Hobit, abo tam i nazŏd ebook

The Hobbit© The Tolkien Estate Limited 1937, 1965J.R.R. Tolkien asserts the moral right to be acknowledged as the author of this work

TOLKIEN and are registered trademarks of The Tolkien Estate Limited.

Silesian Edition © Silesia Progress, Kotórz Mały 2023Copyright © Grzegorz KulikCopyright © Mirosław Syniawa

Wszyske prawa zastrzyżōne.All rights reserved.

Przekłŏd: Grzegorz KulikKōnsultacyjŏ: Ryszard DerdzińskiPrzekłŏd wierszy i pieśni: Mirosław Syniawa

Tytułowŏ ilustracyjŏ: Grzegorz Chudy

Korekta: Kamil Czaiński

Projekt ôkładziny: Rafał Szyma

SILESIA PROGRESSul. Wodna 946-045 Kotōrz Małytel.: +48 693 953 661https://silesiaprogress.comÔbsztalōnki: [email protected]

Wydanie IISBN 978-83-65558-72-5

Na zlecenie Woblink

woblink.com

plik przygotował Jan Żaborowski

To je gyszichta ô dŏwnych czasach. Jynzyki i litery były tedy blank inksze ôd naszych.

Runy to były stare litery na poczōntku wycinane we drzewie, kamiyniu abo metalu, tōż były ciynke i kańciate. We czasach tyj historyje ino Cwergi używały ich regularnie, ôsobliwie do prywatnych abo tajymnych zŏpisōw. Jejich runy sōm we tyj ksiōnżce pokazowane bez angelske runy, co sōm dzisiej znōme do niywielu ludzi. Jeźli runy na Throrowyj karcie porōwnać ze transkrypcyjōm do modernych liter (na strōnach 6. i 7.), to idzie ôdkryć alfabet zaadaptowany do modernego ślōnskigo i ôdczytać zapisany runami tytuł wyżyj. Na karcie sōm wszyske normalne runy ôkrōm na X. I i U sōm użyte za J i V. Niy było runōw na Q (idzie użyć CW) ani na Z (idzie użyć cwerżyj runy , jeźli trza). Bydzie szło dojzdrzeć, że niykere pojedyncze runy sōm za dzisiyjsze dwie litery: th, ng, ee; inkszych runōw tyj samyj zorty ( ea i  st) sie tyż rŏz za kedy używało. Tajymne dźwiyrze były ôznaczōne D . Z boku skazowała na to rynka, a niżyj stoło:

Ôstatnie dwie runy to były inicyjały ôd Throra i Thraina. Miesiōncowe runy, co je ôdczytoł Elrōnd, to były:

Na karcie strōny świata sōm ôznaczōne runami. Wschōd je na wiyrchu, jak porzōnd na cwerżych kartach, tōż czytejcie podug wajzrōw ôd zygara: (wschōd), (połednie), (zachōd), (pōłnoc).

Rozdzioł I

Niyôczekowanŏ gościna

We jednyj norze pod ziymiōm miyszkoł sie hobit. Niy we ôszkliwyj, czŏrnyj, mokryj norze połnyj kōnckōw glizdōw i smrodu, ani we suchyj, guzyj, piŏszczystyj norze, co w nij niy ma na czym siednōńć ani jeś. To była hobiciŏ nora, a to ôznaczŏ kōmfort.

Dźwiyrze miała perfekt ôkrōngłe choćby ôkynko na szifie, pōmalowane na zielōno i ze żōłtōm mosiōnżnōm gałkōm na samym postrzodku, co sie blyszczała. Ôtwiyrały sie do antryja, co bōł jak tunel: moc kōmfortowy tunel bez dymu, ze boazeryjōm na ścianach i ze kachlami i tepichami na zolu społym ze polerowanymi stołkami i siyłōm hŏkōw na huty i mantle, bo hobit mioł rŏd gości. Tunel kryńciōł sie i kryńciōł, i szoł blisko, ale niy cołkym prosto do zboczŏ zgōrzŏ – Kopca, jak je nazywali ludzie bez moc mil naôbkoło – i połno małych dźwiyrzi sie ś niego ôtwiyrało, nojprzōd z jednyj strōny, a potym z drugij. Do hobita niy było mŏwy ô łażyniu na wiyrch: sypialki, łaziynki, pywnice, kōmory (siyłã ich), garderoby (ôn mioł cołke izby ino na ôblycze), kuchnie, jadalnie, wszyske były na jednym sztoku i naprŏwdã we tym samym przechodzie. Nojlepsze izby były z lewyj strōny (jak sie wchodzi), bo ino te miały ôkna, głymboko wprawiōne ôkrōngłe ôkna, co idōm na zygrōdkã i łōnki za niōm, co schodzōm ku rzyce.

