Dar przywództwa ebook i audiobook

Dedykuję książkę mojej żonie Oli oraz wszystkim tym, którzy odważą się zrobić pierwszy krok

Nie dostaje się mądrości w darze, trzeba ją odkryć samemu, po wędrówce, jakiej nikt nie może podjąć za nas ani jej nam oszczędzić, bo ona jest spojrzeniem na świat.

Marcel ProustW cieniu zakwitających dziewcząt

Wstęp

Od kilku lat podczas wykładu otwierającego na studiach podyplomowych Agile Leadership na Uniwersytecie SWPS nawiązuję do historii o Flatlandii, czyli Krainie Płaszczaków. Opisał ją Edwin Abbott, powieściopisarz i matematyk, w niewielkiej książeczce wydanej w 1884 roku. Flatlandia to historia życia w dwuwymiarowym świecie. Jego mieszkańcy znają tylko długość i szerokość, a nazywani są Płaszczakami. Głównym bohaterem książki jest Kwadrat, który ma żonę Linię i dwóch synów – obaj są Sześciokątami. Pewnego dnia do Flatlandii przybywa Kula. Pochodzi z trójwymiarowego Świata Przestrzeni. Niestety Płaszczaki nie widzą kuli, tylko koło. Nie mogą zrozumieć jej głębi i ostrości. Kula na wszelkie możliwe sposoby próbuje wyjaśnić dwuwymiarowemu Kwadratowi pojęcie trzeciego wymiaru. Ale Kwadrat – mimo że biegły w geometrii dwuwymiarowej – nie może tego pojąć. W końcu Kula widzi, że na poziomie rozumu nic tutaj nie wskóra. Stawia na fizyczne doświadczenie. Zabiera Kwadrat z Krainy Płaszczaków i przenosi go do trzeciego wymiaru. Ten jednak, zamiast lepiej ją zrozumieć, jest jeszcze bardziej zdezorientowany. Oto jak wspomina to doświadczenie:

Ogarnęła mnie groza, której nie sposób opisać. Najpierw nastała ciemność, a potem przyszło oszałamiające poczucie postrzegania, innego jednak niż widzenie. Zobaczyłem odcinek, który nie był odcinkiem, i przestrzeń, która nie była przestrzenią. Sam byłem sobą i nie sobą. Gdy tylko zdołałem dobyć głosu, krzyknąłem głośno pełen bólu:

– Albo oszalałem, albo to jest piekło.

– Ani jedno, ani drugie – spokojnie odpowiedział głos Kuli. – To wiedza. To trzy wymiary: otwórz oko raz jeszcze i spróbuj rozejrzeć się spokojnie.

Rozejrzałem się — i zobaczyłem nowy świat!

[…] Kwadrat jest przepełniony czcią i zostaje uczniem Kuli. Kiedy wraca do Flatlandii, próbuje wśród swoich dwuwymiarowych rodaków szerzyć Ewangelię Trzech Wymiarów, ale wszystko na nic.

Nie udało mi się zatem nikogo nawrócić i wygląda na to, że przekazanie mi milenijnego objawienia nie zdało się na nic. Prometeusz w Świecie Przestrzeni przykuty został do skały za obdarowanie śmiertelników ogniem, ale ja – biedny Prometeusz ze Świata Płaszczyzny – pokutuję tutaj w więzieniu, choć nie dałem moim rodakom niczego[1].

W jakimś stopniu każdy z nas przypomina Kwadrat z tej uroczej historii, zanim doświadczy prywatnego „objawienia”. Wszyscy, przynajmniej raz w życiu, stanęliśmy oko w oko z czymś, czego początkowo nie pojmowaliśmy. A nawet nie mogliśmy sobie wyobrazić, że może istnieć jakiś dodatkowy wymiar. Jednak pewnego dnia doświadczyliśmy czegoś, co kompletnie zmieniło nasze myślenie w dwuwymiarowym świecie. Jakiś rodzaj oświecenia pozwolił nam zobaczyć, że w naszym życiu jest coś więcej – aspekt, na który byliśmy ślepi.

Przez pierwsze trzynaście z dwudziestu lat mojej zawodowej kariery sam żyłem we Flatlandii. Byłem konsultantem, który pomagał firmom we wdrażaniu tzw. zwinnych* metod pracy. Doradzałem ponad sześćdziesięciu organizacjom – małym, dużym i średnim firmom, w Polsce i za granicą. W pewnym momencie przestałem je liczyć. Zdecydowanie to był świat dwuwymiarowego biznesu. Moja rola polegała na diagnozowaniu problemów i ich rozwiązywaniu. Nie narzekałem na brak pracy, bo we Flatlandii konsultanci są pilnie poszukiwani. Zajmują się objawami, ale często nie likwidują przyczyn.

Pewnego dnia jednak w moim życiu nastąpił przełom. Nie był to jakiś konkretny moment, któremu towarzyszyło cudowne „przebudzenie”, ale raczej seria zdarzeń doprowadziła mnie do punktu, w którym znalazłem się dzisiaj. Tak, dostrzegłem istnienie trzeciego wymiaru w przywództwie. To mindset – sposób myślenia, założenia i przekonania. Siedzą one w naszych głowach i wywierają podstawowy wpływ na nasze liderskie życie. W końcu zrozumiałem, że możemy poprowadzić innych tylko tam, dokąd sami wcześniej doszliśmy. To jest ważna prawda o współczesnym przywództwie, a jednocześnie – tak mi się zdaje – jego najważniejsze wyzwanie. Bo twoja mapa mentalna jest także mapą ludzi, którym przewodzisz. Oni pójdą tam, dokąd ty już w swoim rozwoju wcześniej zawędrowałeś. Nie wyjdą poza granice twojej mapy. Siła twojego oddziaływania ciąży w stronę poziomu świadomości, na którym się aktualnie znajdujesz. W ten oto sposób zacząłem pracować z przywódcami nad ich myśleniem. Wiedziałem, że wcześniej czy później cała reszta się ułoży.

