po­zna­wal­no­ści w świe­cie wir­tu­al­nym i dowar­to­ścio­wa­nia, co wiele z tych osób osiąga w postaci laj­ków (polu­bień), komen­ta­rzy, fol­lo­wer­sów (obser­wu­ją­cych) i umów spon­sor­skich. W ramach Face­bo­oka i poza nim histo­ria Insta­grama spro­wa­dza się do opo­wie­ści o styku kapi­ta­li­zmu i ego­ty­zmu – o tym, jak daleko posu­nie się czło­wiek, chro­niąc to, co zbu­do­wał i w czym upa­truje suk­cesu.

Ta apli­ka­cja stała się cele­bry­to­twór­czą maszynką do zdo­by­wa­nia laj­ków, jakiej świat nie widział. Ponad 200 milio­nów użyt­kow­ni­ków Insta­grama ma prze­szło 50 tysięcy fol­lo­wer­sów, co według plat­formy Dove­tale, ana­li­zu­ją­cej oddzia­ły­wa­nie influ­en­ce­rów, pozwala już na utrzy­my­wa­nie się z pro­mo­cji marek. Wię­cej niż milion fol­lo­wer­sów pozy­skała sobie nie­spełna jedna setna ogółu użyt­kow­ni­ków. Bio­rąc pod uwagę ogrom Insta­grama, te 0,00603 to ponad 6 milio­nów insta-cele­bry­tów, z któ­rych więk­szość roz­sła­wiła wła­śnie ta apli­ka­cja. Dla zobra­zo­wa­nia skali wystar­czy wspo­mnieć, że miliony ludzi i marek mają wię­cej fol­lo­wer­sów niż dzien­nik „The New York Times” pre­nu­me­ra­to­rów. Dzia­ła­nia mar­ke­tin­gowe pro­wa­dzone za pośred­nic­twem tych ludzi, zwłasz­cza wła­ści­cieli firm medial­nych, wyko­rzy­stu­ją­cych kształ­to­wa­nie tren­dów, mar­ke­ting nar­ra­cyjny i dostar­cza­nie roz­rywki, to dziś prze­mysł wart miliardy dola­rów.

Cała ta aktyw­ność wsą­cza się w nasze śro­do­wi­sko, oddzia­łu­jąc na nas nie­za­leż­nie od tego, czy uży­wamy Insta­grama, czy nie. Firmy chcące zwró­cić naszą uwagę – od hoteli i restau­ra­cji po duże marki kon­su­menc­kie – zmie­niają podej­ście do pro­jek­to­wa­nia swo­ich wnętrz i prze­strzeni oraz do pro­mo­wa­nia pro­duk­tów, prze­stra­ja­jąc swoje stra­te­gie zaspo­ka­ja­nia potrzeb na nowy język komu­ni­ka­cji wizu­al­nej, godny uwiecz­nie­nia na Insta­gra­mie. Jeśli przyj­rzeć się aran­ża­cjom prze­strzeni han­dlo­wych, samych pro­duk­tów czy nawet wnętrz domów, widać wpływ tej apli­ka­cji, znacz­nie bar­dziej rzu­ca­jący się w oczy niż oddzia­ły­wa­nie Face­bo­oka czy Twit­tera.

W prze­strzeni fir­mo­wej w San Fran­ci­sco, o któ­rej wspo­mi­nam w Bez fil­tra, książki na przy­kład uło­żono nie w kolej­no­ści alfa­be­tycz­nej, według tytu­łów lub nazwisk auto­rów, ale kie­ru­jąc się kolo­rami okła­dek, co było cał­kiem sen­sowną decy­zją, jeśli nad ich odkry­wa­nie przed­kła­dało się este­tykę podyk­to­waną przez Insta­gram. Gdy wywo­dząca się z Man­hat­tanu sieć bur­ge­rowni Black Tap wymy­śliła kuszące kok­tajle mleczne, zwień­czone por­cjami cia­sta, ludzie mie­sią­cami oble­gali ich lokale, żeby zama­wiać te mega­de­sery. Choć mało komu uda­wało się spa­ła­szo­wać do końca owe cuda, nabywcy czuli się w obo­wiązku je foto­gra­fo­wać. W Japo­nii na pro­jek­to­wa­nie z myślą o Insta­gramie ukuto nawet odrębny ter­min: Insta-bae (インスタ映え), fone­tycz­nie: insta-baj-i. Im bar­dziej coś było Insta-bae, ubiór czy choćby kanapka, tym więk­sze miało szanse na suk­ces, śro­do­wi­skowy bądź komer­cyjny.

Stu­dent uni­wer­sy­tetu, z któ­rym roz­ma­wia­łam w Lon­dy­nie, wyja­śnił, że więk­sza liczba fol­lo­wer­sów na Insta­gra­mie pod­nosi praw­do­po­do­bień­stwo wyboru na jakąś funk­cję przy­wód­czą na kam­pu­sie. W Los Ange­les roz­ma­wia­łam z kobietą zbyt młodą, by legal­nie mogła pić alko­hol, a ze względu na pokaźne grono obser­wu­ją­cych ją na Insta­gra­mie zapra­szaną przez pro­mo­to­rów trun­ków do udziału w eks­klu­zyw­nych impre­zach. W Indo­ne­zji pewien rodzic opo­wie­dział mi o córce uczą­cej się w szkole w Japo­nii i każ­dego lata przy­wo­żą­cej do domu walizki japoń­skich dóbr kon­sump­cyj­nych, by sprze­da­wać je u sie­bie za pomocą zdjęć tych pro­duk­tów wsta­wia­nych na Insta­gram. Roz­ma­wia­łam także z parą Bra­zy­lij­czy­ków, któ­rzy z kuchni w swoim miesz­ka­niu pro­wa­dzili przed­się­wzię­cie pie­kar­ni­cze na sze­roką skalę, zdo­by­wa­jąc sobie dzie­siątki tysięcy fol­lo­wer­sów pącz­kami w kształ­cie liter skła­da­ją­cych się na wyzna­nie „Kocham cię”.

Insta­gram dostar­czył paliwa nie tylko karie­rom, ale i całym cele­bryc­kim impe­riom. Kris Jen­ner, mene­dżerka zna­nej z reality show rodziny Kar­da­shia­nek i Jen­nerek, przy­pi­suje tej apli­ka­cji prze­isto­cze­nie jej pracy przy pro­gra­mie Z kamerą u Kar­da­shia­nów w trwa­jący na okrą­gło cykl pro­mo­cji tre­ści oraz marki. W swo­jej przy­po­mi­na­ją­cej pałac rezy­den­cji w Hid­den Hills, w Kali­for­nii, budzi się mię­dzy czwartą trzy­dzie­ści a piątą i zanim zrobi cokol­wiek innego, odpala wia­domą apli­ka­cję.

– Wystar­czy, że wejdę na Insta­gram, a już wiem, co u mojej rodziny, u wnu­ków, w moim biz­ne­sie – wyja­śnia. – Mogę natych­miast spraw­dzić, co u dzieci. Co każde robi? Czy już wstały? Czy wsta­wiają zdję­cia dla firm zgod­nie z pla­nem? Czy dobrze się bawią?

Plan postów na Insta­gra­mie jest wyeks­po­no­wany w biu­rze Kris, ale ist­nieje też w postaci wydruku, który otrzy­muje ona co wie­czór i każ­dego ranka. Kris i jej dzieci są repre­zen­tan­tami dzie­sią­tek marek, takich jak Adi­das, Calvin Klein czy Stu­art Weit­zman, ale też pro­mują wła­sne linie kosme­ty­ków do maki­jażu i pie­lę­gno­wa­nia urody. Pięć współ­two­rzą­cych tę rodzinę sióstr – Kim Kar­da­shian West, Kylie Jen­ner, Ken­dall Jen­ner, Khloé Kar­da­shian i Kourt­ney Kar­da­shian – łącz­nie ma zasięg prze­szło pół miliarda fol­lo­wer­sów.

W dniu, w któ­rym roz­ma­wiamy, Kris jest w dro­dze na insta­gra­mowe różowe party, na któ­rym będzie pro­mo­wać linię kosme­ty­ków do pie­lę­gna­cji skóry dla swo­jej córki Kylie. Wraca pamię­cią do pierw­szego razu, kiedy to Kylie zapy­tała ją, czy warto wyjść z pro­mo­wa­niem poma­dek do ust jedy­nie na Insta­gra­mie, bez fizycz­nej obec­no­ści pro­duk­tów w skle­pach.

– Powie­dzia­łam jej: „Zacznij od zestawu z trzema kolo­rami i to muszą być te kolory, które naprawdę kochasz” – opo­wiada. – „Bo albo okażą się nie­sa­mo­wite i będą roz­chwy­ty­wane, albo zali­czą klapę i pozo­sta­nie ci uży­wa­nie do końca życia tylko tych trzech barw”.

Wtedy, w 2015 roku, gdy Kylie wsta­wiła link do swo­jej strony, prze­by­wały razem w biu­rze Kris. Chwilę póź­niej cała oferta została wyprze­dana.

– Myśla­łam, że coś się popsuło – wspo­mina Kris. – Zerwało się połą­cze­nie? Może padła sieć? Co się stało?

Klapy nie było. Otrzy­mały za to sygnał, że cokol­wiek Kylie każe ludziom zro­bić, oni speł­nią te ocze­ki­wa­nia. Przez kilka następ­nych mie­sięcy, ile­kroć Kylie zapo­wia­dała na swoim Insta­gra­mie poja­wie­nie się nowych pro­duk­tów, na jej stro­nie cze­kało ponad 100 tysięcy chęt­nych. Cztery lata póź­niej, gdy Kylie prze­kro­czyła dwu­dzie­sty pierw­szy rok życia, „For­bes” umie­ścił ją na okładce i ogło­sił naj­młod­szą w dzie­jach miliar­derką, która do wszyst­kiego doszła sama. Obec­nie wygląda na to, że każdy insta­gra­mowy guru spraw urody ma wła­sną linię pro­duk­tów.

• • • • • • • • • • • • •

W naszym spo­łe­czeń­stwie wspo­mniana tu suma – miliard – ma szcze­gólną moc. Sta­nowi, zwłasz­cza w biz­ne­sie, wyznacz­nik osią­gnię­cia wyjąt­ko­wego sta­tusu osoby nie­ty­kal­nej, awansu na szcze­bel, na któ­rym wzbu­dza się nabożną cześć i zain­te­re­so­wa­nie mediów. W 2018 roku, gdy na łamach „For­besa” sza­co­wano war­tość netto majątku Kylie Jen­ner na bli­ską progu 900 milio­nów dola­rów, Josh Ostro­vsky, wła­ści­ciel popu­lar­nego, a zara­zem budzą­cego kon­tro­wer­sje insta­gra­mo­wego konta saty­rycz­nego @the­fa­tje­wish, wezwał swo­ich fol­lo­wer­sów do zbiórki 100 milio­nów dola­rów dla niej. „Nie chcę żyć w świe­cie, w któ­rym Kylie Jen­ner nie ma miliarda dola­rów” – wyznał w pod­pi­sie, pusz­cza­jąc w ruch cykl żar­to­bli­wych virali.

Po prze­ję­ciu przez Face­bo­oka – w trans­ak­cji, która zaszo­ko­wała branżę – Insta­gram stał się pierw­szą apli­ka­cją na urzą­dze­nia mobilne wyce­nioną na miliard dola­rów. Odniósł nie­wia­ry­godny suk­ces, nawet jak na start-upy. W 2010 roku, gdy ta apka star­to­wała, nic nie zapo­wia­dało, że sta­nie się giełdą popu­lar­no­ści lub plat­formą pro­mo­cji wła­snych marek użyt­kow­ni­ków. Chwy­ciła, bo spraw­dziła się jako miej­sce nie tylko pozwa­la­jące się przyj­rzeć życiu innych, ale i oglą­dać je przez obiek­tywy apa­ra­tów w tele­fo­nach.