Tyn hobit to bōł fest bogaty hobit, a nazywoł sie Bojtelŏk. Bojtelŏki miyszkali kole Kopca ôd niypamiyntnych czasōw, a ludzie ich mieli w zŏcy, niy ino bez to, iże z wiynksza byli bogaci, ale tyż skuli tego, że nigdy niy mieli przigōd, ani niy robiyli nic niyôczekowanego: Szło pedzieć, co Bojtelŏk ôdpowiy na kożde pytanie i ani niy trza było tego pytaniŏ stawiać. To je historyjŏ ô tym, jak Bojtelŏk mioł przigodã i robiōł i gŏdoł rzeczy blank niyôczekowane. Możno straciōł reszpekt ôd sōmsiadōw, ale mioł siyłã profitu, ôbejzdrzicie na kōniec, czy coś zyskoł.

Matka ôd tego prawie hobita... Ale co to je hobit? Hobitōw chyba dzisiej trzeba ôpisać, bo corŏz mynij ich i ôni sie bojōm Srogich Ludzi, jak to na nŏs gŏdajōm. To sōm (abo byli) mali ludkowie, kole połowy naszego wzrostu, i myńsi jak brodate Cwergi. Hobiciŏ niy majōm brōd. Mało abo nic niy ma w nich magije, ôkrōm tyj ôbyczajnyj, dziynnyj, co pōmŏgŏ im sie tracić cicho i wartko, jak srogi i gupi lud, taki jak wy abo jŏ, przichodzi szpotlawo i robi larmo jak elefanty, co je idzie słyszeć ze mile.

Czynsto majōm rube brzuchy. Ôblykajōm sie we jasne farby (nojwiyncyj w zielōne i żōłte) i niy noszōm strzewikōw, bo na jejich stopach rosnōm naturalne skōrzanne zŏle i rube, brōnŏtne wosy, jak te na jejich gowach (ône sōm lokate), majōm duge, ôbrotne brōnotne palce, dobrotliwe gymby, a śmiyjōm sie głymbokim, klarownym śmiychym (nojczyńścij po ôbiedzie, co go jedzōm dwa razy na dziyń, jak poradzōm). Terŏz wiycie tyla, że mogymy iś dalij. Tak jak żech gŏdoł, matka ôd tego hobita – znaczy ôd Bilba Bojtelŏka – to była szumnŏ Beladōna Bierowa, jedna ze trzech pozoru godnych cer ôd Starego Biery, gowy hobitōw, co miyszkali za Wodōm, rzyczkōm, co płynyła u stōp Kopca. Porzōnd sie padało (we inkszych familijach), iże dŏwno tymu jedyn ze praôjcōw Bierōw sie musioł ôżynić ze jakōm rusałkōm. Toć, była to balakwasta, ale naprŏwdã było w nich coś niy cołkym hobitowego, a czas ôd czasu czōnkowie klanu Bierōw wandrowali i mieli przigody. Dyskretnie sie traciyli, a familijŏ to wyciszała, ale prŏwda była takŏ, iże Biery niy byli tak reszpektowani jak Bojtelŏki, chociŏż na isto byli bogatsi. Niy żeby Beladōna Bierowa miała kejś jakeś przigody po wydaniu sie za Bungo Bojtelŏka. Bungo, fater ôd Bilba, zbudowoł dlō nij nojbarzij luksusowõ hobiciõ norã (i tyż we czyńści za jeji pijōndze), jakõ by szło znojś pod Kopcym, za Kopcym, abo za Wodōm, i ôni tam ôstali do kōńca swojich dni. Je możliwe, iże Bilbo, jeji jedyny syn, chociŏż z wyglōndu i zachowaniŏ bōł blank podany na swojigo fatra, erbnōł coś troszkã radosnego ze strōny Bierōw, coś, co ino czekało na przileżytość pokŏzaniŏ sie. Przileżytość niy prziszła, aż Bilbo Bojtelŏk niy bōł majoryntny: jak mu było kole piyńćdziesiōnt lŏt i miyszkoł we tyj piyknyj hobicij norze, co jã zbudowoł jego ôjciec, a co jã żech wōm prawie ôpisoł, i podwiela niy ôsiŏd tak, że już miało go nic niy pōnknōńć.