Moja rola jako nauczyciela nie polega jednak na wtłoczeniu ci jakiegoś konkretnego światopoglądu, który – w moim przekonaniu – byłby dla ciebie odpowiedni. To mnie w ogóle nie interesuje. Nie buduję „listy kluczowych kompetencji liderów przyszłości” – narzędzi, metod, miar i technik niezbędnych w dzisiejszym zmiennym, złożonym, niejednoznacznym i niepewnym świecie.

Nawiązując do starej buddyjskiej mądrości, można stwierdzić, że narzędzia są jak palec, który wskazuje księżyc, ale trzeba bardzo uważać, żeby nie pomylić palca z księżycem. Myślę, że droga od oczarowania do rozczarowania filozofią agile w naszych firmach wiąże się właśnie z tą pomyłką. Wielu liderów i ich zespołów chwyciło się palca i ssało go, żeby zaspokoić swoją potrzebę bezpieczeństwa. I gdzieś w tym wszystkim zapomnieliśmy o czymś, co jest ważne. Na co ten palec faktycznie wskazuje.

Uważam, że narzędzia we współczesnym przywództwie odgrywają rolę zupełnie drugorzędną. Nie twierdzę, że nie są ważne. Bo są. Jednak ich stosowanie akurat w tej dziedzinie jest mało skuteczne i ma tymczasowy efekt. Pandemia była zresztą tego dobrym przykładem. Mnóstwo liderek i liderów, skądinąd świetnie przeszkolonych w stosowaniu różnych narzędzi, nie poradziło sobie z niepokojem i lękiem pracowników, nie potrafiło ich słuchać, mówić „nie wiem”, wyjaśniać, być tam, gdzie ich wszyscy potrzebowali – z ludźmi. Znam przypadki osób liderskich, które w tej trudnej sytuacji całkowicie odcięły się od zespołu, zniknęły, były nieobecne. Narzędzia, metody i podejścia okazały się więc mało pomocne w czasie lockdownu i pandemii COVID-19.

Jestem głęboko przekonany, że wszelkie podejścia, które opierają się na wiedzy, treningu umiejętności, przyswajaniu tego, co jest nauczane – na dłuższą metę są mało skuteczne. Dzięki nim można wywołać jedynie tymczasową zmianę. Zmianę, która szybko mija. Co więcej, jak coś pójdzie nie tak, metoda się nie sprawdzi – winą jest zawsze narzędzie.

Widać to bardzo dobrze na przykładzie zwinnych metod pracy. Wiele firm po nieudanych próbach narzeka, że filozofia agile u nich się nie sprawdza. Może w innych firmach tak, ale w ich te metody po prostu nie działają. Winna jest agile – źle dobrane narzędzie – a nie my, nasze podejście czy myślenie. To jest trochę tak, jakby ktoś wystawił autorowi opinię pod książką: „Pan M. pisze niejasnym językiem, nic z tego nie rozumiem”. Czy zawsze jest to problem autora? Czy czasem czytelnika, który nic nie rozumie z jego książki?

Porażki w stosowaniu narzędzi i metod pracy dały mi dużo do myślenia. Dzięki nim zrozumiałem, że do zmiany może dochodzić w zasadzie tylko na skutek doświadczeń międzyludzkich. Przywództwo jest osadzone na matrycy relacji. Przywództwo jest relacją, która niesie pomoc. Jeżeli potrafisz stworzyć określony typ relacji z drugim człowiekiem, to jest szansa, że wykorzysta on ją do własnego wzrostu. To jest moja definicja przywództwa, z której wynika moje działanie.

Rola liderki czy lidera bliższa jest więc zadaniu okulisty niż malarza. Malarz przekazuje nam obraz świata takim, jakim on sam go widzi. Okulista umożliwia widzenie świata takim, jakim on naprawdę jest. Nie narzuca swojego obrazu, ale uruchamia proces widzenia w oczach swojego pacjenta. Daje pewien impuls do rozwoju jego wiedzy.

Zamiast więc opisywać kolejne świetne narzędzia i tworzyć „listy kompetencji lidera przyszłości”, skoncentrowałem się na „wewnętrznym człowieku”. Moja książka – co dla wielu osób może być rozczarowujące – nie dostarcza żadnych gotowych recept ani sprawdzonych przepisów na to, jak skutecznie przewodzić ludziom dzisiaj. Bardziej zaznacza horyzont – tworzy pewne ramy działania, żebyś ty sam mógł pracować nad swoim rozwojem. Jak pisze Wiesław Myśliwski: „chodzi raczej o to, żeby nakłuć odbiorcę jak perłopława, aby sam wydał perłę”[2]. Taki właśnie cel przyświecał mi przy pisaniu.