Według Chrisa Mes­siny, pro­jek­tanta pro­duktu, który zapi­sał się w histo­rii jako dzie­więt­na­sty użyt­kow­nik Insta­grama i wyna­lazca hasz­taga, moż­li­wość spoj­rze­nia z per­spek­tywy kogoś innego była szo­ku­jącą nowo­ścią – być może porów­ny­walną z feno­me­nem psy­cho­lo­gicz­nym, któ­rego doświad­czają astro­nauci, pierw­szy raz oglą­da­jący Zie­mię z kosmosu. Na Insta­gra­mie mogłeś wnik­nąć w życie paste­rza reni­fe­rów z Nor­we­gii albo połu­dnio­wo­afry­kań­skiego wypla­ta­cza koszy­ków. Otrzy­ma­łeś też moż­li­wość dzie­le­nia się swoim życiem i przed­sta­wie­nia prze­my­śleń na jego temat w for­mie, jaką uzna­łeś za naj­od­po­wied­niej­szą.

– Daje ci wgląd w naturę czło­wieka i nowe spoj­rze­nie na świat, a także na war­tość tego wszyst­kiego – wyja­śnił Mes­sina. – Insta­gram to lustro, w któ­rym się odbi­jamy, pozwa­la­jące każ­demu z nas na wnie­sie­nie wła­snego doświad­cze­nia w zro­zu­mie­nie tego świata.

Kiedy Insta­gram zwięk­szał swój zasięg, jego twórcy wciąż sta­rali się zacho­wać to poczu­cie odkry­wa­nia. Stali się ini­cja­to­rami tren­dów este­tycz­nych dla całego poko­le­nia, odpo­wie­dzial­nymi za wpa­ja­nie nam kultu wizu­al­nie fra­pu­ją­cych doznań, któ­rymi możemy się dzie­lić z naszymi zna­jo­mymi, a także z nie­zna­nymi nam oso­bami, nagra­dza­ją­cymi nas za to laj­kami i dołą­cze­niem do grona naszych fol­lo­wer­sów. Mocno inwe­sto­wali w stra­te­gię wydaw­ni­czą, by wska­zać cel, któ­remu w ich zało­że­niu ma słu­żyć Insta­gram: pre­zen­to­wa­nie wie­lo­ści per­spek­tyw i budze­nie kre­atyw­no­ści. Powstrzy­mali się od wpro­wa­dze­nia takich ele­men­tów spa­mer­skiej tak­tyki Face­bo­oka, jak zasy­py­wa­nie powia­do­mie­niami i mailami. Oparli się doda­niu narzę­dzi wspo­ma­ga­ją­cych budżety influ­en­ce­rów. Nie da się na przy­kład umie­ścić w poście hiper­łą­cza, nie można też udo­stęp­niać cudzego posta, jak robi się to na Face­bo­oku.

Do nie­dawna dbali o nie­zmien­ność mier­ni­ków umoż­li­wia­ją­cych nam porów­ny­wa­nie sie­bie z innymi, a tym samym dąże­nie do osią­ga­nia wyż­szych pozio­mów roz­po­zna­wal­no­ści. Insta­gram w swo­jej apli­ka­cji dał użyt­kow­ni­kom trzy pro­ste miary ich doko­nań: liczbę fol­lo­wer­sów, liczbę obser­wo­wań i lajki pod wsta­wio­nymi zdję­ciami. Taka infor­ma­cja zwrotna wystar­czała, by doświad­cze­nia z Insta­gramem sta­wały się eks­cy­tu­jące, a nawet zdolne uza­leż­nić. Z każ­dym polu­bie­niem i nowym obser­wu­ją­cym użyt­kow­nik odczu­wał drobny przy­pływ satys­fak­cji, kie­ru­jący do ośrod­ków nagrody w mózgu zastrzyk dopa­miny. A gdy z cza­sem ludzie odkry­wali, jak sobie dobrze radzić z Insta­gramem, wzmac­niało to nie tylko ich sta­tus w tej spo­łecz­no­ści, ale i poten­cjał ryn­kowy.

Ze względu na fil­try, pier­wot­nie popra­wia­jące zdję­cia niskiej jako­ści robione tele­fo­nami, Insta­gram wystar­to­wał jako miej­sce poka­zy­wa­nia ludz­kiego życia w wer­sji pod­ra­so­wa­nej. Użyt­kow­nicy zaczęli bez więk­szych opo­rów akcep­to­wać fakt, że wszystko, co widzą, sko­ry­go­wano, by wyglą­dało lepiej. Nad rze­czy­wi­sto­ścią brały górę aspi­ra­cje i kre­atyw­ność. Spo­łecz­ność Insta­grama stwo­rzyła nawet hasz­tag #nofil­ter, by ludzie mogli dawać znać, że wsta­wiają coś zgod­nego z prawdą, bez upięk­szeń.

Kon­tem o naj­więk­szej licz­bie fol­lo­wer­sów, bo liczą­cym ich 322 miliony, jest na Insta­gra­mie @insta­gram, kon­tro­lo­wane przez firmę. Jest to w pełni uza­sad­nione, gdyż wła­śnie firma ma naj­więk­szy wpływ na ukształ­to­wany przez sie­bie świat. W 2018 roku Insta­gram osią­gnął gra­nicę miliarda użyt­kow­ni­ków mie­sięcz­nie – swój drugi kamień milowy ozna­czony „miliar­dem”. Nie­długo póź­niej jego zało­ży­ciele ode­szli z pracy. Systrom i Krie­ger odkryli bowiem, że nawet osią­gnię­cie naj­wyż­szych szcze­bli suk­cesu w biz­ne­sie nie zawsze speł­nia ocze­ki­wa­nia.

1 | PRO­JEKT CODE­NAME

PRO­JEKT CODE­NAME

Powie­dział­bym, że jestem dość nie­bez­pieczny, bo znam się na kodo­wa­niu, ale i wystar­cza­jąco towa­rzy­ski, by sprze­dać naszą firmę. I myślę, że w przed­się­bior­czo­ści to zabój­cze połą­cze­nie1.

– Kevin Systrom, współ­za­ło­ży­ciel Insta­grama

Kevin Systrom nie zamie­rzał rzu­cać szkoły, ale i tak chciał się spo­tkać z Mar­kiem Zuc­ker­ber­giem.

Systrom, liczący jakieś metr dzie­więć­dzie­siąt sześć bru­net o pocią­głej twa­rzy, z lek­kim zezem, poznał tego zało­ży­ciela lokal­nego start-upu przez zna­jo­mych z Uni­wer­sy­tetu Stan­forda w pierw­szej poło­wie 2005 roku, na impre­zie w San Fran­ci­sco, gdzie sączyli piwo z czer­wo­nych, pla­sti­ko­wych kub­ków. Zuc­ker­berg sta­wał się cudow­nym dziec­kiem branży nowych tech­no­lo­gii, a powo­do­wała to praca nad The­Fa­ce­Book.com, sie­cio­wym ser­wi­sem spo­łecz­no­ścio­wym, który zaini­cjo­wał z kole­gami rok wcze­śniej na Uni­wer­sy­te­cie Harvarda, roz­sze­rza­jąc potem zasięg na uczel­niane kam­pusy w całym kraju. Stu­denci uży­wali tej witryny do infor­mo­wa­nia na bie­żąco w nie­wielu sło­wach, czym się zaj­mują, i wsta­wia­nia tych sta­tu­sów na ich „ścianki” na Face­bo­oku. Strona była pro­sta, białe tło z nie­bie­skim obra­mo­wa­niem; niczym nie przy­po­mi­nała ser­wisu Myspace z jego krzy­kli­wym desi­gnem i kon­fi­gu­ro­wal­nymi czcion­kami. Roz­ra­stała się tak szybko, że Zuc­ker­berg uznał, iż powrót na stu­dia nie ma sensu.

W Zao Noodle Bar, nieco ponad pół­tora kilo­me­tra od kam­pusu Stan­forda, sta­rał się teraz prze­ko­nać Systroma do pod­ję­cia takiej samej decy­zji. Obaj nie­dawno osią­gnęli wiek upraw­nia­jący do spo­ży­wa­nia alko­holu, ale Zuc­ker­berg – ćwierć metra niż­szy od Systroma, o jasnych krę­co­nych wło­sach i z bla­do­ró­żową cerą, wiecz­nie w klap­kach Adi­dasa, luź­nych dżin­sach i zapi­na­nej na zamek blu­zie z kap­tu­rem – wyglą­dał znacz­nie mło­dziej. Chciał wzbo­ga­cić face­bo­okowe dozna­nia o wię­cej zdjęć niż tylko pro­fi­lowe i zale­żało mu, by zajął się tym Systrom.

Systro­mowi pochle­biało, że wer­buje go Zuc­ker­berg, któ­rego uwa­żał za hiper­in­te­li­gent­nego. Sie­bie jed­nak nie zali­czał do świet­nych pro­gra­mi­stów. Na Uni­wer­sy­te­cie Stan­forda czuł się jak zwy­kły czło­wiek wśród geniu­szy z całego świata, a pierw­szy i jedyny kurs infor­ma­tyczny zali­czył tylko na ocenę dobrą. Mimo to wpi­sy­wał się w kate­go­rię, któ­rej potrze­bo­wał Zuc­ker­berg. Pocią­gała go foto­gra­fia, a jed­nym z jego pobocz­nych pro­jek­tów była usługa inter­ne­towa Pho­to­box, umoż­li­wia­jąca ludziom wgry­wa­nie pli­ków z dużymi zdję­ciami, a potem udo­stęp­nia­nie ich lub dru­ko­wa­nie, zwłasz­cza po impre­zach jego stu­denc­kiego brac­twa, Sigma Nu.

Pho­to­box sta­no­wił wystar­cza­jący magnes dla Zuc­ker­berga, wtedy jesz­cze nie­prze­sad­nie wyma­ga­ją­cego. Rekru­ta­cja to przy budo­wie start-upów zawsze naj­trud­niej­szy temat, a The­Fa­ce­book.com roz­ra­stał się tak szybko, że potrze­bo­wał sił robo­czych. Kilka mie­sięcy wcze­śniej widziano Zuc­ker­berga przed uni­wer­sy­tec­kim budyn­kiem infor­ma­tyki, jak wzo­ru­jąc się na klu­bach z kam­pusu wer­bu­ją­cych człon­ków, z reklamą swo­jego start-upu w ręce usi­ło­wał przy­cią­gnąć uwagę pro­gra­mi­stów. Teraz ude­rzył z gru­bej rury, wyja­śnia­jąc Systro­mowi, że ofe­ruje mu życiową szansę zna­le­zie­nia się w cen­trum cze­goś naprawdę wiel­kiego w przy­szło­ści. W następ­nej kolej­no­ści Face­book miał się otwo­rzyć na uczniów liceów, a z cza­sem na cały świat. Firma Zuc­ker­berga dążyła do tego, by uzy­skać wię­cej pie­nię­dzy od inwe­sto­rów kapi­ta­ło­wych i któ­re­goś dnia oka­zać się więk­sza niż Yahoo!, Intel czy Hew­lett-Pac­kard.

A potem, gdy restau­ra­cja spraw­dziła kartę kre­dy­tową Zuc­ker­berga, ta nie prze­szła. Winą za to obar­czył on pre­zesa swo­jej firmy, Seana Par­kera.