Bez jakiś niyôbyczajny cufal we jedno rano, dŏwno tymu we cichości świata, jak było mynij larma, wiyncyj zielyni, hobiciŏ byli durch liczni i dobrze im szło, a Bilbo Bojtelŏk stoł we swojich dźwiyrzach po śniŏdaniu i kurzōł swojã ôgrōmnõ, dugõ, drzewiannõ fajfkã, co siōngała hned do jego wołniatych palcōw (ôkludnie wyszczotkowanych) – Gandalf prziszoł. Gandalf! Jakbyście słyszeli ino ćwierć tego, co jŏch ô nim słyszoł, a jŏch słyszoł maluśko z tego wszyskigo, co je do usłyszyniŏ, to byście sie przirychtowali na kożdõ zortã niyzwykłyj gyszichty. Kaj by sie niy znŏd, ôpowieści i przigody wyskakowały naôbkoło niego we nojbarzij niyôbyczajny spōsōb. Ôd wielu dugich lŏt niy bōł pod Kopcym, prŏwdã pedzieć ôd czasu, jak umar Stary Biera, jego kamrat, i hobiciŏ bezma zapōmnieli, jak ôn wyglōndŏ. Bōł za Kopcym i za Wodōm we swojich sprawach ôd czasu, jak byli małymi hobitami i hobitkami.

Wszysko, co we to rano Bilbo widzioł, to bōł stary chop ze krykōm. Mioł wysoki, szpicaty hut, dugi, szary mantel, strzybrny szal, co bez niego zwisała biołŏ broda aż za pas, i ôgrōmne czŏrne bōty.

— Piyknego dnia! — pedzioł Bilbo i naprŏwdã to mioł na myśli. Słōńce świyciyło, a trŏwa była barzo zielōnŏ. Ale Gandalf wejzdrzoł na niego spod dugich, gynstych brwi, co wystŏwały dalij jak strzecha ôd jego huta.

— Jak to myślicie — prawiōł. — Winszujecie mi piyknego dnia, abo rozchodzi sie ô to, iże to je piykny dziyń, czy tego chcã abo niy? Abo że sie we to rano dobrze czujecie? Abo że to je dobre rano, żeby w nim być?

— Wszysko społym — pedzioł Bilbo. — I na dobitek fest dobre rano na fajfkã tabaki na ôtwartym lufcie. Jak mŏcie ze sobōm fajfkã, to sie siednijcie i weźcie ôdy mie! Niy ma sie co uwijać, mōmy przed sobōm cołki dziyń! — Tak Bilbo siŏd na stołku kole swojich dźwiyrzi, skrziżowoł nogi i wypuściōł szumne szare kōłko dymu, co pozyjglowało w luft bez rozlatowaniŏ sie i ôdpłynyło za Kopiec.

— Bardzo piykne — prawiōł Gandalf. — Ale we to rano jŏ niy mōm czasu puszczać kōłek z dymu. Szukōm tŏwarzisza do przigody, co jã rychtujã, i ciynżko kogoś znojś.

— No tak myślã – w tych strōnach! My sōm cołkym cichy lud i na nic nōm przigody. Ône sōm ôszkliwe, niywygodne i szterujōm! Skuli nich idzie niy zdōnżyć na ôbiŏd! Niy wiym, co idzie w nich widzieć — pedzioł nasz pōn Bojtelŏk, wraziōł kściuk za hōzyntregi i wypuściōł nastympne, jeszcze srogsze kōłko z dymu. Potym wziōn swoje listki, zaczōn je czytać i udŏwoł, że niy dŏwŏ pozōr na starego chopa. Postanowiōł, iże ôn mu sie niy podobŏ, i chcioł, żeby sie poszoł. Ale stary chop sie niy ruszōł. Stoł, spiyroł sie na swojij lŏsce i dziwoł sie na hobita bez słowa, aż Bilbowi sie zrobiyło moc niyswojo, a nawet sie trochã zgorszōł.

— Piyknego dnia! — prawiōł w kōńcu. — Dziynkujã, niy chcymy sam żŏdnych przigōd! Możecie sprōbować za Kopcym abo Wodōm. — Bez te słowa rozumioł gŏdkã za skōńczōnõ.

— Do wielu rzeczy wy używŏcie „piyknego dnia”! — pedzioł Gandalf. — Terŏz padŏcie, iże chcecie sie mie pozbyć i że ôn niy bydzie piykny, podwiela niy pōdã.

— Niy, niy, zŏcny panie! Niych pōmyślã. Niy znōm chyba waszego miana?

— Toć, toć, zŏcny panie – a jŏ znōm wasze, panie Bilbo Bojtelŏku. A wy znŏcie moje miano, chociŏż niy pamiyntŏcie, iże jŏ dō niego nŏleżã. Jŏch je Gandalf i Gandalf to znaczy jŏ! Pōmyśleć, żeby mie piyknodniōł syn ôd Beladōny Bierowyj, choćbych łaziōł ôd dźwiyrzi do dźwiyrzi i przedowoł knefle!