W kolejnych rozdziałach będę cię zachęcał do postawienia „pierwszego kroku” i obserwowania, co się wydarzy. W zasadzie jest to najlepsza rzecz, jaką możesz dzisiaj zrobić. „Pierwszy krok” to pewna hipoteza, którą trzeba zweryfikować za pomocą szybkiego eksperymentu. Jeżeli eksperyment się uda i potwierdzi hipotezę – dowiesz się, gdzie postawić krok następny. I kolejny. Tego nauczyłem się dzięki filozofii agile.

Zależało mi bardzo, żeby ta książka sprowokowała cię do pracy nad stylem życia, a nie była kolejnym programem zmiany. To jest trochę tak jak z dietą. Istnieją różne, a jeżeli trzymasz się tylko jednej, chudniesz. Ale, jak wszyscy dobrze wiemy, wiele osób przestaje stosować dietę i znowu przybiera na wadze. Ci, którym udało się utrzymać ją na właściwym poziomie, tak naprawdę porzucili dietę i zaczęli pracować nad nowym stylem życia.

Myśli i refleksje przedstawione w tej książce są również efektem mojej drogi, na której sam się znalazłem. Zabieram cię do miejsca, do którego sam już wcześniej dotarłem, pamiętasz? Jak już wspominałem, od samego początku mojej zawodowej drogi jestem mocno związany z filozofią agile. W tej książce, mimo że nigdzie tego wyraźnie nie zaznaczam, sięgam w głąb, do jej korzeni.

Dla mnie agile – co często podkreślam – nie ogranicza się tylko do zwinnych metod pracy. Z czasem zrozumiałem, że jest to coś dużo większego – światopogląd, który swoim zasięgiem obejmuje także konkretne rozumienie człowieka (antropologia). Zwinny człowiek (łac. homo agilis) jest czymś na wzór zwinnych produktów, które są w trakcie powstawania. Wyłaniają się w kolejnych iteracjach**, a więc niejako w kolejnych ulepszanych wersjach projektowych – krok po kroku. Tu poczucie kierunku nie zawsze jest jasne, zwłaszcza na początku. Najpierw są potrzeby klientów, potem ciąg hipotez, eksperymentów i wyciąganie wniosków. Jest to podejście, w którym przywiązanie do określonego wyniku lub rezultatu bywa złudne. I podobnie jest z nami – ludźmi. Nikt nie rodzi się „gotowcem”. Bardzo dobrze oddaje to jeden z moich ulubionych cytatów z Carla Rogersa, pochodzący z jego książki O stawaniu się osobą:

Osoba jest płynnym procesem, a nie bytem ustalonym i statycznym. Jest ona płynącą rzeką przemian, a nie bryłą materiału. Jest nieustannie zmieniającą się konstelacją możliwości, nieustaloną wartością cech[3].

Kiedy traktujesz siebie jako pewien proces, wtedy masz szansę zweryfikować wiele hipotez na swój temat. Rozwinąć styl przywództwa, który jest najlepiej dopasowany do bieżącej sytuacji, zespołu i organizacji.

Tak – jesteśmy nieustaleni. To zdanie dla wielu współczesnych liderek i liderów brzmi strasznie. Wiem o tym. Wydaje im się, że nagle stracili punkt oparcia. A punkt oparcia, w tym wypadku nasze „prawdziwe ja”, jest w dzisiejszych czasach na wagę złota. Jako liderzy zmagamy się z niepewnością i złożonością na niewyobrażalną wręcz skalę. W takim świecie dobrze jest mieć oparcie w solidnym światopoglądzie i wartościach, prawda? To działa jak kompas, który pozwala nam się nie zgubić i wyznaczyć drogę.

Na koniec chciałbym sięgnąć do niewielkiej książeczki, do której zaglądam regularnie. To Droga w przekładzie Michała Fostowicza-Zahorskiego. Jak głosi legenda, napisał ją Lao Tsy, kiedy opuszczał swój kraj. Miał to być prezent dla strażnika granicznego. Fragment, który przywołuję, stał się częścią mojego życiowego manifestu i chciałbym się nim z tobą podzielić:

Musisz być dla świata głęboką szczeliną, która przyciąga i zatrzymuje niezniszczalną wartość[4].

Być dla świata głęboką szczeliną – taką, która działa jak magnes, ale też nie wypuszcza ze swoich objęć. Bo w niej jest wartość. Cokolwiek robię (również pisząc dziś te słowa), zawsze sobie myślę o wspomnianym fragmencie. Czy moja książka przyciągnie ludzi do takiej szczeliny?

Wierzę, że tak. Wierzę też mocno w drogę będącą zarazem ruchem i pewnym dążeniem. Ale i ustalonym szlakiem. Droga jest tym, czego szukamy, ale też tym, co wyprzedza samą chęć szukania. Podobnie jak Carl Rogers ufam, że każdy z nas ma pewną zdolność i pewną skłonność – czasem ukryte, a czasem jawne – do rozwijania się w kierunku dojrzałości. Jest to dążenie widoczne u wszystkich organizmów żywych, także u człowieka. Dążenie do poszerzania się i rozrastania. Do autonomii. Do rozwoju i dojrzałości. Wierzę, że taka możliwość tkwi w każdym z nas. Każdy z nas jest nośnikiem tego daru, który czeka tylko na odpowiednie warunki, żeby mógł się z nas uwolnić i wyrazić się w naszym liderskim życiu.