Kilka dni póź­niej Systrom wybrał się na wycieczkę na pobli­skie wzgó­rza wraz z Fern Man­del­baum, men­torką patro­nu­jącą mu w ramach kursu przed­się­bior­czo­ści – absol­wentką MBA w dzie­dzi­nie inwe­sto­wa­nia na rynku kapi­ta­ło­wym, też z Uni­wer­sy­tetu Stan­forda, ale z 1978 roku. Zanie­po­ko­iło ją, że Systrom, anga­żu­jąc się cał­ko­wi­cie w reali­za­cję nie­swo­ich wizji, może zmar­no­wać swój poten­cjał.

– Nie wchodź w tego Face­bo­oka – powie­działa. – To mrzonka. Daleko nie zaj­dzie.

Systrom przy­znał jej rację. Zresztą nie przy­je­chał do Doliny Krze­mo­wej po to, by się szybko wzbo­ga­cić na jakimś start-upie. Zamie­rzał zdo­być świa­to­wej klasy wykształ­ce­nie i dyplom Stan­forda. Podzię­ko­wał Zuc­ker­ber­gowi za poświę­cony mu czas i zapla­no­wał sobie inny typ przy­gody: stu­dia we Wło­szech, we Flo­ren­cji. Mieli pozo­stać w kon­tak­cie.

• • • • • • • • • • • • •

Flo­ren­cja prze­mó­wiła do Systroma tak, jak nie zdo­łał tego zro­bić Face­book. Apli­ku­jąc na uni­wer­sy­tet, myślał o zro­bie­niu dyplo­mów z inży­nie­rii budow­la­nej i histo­rii sztuki. Widział sie­bie podró­żu­ją­cego po świe­cie, restau­ru­ją­cego stare kate­dry lub malo­wi­dła. Uwiel­biał to, jak nauka kryje się za sztuką i jak pro­ste inno­wa­cje – w rodzaju ponow­nego odkry­cia per­spek­tywy, jakiego doko­nał w dobie Odro­dze­nia archi­tekt Filippo Bru­nel­le­schi – potra­fią cał­ko­wi­cie zmie­nić cha­rak­ter mię­dzy­ludz­kiej komu­ni­ka­cji. Do pięt­na­stego wieku zachod­nie malar­stwo było głów­nie pła­skie i cokol­wiek komik­sowe i dopiero uwzględ­nie­nie per­spek­tywy nadało mu głę­bię, przez co stało się ono bliż­sze hiper­re­ali­zmowi i bar­dziej roz­bu­dzało emo­cje.

Systrom lubił się zasta­na­wiać nad tym, jak coś jest zro­bione, roz­pra­co­wy­wać sys­temy i szcze­góły istotne dla two­rze­nia dzieł wyso­kiej jako­ści. We Flo­ren­cji owład­nęła nim miniob­se­sja na punk­cie wło­skiej sztuki rze­mieśl­ni­czej, zgłę­biał taj­niki winiar­stwa, pro­ces mode­lo­wa­nia skóry na buty, a potem ich szy­cia, a także tech­niki spie­nia­nia mleka dla uzy­ska­nia względ­nie dobrego cap­puc­cino.

Już w cza­sach szczę­śli­wego dzie­ciń­stwa pod­cho­dził do swo­ich zain­te­re­so­wań z żar­li­wo­ścią bada­cza, dążył do dosko­na­ło­ści. Uro­dzony w grud­niu 1983 roku, dora­stał wraz z sio­strą Kate w dwu­kon­dy­gna­cyj­nym domu z dłu­gim pod­jaz­dem, przy wysa­dza­nej drze­wami ulicy w pod­miej­skim Hol­li­ston, około godziny drogi na zachód od Bostonu, w Mas­sa­chu­setts. Jego try­ska­jąca ener­gią mama, Diane, była wice­pre­ze­sem do spraw mar­ke­tingu w pobli­skim Mon­ster.com, a póź­niej w fir­mie Zip­car, i to ona zapo­znała dzieci z inter­ne­tem jesz­cze w cza­sach, gdy łączono się z nim przez tele­fon. Ojciec, Doug, zaj­mo­wał sta­no­wi­sko kie­row­ni­cze w dziale zaso­bów ludz­kich kon­cernu będą­cego wła­ści­cie­lem sieci dys­kon­tów Mar­shalls i Home Goods. Systrom, chło­piec poważny i cie­kawy świata, uwiel­biał wizyty w biblio­tece i gra­nie na kom­pu­te­rze w pierw­szo­oso­bową strze­lankę Doom II, osa­dzoną w fan­ta­styczno-nauko­wym szta­fażu i pełną demo­nów. Zna­jo­mość pod­staw pro­gra­mo­wa­nia pozwo­liła mu two­rzyć wła­sne poziomy tej gry.

Z jed­nej pochła­nia­ją­cej go pasji rzu­cał się w inną, a o kolej­nych sta­diach było w jego oto­cze­niu gło­śno – nie­kiedy dosłow­nie. Pod­czas fazy didżej­skiej, przy­pa­da­ją­cej na pobyt w szkole z inter­na­tem w Mid­dle­sex, spra­wił sobie dwa gra­mo­fony, a za okno swo­jego pokoju w aka­de­miku wysta­wił antenę, żeby nada­wać pro­gramy wła­snego radia, gra­ją­cego niszową wów­czas muzykę elek­tro­niczną. Jako nasto­la­tek wkra­dał się do klu­bów dla ludzi „dwa­dzie­ścia jeden plus”, by obser­wo­wać swo­ich idoli na żywo, ale po alko­hol tam nie się­gał, żeby bar­dziej nie łamać prze­pi­sów2.

Systroma jedni od razu lubili, a inni skre­ślali z miej­sca jako pre­ten­sjo­nal­nego prze­mą­drzalca, lubią­cego się pysz­nić. Potra­fił słu­chać, ale też rwał się do poucza­nia innych w róż­nych kwe­stiach – co było wyni­kiem wie­lo­ści jego zain­te­re­so­wań – wywo­łu­jąc podziw lub zaże­no­wa­nie. Był z tych, któ­rzy, choć wie­dzą, że jest ina­czej, mówią, że nie są w czymś dobrzy lub na coś ni­gdy by się nie zdo­byli, balan­su­jąc na gra­nicy mię­dzy wia­ry­god­no­ścią a nad­mierną samo­kry­tyką. Chcąc wpa­so­wać się w Dolinę Krze­mową, musiał na przy­kład czę­sto pod­kre­ślać swoje ner­dow­skie kwa­li­fi­ka­cje z cza­sów szkoły śred­niej – gra­nie w gry wideo i pisa­nie pro­gra­mów dla przy­jem­no­ści – rzadko nato­miast wspo­mi­nał, że był rów­nież kapi­ta­nem dru­żyny lacrosse3 i że w brac­twie stu­denc­kim miał za zada­nie robić szum wokół orga­ni­zo­wa­nych przez nie imprez. Człon­ko­wie brac­twa cenili jego nowa­tor­skie wyko­rzy­sty­wa­nie wirali jako środka do przy­cią­ga­nia tysięcy uczest­ni­ków. Pierw­szą tego typu pro­duk­cją Systroma był nakrę­cony w 2004 roku klip Moon­splash, przed­sta­wia­jący człon­ków brac­twa tań­czą­cych w mono­chro­ma­tycz­nych kostiu­mach do pio­senki Snoop Dogga, Drop It Like It’s Hot. Pod­czas takich wyda­rzeń Systrom zawsze peł­nił funk­cję didżeja.

Na sto­sun­kowo długi okres pochło­nęła go foto­gra­fia. W szkole śred­niej napi­sał kie­dyś, że lubi za pomocą tego medium „poka­zy­wać wszyst­kim swoje widze­nie świata” oraz „inspi­ro­wać innych do spoj­rze­nia na ten świat nowym okiem”4. Przed wyjaz­dem do Flo­ren­cji, owej kolebki Odro­dze­nia, zdo­był sze­roką wie­dzę o foto­gra­fo­wa­niu i zaosz­czę­dził dość pie­nię­dzy, by po inten­syw­nych poszu­ki­wa­niach kupić jeden z naj­lep­szych apa­ra­tów wyso­kiej jako­ści, na jaki było go stać, z bar­dzo ostrymi obiek­ty­wami. Zamie­rzał robić z niego uży­tek na stu­diach.

Na jego flo­renc­kim nauczy­cielu, nie­ja­kim Char­liem, nie zro­biło to wra­że­nia.

– Nie o dąże­nie do per­fek­cji tu cho­dzi5 – oznaj­mił. – Daj mi go.

Systrom przy­pusz­czał, że pro­fe­sor chce sko­ry­go­wać usta­wie­nia. Tam­ten jed­nak zabrał cenny naby­tek gdzieś na zaple­cze, po czym wró­cił z mniej­szym apa­ra­tem, marki Holga, któ­rym można było robić jedy­nie nie­ostre czarno-białe zdję­cia w for­ma­cie kwa­dratu. W pla­sti­ko­wej obu­do­wie apa­rat wyglą­dał jak zabawka. Char­lie zaka­zał Systro­mowi uży­wa­nia jego wypa­sio­nego apa­ratu przez naj­bliż­sze trzy mie­siące, tłu­ma­cząc, że jakość two­rzo­nej sztuki nie musi zale­żeć od klasy apa­ratu.

– Naucz się kochać nie­do­sko­na­ło­ści – pouczył go.

Tak więc Systrom przez całą zimę 2005 roku na pierw­szym roku stu­diów pstry­kał fotki w roz­ma­itych kafej­kach, usi­łu­jąc odkryć piękno nie­wy­raź­nych, źle zogni­sko­wa­nych zdjęć. Ten pomysł – nada­wa­nie kwa­dra­to­wym foto­gra­fiom zna­mion sztuki za pomocą obróbki – utkwił mu gdzieś z tyłu głowy, Na razie waż­niej­sza była wie­dza, że o tym, iż coś jest lep­sze, nie decy­duje sto­pień tech­nicz­nej zło­żo­no­ści.

Jed­no­cze­śnie snuł plany na nad­cho­dzące lato. Uni­wer­sy­tecki pro­gram May­field Fel­lows, wpro­wa­dza­jący w przed­się­bior­czość, do któ­rego led­wie się zała­pał, wyma­gał odby­cia prak­tyki w jakimś start-upie6. Jak wszy­scy stu­denci Stan­fordu, Systrom z bli­ska oglą­dał odra­dza­nie się prze­my­słu inter­ne­to­wego. Pierw­sze poko­le­nie inter­netu dążyło do prze­nie­sie­nia zaso­bów infor­ma­cji i swo­jej dzia­łal­no­ści do sieci, zasi­la­jąc tym przy­po­mi­na­jący gorączkę złota boom dotco­mów z końca lat 90. dwu­dzie­stego wieku, ową bańkę spe­ku­la­cyjną, która pry­sła w 2001 roku. Nowa gene­ra­cja, którą inwe­sto­rzy odci­nali od tam­tego peł­nego pora­żek okresu umow­nym okre­śle­niem „Inter­net 2.0”, sta­wiała na uatrak­cyj­nia­nie stron inter­ne­to­wych i zwięk­sza­nie ich inte­rak­tyw­no­ści dzięki infor­ma­cjom two­rzo­nym przez użyt­kow­ni­ków, jak choćby recen­zje restau­ra­cji i blogi.

Więk­szość tej mod­nej branży tech­no­lo­gicz­nej sku­piła się w pod­miej­skim Palo Alto, gdzie firmy o nazwach takich jak Zaz­zle czy Film­Loop otwie­rały pla­cówki w cen­trum, ze wzglę­dów rekru­ta­cyj­nych jak naj­bli­żej Uni­wer­sy­tetu Stan­forda, zaj­mu­jąc opusz­czone nie­ru­cho­mo­ści7. Wła­śnie tam kie­ro­wali się kole­dzy Systroma z pro­gramu. Tyle że Palo Alto było, jak na miej­sce, w któ­rym czło­wiek ma spę­dzić lato, nudne.