— Gandalf, Gandalf! Jezderkusie! Niy tyn wandrowny czarownik, co Starymu Bierze doł pŏrã magicznych dyjamyntowych spinek do manżetōw, co sie same zapinały i niy ôdpinały bez rozkazu? Niy tyn, co tak ôzprawioł na fajrach ô drachach i goblinach i gigantach i retowaniu princesōw i niyôczekowanym szczyńściu wdowich synōw? Niy tyn, co robiōł take szykowne fojerwerki! Pamiyntōm je! Stary Biera je puszczoł na Sobōtkã. Spaniałe! Szły do wiyrchu choćby wielke lilije i lywynmaule i goldregyny ôgnia i wisiały we ćmŏku cołki wieczōr! — Dojzdrzeli żeście już, iże pōn Bojtelŏk niy bōł taki bez polotu, jak ô sobie chcioł myśleć, a tyż że moc mioł rŏd kwiŏtki. — Niych mie! — prawiōł dalij. — Niy tyn Gandalf, co je zapowiedzialny za to, że tyla cichych synkōw i dziouch poszło do światu na szalōne przigody? Wszysko ôd spinaniŏ sie na strōmy do nawiydzaniŏ elfōw abo zyjglowaniŏ we szifach, zyjglowaniŏ do inkszych brzegōw! Niy mogã, życie było fest intere… Znaczy moc żeś miyszoł sam kejś. Wybŏcz, ale niy wiedzioł żech, że durch żeś je we tym fachu.

— A kaj bych mioł być? — pedzioł czarownik. — Tak samo jŏch je rŏd widzieć cie pamiyntać coś ô mie. W kożdym razie wyglōndŏ na to, że dobrze spōminŏsz moje fojerwerki, a to dŏwŏ jakõś nadziejã. Bez to skuli twojego starego ōpy Biery i skuli biydnyj Beladōny dōm ci to, ô co prosisz.

— Wybŏcz, alech ô nic niy prosiōł!

— Toć, żeś prosiōł. Już dwa razy. Wybŏcz. Dŏwōm ci to. Po prŏwdzie pōdã tak daleko, że wyślã cie na tã przigodã. Fest szpas dō mie, fest dobrõ do ciebie. I pewnikym ze profitym, jeźli ś nij wyjdziesz.

— Wybŏcz! Dziynkujã, ale niy chcã żŏdnych przigōd. Niy dzisiej. Piyknego dnia! Ale przidź na harbatã – kedy bydziesz chcieć! Możno jutro? Przidź jutro! Do widzyniŏ! — z tym hobit ôbrōciōł sie i citnōł do ôkrōngłych zielōnych dźwiyrzi i zawar je tak wartko jak śmioł, żeby niy wyglōndać na niygrzecznego. W kōńcu czarowniki to czarowniki.

— Na co jŏ go zaprŏszoł na harbatã! — pedzioł do siebie, jak wchodziōł do szpajzykamery. Prawie pośniŏdoł, ale pōmyśloł, że ciasto abo dwa i co dobrego do piciŏ pōmogły by mu po tym strachu.

W tym czasie Gandalf durch stoł za dźwiyrzami i śmioł sie dugo, chociŏż cicho. Za chwilã podeszoł i szpicōm na swojij lŏsce wydrŏpoł cudaczny znak na piyknych zielōnych przodnich dźwiyrzach ôd hobita. Potym ôdkroczōł hned, kej Bilbo kōńczōł druge ciasto i broł myśleć, iże moc dobrze uciykoł ôd przigōd.

Na drugi dziyń mało niy zapōmnioł ô Gandalfie. Niy pamiyntoł nic za dobrze, chyba że to zapisoł na swojij Tabuli Trefōw takim spōsobym: Gandalf Harbata Strzoda. Wczorej bōł za fest zestarany, żeby coś takigo zrobić.

Zarŏz przed swaczynōm ôzwoł sie potynżny klang ze zwōnka przi przodnich dźwiyrzach i wtynczŏs sie spōmnioł! Pognoł postawić zbōnek i wyciōng ekstra szŏlkã i spodek, jedno abo dwa ciasta i polecioł do dźwiyrzi.

— Wybŏcz, żeś musioł czekać! — chcioł pedzieć, jak ôbŏczōł, iże to nic niy bōł Gandalf. To bōł cwerg ze modrōm brodōm wrażōnōm do złotego pŏska i fest jasnymi ôczami pod ciymnozielōnōm kapucōm. Jak ino dźwiyrze sie ôtwarły, to ôn sie wcis do postrzodka, choby bōł ôczekowany.