Nawiązując do słów Kwadrata z historii o Płaszczakach: wciąż mam nadzieję, że ta książka, w taki czy inny sposób, dotrze do twojego umysłu i w jakiś sposób obudzi w tobie buntownika, który odmówi uznawania ograniczonej liczby wymiarów.

homo agilis.

Poukładaj się od środka

Chciałbym zacząć od pewnej historii. Był piątek wieczorem. Mały chłopiec wdrapał się ojcu na kolana i ni stąd, ni zowąd wypalił: „Tato, spędzamy ze sobą zbyt mało czasu”. Ojciec na początku zdziwił się tym, co usłyszał od syna, ale po chwili przyznał mu rację. „Zgadzam się, ostatnio spędzamy ze sobą mało czasu. Ale jutro jest sobota i na pewno ci to wynagrodzę. Będziemy mieli dla siebie cały dzień. Tylko my dwaj! Obiecuję”. Synek szybko wskoczył do łóżka. Nie mógł się doczekać jutra. Kiedy zasypiał, głowę miał wypełnioną marzeniami o całym dniu, który spędzi ze swoim tatą.

Rano ojciec wstał wcześniej niż zwykle. Wiedział, że obiecał synowi wspólną zabawę, ale przed wyjściem chciał mieć jeszcze chwilkę dla siebie. Rozsiadł się wygodnie w fotelu, pociągnął łyk mocnej porannej kawy i zaczął przeglądać gazetę. Zatopiony w lekturze kolejnego artykułu nagle ocknął się, gdy przed jego oczami wyrosła twarz synka, który szybkim ruchem wsadził głowę w rozłożony dziennik i radośnie obwieścił: „Tato, już wstałem. To co? Bawimy się?”.

Ojciec oczywiście bardzo się ucieszył na widok syna, choć z drugiej strony miał lekkie poczucie żalu. Chciał jeszcze przez chwilę pobyć sam. Posiedzieć sobie w fotelu, wypić kawę i dopełnić poranny rytuał. A teraz nie bardzo było jak. Zaczął się więc zastanawiać, czym by tu zająć syna. Po chwili do głowy przyszedł mu pewien pomysł. Przyciągnął mocno chłopaka do siebie i powiedział, że pierwsza wspólna zabawa będzie polegała na ułożeniu obrazka. A jak mu się uda, wyjdą na zewnątrz i będą się bawić do końca dnia.

Wcześniej, kiedy przeglądał gazetę, natknął się na wielką reklamę. Zajmowała całą stronę i była na niej ogromna mapa świata. Szybko ją odszukał i podarł mapę na drobne kawałki, wymieszał je i rozłożył na stole. Potem przyniósł taśmę klejącą i powiedział synowi: „Zobaczymy, jak szybko uda ci się wszystko poskładać”.

Chłopiec z dużym entuzjazmem zabrał się do pracy, a ojciec – przekonany, że kupił sobie trochę więcej czasu – wrócił do swojej kawy i lektury. Nie upłynęło nawet pięć minut, kiedy chłopiec przybiegł do taty i z nieskrywaną dumą w głosie oświadczył: „Tato, gotowe!”.

Ojciec nie mógł uwierzyć w to, co się przed chwilą stało. Na stole leżał przed nim cały świat poskładany z małych kawałków papieru. Idealnie i w całości. Wszystko pasowało do siebie i wyglądało dokładnie tak, jak na początku. „Jakim cudem udało ci się to zrobić?” – zapytał ojciec z niekłamaną ciekawością w głosie.

Chłopiec się uśmiechnął. „To proste, tato! Na początku było naprawdę trudno i myślałem nawet, że nie dam rady tego zrobić. Ale gdy tak sobie układałem, jeden kawałek spadł mi na podłogę. Schyliłem się, żeby go podnieść. A ponieważ rozsypałeś układankę na szklanym stoliku, z dołu zobaczyłem, że na odwrocie podartych kawałków jest zdjęcie mężczyzny. I to mi podsunęło pewien pomysł. Wymyśliłem, że jeśli poskładam człowieka, to cały świat znajdzie się na swoim miejscu”.

Pomysł chłopca zawiera w sobie prosty przepis na udane życie (osobiste i zawodowe), także na udane przywództwo. Trzeba najpierw poskładać człowieka, a cały świat wskoczy na właściwe miejsce. Poukładaj się więc od środka, a twój świat uporządkuje się sam.

Jeżeli ktoś zadaje mi pytanie, co jest największym wyzwaniem dla współczesnych liderów, w dalszym ciągu bez wahania odpowiadam, że jest nim zarządzanie samym sobą. Głęboko wierzę, że sukces przywództwa bierze się z jego wnętrza. Osoba liderska, żeby mogła przewodzić innym, w pierwszej kolejności musi zadbać o siebie. Znać swoje priorytety. Pracować nad swoją osobistą produktywnością. Rozwijać się. Być odpowiedzialnym. Musi mieć poukładany swój wewnętrzny świat. Dopiero później może zająć się wszystkim tym, co jest na zewnątrz. Wtedy przywództwo nabierze wyjątkowego sensu.