Systrom, czy­ta­jąc w „New York Time­sie” o modzie na inter­ne­towe sta­cje radiowe, zoba­czył wzmiankę o fir­mie Odeo, będą­cej czymś w rodzaju giełdy dla sie­cio­wych pod­ca­stów. Posta­no­wił wła­śnie tam ubie­gać się o prak­tykę. Zary­zy­ko­wał wysła­nie maila do dyrek­tora gene­ral­nego Evana Wil­liamsa, od paru lat zaan­ga­żo­wa­nego w ten start-up z sie­dzibą w San Fran­ci­sco, o czter­dzie­ści pięć minut jazdy na pół­noc od miej­sca zamiesz­ka­nia Systroma. Wil­liams zasły­nął już w światku nowych tech­no­lo­gii sprze­dażą Google’owi plat­formy blo­go­wej Blog­ger. Systrom dostał się na tę prak­tykę. Codzien­nie dojeż­dżał kolejką do mia­sta bar­dzo eks­cy­tu­ją­cego, ze świet­nymi barami z whi­skey i prężną sceną muzyczną.

• • • • • • • • • • • • •

Jack Dor­sey, nowy naby­tek Odeo w dzie­dzi­nie infor­ma­tyki, spo­dzie­wał się, że dwu­dzie­sto­dwu­letni prak­ty­kant, obok któ­rego przyj­dzie mu sie­dzieć całe lato, nie da się polu­bić. Eks­klu­zywny pro­gram z zakresu przed­się­bior­czo­ści i eli­tarną uczel­nię ze Wschod­niego Wybrzeża postrze­gał jako twory ste­rylne i sfor­ma­li­zo­wane, zdolne ukształ­to­wać tylko osob­nika wyzby­tego kre­atyw­no­ści.

On sam, dwu­dzie­sto­dzie­wię­cio­la­tek wyrzu­cony z Uni­wer­sy­tetu Nowo­jor­skiego, z anar­chi­stycz­nym tatu­ażem i kol­czy­kiem w nosie, postrze­gał sie­bie bar­dziej jako arty­stę. Cza­sami na przy­kład marzyło mu się pro­jek­to­wa­nie ubrań8. Był infor­ma­ty­kiem, ale trak­to­wał to tylko jako śro­dek do celu – pozwa­la­jący na two­rze­nie cze­goś z niczego jedy­nie za pomocą kodu. No i jesz­cze na opła­ce­nie czyn­szu. Nie był z tych, co wie­dzą, jaki uży­tek robić z prak­ty­kan­tów.

Ku zasko­cze­niu Dor­seya szybko się z Systro­mem zaprzy­jaź­nili. W lof­cie przy Bran­nan Street pra­cow­ni­ków była led­wie garstka9, prze­waż­nie wegan, tę dwójkę połą­czyły więc wędrówki na prze­rwach śnia­da­nio­wych po kanapki z miej­sco­wych deli­ka­te­sów. Oka­zało się też, że obaj gustują w spe­cy­ficz­nej muzyce i cenią wyso­ko­ga­tun­kową kawę. Do wspól­nych zain­te­re­so­wań nale­żała także foto­gra­fia. W Krze­mo­wej Doli­nie nie­wielu było infor­ma­ty­ków, z któ­rymi Dor­sey mógł roz­ma­wiać na takie tematy. Schle­biało mu też, że Systrom prosi jego, kom­pu­te­ro­wego samo­uka, o pomoc w pro­gra­mo­wa­niu.

Systrom miał też swoje dzi­wac­twa. Nauczyw­szy się dosko­na­lić język skryp­towy Java­Script, zadbał o dopro­wa­dza­nie do per­fek­cji składni i stylu, żeby były miłe dla oka. Zda­niem Dor­seya nie miało to sensu, a w haker­skiej kul­tu­rze Doliny Krze­mo­wej, sza­nu­ją­cej przede wszyst­kim szyb­kość dzia­ła­nia, gra­ni­czyło z bluź­nier­stwem. Nie liczy się, że kilka wier­szy tek­stu łączysz za pomocą cyfro­wego odpo­wied­nika taśmy kle­ją­cej, ważne, że sku­tecz­nie. Piękno budowy kodu nie obcho­dziło nikogo oprócz Systroma.

Rów­nie filo­zo­ficzne podej­ście miał i do innych inte­lek­tu­al­nych zain­te­re­so­wań, które u Dor­seya nie miały oka­zji się wykształ­cić. Mimo to Dor­sey dostrze­gał coś z sie­bie w tym prak­ty­kan­cie, wyraź­nie mają­cym dość roze­zna­nia w kul­tu­rze, by wyra­żać swoje opi­nie na jej temat, a nie poprze­sta­wać na byciu try­bi­kiem w maszy­nie lub na boga­ce­niu się, jak inne osoby z wykształ­ce­niem biz­ne­so­wym. Dor­seya cie­ka­wiło, co będzie, gdy Systrom wresz­cie tro­chę zwolni. Dowie­dział się, że prak­ty­kant po zro­bie­niu dyplomu zamie­rza się zatrud­nić w Google’u. W mar­ke­tingu pro­duk­to­wym. „Kasa” – pomy­ślał wtedy Dor­sey. Typowe dla chło­paka po Stan­for­dzie.

• • • • • • • • • • • • •

Przez ostatni rok na Uni­wer­sy­te­cie Stan­forda, ten pomię­dzy Odeo a Google’em, Systrom dora­biał sobie, ser­wu­jąc espresso w Caffé del Doge, przy Uni­ver­sity Ave­nue w Palo Alto10. Któ­re­goś dnia zaszedł tam Zuc­ker­berg i zasko­czyło go, że stu­dent, któ­rego pró­bo­wał zwer­bo­wać, pra­cuje w kawiarni. Wyglą­dało na to, że Zuc­ker­berg jesz­cze się nie pogo­dził z tam­tym odrzu­ce­niem pro­po­zy­cji. Nie­zbyt skład­nie zło­żył zamó­wie­nie i prze­szedł dalej.

The­Fa­ce­book.com, znany już pod prost­szą nazwą Face­book, umoż­li­wił wsta­wia­nie zdjęć w paź­dzier­niku 2005 roku bez pomocy Systroma. Kolejny, o dwa mie­siące póź­niej­szy, wyna­la­zek, jakim była moż­li­wość ozna­cza­nia zna­jo­mych na zdję­ciach, oka­zał się dla tej firmy jesz­cze bar­dziej docho­dowy. Ludzie nie­ma­jący jesz­cze kont na Face­booku dowia­dy­wali się nagle z maili, że w inter­ne­cie poja­wiły się zdję­cia z ich podo­bi­znami, kor­ciło ich więc, żeby tro­chę pokli­kać i je zoba­czyć. Zostało to uznane za jedną z naj­waż­niej­szych mani­pu­la­cji Face­booka, nieco pod­szy­tych grozą, ale łapią­cych coraz to nowe osoby w jego sieć spo­łecz­no­ściową,

Systrom poczuł, że umknęła mu jakaś szansa. Skoro z Face­bo­oka korzy­stało już ponad pół miliona ludzi, pojął, że błęd­nie oce­nił jego per­spek­tywy. Spró­bo­wał to nad­ro­bić i nawią­zał kon­takt z jed­nym z pra­cow­ni­ków odpo­wie­dzial­nych u Zuc­ker­berga za gospo­da­ro­wa­nie pro­duk­tami. Gdy tam­ten prze­stał odpo­wia­dać na maile, Systrom uznał, że nie są nim zain­te­re­so­wani.

Ekipa z Odeo wypusz­czała nową aktu­ali­za­cję ich pro­duktu, nazwaną Twttr, co wyma­wiało się jako „tuit­ter”, a jej dyrek­to­rem gene­ral­nym był Dor­sey. Systrom pozo­sta­wał w kon­tak­cie z nim i resztą daw­nych współ­pra­cow­ni­ków i czę­sto korzy­stał z ich ser­wisu, wrzu­ca­jąc posty o tym, co aktu­al­nie pitrasi, pije lub ogląda, cho­ciaż zamie­ścić tam można było jedy­nie tekst. Ktoś z Odeo powie­dział mu, że przyj­dzie czas, iż za ich pośred­nic­twem będą się komu­ni­ko­wać cele­bryci oraz wiel­kie marki. „Zwario­wali – pomy­ślał wtedy Systrom. – Po coś takiego nikt nie się­gnie”11. Nie potra­fił sobie wyobra­zić, jaki byłby z tego poży­tek. Oni też nie zapro­po­no­wali mu odno­wie­nia współ­pracy.

Więk­szość ludzi nie ma oka­zji zatrud­nie­nia się w kul­to­wej fir­mie na wcze­snym eta­pie jej dzia­łal­no­ści. Systrom obie takie szanse zmar­no­wał, wybie­ra­jąc zamiast nich coś znacz­nie mniej ryzy­kow­nego. Dla niego zatrud­nie­nie się w Google’u po ukoń­cze­niu Uni­wer­sy­tetu Stan­forda – z dyplo­mem z zarzą­dza­nia nauką i inży­nie­rią – było tak oczy­wi­ste jak pój­ście do szkoły wyż­szego szcze­bla. Cze­kało go wyna­gro­dze­nie z płacą pod­sta­wową około 60 tysięcy dola­rów12 – liche w porów­na­niu z rewo­lu­cjo­ni­zu­ją­cym życie bogac­twem, które zaofe­ro­wałby Face­book – ale zali­czyłby też inten­sywne szko­le­nie z logiki rzą­dzą­cej Doliną Krze­mową.

Zało­żony w 1998 roku Google wszedł do oferty publicz­nej, pro­du­ku­jąc tylu milio­ne­rów, że mogli oni wydźwi­gnąć Dolinę Krze­mową z zapa­ści po tąp­nię­ciu dotco­mów. W 2006 roku, gdy do firmy dołą­czył Systrom, liczyła pra­wie 10 tysięcy pra­cow­ni­ków. O wiele spraw­niej­sza i znacz­nie bar­dziej roz­po­zna­walna od maleń­kiego Odeo, miała kadrę kie­row­ni­czą zło­żoną głów­nie z byłych stu­den­tów Stan­fordu, podej­mu­ją­cych decy­zje w opar­ciu o dane. To te wzorce postę­po­wa­nia skło­niły Marissę Mayer, póź­niej­szą dyrek­tor gene­ralną Yahoo!, w Google’u zaj­mu­jącą się pro­jek­tem strony domo­wej, do słyn­nego prze­te­sto­wa­nia czter­dzie­stu jeden odcieni nie­bie­skiego w celu usta­le­nia, który z nich będzie się naj­le­piej wyświe­tlał w wyszu­ki­warce i zapewni naj­więk­szą kli­kal­ność. Prze­waga lekko wpa­da­ją­cego w fio­let nie­bie­skiego nad odcie­niami nieco zie­leń­szymi pomo­gła zwięk­szyć przy­chody o 200 milio­nów dola­rów w skali roku13. Zmiany pozor­nie nie­znaczne mogą bowiem oka­zać się bar­dzo zna­czące, gdy są powie­lane przez miliony lub miliardy użyt­kow­ni­ków.

Pewna firma wyszu­ku­jąca infor­ma­cje prze­pro­wa­dziła tysiące podob­nych badań – tak zwa­nych testów A/B, poka­zu­ją­cych oddzia­ły­wa­nie róż­no­ra­kich doznań zwią­za­nych z pro­duk­tami na różne seg­menty bazy użyt­kow­ni­ków. W Google’u zakła­dano, że każ­demu pro­ble­mowi odpo­wiada ade­kwatne roz­wią­za­nie, do któ­rego można dojść drogą ana­lizy ilo­ścio­wej. Metody tej firmy koja­rzyły się Systro­mowi z dzia­ła­niami cudow­nych dzieci ze szkol­nego kursu infor­ma­tyki, pró­bu­ją­cych robić wra­że­nie pory­wa­niem się na rze­czy prze­sad­nie skom­pli­ko­wane. W takich oko­licz­no­ściach łatwo było o roz­wią­za­nie nie­wła­ści­wego pro­blemu. Gdyby googlersi stu­dio­wali foto­gra­fikę, mogliby na przy­kład, zamiast do robie­nia jak naj­bar­dziej impo­nu­ją­cych zdjęć, dążyć do zapro­jek­to­wa­nia naj­lep­szego apa­ratu foto­gra­ficz­nego. Dla Char­liego byłby to wstrząs.