Powiesiōł mantel z kapucōm na nojbliższym hŏku i pedzioł ze niskim ukłōnym:

— Dwalin do usug!

— Bilbo Bojtelŏk do waszych! — prawiōł hobit, za fest udziwiōny, żeby stawiać jakeś pytania. Jak potym cisza sie zrobiyła ciynżko do ściyrpiyniŏ, to przidoł: — Prawie żech mioł swaczyć; pōdźcie poswaczcie zy mnōm. — Możno trocha sztajfnie, ale chcioł być miyły. A co wy byście zrobiyli, keby niyproszōny cwerg prziszoł i powiesiōł swoje rzeczy we waszym antryju bez słowa tuplikowaniŏ?

Niy siedzieli przi stole dugo, po prŏwdzie ledwo siōngli po trzeci kōncek ciasta, jak ôzwoł sie nastympny, jeszcze głośniyjszy klang ôd zwōnka.

— Wybŏczcie! — pedzioł hobit i poszoł do dźwiyrzi.

— Tōż nareście żeś dotar! — to mioł tyn rŏz pedzieć do Gandalfa. Ale to niy bōł Gandalf. Zamiast niego na progu stoł cwerg ze biołōm brodōm i szkarłatnōm kapucōm, co fest staro wyglōndoł. Ôn tyż wskoczōł do postrzodka, jak ino dźwiyrze sie ôtwarły, choćby bōł zaproszōny.

— Widzã, że sie już zbiyrajōm — prawiōł, jak ôbŏczōł wisieć zielōnõ kapucã ôd Dwalina. Powiesiōł swojã czerwōnõ kole nij i rzek:

— Balin do usug! — ze rynkōm na piersi.

— Dziynkujã — pedzioł Bilbo ze udziwiyniym. Niy to sie winno ôdpowiedzieć, ale ôni wziōnli przichodzić i fest go zestarali. Rŏd mioł gości, ale woloł ich znać, podwiela prziszli, i sōm ich zaprosić. Trŏpiyła go ôkropicznŏ myśl, że ciasto sie może skōńczyć, a wtynczŏs ôn – gospodŏrz, znoł swōj dinst i trzimoł sie go, jak źle by mu z tym niy było – musioł by niy jeś.

— Pōdźcie do postrzodka i napijcie sie harbaty! — poradziōł pedzieć po zrobiyniu głymbokigo dychu.

— Kapka piwa by mi barzij ôdpowiadała, jeźli do wŏs to niy ma rōżnica, mōj dobry panŏczku — prawiōł Balin ze biołōm brodōm. — Ale niy mōm nic przeciw ciastu. Kminkowymu, jeźli mŏcie.

— Siyłã! — usłyszoł Bilbo siebie ôdpowiadać ku swojymu zdziwiyniu i ôbŏczōł sie tyż ôddyrdować do pywnice, żeby napołnić piwym pintowõ kufã, a potym do szpajzykamery, żeby prziniyś dwa piykne, ôkrōngłe kminkowe ciasta, co je upiyk we to popołednie, żeby mieć co przigryź po wieczerzi.

Jak wrōciōł, to Balin i Dwalin ôzprawiali przi stole choćby starzi kamraciŏ (po prŏwdzie ôni byli braciŏ). Bilbo ciepnōł przed nich piwo i ciasto, kej głośno zazwōniōł zwōnek, a za chwilã zaś.

— Na zicher terŏz to Gandalf — pōmyśloł, jak gnoł bez siyń. Ale to niy bōł ôn. To były dwa nastympne cwergi, ôba ze modrymi kapucami, strzybrnymi pŏskami i żōłtymi brodami. A kożdy ś nich mioł tasiã ze nŏrzyńdziami i ryl. Do postrzodka skoczyli, jak ino dźwiyrze sie wziōnły ôtwiyrać. Bilba to ledwo udziwiyło.

— Co do wŏs mogã zrobić, moje cwergi? — pedzioł.

— Kili do usug! — prawiōł jedyn. — I Fili! — przidoł drugi. I ôba ôdciōngli swoje modre kapuce i sie pokłōniyli.

— Do waszych i waszyj familije! — ôdpowiedzioł Bilbo, bo tyn rŏz niy zapōmnioł ô manierach.

— Dwalin i Balin już sam sōm, widzã — pedzioł Kili. — Pōdź przistōmpiymy do ciźby!