Włóż odpowiedni strój na ucztę

W jednej ze swoich przypowieści Jezus opowiada o pewnej uczcie, którą król zorganizował dla swojego syna[5]. W kulturze Wschodu był taki zwyczaj, że przed planowaną ucztą wysyłano gościom „przypominajkę” o tym, że są zaproszeni. Taki friendly reminder – jak często zdarza nam się mówić w naszych firmach. W przywołanej przypowieści król aż dwa razy wysyła gościom przypomnienie. Za pierwszym razem bowiem totalnie go zlekceważono i nie chciano przyjść na ucztę. Każdy miał jakąś wymówkę.

Jedni mówili, że muszą pracować na roli, inni musieli dokończyć jakieś interesy, a jeszcze inni nie bawili się w wymówki, tylko od razu pozbyli się „natrętów” i odebrali im życie. Konsekwencje są tragiczne. Słudzy króla zabijają morderców, a miasto, w którym mieszkali, palą do szczętu.

Ale to nie koniec historii. Jakby tego było mało, król dalej zaprasza na ucztę. Tym razem swoje zaproszenie kieruje do każdego, kto się nawinie – i dobrego, i złego. Słudzy króla robią wszystko, żeby sala pękała w szwach. Kiedy miejsce biesiady w końcu się wypełnia, wchodzi król i rozgląda się po gościach. Natychmiast zauważa, że jeden z nich jest nieodpowiednio ubrany. Dzisiaj na przyjęciach z dress code’em różnie bywa. Wtedy brak odpowiedniego stroju był zniewagą pod adresem gospodarza.

Król podchodzi więc do niestosownie ubranego uczestnika uczty i pyta: „Przyjacielu, jak tutaj wszedłeś w takim stroju?”. Cisza. Przybyły nie odpowiada. Sytuacja jest o tyle dziwna, że przed wejściem do sali słudzy króla prawdopodobnie rozdawali odświętne szaty, na wypadek gdyby ktoś ich nie miał. Wystarczyło się tylko przebrać. Nasz człowiek jednak z jakichś powodów tego nie zrobił. Może wszedł tutaj przez pomyłkę, a może celowo? Tego przypowieść już nie wyjaśnia. Koniec końców słudzy króla wyrzucają go z sali. Potem pada słynne zdanie: „Bo wielu jest zaproszonych, ale mało wybranych”. Tak kończy się ta historia.

Abstrahując od interpretacji teologicznych owej przypowieści, dla mnie mówi ona o czymś bardzo ważnym w życiu każdego lidera – przywództwo jest darem. Każdy z nas go otrzymuje, ale nie każdy nań odpowiada. „Król” wysyła zaproszenie do wszystkich – do ciebie, do mnie, do twojej żony, męża, partnera, partnerki, twoich dzieci, szefa, kolegów i koleżanek, członków zarządu. Każdy może być liderem i realizować swoje przywództwo w różnych obszarach życia. Ale nie każdy przyjmuje ten dar. Nie każdy zakłada „odświętną szatę”.

Słowo „charyzma” pochodzi od greckiego słowa chárisma i najczęściej tłumaczy się je jako „łaskę” lub „dar”. W przywództwie najczęściej używa się go do opisania pewnego zestawu cech i zachowań, który jedni mają, a inni nie. Osobiście jestem odmiennego zdania. Wierzę, że „każdy jest zaproszony” – każdy może wejść na ścieżkę liderską w różnych dziedzinach swojego życia. Tym bardziej że ostatnio badacze z uniwersytetu w Lozannie, jak się wydaje, potwierdzają tę tezę[6].

Według nich „charyzma” to nic innego, jak zestaw umiejętności, których można się nauczyć. W wyniku przeprowadzonych badań opracowali listę tzw. taktyk charyzmatycznego przywództwa (z ang. charismatic leadership tactics, w skrócie CLT). Składa się ona z kilkunastu umiejętności najczęściej stosowanych przez tzw. charyzmatycznych liderów. Większość z nich dotyczy technik oratorskich i sposobów komunikacji, takich jak używanie metafor, porównań, analogii, wykorzystywanie storytellingu i anegdot, praca z kontrastami, stosowanie pytań retorycznych, używanie „magii trójek”. Wśród taktyk pojawiły się także techniki niewerbalne: mimika i gesty, modulowanie głosu. W badaniu uczestniczyła grupa menedżerów średniego szczebla (o przeciętnej wieku na poziomie trzydziestu pięciu lat) z różnych firm europejskich. Każdy z nich wziął udział w programie szkoleniowym z zakresu taktyk CLT.

W rezultacie naukowcy z Lozanny zaobserwowali, że liczbowe oceny kompetencji liderskich przyznawane przez obserwatorów wzrosły średnio o około 60%. To bardzo dobry wynik, prawda? Oczywiście, ale nie łudźmy się – nie ma takiego szkolenia, które uczyniłoby z ciebie Winstona Churchilla, Evę Perón, Michelle Bachelet, Nelsona Mandelę czy Mahatmę Ghandiego. Ja przynajmniej w takie programy nie wierzę. Stosowanie podobnych taktyk to zdecydowanie za mało, żeby przewodzić ludziom. Potrzebna jest głęboka zmiana od środka. Twoja zmiana. To tam rodzi się odpowiedź na dar, która jest czymś więcej niż tylko nauczeniem się kilkunastu sztuczek oratorskich, żeby inni uznali cię za wpływową osobę. Potrzebna jest nie tylko odpowiedź na zaproszenie króla, ale też włożenie odpowiedniej szaty. A to często wymaga wysiłku i wewnętrznej dyscypliny, na którą nie wszyscy mogą się zdobyć.