Zda­niem Systroma bar­dziej eks­cy­tu­jące było, gdy pra­cow­nicy Google’a wycho­dzili poza ści­śle okre­ślone metody i odwo­ły­wali się do swo­jej intu­icji. W ramach pracy pisał tekst mar­ke­tin­gowy dla Gma­ila, któ­rego zespół pró­bo­wał roz­wią­zać pro­blem zbyt wol­nego dostępu użyt­kow­ni­ków do adre­so­wa­nych do nich maili. Zapro­po­no­wali roz­wią­za­nie kre­atywne: jak tylko ktoś wcho­dził na Gmail.com i zaczy­nał wpi­sy­wać swój login, Google przy­stę­po­wał do łado­wa­nia tych wia­do­mo­ści do jego skrzynki i robił to też w cza­sie, gdy ta osoba wpi­sy­wała hasło. Zaraz po klik­nię­ciu potwier­dza­ją­cym zalo­go­wa­nie część maili była już gotowa do czy­ta­nia, co pod­no­siło jakość doświad­cze­nia użyt­kow­nika, nie wyma­ga­jąc przy tym zwięk­sze­nia pręd­ko­ści łącza inter­ne­to­wego.

Google nie był zain­te­re­so­wany dopusz­cze­niem Systroma do pracy nad two­rze­niem pro­duk­tów, gdyż nie miał on dyplomu z infor­ma­tyki, nato­miast pisa­nie tek­stów mar­ke­tin­go­wych tak go znu­dziło, że zaczął uczyć młod­szego kolegę sztuki robie­nia latte w kor­po­ra­cyj­nych eks­pre­sach do kawy. Koniec koń­ców zain­te­re­so­wał się zespo­łem Google’a do spraw umów, gdzie obser­wo­wał, jak ten gigant tech­no­lo­gii sądzi się z mniej­szymi fir­mami, a potem je wchła­nia. Chciał robić w Power­Po­in­cie pre­zen­ta­cje z ana­li­zami celów i oka­zji ryn­ko­wych. Był tylko jeden pro­blem: w 2008 roku gospo­darka USA pogrą­żała się w kry­zy­sie, który zaczął się od rynku kre­dy­tów hipo­tecz­nych. Google niczego nie kupo­wał.

– Co powi­nie­nem zro­bić? – zapy­tał Systrom jed­nego ze współ­pra­cow­ni­ków.

– Zająć się gol­fem – zasu­ge­ro­wał tam­ten.

„Na golfa jestem za młody” – uznał Systrom. Nade­szła pora, by ruszyć dalej.

• • • • • • • • • • • • •

Przed ukoń­cze­niem dwu­dzie­stego pią­tego roku życia Systrom miał już oka­zję się prze­ko­nać, jak bar­dzo Face­book jest nasta­wiony na roz­wój, jak cha­otyczny jest Twit­ter i jak zde­cy­do­wa­nie Google pod­po­rząd­ko­wuje się prze­strze­ga­niu pro­ce­dur i aka­de­mic­kiemu tokowi myśle­nia. Zdą­żył poznać swo­ich sze­fów i zro­zu­mieć ich moty­wa­cje, co odarło ich z aury tajem­ni­czo­ści. Z zewnątrz Dolina Krze­mowa jawiła się jako wło­ści geniu­szy. Będąc wewnątrz, Systrom widział wyraź­nie, że wszy­scy – jak on – są podatni na ciosy, napo­ty­kają trud­no­ści i kom­bi­nują, jak się z nimi mie­rzyć. Systrom nie był ner­dem, hake­rem ani infor­ma­ty­kiem z branży finan­so­wej. Mimo to mógł mieć nie mniej­sze zadatki na przed­się­biorcę niż inni.

Nie chcąc ryzy­ko­wać zaczy­na­nia cze­goś nowego przy braku docho­dów, zatrud­nił się jako mene­dżer pro­duktu w maleń­kim start-upie Next­stop, two­rzą­cym ser­wis inter­ne­towy dla ludzi chcą­cych się dzie­lić pora­dami z zakresu tury­styki. Rów­no­cze­śnie wie­czo­rami i w week­endy sta­rał się roz­wi­jać swoją nową umie­jęt­ność: two­rze­nie apli­ka­cji na urzą­dze­nia mobilne.

W 2009 roku kawiar­nie San Fran­ci­sco były pełne ludzi, tak jak Systrom maj­stru­ją­cych coś na boku i sta­wia­ją­cych na to, że tele­fony komór­kowe zapo­cząt­kują nową tech­no­lo­giczną gorączkę złota, obie­cu­jącą o wiele wię­cej, niż przy­niósł Inter­net 2.0. Po tym jak Apple w 2007 roku wypu­ścił na rynek iPhone’a, smart­fony zaczęły zmie­niać obli­cze inter­netu. Sieć prze­stała być wyłącz­nie miej­scem wyko­ny­wa­nia okre­ślo­nych czyn­no­ści: spraw­dza­nia poczty elek­tro­nicz­nej czy korzy­sta­nia z wyszu­ki­warki Google – jawiła się teraz jako coś dają­cego się wpi­sać w codzienne życie, nosiło się ją prze­cież w kie­szeni.

Pro­jek­tanci byli w sta­nie ofe­ro­wać cał­kiem nowe typy opro­gra­mo­wa­nia, które ludzie mogli mieć zawsze przy sobie. Wio­sną 2009 roku szcze­gólną popu­lar­no­ścią cie­szyły się wiel­kie ser­wisy inter­ne­towe, jak Face­book czy Pan­dora, ale popyt był też na tak spe­cy­ficzne pro­gra­miki jak Bikini Blast, ofe­ru­jący pikantne obrazki jako tło ekranu w tele­fo­nie, albo iFart – apli­ka­cja, dzięki któ­rej naci­ska­nie kla­wi­szy wyzwa­lało roz­ma­ite odgłosy, w natu­rze koja­rzące się ze wzdę­ciami14. Rywa­li­za­cja na apki była dostępna dla wszyst­kich, a przo­do­wali w niej głów­nie dwu­dzie­sto­pa­ro­lat­ko­wie z San Fran­ci­sco, pod­rzu­ca­jący użyt­kow­ni­kom tele­fo­nów coraz to nowe kon­cepty, by spraw­dzić, który z nich się przyj­mie.

Systrom uznał, że braki umie­jęt­no­ści tech­nicz­nych – nie umiał bowiem two­rzyć apli­ka­cji, jedy­nie mobilne strony inter­ne­towe – nad­robi swoją względną wszech­stron­no­ścią, dzięki któ­rej łatwiej będzie mógł wpaść na atrak­cyj­niej­sze i cie­kaw­sze dla zwy­czaj­nych ludzi pomy­sły. Uczył się roz­wi­jać je w prak­tyce, tak samo jak kie­dyś zgłę­biał taj­niki mik­so­wa­nia muzyki jako didżej, uczył się kre­ślić w piance latte zarysy liści czy dosko­na­lił umie­jęt­no­ści foto­gra­ficzne. Wypu­ścił kilka róż­nego typu pro­jek­tów, w tym ser­wis Dishd dla ludzi chcą­cych oce­niać ser­wo­wane potrawy, a nie odwie­dzane restau­ra­cje. Gre­gor Hoch­muth – kolega z Uni­wer­sy­tetu Stan­forda – pomógł mu w tym, two­rząc narzę­dzie pozwa­la­jące prze­glą­dać w inter­ne­cie jadło­spisy roz­ma­itych lokali w taki spo­sób, by użyt­kow­nik poszu­ku­jący na przy­kład dań z tuń­czy­kiem w skła­dzie mógł zna­leźć całą listę restau­ra­cji, które je ser­wują.

Jesz­cze w tym samym roku Systrom stwo­rzył coś, co nazwał Burbn na cześć whi­skey z Ken­tucky, w któ­rej gusto­wał. Była to mobilna strona inter­ne­towa, ide­al­nie wpi­su­jąca się w życie towa­rzy­skie, jakie wiódł, rusza­jąc w mia­sto. Umoż­li­wiała ludziom poda­wa­nie infor­ma­cji o miej­scach, w któ­rych prze­by­wają lub do któ­rych się wybie­rają, żeby zna­jomi mogli ich tam zna­leźć. Im czę­ściej użyt­kow­nik gdzieś się wypusz­czał, tym wię­cej zdo­by­wał wir­tu­al­nych nagród. Na kolory tła skła­dały się nie­atrak­cyjny brąz i czer­wień, mające przy­wo­dzić na myśl butelkę bur­bona z zakrętką ocie­ka­jącą czer­wo­nym woskiem. Chcąc dodać do swo­jego posta zdję­cie, nale­żało prze­słać je mailem. Innej tech­nicz­nej moż­li­wo­ści nie było. Pomysł jed­nak i tak oka­zał się na tyle dobry, że wpi­sał się w rywa­li­za­cję na apki, jaka zdo­mi­no­wała Dolinę Krze­mową.

W lutym 2010 roku Systrom, zde­ter­mi­no­wany, by wresz­cie wyko­nać swój ruch i uza­sad­nić odej­ście z Next­stopu, wybrał się do Madrone Art Baru w dziel­nicy San Fran­ci­sco, zwa­nej Pan­han­dle, na ban­kiet na cześć start-upu Hunch. Miało się tam roić od inwe­sto­rów kapi­tału ryzyka15, głów­nie dzięki zna­nym z wcze­śniej­szych suk­ce­sów sze­fom Hun­cha: Cate­ri­nie Fake, współ­za­ło­ży­cielce Flic­kra, witryny do prze­cho­wy­wa­nia i udo­stęp­nia­nia zdjęć, którą w 2005 roku odprze­dała Yahoo! podobno za 35 milio­nów dola­rów, i Chri­sowi Dixo­nowi, który sprze­dał firmę zaj­mu­jącą się bez­pie­czeń­stwem w inter­ne­cie, współ­za­ło­żoną przez niego w 2006 roku16.

Przy kok­taj­lach Systrom poznał dwóch waż­nych kapi­ta­łow­ców z ksią­żecz­kami cze­ko­wymi na podo­rę­dziu: Marca Andre­es­sena, współ­za­ło­ży­ciela Net­scape’a, pro­wa­dzą­cego teraz fun­dusz Andre­es­sen Horo­witz, jed­nego z naj­pręż­niej­szych w Doli­nie inwe­sto­rów kapi­tału wyso­kiego ryzyka (ven­ture capi­tals, w skró­cie: VC), i Steve’a Ander­sona, który pro­wa­dził nie tak znaną firmę Base­line Ven­tu­res, kon­cen­tru­jącą się na inwe­sty­cjach w począt­ko­wej fazie roz­woju przed­się­wzięć.

Ander­so­nowi spodo­bał się fakt, że Systrom – z Uni­wer­sy­te­tem Stan­forda i Google’em w życio­ry­sie oraz dużą dozą pew­no­ści sie­bie – nie ma jesz­cze inwe­sto­rów zain­te­re­so­wa­nych jego pomy­słami na opro­gra­mo­wa­nie dla komó­rek. Cie­szyło go, gdy pierw­szy coś wypa­trzył. Poży­czył od Systroma tele­fon i wysłał do sie­bie mail: „Sprawdź to”.