„Ciźby!”, pōmyśloł pōn Bojtelŏk, „Niy podobŏ mi sie to słowo. Naprŏwdã muszã na minutã siednōńć, rozwŏżyć sie i napić”, zrobiōł ino łyk we ece, jak sztyry cwergi siedziały przi stole i ôzprawiały ô grubach i złocie i problymach ze goblinami i rabiyrstwach ôd drachōw i siyle inkszych rzeczy, co ich niy rozumioł i niy chcioł, bo miały za przigodowy klang, kej din-dōn-a-lin-dan, jego zwōnek zaś zazwōniōł, choćby jaki niygrzeczny hobici syneczek prōbowoł urwać grif.

— Ftoś je przi dźwiyrzach — pedzioł ze mrugniyńciym.

— Nawet sztyrech, z tego co słyszã — prawiōł Fili. — Ôkrōm tego widzieli my ich iś za nami z daleka.

Biydny mały hobit siŏd we siyni, skrōł gymbã we dłōniach i sie zastanŏwioł, co sie stało i co sie stanie i jeźli ôni wszyscy ôstanōm na wieczerzõ. Wtynczŏs zwōnek zaś zazwōniōł głośnij niż dotōnd i musioł bieżać do dźwiyrzi. Niy było to ale sztyrech, ino piyńciu. Nastympny cwerg prziszoł, jak ôn rozmyśloł we siyni. Ledwo przekryńciōł gałkã, jak ôni już wszyscy byli we postrzodku, kłōniali sie i padali „do usug” jedyn za drugim. Dori, Nori, Ori, Oin i Gloin to były jejich miana i zarŏz dwie purpurowe kapuce, siwŏ kapuca, brōnŏtnŏ kapuca i biołŏ kapuca wisiały na hŏkach, a ôni ôdmaszyrowali ze rynkami wrażōnymi do swojich złotych i strzybrnych pŏskōw, żeby przistōmpić do restu. To już hned była ciźba. Niykerzi prosiyli ô ale, inksi ô portera, jedyn ô kawã, a wszyscy ô ciasto, tōż bez jakiś czas hobit mioł połne rynce roboty.

Srogi zbōn kawy prawie stanōł we kōminku, kminkowe ciasto sie skōńczyło, a cwergi zaczynały ze rundōm maślanych żymoł, jak szło usłyszeć głośne klupanie. Niy zwōnek, ino mocne rat-tat na piyknych zielōnych dźwiyrzach ôd hobita. Ftoś trzaskoł lŏskōm!

Bilbo pognoł bez siyń, fest znerwowany i społym zadumiōny i zasłabiōny. To była nojcudaczniyjszŏ strzoda, jakõ pamiyntoł. Ôtwar dźwiyrze ze szarpniyńciym i wszyscy wpadli do postrzodka, jedyn na drugigo. Wiyncyj cwergōw, ô sztyrech wiyncyj! A za niymi bōł Gandalf, co sie spiyroł na lŏsce i śmioł. Fest ôbdrŏpoł te piykne dźwiyrze. A ôkrōm tego star sekretny znak, co go na nich ôstawiōł wczorej rano.

— Dej pozōr! Dej pozōr! — prawiōł. — To do ciebie niy pasuje, Bilbo, żeby kŏzać kamratōm czekać na macie, a potym ôtwiyrać dźwiyrze choćby z pukŏwki! Przedstawiōm ci Bifura, Bofura, Bōmbura, a nojbarzij Thorina!

— Do usug! — pedzieli Bifur, Bofur i Bōmbur, jak stŏli we raji. Niyskorzij powiesiyli dwie żōłte kapuce i bladozielōnõ, a tyż modrõ ze dugim strzybrnym chwŏstym. Ta ôstatniŏ nŏleżała do Thorina, ôgrōmnie ważnego cwerga, po prŏwdzie niy inkszego jak samego Thorina Dymbitarczy, co ani trochã niy bōł zadowolōny paś jak placek na Bilbowã matã ze Bifurym, Bofurym i Bōmburym na sobie. Po piyrsze Bōmbur bōł ôgrōmnie ruby i ciynżki. Thorin bōł naprŏwdã moc pyszny i nic niy pedzioł ô gościnie, ale biydny pōn Bojtelŏk przeprŏszoł go tyla razy, iże muknōł „nic niy szkodzi” i przestoł sie chmurzić.

— No tōż wszyscy my sam sōm! — prawiōł Gandalf, jak patrzoł na rajã trzinŏstu kapucōw – nojbarzij paradnych ôdpinanych kapucōw i jego włŏsnego huta, co wisiały na hŏkach. — Cołkym wesoły tref! Mōm nadziejã, że ôstanie coś do jedzyniŏ i piciŏ do niyskornych! Co to? Tyj? Niy, dziynkujã! Dō mie możno ździybko czerwōnego wina.