Podsumowując, jestem głęboko przekonany, że „król” (życie, poczucie sensu, siła wyższa) każdemu z nas wysyła impuls, który sam w sobie jest darem. Teologia używa pięknego sformułowania na określenie łaski – dar darmo dany. Tutaj jest podobnie. Impuls – zaproszenie do przywództwa – jest bezinteresownym darem króla, który nie chce nic w zamian. Co z nim zrobisz? To już zależy od ciebie. Wierzę, że przywództwo rozpoczyna ten jeden (tylko jeden) moment, w którym ty jako człowiek decydujesz się, że będziesz służyć innym. Cała reszta jest tylko ciągłym powtarzaniem tej decyzji w twoim życiu. Bardzo dobrze opisał to William Murray w książce poświęconej szkockiej ekspedycji w Himalaje:

(Rezerwując bilet na statek do Mumbaju): Dopóki ktoś się naprawdę nie zaangażuje, dopóty będzie się wahał, myślał o odwrocie i nigdzie nie dojdzie. Jeśli chodzi o wszelkie działania (i projekty twórcze), jest jedna podstawowa prawda, której nieznajomość niweczy niezliczone pomysły i doskonałe plany: z chwilą, gdy się naprawdę w coś zaangażujemy, opatrzność też zaczyna działać. Przychodzą nam wtedy z pomocą rzeczy, które normalnie by się nie wydarzyły. Nasza decyzja uruchamia cały strumień zdarzeń, które niosą ze sobą nieprzewidziane zajścia, spotkania i przypadki pomocy materialnej, o których nikomu przedtem by się nie śniło. Nauczyłem się szanować słowa Goethego: „Jeśli możesz coś zdziałać, lub marzysz o tym, przystąp do dzieła / W odwadze jest geniusz, magia i siła”[7].

Przyjęcie daru przywództwa wymaga od nas zaangażowanego działania. Przy czym to zaangażowanie nie odnosi się do przyszłości. Dotyczy konkretnego działania tu i teraz. Nie za rok, za dwa lata i więcej. Z zaangażowaniem mamy do czynienia zawsze, kiedy stajemy na jakimś rozstaju dróg. Możemy wtedy pójść w lewo lub w prawo. Ten jeden krok określa nasz kierunek. Możesz wtedy powiedzieć: „Idę w tę stronę, a nie w tamtą”. Każdy krok „w tę stronę” wiąże się z twoim zaangażowaniem „w tę stronę, a nie w tamtą”. William Murray, szkocki alpinista, napisał, że już w momencie rezerwacji biletu na statek do Mumbaju zaczęła się jego wspinaczka. To wtedy Murray zrobił pierwszy krok – powiedział: „Wchodzę!”. To nie był moment planowania wyprawy w Himalaje. On już się wspinał.

Przywództwo jest darem. Oczywiście jest to dar wymagający od nas wysiłku i dyscypliny, ale sam impuls wzywa każdego z nas. Ci, którzy takim darem dysponują, mają powołanie, czyli są przez darczyńcę powołani. Od ich pracy nad sobą i własnym światopoglądem będzie zależało, czy z tego powołania się wywiążą, czy skorzystają z daru.

Osiągnij radykalną otwartość umysłu

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji

Przypisy

Bibliografia

Abbott E.A., Flatlandia, czyli Kraina Płaszczaków. Powieść o wielu wymiarach, tłum. J. Dziedzic i in., Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1997.

Abrams D.C., Dalajlama XIV, Tutu D., Wielka Księga Radości, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017.

Antonakis J., Fenley M., Sue Liechti, Learning charisma. Transform yourself into the person others want to follow, „Harvard Business Review”, czerwiec 2012, 90(6).

Arystoteles, Etyka Nikomachejska, tłum. D. Gromska, Warszawa 1982, 1108A.

Bauman Z., 44 listy ze świata płynnej nowoczesności, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.

Berne E., The Structure and Dynamics of Organizations and Groups, J.B. Lippincott Company, New York 1966.

Boecjusz, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, tłum. G. Kurylewicz, M. Antczak, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2018.

Böschemeyer U., Co jest ważne? Wartości w twoim życiu, tłum. J. Zychowicz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011.

Branden N., 6 filarów poczucia własnej wartości, tłum. H. Dąbrowska, JK Wydawnictwo, Łódź 2020.

Brooks D., Everyone a Changemaker, „New York Times” 9.02.2018, Section A.

Brown B., Odwaga w przywództwie. Cztery kompetencje autentycznego lidera, tłum. M. Witkowska, MT Biznes, Warszawa 2019.

Brown B., Z wielką odwagą, tłum. A. Owsiak, MT Biznes, Warszawa 2021.

Calaprice A., The Ultimate Quotable Einstein, „Princeton University Press” 2011.

Chrapko M., Scrum. O zwinnym zarządzaniu projektami, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2015.

Covey S.R., 8. nawyk, tłum. R. Bartołd, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2009.

Dalio R., Zasady, tłum. K. Kurek, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2019.

Diels-Kranz, 22 B 12.

Dragan A., Kwantechizm, czyli klatka dla ludzi, Wydawnictwo Fabuła Fraza, Warszawa 2019.

Drucker P.F., Menedżer Skuteczny, tłum. J. Górski, J. Szyfter, Wydawnictwo MT Biznes, Warszawa 2009.

Eichelberger W., Forthomme P., Nail F., Quest. Twoja droga do sukcesu, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2008.