Od tam­tej pory ci dwaj spo­ty­kali się co parę tygo­dni w Grove przy Chest­nut Street, by zamó­wić cap­puc­cino i roz­ma­wiać o poten­cjale Burbna. Z tego pro­gramu Systroma korzy­stało zale­d­wie kil­ka­dzie­siąt osób – jego zna­jomi i zna­jomi tych zna­jo­mych. Powie­dział on, że potrze­buje około 50 tysięcy dola­rów, żeby w opar­ciu o pro­gram stwo­rzyć firmę z praw­dzi­wego zda­rze­nia. Ander­son wyra­ził zain­te­re­so­wa­nie tym ukła­dem, ale pod jed­nym warun­kiem.

– Naj­więk­sze ryzyko polega na tym, że jesteś jedy­nym zało­ży­cie­lem – wyja­śnił Systro­mowi. – Zwy­kle nie inwe­stuję w solowe przed­się­wzię­cia. – Pod­kre­ślił, że jeśli na samym szczy­cie nie będzie jesz­cze kogoś, nikt nie ostrzeże Systroma, że popeł­nia błąd, ani nie zachęci go do ulep­sze­nia pomy­słów.

Systrom oznaj­mił, że się na to zga­dza, i w pod­sta­wo­wych usta­le­niach uwzględni 10 pro­cent udziału w kapi­tale spółki dla ewen­tu­al­nego współ­za­ło­ży­ciela. Tak oto wyglą­dały początki firmy, która miała zostać Insta­gra­mem.

• • • • • • • • • • • • •

Oczy­wi­stym kan­dy­da­tem na part­nera w two­rze­niu firmy był Hoch­muth, kum­pel Systroma od maj­stro­wa­nia przy apkach. Tyle że jemu dobrze było w Google’u.

– Czemu nie zaga­dasz do Mike’a? – zasu­ge­ro­wał.

Mike Krie­ger też był stu­den­tem Stan­fordu, dwa lata niżej od Systroma, ale Systrom znał go z pro­gramu May­field Fel­low­ship. Poznali się przed laty na even­cie sie­cio­wym wpi­sa­nym w ten pro­gram, kiedy to Krie­ger, wyczy­taw­szy z iden­ty­fi­ka­tora Systroma, że pra­cuje w Odeo, wypy­ty­wał go, jaka to firma. Potem na jakiś czas znik­nął Systro­mowi z oczu, bo robił dyplom z „sys­te­mów sym­bo­licz­nych” – słyn­nego pro­gramu Uni­wer­sy­tetu Stan­forda, słu­żą­cego zro­zu­mie­niu psy­cho­lo­gii inte­rak­cji czło­wieka z kom­pu­te­rem. Pracę koń­cową poświę­cił Wiki­pe­dii, któ­rej jakoś udało się zbu­do­wać wokół sie­bie spo­łecz­ność wolon­ta­riu­szy aktu­ali­zu­ją­cych i reda­gu­ją­cych tę inter­ne­tową ency­klo­pe­dię. W 2010 roku pra­co­wał w Meebo, ser­wi­sie umoż­li­wia­ją­cym bły­ska­wiczne prze­sy­ła­nie infor­ma­cji.

Systrom dosyć lubił Krie­gera, dobro­dusz­nego, zrów­no­wa­żo­nego i zawsze uśmiech­nię­tego, a przy tym o wiele bar­dziej doświad­czo­nego pro­gra­mi­sty niż on sam. Krie­ger był sza­ty­nem o pro­stych dłuż­szych wło­sach i owal­nej, gładko wygo­lo­nej twa­rzy, w oku­la­rach o pro­sto­kąt­nych opraw­kach. Ostat­nio wpa­dali na sie­bie w week­endy w San Fran­ci­sco w knajpce zwa­nej Cof­fee Bar, gdzie dzie­lili się spo­strze­że­niami ze swo­ich pobocz­nych pro­jek­tów i wymie­niali radami. Krie­ger był jed­nym z pierw­szych teste­rów Burbna i podo­bało mu się, że ta strona wyko­rzy­stuje też media wizu­alne, nie tylko aktu­ali­zo­wa­nie sta­tusu.

Podob­nie jak Systrom, Krie­ger nie miał poję­cia, jakie osta­tecz­nie znaj­dzie sobie miej­sce w świe­cie start-upów. Dora­stał w Bra­zy­lii, z prze­rwami na pobyty w Por­tu­ga­lii i Argen­ty­nie, gdyż jego ojciec pra­co­wał dla firmy Seagram, reno­mo­wa­nego pro­du­centa napo­jów alko­ho­lo­wych. On także lubił muzykę, nawet grał na gita­rze dwu­na­sto­stru­no­wej. W szkole śred­niej tro­chę się inte­re­so­wał pro­jek­to­wa­niem stron inter­ne­to­wych, ale z żad­nym przed­się­biorcą z branży tech­no­lo­gicz­nej ni­gdy nie miał stycz­no­ści. Po przy­jeź­dzie do USA w 2004 roku na stu­dia na Uni­wer­sy­te­cie Stan­forda szybko uznał, że odna­la­złby się w tej branży.

Plan Krie­gera zakła­dał początki w Meebo, fir­mie śred­niej wiel­ko­ści, potem awans do cze­goś mniej­szego, ale sta­no­wią­cego więk­sze wzy­wa­nie, by po kilku latach, gdy już zdo­bę­dzie odpo­wied­nią wie­dzę, ruszyć z wła­snym pro­jek­tem. W mię­dzy­cza­sie, prze­sia­du­jąc w wol­nych chwi­lach w kafej­kach, zaj­mo­wał się two­rze­niem apek na iPhone’a. Pierw­szą, jaką stwo­rzył z pomocą kolegi, uzdol­nio­nego pro­jek­tanta, był Crime Desk SF. Pro­gram nakła­dał dane z kro­nik kry­mi­nal­nych San Fran­ci­sco na widoki z kamer, dzięki czemu oglą­da­jąc realny świat, można było wie­dzieć, co wyda­rzyło się w pobliżu. Poświę­cili dużo czasu na to, by apka pięk­nie się pre­zen­to­wała – nie­stety, nikt nie chciał z niej korzy­stać.

Krie­ger powie­dział Systro­mowi, że ofe­ruje swoją pomoc, jeśli będzie trzeba kogoś jesz­cze do pracy przy Burb­nie. Z kolei Systrom, mając Ander­sona jako inwe­stora, wyja­wił Krie­gerowi, że pomysł prze­ra­dza się w firmę z praw­dzi­wego zda­rze­nia, z rze­czy­wi­stą odpo­wie­dzial­no­ścią finan­sową, po czym zapy­tał go, czy chciałby zostać ofi­cjal­nym współ­za­ło­ży­cie­lem.

– Jestem zain­te­re­so­wany – odparł Krie­ger. Decy­zja wyda­wała mu się oczy­wi­sta: mógłby pra­co­wać w San Fran­ci­sco, zamiast dojeż­dżać do Doliny, do Meebo, poma­gałby two­rzyć coś w nowej i nie­sa­mo­wi­tej dzie­dzi­nie apli­ka­cji na urzą­dze­nia mobilne, a do tego robiłby to z gościem, z któ­rym już zna­leźli wspólny język.

Krie­ger przy podej­mo­wa­niu waż­nych decy­zji czę­sto mie­wał silne prze­czu­cia co do ich efek­tów. Zawsze jed­nak sta­rał się – ze wzglę­dów stra­te­gicz­nych – zna­leźć dla sie­bie popar­cie. W tym przy­padku wie­dział, że rodzice w São Paulo będą zanie­po­ko­jeni, iż ich syn – wciąż na wizie imi­gra­cyj­nej – tak pochop­nie decy­duje o wybo­rze ścieżki kariery. Dla­tego przed­sta­wiał im ten pomysł stop­niowo.

– Hej, zasta­na­wiam się, czy nie byłoby cie­ka­wie dołą­czyć do cał­kiem nowego start-upu! – powie­dział po por­tu­gal­sku, zastrze­ga­jąc, że zrobi to tylko wtedy, gdy nada­rzy się odpo­wied­nia oka­zja.

Po kilku dniach ponow­nie zadzwo­nił.

– Hej, pozna­łem cie­ka­wego gościa. – Opo­wie­dział o Systro­mie i o tym, nad czym on pra­cuje.

Pod koniec tygo­dnia zate­le­fo­no­wał w końcu po to, żeby oznaj­mić rodzi­com, iż po zba­da­niu sprawy posta­no­wił stać się współ­za­ło­ży­cie­lem firmy Systroma, zwa­nej Burbn. Doce­nia­jąc fakt, że ich syn na pod­ję­cie decy­zji poświę­cił tyle czasu, w pełni go poparli.

• • • • • • • • • • • • •

Następ­nie nale­żało prze­ko­nać rząd USA. W stycz­niu 2010 roku Krie­ger zatrud­nił praw­niczkę do spraw imi­gra­cyj­nych z doświad­cze­niem w wizach dla Bra­zy­lij­czy­ków (jej klien­tami byli dotąd głów­nie fry­zje­rzy). W związku ze swoją wizą imi­gra­cyjną wystą­pił o zezwo­le­nie na zmianę pra­co­dawcy na Burbn. Urzęd­nicy roz­pa­tru­jący jego sprawę prze­ko­nali się, że Burbn zgro­ma­dził kapi­tał, ale ich nie­uf­ność budziło coś innego – czy firma ma biz­ne­splan?

Oczy­wi­ście nie miała. Fun­du­sze pozwa­lały im na to samo, co robił Face­book; mogli pró­bo­wać przy­zwy­czaić klien­tów do swo­jego pro­duktu, zanim zaczną zaro­biać na tym pie­nią­dze. Tego jed­nak Krie­ger i Systrom nie mogli powie­dzieć. Wyja­śnili urzęd­ni­kom, że zamie­rzają zara­biać na sys­te­mie lokal­nych kupo­nów do barów, restau­ra­cji i skle­pów, o któ­rych odwie­dze­niu ludzie powia­do­mią swo­ich zna­jo­mych. Dodali, że wśród swo­ich kon­ku­ren­tów mają takie firmy, jak Four­squ­are i Gowalla. Przed­sta­wili też wykres, z któ­rego wyni­kało, że w trze­cim roku dzia­łal­no­ści przy­pusz­czal­nie będą mieć milion użyt­kow­ni­ków. Sami śmiali się z tego, jakie to nie­praw­do­po­dobne.

Cze­ka­jąc na decy­zję, czy prawo pozwoli im pra­co­wać razem w Burbn, Krie­ger i Systrom spraw­dzali też, czy taka wspólna praca się im spodoba. Kilka wie­czo­rów w tygo­dniu spę­dzali razem w Far­ley’s, kafejce w dziel­nicy Potrero Hill, gdzie na ścia­nach pre­zen­to­wano prace miej­sco­wych arty­stów. Pisali kody do gier, które ni­gdy nie ujrzały świa­tła dzien­nego, poza jedną, opartą na dyle­ma­cie więź­nia, nośnym poli­tycz­nie pro­ble­mie z teo­rii gier, wyja­śnia­ją­cym, dla­czego racjo­nal­nie myślący ludzie odrzu­cają moż­li­wość współ­pracy, cho­ciaż byłaby im na rękę.

Szło im dobrze, ale to wciąż nie był Burbn. Mijały mie­siące, a Krie­ger rozu­miał, że Systrom tylko wydaje pie­nią­dze, opóź­nia­jąc roz­wój firmy, pod­czas gdy końca cze­ka­nia nie widać. Sam Krie­ger godzi­nami stu­dio­wał prawo imi­gra­cyjne i obse­syj­nie wczy­ty­wał się w zwią­zane z nim opo­wie­ści grozy, przy­ta­czane przez ludzi na forach inter­ne­to­wych.