— I dō mie — prawiōł Thorin.

— I malinowy dżym i ciasto jabkowe — pedzioł Bifur.

— I kołŏcz i kyjzã — pedzioł Bofur.

— I krokeciki i szałŏt — pedzioł Bōmbur.

— I wiyncyj ciasta – i ale’a – i kawy, jak niy mŏcie nic przeciw — zawołały inksze cwergi bez dźwiyrze.

— I przismaż pŏrã jajec, jak byś bōł taki miyły! — zawołoł za nim Gandalf, jak hobit ôdchodziōł do szpajzykamery. — I prziniyś ino zimne kurzã i kiszōne ôgōrki!

— Ôn wierzã znŏ tak samo dobrze mojã szpajzykamerã jak jŏ! — pōmyśloł pōn Bojtelŏk, co sie czuł blank zbamōncōny i zaczynoł miarkować, jeźli nojbarzij paskudnŏ przigoda niy prziszła prosto dō niego do dōm. Za tyn czas, jak już zebroł wszyske flaszki i nŏczynia i noże i widołki i szklōnki i talyrze i łyżki i ône rosły na srogich tabletach, robiyło mu sie fest gorko, bōł czerwōny na gymbie i zgorszōny.

— Posztrudlowało by i poturbowało te cwergi! — pedzioł głośno. — Czymu sam niy przidōm i niy pōmogōm? — I patrzcie, patrzcie! Ôto we dźwiyrzach ze kuchnie stŏli Balin i Dwalin, a Fili i Kili za niymi i podwiela mōg pedzieć nōż, ôni śmigli ze tabletami i pŏrōma stolikami do paradnyj izby i wszysko świyżo nakryli.

Gandalf siedzioł na kōńcu stoła ze wszyskimi trzinŏstōma cwergami naôbkoło, a Bilbo siedzioł na stołku kole kōminka, szkuboł biskwit (apetit mu sie blank straciōł) i prōbowoł wyglōndać, choćby to wszysko było do kna normalne i ani trochã to niy była przigoda. Cwergi jadły i jadły, i ôzprawiały i ôzprawiały, a czas mijoł. W kōńcu pōnkły swoje stołki, a Bilbo ruszōł do zbiyraniŏ talyrzy i szklōnek.

— Chyba ôstaniecie na wieczerzõ? — pedzioł nojuprzyjmiyjszym tōnym bez nacisku.

— Toć! — prawiōł Thorin. — Pō nij tyż. Niy załatwiymy wszyskigo, aż niy bydzie niyskoro i potrzebujymy nojprzōd trochã muzyki. Terŏz do skludzaniŏ!

Na to dwanŏście cwergōw – niy Thorin, ôn bōł za ważny i ôstoł gŏdać ze Gandalfym – skoczyło na nogi i zrobiyło ze wszyskigo wysoke kopki. Zarŏz poszli bez czekaniŏ na tablety i balansowali jednōm rynkōm kolumny talyrzy, kożdŏ ze flaszkōm na wiyrchu, a hobit lŏtoł za niymi ze hned piskym:

— Proszã, dejcie pozōr! — i — Proszã, niy trŏpcie sie tym! Jŏ poradzã.

Ale cwergi ino wziōnły śpiywać:

Miskōm w ścianã, to dziepiyro

Je uciecha! Szŏlkōm w zol!

Pōn Bojtelŏk mŏ to niyrŏd –

Flaszki trzaskej, frōpy pŏl!

Targej tisztuch, w fecie maraś

I winym po dźwiyrzach lyj!

Zababrz mlykym kożdõ szparã,

A kości pod łōżko skryj!

W gŏrnek suj szkorupy małe,

Ciynżkōm lagōm krusz na proch,

A co sie ôstanie całe,

Kulej po izbach jak groch!

Pōn Bojtelŏk mŏ to niyrŏd!

Niych talyrze kożdy zbiyrŏ!

I toć niy zrobiyły tych wszyskich ôkropicznych rzeczy, a wszysko było migym czyste i ôdłożōne bezpiecznie, kej hobit zwyrtoł sie na wszyske strōny na postrzodku kuchnie i prōbowoł patrzeć, co robiyli. Potym wrōciyli i znŏdli Thorina kurzić fajfkã ze nogami na ôsłōnie ôgniska. Puszczoł nojôgrōmniyjsze kōłka ze dymu i kaj by kerymuś niy kŏzoł polecieć, ôno tam leciało – do kōmina, abo za zygŏr na gzymsie kōminka, abo pod stōł, abo naôbkoło deki; ale kaj by niy poleciało, ôno niy uciykło Gandalfowi. Puf! Wysyłoł myńsze kōłko ze swojij gliniannyj fajfki prosto bez kożde ze Thorinowych. Potym kōłko dymu ôd Gandalfa zielyniało i wrŏcało, żeby wisieć nad czarodziejowōm gowōm. Mioł już ich cołkõ chmurã kole siebie, a we prziciymniōnym świetle wyglōndało to dziwnie i czarodziejsko. Bilbo stoł bez ruchu i patrzoł – wielbiōł kōłka z dymu – a potym zaczerwiyniōł sie na myśl ô tym, jaki dumny bōł wczorej rano ze kōłek, co je posłoł w luft nad Kopiec.