Fijewska M., Fijewski P., Nieobecni. Jak powrócić do doświadczania swojego życia, Wydawnictwo Charaktery, Kielce 2018.

Follet M.P., Creative Experience, Longmans, Green & Co., New York 1924.

Frankl V.E., Człowiek w poszukiwaniu sensu, tłum. A. Wolnicka, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2016.

Frankl V.E., Lekarz i dusza. Wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej, tłum. E. Kochanowska, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2021.

Frankl V.E., O sensie życia, tłum. E. Kochanowska, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2021.

Fromm E., Ucieczka od wolności, tłum. O. Ziemilska, A. Ziemilski, Czytelnik, Warszawa 2003.

Frost R., Liryki najpiękniejsze, tłum. S. Barańczak, Wydawnictwo ALGO, Toruń 2001.

Gardner J.W., How to Prevent Organizational Dry Rot, „Harper’s Magazine” październik 1965.

Garland E.L. i in., Upward spirals of positive emotions counter downward spirals of negativity: Insights from the broaden-and-build theory and affective neuroscience on the treatment of emotion dysfunctions and deficits in psychopathology, „Clinical Psychology Review” 2010, 30(7).

Gibran K., Prorok, tłum. T. Truszkowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981.

Halbfas H., Der Sprung in den Brunnen, Düsseldorf 1981.

Hammarskjöld D., Drogowskazy, tłum. J. Zieja, Wydawnictwo Znak, Kraków 1981.

Harris R., Pułapka szczęścia. Jak przestać walczyć i zacząć żyć, tłum. G. Ciecieląg, Studio Astropsychologii, Białystok 2012.

Harris R., Zrozumieć ACT. Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce, tłum. A. Sawicka-Chrapkowicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2019.

Hayes S.C., Smith S., W pułapce myśli, tłum. A. Wojciechowski, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2020.

Hayes S.C., Strosahl K.D., Wilson K.G., Terapia Akceptacji i Zaangażowania. Proces praktyki uważnej zmiany, tłum. M. Kapera, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.

Heifetz R., Leadership Without Easy Answers, Harvard University Press, Cambridge 1998.

Hesse H., Demian. Dzieje młodości Emila Sinclaira, tłum. M. Kurecka, Media Rodzina, Poznań 2017.

Hesse H., Lektüre für Minuten, Suhrkamp Verlag, Frankfurt nad Menem 1971.

Hesse H., Siddharta, tłum. M. Łukasiewicz, Media Rodzina, Poznań 2017.

Hommes U., Es liegt an uns. Gespräche auf der Suche nach Sinn, Fryburg 1980.

Irwin B., If You Want to Motivate Someone, Shut Up Already, „Harvard Business Review” lipiec–sierpień 2013.

Iwaszkiewicz J., Rozmowy o książkach, Czytelnik, Warszawa 1961.

Jaspers K., Sytuacje graniczne, tłum. A. Staniewska, M. Skwieciński [w:] Roman Rudziński, Jaspers, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1978.

Jobs S., Steve Jobs’ 2005 Stanford Commencement Address, fragment wystąpienia Steve’a Jobsa na uroczystym rozdaniu dyplomów na Uniwersytecie Stanforda w 2005 roku, cytowany w dzienniku „Independent” z 7 października 2011.

Kayes C., Destructive Goal Pursuit: The Mount Everest Disaster, Palgrave Macmillan, New York 2006.

Kazantzakis N., Grek Zorba, tłum. I. Kania, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021.

Kegan R., Laskow Lahey L., Odporność na zmiany. Jak uwolnić potencjał tkwiący w tobie i twoim miejscu pracy, tłum. C. Welsyng, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2010.

Kets de Vries M.K. de, Lider na kozetce, tłum. M. Chojnowski, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010.

Kierkegaard S., Albo-albo, t. 1, tłum. K. Toeplitz, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1976.

King M.L. Jr., The Autobiography of Martin Luther King, Jr., Warner Books, Nowy Jork 2004.

Kniberg H., Ivarsson A., Scaling Agile @ Spotify with Tribes, Squads, Chapters & Guilds, October 2012, https://blog.crisp.se/wp-content/uploads/2012/11/SpotifyScaling.pdf (dostęp: 1.03.2024).

Kolb A.Y., Kolb D., Uczenie na podstawie doświadczania, tłum. M. Bręgiel-Pant, Dialogi i Zmysły, Poznań 2022.

Laloux F., Pracować inaczej. Nowatorski model organizacji inspirowany kolejnym etapem rozwoju ludzkiej świadomości, tłum. M. Konieczniak, Studio Emka, Warszawa 2015.

Lao T., Droga (Tao te king), tłum. M. Fostowicz-Zahorski, Rękodzielnia „Arhat”, Wrocław 2001.

Marek Aureliusz, Rozmyślania (do siebie samego), tłum. K. Łapiński, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2013.

Marek Aureliusz, Rozmyślania, tłum. M. Reiter, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958.

Mazur T., O stawaniu się stoikiem, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2014.

McGregor D., The Human Side of Enterprise [w:] H.J. Leavitt, L.R. Pondy, D.M. Boje (red.), Readings in Managerial Psychology, The University of Chicago Press, Chicago 1964.

Milne A.A., Chatka Puchatka, tłum. I. Tuwim, Nasza Księgarnia, Warszawa 1997.