– Kev, może powi­nie­neś poszu­kać innego współ­za­ło­ży­ciela? – suge­ro­wał.

– Nie, mnie naprawdę zależy na tym, żeby pra­co­wać z tobą – odpo­wia­dał Systrom. – Roz­k­mi­nimy to.

Wystar­cza­jąco wiele widział start-upów z tok­sycz­nymi rela­cjami mię­dzy współ­za­ło­ży­cie­lami, żeby wie­dzieć, jak rzadko znaj­duje się kogoś, komu można zaufać. Na przy­kład zało­ży­ciele Twit­tera nie­ustan­nie kopali pod sobą dołki. Dyrek­to­rem naczel­nym tej firmy nie był już Dor­sey. Pra­cow­nicy zarzu­cali mu, że wszyst­kie pomy­sły i suk­cesy zwią­zane z Twit­te­rem przy­pi­sy­wał sobie, wymi­gu­jąc się jed­no­cze­śnie od kie­ro­wa­nia ludźmi. Robił sobie prze­rwy na hot yogę i kursy szy­cia.

– Możesz być kraw­cem albo dyrek­to­rem gene­ral­nym Twit­tera – powie­dział mu kie­dyś Ev Wil­liams, nawią­zu­jąc do książki Twit­ter Nicka Bil­tona. – Nie możesz być jed­no­cze­śnie jed­nym i dru­gim17.

W 2008 roku Wil­liams współ­pra­co­wał z zarzą­dem Twit­tera, żeby prze­jąć kie­ro­wa­nie tą firmą, odsu­wa­jąc Dor­seya.

Histo­ria Face­bo­oka była jesz­cze dra­ma­tycz­niej­sza. Współ­za­ło­ży­ciel firmy, Edu­ardo Save­rin, który po prze­pro­wadzce zespołu do Palo Alto w 2005 roku zaczął czuć się pomi­jany przy podej­mo­wa­niu decy­zji doty­czą­cych firmy, zamro­ził jej konto18 – co mogło sta­no­wić rze­czy­wi­stą przy­czynę odrzu­ce­nia płat­no­ści kartą kre­dy­tową Zuc­ker­berga przy spo­tka­niu z Systro­mem w barze. Praw­nicy Zuc­ker­berga uknuli zło­żoną intrygę finan­sową, by obni­żyć jego udziały wła­ści­ciel­skie, co dopro­wa­dziło do pro­cesu sądo­wego i przej­mu­ją­cej hol­ly­wo­odz­kiej adap­ta­cji tej histo­rii, filmu The Social Network, który na ekrany wszedł w 2010 roku.

Twórcy legendy Doliny Krze­mo­wej byli agre­sywni, ambitni, zabor­czy i nie­czuli. Krie­ger umiał słu­chać, był uważ­nym part­ne­rem, nie bał się cięż­kiej pracy, a po wszyst­kich testach oka­zał się jesz­cze dobrym kolegą. Systrom nie zamie­rzał ryzy­ko­wać wcho­dze­nia we współ­pracę z kimś innym.

• • • • • • • • • • • • •

Przez cały ten czas Systrom pró­bo­wał zna­leźć kolej­nych spon­so­rów dla swo­jego pro­jektu. Udało mu się prze­ko­nać firmę Andre­es­sen Horo­witz do zain­we­sto­wa­nia 250 tysięcy dola­rów, wyko­rzy­stu­jąc kon­takty z Ron­nym Con­wayem, part­ne­rem w tym fun­du­szu, zna­nym mu z cza­sów Google’a. Kiedy Ander­son z Base­line poznał tę kwotę, zapra­gnął takiego samego poziomu udzia­łów i pod­niósł swój wkład do 250 tysięcy. Systrom więc nagle miał do dys­po­zy­cji pół miliona dola­rów.

Ander­son usi­ło­wał także pozy­skać dla Burbna innych udzia­łow­ców, roz­sy­ła­jąc maile do tuzina swo­ich kole­gów po fachu z innych firm, ale nikt, kogo Systrom oso­bi­ście nie zauro­czył, nie był tym zain­te­re­so­wany. Kapi­ta­łowcy przy­po­mi­nali, że ist­nieje już kilka popu­lar­niej­szych apek do loka­li­zo­wa­nia i odkry­wa­nia, choćby Four­squ­are i Gowalla, a zdję­cia nie byłyby na tyle chwy­tli­wym baje­rem, żeby przy­cią­gnął ludzi. Burbn miał zadatki na medium spo­łecz­no­ściowe, ale tę sferę już zdo­mi­no­wał Face­book, z któ­rym nie było sensu rywa­li­zo­wać. Aktu­ali­za­cja sta­tusu – o to, co robisz lub gdzie się wybie­rasz – odgry­wała już dużą rolę w Twit­te­rze.

Dla­tego Systrom ode­zwał się do swo­jego daw­nego men­tora, Dor­seya, dając mu znać, że rusza z wła­sną firmą. Spo­tkali się nie­da­leko biur Squ­are, naj­now­szego przed­się­wzię­cia Dor­seya. Wytwa­rzał teraz sprzęt, który, dzięki połą­cze­niu z inter­ne­tem, po pod­pię­ciu do kom­pu­tera lub tele­fonu umoż­li­wiał ludziom zakupy za pomocą kart kre­dy­to­wych, gdzie tylko zechcieli. Jego nos uwol­nił się od kol­czyka. Dor­sey nosił znacz­nie bar­dziej ofi­cjalny ubiór: świeżo wypra­so­wane białe koszule od Diora i czarne ble­zery mogły sta­no­wić reak­cję na nie­uf­ność ze strony zarządu Twit­tera.

Wiele z pytań zada­nych przez Dor­seya, a spro­wa­dza­ją­cych się do tego, dla­czego ktoś miałby korzy­stać z Burbna, zamiast z Four­squ­are, Systrom sły­szał już od inwe­sto­rów VC. „Nazwa oczy­wi­ście nawią­zuje do bur­bona – pomy­ślał Dor­sey, przy­po­mi­na­jąc sobie upodo­ba­nia Systroma do napo­jów wyso­ko­pro­cen­to­wych. – Oczy­wi­ście posłu­żył się języ­kiem kodo­wa­nia będą­cym naj­bar­dziej na cza­sie”. Systrom, wciąż jesz­cze uczący się two­rze­nia typo­wych apli­ka­cji na iPhone’a, prze­ko­ny­wał go, że pisa­nie pro­gra­mów dla tele­fo­nii komór­ko­wej w HTML 5 zapewni fir­mie prze­wagę ryn­kową, co do Dor­seya nie bar­dzo prze­ma­wiało. W tym jed­nak przy­padku rela­cje towa­rzy­skie wzięły górę nad logiką inwe­sty­cji. Szcze­rze mówiąc, według Dor­seya to, co two­rzy Systrom, nie było tak istotne. Żadne kry­te­ria czy wzorce nie powie­dzia­łyby, co na rynku komó­rek wygra, a co nie ma szans. A Systrom tra­fił w ide­alny czas ze swoją prośbą.

Nikomu przed­tem nie przy­szło do głowy, by zaape­lo­wać do Dor­seya o zain­we­sto­wa­nie pie­nię­dzy w start-up. Gdyby przy­stał na umowę z Burb­nem, byłaby to jego pierw­sza „aniel­ska inwe­sty­cja”, jak w Doli­nie nazy­wano inwe­sto­wa­nie przez ludzi boga­tych w małe firmy na wcze­snym eta­pie ich roz­woju. Byłoby wspa­niale zain­we­sto­wać w coś takiego mają­tek świeżo zbity na Twit­te­rze, a jed­no­cze­śnie wes­przeć Systroma, który według niego wyróż­niał się wybit­nie dobrym gustem. Cokol­wiek zrobi z Burbna, będzie to coś nie­zwy­kłego.

Dor­sey udzie­lił mu więc wspar­cia na kwotę 25 tysięcy dola­rów. Z cza­sem zysk z tego kibi­co­wa­nia oka­zał się dla niego znacz­nie więk­szy.

• • • • • • • • • • • • •

Wiza Krie­gera została wresz­cie zatwier­dzona przez urzęd­ni­ków w kwiet­niu 2010 roku, pra­wie trzy mie­siące po zło­że­niu wnio­sku. W pierw­szym tygo­dniu w nowej fir­mie Systrom zapro­sił go na śnia­da­nie i zasko­czył wyzna­niem: nie był pewien, czy Burbn był pro­duk­tem war­tym roz­bu­do­wy­wa­nia.

Systrom wyja­śnił, że pomysł zna­lazł oddźwięk wśród zna­jo­mych, mło­dych hip­ste­rów z miast, bywal­ców imprez muzycz­nych i restau­ra­cji. Nagrody, jakie Burbn ofe­ro­wał za aktyw­ność towa­rzy­ską, były fajną sprawą, bo roz­bu­dzały przy­wią­za­nie do marki i chęć kon­ku­ro­wa­nia z innymi. Tyle tylko, że komuś nie­zbyt zaan­ga­żo­wa­nemu w życie mia­sta – na przy­kład rodzi­cowi albo oso­bie nie­ma­ją­cej pie­nię­dzy na wypady do knaj­pek – mógł nie być do niczego potrzebny. Nawet Dor­sey logo­wał się tam tylko wtedy, gdy Systrom go o to pro­sił. Według Systroma prze­sta­wie­nie się ekipy z Odeo na two­rze­nie Twit­tera musiało być wstrzą­sem, ale nie­wąt­pli­wie sta­no­wiło słuszny wybór19. Co dla nich byłoby takim Twit­te­rem?

Krie­ger nie wie­dział, co powie­dzieć. Wła­śnie pod­jął nie­małe ryzyko, decy­du­jąc się nie tylko na porzu­ce­nie bez­piecz­niej­szej posady, ale i na pracę dla Systroma w Burb­nie. Jeśli wystar­tują z nową firmą i w trak­cie jej roz­ru­chu skoń­czą się pie­nią­dze, jemu pozo­sta­nie prze­cho­dzić od nowa całą pro­ce­durę wizową lub wró­cić do Bra­zy­lii. Zasu­ge­ro­wał, żeby przed odrzu­ce­niem tam­tego pomy­słu spraw­dzić, czy nie da się go ulep­szyć. Tak też zro­bili, uzu­peł­nia­jąc apkę o wer­sję na iPhone’a.

Współ­za­ło­ży­ciele wyro­śli ze spo­tkań w miej­sco­wych kafej­kach, prze­sta­wia­jąc się na współ­dzie­le­nie sier­mięż­nej prze­strzeni biu­ro­wej w czymś, co nazy­wało się Dogpath Labs, a mie­ściło przy pir­sie nie­opo­dal sta­dionu bejs­bo­lo­wego w San Fran­ci­sco, gdzie dzia­łały i inne małe start-upy, takie jak Thre­adsy, TaskRab­bit i Auto­mat­tic, twórca sys­temu Word­Press.

Dziwne to było miej­sce, nękane prze­cią­gami i kako­fo­nią dźwię­ków roz­pra­sza­ją­cych uwagę: krzy­kami mew i powar­ki­wa­niami lwów mor­skich, ale przede wszyst­kim zgieł­kiem gło­sów innych mło­dych ludzi, kre­atyw­nych, a cza­sem i bez­pro­duk­tyw­nych, pod­krę­co­nych red bul­lami i alko­ho­lem. Pod sufi­tem, w oto­cze­niu mary­ni­stycz­nej tan­dety, wisiało olbrzy­mie koło ste­rowe ze statku, mogące sta­no­wić zagro­że­nie, gdyby się obe­rwało wsku­tek trzę­sie­nia ziemi. Woda obmy­wa­jąca pirs była zimna. Rzadko który tury­sta pory­wał się na wypo­ży­cze­nie kajaka z pobli­skiej przy­stani. Za to w piąt­kowe popo­łu­dnia, gdy infor­ma­tycy gro­ma­dzili się na zewnątrz biur z oka­zji happy hours w pubach, nie­unik­nione było, że ktoś prze­ho­luje z piciem i posta­nowi się wyką­pać w Zatoce San Fran­ci­sco.