— No tōż terŏz trochã muzyki! — pedzioł Thorin. — Wyciōngcie insztrumynta!

Kili i Fili pognali do swojich tasiōw i wrōciyli ze małymi skrzipkami. Dori, Nori i Ori wyciōngli flŏty kajś ze swojich mantlōw. Bōmbur prziniōs bymbyn ze siyni. Bifur i Bofur tyż wyszli, a wrōciyli ze klarnetami, co je ôstawiyli miyndzy lŏskami. Dwalin i Balin pedzieli:

— Wybŏczcie, jŏ ôstawiōł mojã na laubie!

— Tōż prziniyście mojã tyż! — pedzioł Thorin. Prziszli nazŏd ze wiolami srogimi jak ôni sami i ze Thorinowōm harfōm zawiniyntōm we zielōny cajg. To była piyknŏ, złotŏ harfa, a jak Thorin ś niōm zaczōn, to muzyka sie zaczła cołkŏ narŏz, tak nŏgle i słodko, że Bilbo zapōmnioł ô wszyskim inkszym i wciōngły go ciymne landy pod cudzymi miesiōncami, daleko za Wodōm i moc daleko ôd jego hobicij nory pod Kopcym.

Ćma weszła do izby ze ôkynka, co wychodziyło na bok Kopca. Ôgyń mrugnōł – bōł kwieciyń – ôni durch grali, a ciyń Gandalfowyj brody kolyboł sie na ścianie.

Ćma wypołniyła cołkõ izbã, ôgyń przigŏs, a ciynie sie straciyły, a ôni durch grali. I narŏz jedyn, a potym nastympny wziōnli śpiywać przi graniu, niskim garłowym śpiywym cwergōw ze głymbokich placōw jejich starodŏwnych chałpōw. A to je choćby fragmynt jejich śpiywki, jeźli to może być coś jak jejich śpiywka bez jejich muzyki:

Fōrt za ziōmb mglistych gōr wysokich,

Coby sie spuścić w loch głymboki

I w starych grotach szukać złota,

Muszymy iś przed rozwidniŏkym.

Czar ciepły cwergi z lŏt miniōnych,

Kej młotōw brzynk jak źwiynczne zwōny

Zaloł podziymie tam, kaj drzymie

W ćmŏku niyjedyn strach uśpiōny.

Dlŏ krōlōw, co sprawujōm pieczã,

Niyjedyn klyjnot w głymbi pieczar

Zrobiyli, a ku tymu skryli

Chycōne światło w gryfie miecza.

Misterne, strzybne ketki kryły

Gwiŏzd rozkwit, drasze ôgnie żyły

W knōtlach korōny. W drōt skryncōny

Słōńce z miesiōnczkym wpiynte były.

Fōrt za chłōd mglistych gōr wysokich,

Do starych jaskiń, w loch głymboki,

Trza po to, coby sie ô złoto

Upōmnieć, iś przed rozwidniŏkym.

Rzezali dlŏ siã tam kelichy

I złote harfy; w ziymi cichyj,

Kajś w skalnyj cieśni z mockōm pieśni

Pod trŏwy leżōm sztyjc tepichym.

Sosny stynkały choćby woły,

Wiatry jak pogupiałe wioły.

Szoł glut czyrwōny w wszyske strōny;

Jak fakle w ôgniu strōmy stoły.

Rozbrzmioł w dolinie zwōnu skowyt,

Ludziska ôbrŏcali głowy;

A sam już straszy ich gniyw draszy,

Co niy ôszczyndzŏ ani trŏwy.

Miesiōnczek gōrã strzybłym ôsuł;

Cwergi słyszały kroki losu.

Kaj kery stoł, tam w przepaść gnoł,

I taki kōniec bōł eposu.

Za grozã mglistych gōr wysokich,

Do ciymnych jaskiń, w loch głymboki,

Muszymy po to, coby złoto

Ôdzyskać, iś przed rozwidniŏkym.

Dalsza część w wersji pełnej

Dalsza część w wersji pełnej