Murray W.H., The Scottish Himalayan Expedition, J.M. Dent & Sons Ltds., London 1951.

Myśliwski W., W środku jesteśmy baśnią. Mowy i rozmowy, Wydawnictwo Znak, Kraków 2022.

Naisbitt J., Aburdene P., Megatrends 2000. The New Directions For the 1990s, Avon Books, Nowy Jork 1991.

Nietzsche F., Ecce Homo. Jak się staje, czym się jest, tłum. L. Staff, Wydawnictwo Druk W.L. Anczyca i Spółki, Kraków 1912.

Nietzsche F., Zmierzch Bożyszcz, tłum. P. Pieniążek, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2005.

O’Kelly E., Chasing Daylight, How My Forthcoming Death Transformed My Life, McGraw-Hill Companies, New York 2007.

Ohme R., Emo Sapiens. Harmonia emocji i rozumu, Wydawnictwo Bukowy Las, Wrocław 2017.

Osiatyński W., Drogowskazy, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2013.

Palmer P., Let Your Life Speak: Listening for the Voice of Vocation, Jossey-Bass, San Francisco 2000.

Peck M.S., Drogą mniej uczęszczaną. Nowa psychologia miłości, wartości tradycyjnych i rozwoju duchowego, tłum. A. Grobler, Wydawnictwo Medium, Warszawa 1998, s. 55.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Edycja św. Pawła, Częstochowa 2009.

Praszkier R., Nowak A., Przedsiębiorczość społeczna. Teoria i praktyka, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.

Ricoeur P., Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, tłum. E. Bieńkowska i in., Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1975.

Rogers C.R., Changes in the maturity of behaviour as related to therapy [w:] Rogers C., Dymond R.F. (red.), Psychoterapy and Personality Change, University of Chicago Press, Chicago 1954.

Rogers C.R., O stawaniu się osobą, tłum. M. Karpiński, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002.

Rokeach M., Umysł otwarty i zamknięty, tłum. A. Wojciechowski, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2018.

Saint-Exupéry de A., Twierdza, tłum. A. Olędzka-Frybesowa, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1990.

Sartre J.-P., Egzystencjalizm jest humanizmem, tłum. J. Krajewski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 1998.

Sartre J.-P., Mdłości, tłum. J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974.

Schiller D., Mały poradnik Zen. Wybór wierszy, przypowieści, sentencji i koanów zen, tłum. M. Obarski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1994.

Schulz von Thun F., Sztuka rozmawiania, t. 2, tłum. P. Włodyga, Wydawnictwo WAM, Kraków 2001.

Seale A., Transformująca Obecność. Jak zaznaczyć swój wpływ w gwałtownie zmieniającym się świecie, tłum. P. Barnaś, A. Czechowska, Galaktyka, Łódź 2019.

Sinatra F., My way, słowa angielskiej wersji utworu Paul Anka.

Stawiszyński T., Reguły na czas chaosu, Wydawnictwo Znak, Kraków, 2022.

Stróżewski W., Wykłady o Platonie. Ontologia, Universitas, Kraków 2021.

Szczepański J., Sprawy ludzkie, Czytelnik, Warszawa 1988.

Taleb N.N., Czarny łabędź. O skutkach nieprzewidywalnych zdarzeń, tłum. O. Siara, Kurhaus Publishing, Warszawa 2014.

Tischner J., Etyka solidarności, Wydawnictwo Znak, Kraków 1981.

Tischner J., Etyka wartości i nadziei [w:] Dietrich von Hildebrand i in., Wokół wartości, Wydawnictwo W drodze, Poznań 1984.

Tischner J., Filozofia dramatu, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998.

Tischner J., Miłość niemiłowana, WSG, Kraków 1993.

Tischner J., Myślenie według wartości, Wydawnictwo Znak, Kraków 2000

Tischner J., Spór o istnienie człowieka, Wydawnictwo Znak, Kraków 2001.

Tischner J., Wędrówki w krainę filozofów, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017.

Toffler A., Szok przyszłości, tłum. E. Ryszka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970.

Tołstoj L., What Men Live and Other Tales, Kessinger Publishing, 2004.

United States Department of the Army, Chief of Staff of the Army Leader Development Task Force Final Report, 14 June 2013, https://caplalacaplpfwstorprod01.blob.core.usgovcloudapi.net/web/repository/CSA%20LDTF%20Final%20Report%20062113.pdf (dostęp: 1.03.2024).

Wojciszke B., Psychologia miłości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2009.

Worocha M., @wheelchairtrip, [Wydawało mi się, że znam siebie w podróży], https://www.instagram.com/p/CznsAIVorIe/ (dostęp: 01.03.2024).

Spis treści:

Copyright © by Mariusz Chrapko

Projekt okładki

Paweł Szczepanik | BookOne

Redaktorka inicjująca

Milena Rachid Chehab

Redaktorka prowadząca

Alicja Kędzior

Opieka produkcyjna

Maria Król

Redakcja

Marek Szpanowski

Korekta

Jędrzej Szulga

Kinga Kosiba

ISBN 978-83-8367-072-0

Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl

Więcej o naszych autorach i książkach: www.wydawnictwoznak.pl

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak

ul. Kościuszki 37, 30-105 Kraków

Dział sprzedaży: tel. 12 61 99 569, e-mail: [email protected]

Na zlecenie Woblink

woblink.com

plik przygotowała Katarzyna Rek