Krie­ger i Systrom na­dal pra­co­wali, pró­bu­jąc igno­ro­wać swoje oto­cze­nie, i zasta­na­wiali się, czy inni mniej od nich przej­mują się, że koń­czą się im pie­nią­dze. Zało­ży­ciele Burbna ina­czej za to korzy­stali z lokal­nych imprez towa­rzy­skich. Zarządca budynku powie­dział im, że jeśli choć raz zamó­wią tu jedze­nie z cate­ringu, będą mogli po trzy­na­stej trzy­dzie­ści brać za darmo to, co zostało. Jeżeli zaś zgłod­nieją wcze­śniej, mogą sobie w miej­sco­wym skle­piku kupo­wać kanapki po spe­cjal­nej cenie, trzy dolary czter­dzie­ści cen­tów za sztukę.

Musieli oszczę­dzać na wydat­kach, nie byli bowiem pewni, kiedy Burbn zacznie odno­sić suk­cesy ani czy w ogóle do tego doj­dzie. Parę mie­sięcy póź­niej spo­tka­nie z Con­wayem z Andre­es­sena, synem sław­nego w Doli­nie Krze­mo­wej anioła inwe­sty­cji, Rona Con­waya, jesz­cze bar­dziej nad­wą­tliło ich nadzieje.

– To nad czym wła­ści­wie pra­cu­je­cie? – zapy­tał.

Systrom po raz kolejny spró­bo­wał wyja­śnić mu, czym jest Burbn:

– To fajny spo­sób na spraw­dze­nie, co pora­biają zna­jomi, i dołą­cze­nie do nich w realu! Może też zain­spi­ro­wać użyt­kow­ni­ków w spra­wie wyboru miej­sca na kolejne spo­tka­nia!

Widać było wyraź­nie, że do Con­waya ten pomysł nie prze­ma­wia, cho­ciaż wpi­suje się w poczet inwe­sty­cji doko­na­nych przez jego firmę. W jego odczu­ciu Systrom po pro­stu sypał słów­kami szcze­gól­nie ostat­nio mod­nymi w Doli­nie Krze­mo­wej. Tele­fony komór­kowe? Bach! Media spo­łecz­no­ściowe? Bach! Loka­li­za­cja? Bach!

Systrom pomy­ślał, że Con­way był chyba dzie­siątą osobą, która, sły­sząc o ich apce, zro­biła wiel­kie oczy. Nie tylko nie wie­rzy w to, co robimy, ale nawet go to nie cie­kawi, mimo iż sam w to zain­we­sto­wał. Systrom wie­dział, że ich pro­dukt jest fajny, ale czy uży­teczny? Roz­wią­zuje jakiś pro­blem, nęka­jący więk­szość ludzi? To pyta­nie prze­chy­liło szalę; Systrom i Krie­ger zaczęli więc od początku.

• • • • • • • • • • • • •

Zało­ży­ciele zawład­nęli tablicą w jed­nej z sal kon­fe­ren­cyj­nych Dogpatch Labs i urzą­dzili sobie przy niej burzę mózgów, mającą dać pod­stawę całej ich filo­zo­fii zarzą­dza­nia: naj­pierw usta­lili, jaki pro­blem mają do roz­wią­za­nia, a potem sta­rali się go roz­wią­zać w moż­li­wie naj­prost­szy spo­sób.

Zaczęli od wypi­sa­nia trzech rze­czy, które ludziom naj­bar­dziej się w Burb­nie podo­bają. Pierw­sza to „Plany”, miej­sce na opis tego, dokąd użyt­kow­nik się wybie­rze i gdzie zna­jomi będą mogli do niego dołą­czyć. Kolejną były zdję­cia. Trze­cią sta­no­wiło narzę­dzie umoż­li­wia­jące wygry­wa­nie sym­bo­licz­nych wir­tu­al­nych nagród za aktyw­ność, głów­nie bajery mające skło­nić ludzi do ponow­nych logo­wań.

Nie każdy potrze­bo­wał pla­nów czy też nagród. Nato­miast zdję­cia – uznali obaj – to rzecz powszechna, przy­datna każ­demu, nie tylko mło­dym miesz­kań­com miast.

– W zdję­ciach coś jest – stwier­dził Kevin. Jego iPhone 3G robił okropne zdję­cia, ale to były dopiero początki tej tech­no­lo­gii. – Myślę, że doj­dzie kie­dyś do prze­łomu i ludzie prze­staną nosić idio­ten apa­raty, bo zastą­pią je takie tele­fony20.

Każdy posia­dacz smart­fona, jeśli tylko zapra­gnie, będzie mógł parać się po ama­tor­sku foto­gra­fią.

A zatem, skoro to zdję­cia miały być naja­trak­cyj­niej­szą cechą pla­no­wa­nej apli­ka­cji, jakie szanse otwie­rały się przed nimi? Systrom i Krie­ger wyno­to­wali na tablicy trzy naj­po­waż­niej­sze pro­blemy do roz­wią­za­nia, do jakich doszli drogą burzy mózgów. Po pierw­sze, w sieci komór­ko­wej 3G zdję­cia zawsze łado­wały się w nie­skoń­czo­ność. Po dru­gie, jako że apa­raty w tele­fo­nach nie dorów­ny­wały jako­ścią apa­ra­tom cyfro­wym, ludzie czę­sto mieli opory przed udo­stęp­nia­niem zdjęć. Po trze­cie, wsta­wia­nie zdjęć w wielu róż­nych miej­scach było dość uciąż­liwe. A gdyby tak stwo­rzyć sieć spo­łecz­no­ściową wypo­sa­żoną w opcję jed­no­cze­snego kie­ro­wa­nia two­ich zdjęć na Four­squ­are, Face­bo­oka, Twit­tera i Tum­blra? Współ­praca z nowymi gigan­tami spo­łecz­no­ścio­wymi byłaby łatwiej­sza niż kon­ku­ro­wa­nie z nimi. Zamiast budo­wać sieć od zera, apka sko­rzy­sta­łaby z dostępu do już ist­nie­ją­cych spo­łecz­no­ści.

– W porządku – powie­dział Systrom. – Skupmy się na zdję­ciach i na roz­wią­za­niu tych trzech pro­ble­mów. – Zamie­rzali się ogra­ni­czyć do apli­ka­cji na iPhone’a, gdyż Krie­ger lepiej sobie z nimi radził. A reko­men­do­wa­nie przez Systroma Dor­sey­owi kodo­wa­nia w mod­nym języku HTML 5 jako przy­dat­nego wyróż­nika na rynku oka­zało się nie­tra­fione. Naj­pierw nale­żało zadbać o to, by apli­ka­cja rze­czy­wi­ście była uży­teczna, a roz­wi­nąć ją na Andro­ida potem, jeśli szczę­ście im dopi­sze i ta apka chwyci.

• • • • • • • • • • • • •

Ich pro­to­typ nazy­wał się Scotch, co znów nawią­zy­wało do bur­bona. Umoż­li­wiał ludziom prze­glą­da­nie zdjęć w linii pozio­mej i i laj­ko­wa­nie ich stuk­nię­ciem w kla­wisz, podob­nie jak w Tin­de­rze, tyle że Tin­der wtedy jesz­cze nie ist­niał. Uży­wali Scot­cha przez kilka dni, po czym wró­cili do prac nad Burb­nem, powąt­pie­wa­jąc w swój instynkt. Póź­niej wypró­bo­wali nową kon­cep­cję, pozwa­la­jącą prze­wi­jać zdję­cia w pio­nie, zaczy­na­jąc od naj­now­szego, tak jak w Twit­te­rze.

Każde z nich musiało wyko­rzy­sty­wać moż­li­wie jak naj­mniej pik­seli, żeby się szybko łado­wały, co poma­gało roz­wią­zać pro­blem numer jeden – tylko 306 pik­seli w pozio­mie, czyli mini­malna ilość wyma­gana do pre­zen­to­wa­nia zdjęć z iPhone’a, z sied­mio­pik­se­lo­wymi ram­kami po bokach. Zdję­cia musiały być kwa­dra­towe, narzu­cały użyt­kow­ni­kom te same twór­cze ogra­ni­cze­nia, które wymógł na Systro­mie jego flo­rencki nauczy­ciel. Podob­nie Twit­ter pozwala tylko na ćwier­ka­nie seriami po 140 zna­ków. To w pew­nym stop­niu, bo jed­nak nie cał­ko­wi­cie, eli­mi­no­wało pro­blem numer dwa.

Budu­jąc sieć spo­łecz­no­ściową, mieli do dys­po­zy­cji dwa cał­kiem różne typy – model z Face­bo­oka, gdzie ludzie zawie­rają mię­dzy sobą zna­jo­mo­ści, i ten z Twit­tera, w któ­rym, żeby obser­wo­wać czy­jeś doko­na­nia, nie­ko­niecz­nie trzeba go znać. Uznali, że w przy­padku zdjęć ten drugi będzie faj­niej­szy, bo pozwoli ludziom na kie­ro­wa­nie się zain­te­re­so­wa­niami i wyj­ście poza krąg zna­jo­mych.

Umiesz­cze­nie na samej górze „obser­wu­ją­cych” i „obser­wo­wa­nych”, tak jak zro­bił to Twit­ter, na tyle pod­sy­cało rywa­li­za­cję, by ludzie czuli potrzebę wra­ca­nia do tej apli­ka­cji i spraw­dza­nia , co się u nich zmie­niło. Mogli także sygna­li­zo­wać „polu­bie­nie”, doda­jąc ser­duszka, podob­nie jak w Face­bo­oku unie­sione kciuki. W ich apce laj­ko­wa­nie było nawet łatwiej­sze, bo wystar­czyło dwu­krotne klik­nię­cie w zdję­cie, oszczę­dza­jące wypa­try­wa­nia nie­du­żego ser­duszka. Ina­czej za to niż na Face­bo­oku i Twit­terze w tej nowej apli­ka­cji nie trzeba było mieć cze­goś mądrego do powie­dze­nia. Po pro­stu wsta­wiało się zdję­cie tego, co się wokół sie­bie widzi.

Gdyby Systrom i Krie­ger chcieli w pełni sko­pio­wać pomy­sły Twit­tera, na tym eta­pie oczy­wi­ste byłoby doda­nie kla­wi­sza udo­stęp­nia­nia, żeby uła­twić tym tre­ściom dal­szy żywot w sieci, tak jak działo się to z retwe­etami. Tu zało­ży­ciele wciąż się wahali. Skoro w tej apli­ka­cji ludzie mieli dzie­lić się zdję­ciami, czy mia­łoby sens, żeby pod wła­snym nazwi­skiem udo­stęp­niali twór­czość i dozna­nia kogoś cał­kiem innego? Może i tak. Ale żeby zacząć jak naj­pro­ściej, posta­no­wili wstrzy­mać się z tym do czasu, aż apka wej­dzie na rynek.

Wybrali logo – uprosz­czony szkic bia­łego apa­ratu Pola­ro­ida. Ale jak mieli to wszystko nazwać? Nawią­za­nie do alko­holu, zubo­żone o część samo­gło­sek, robiło się zbyt powierz­chowne. Coś typu „Whsky” nie­ko­niecz­nie wyja­śnia­łoby, czemu ma słu­żyć ta apka. Odło­żyli dys­ku­sję na póź­niej, tym­cza­sowo nada­jąc nazwę Code­name (kryp­to­nim, choć w tym przy­padku raczej: nazwa kodu).

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki