Credo. Kompendium wiary katolickiej ebook

Originally published in English under the title:

Credo: Compendium of the Catholic Faith

Copyright © 2024 by Athanasius Schneider

Published by Sophia Institute Press, USA.

All rights reserved.

Dokument chroniony elektronicznym znakiem wodnym.

Polish translation edition © 2024 by WYDAWNICTWOESPRIT, Poland. All rights reserved.

This Polish edition published in arrangement with Sophia Institute Press through Riggins Rights Management.

Imprimatur

Peter Libasci, Bishop of Manchester

July 7, 2023

Projekt okładki: Perceptions Studio

Materiały okładkowe: Basilica of the Holy Cross in Jerusalem. Christ the Pantocrator, by Antoniazzo Romano and Marco Palmezzano (ca. 1480). (DAE-97026879) © agefotostock.com: De Agostini / G. Cargagna

Redakcja: Katarzyna Wasiutyńska

Korekta: Anna Kowalska, Justyna Jagódka

ISBN978-83-68317-52-7

Wydanie I, Kraków 2024

Wydawnictwo Esprit sp. z o.o.

ul. Władysława Siwka 27a, 31-588 Kraków

tel. 12 267 05 69, 12 264 37 09

e-mail: [email protected]

[email protected]

[email protected]

Księgarnia internetowa: www.esprit.com.pl

Pochwała Credo

Tak wiele mówi się dziś o wierze katolickiej: część z tych wypowiedzi jest myląca, część – całkiem błędna. Dlatego musimy być głęboko wdzięczni księdzu biskupowi Schneiderowi za tę wierną, zwięzłą, głęboką i prawdziwie aktualną prezentację nauczania Kościoła katolickiego. W pełni świadomy powierzonego mu podczas konsekracji biskupiej obowiązku, aby przekazywać wiernie i w nienaruszonym stanie to, co sam otrzymał w żywej tradycji Kościoła, ksiądz biskup Schneider w niniejszym Kompendium zaprasza wszystkich mężczyzn i kobiety dobrej woli do pogłębienia (a nawet, w razie potrzeby, skorygowania) swojej wiedzy na temat doktryny katolickiej. Sprzyjają temu jasne i zwięzłe pytania i odpowiedzi, a skrupulatne przytaczanie źródeł zachęca do dalszego zgłębiania bogactw wiary. Jestem pewien, że książka ta pozwoli biskupowi Schneiderowi przyjść z pomocą tym maluczkim, „którzy są głodni chleba właściwej doktryny”, a także okaże się ważnym narzędziem w niezbędnej pracy misyjnej, ewangelizacyjnej i apologetycznej – w głoszeniu zbawczej prawdy o Jezusie Chrystusie w naszym świecie, który tak bardzo jej potrzebuje.

KARD. ROBERT SARAH, emerytowany Prefekt Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów

Czuję się zaszczycony, mogąc dołączyć do wiernych synów i córek Kościoła, którzy wyrazili już swoje uznanie dla Kompendium księdza biskupa Schneidera. Jak zauważyli inni, format pytań i odpowiedzi jest prostym i użytecznym sposobem dzielenia się wspaniałymi prawdami, które nasza katolicka doktryna oferuje światu. Żyjemy w epoce, w której czasami brakuje jasnych i wyrazistych form prezentacji naszej pięknej wiary w Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego. Wiem, że wielu doceni wkład Jego Ekscelencji, zarówno w najbliższej przyszłości, jak i w nadchodzących latach. Oby ta praca okazała się wspaniałym narzędziem dla tych, którzy pragną głębiej poznać prawdę o Jezusie Chrystusie.

BP JOSEPH E. STRICKLAND, były ordynariusz diecezji Tyler w Teksasie

Na pytanie: „Jaki będzie znak Twego przyjścia i końca świata?”, Jezus odpowiedział: „Powstanie wielu fałszywych proroków i wielu w błąd wprowadzą” (Mt 24, 3.11). Jest rzeczą niezwykle potrzebną, aby przypomnieć sobie te słowa Pana w obliczu szerokiego rozpowszechniania obecnie „światowej, czczej gadaniny i przeciwstawnych twierdzeń fałszywej wiedzy” (1 Tm 6, 20) w życiu Kościoła i społeczeństwa. Wraz ze swoim Credo. Kompendium wiary katolickiej biskup Athanasius Schneider daje nam niezawodną normę przewodnictwa, ponieważ opiera je na trwałym, ugruntowanym Magisterium Kościoła, które przewyższa wszelką doktrynalną dwuznaczność, tak bardzo rozpowszechnioną w Kościele naszych czasów. Jednoznaczny język tego Kompendium oferuje wiernym i duchowieństwu odpowiednią pomoc w udzielaniu wyjaśnień każdemu, kto pyta o zasadność wiary katolickiej (zob. 1 P 3, 15).

BP ELIAS NASSAR, emerytowany biskup maronickiej Eparchii katolickiej Sydonu w Libanie

Dzięki Kompendium wiary katolickiej ksiądz biskup Athanasius Schneider daje się poznać nie tylko jako prawdziwy następca apostołów, który niezachwianie broni i głosi powierzony mu depozyt wiary, ale także jako ojciec rodziny, „który ze swego skarbca wydobywa rzeczy nowe i stare” (Mt 13, 52). Szczególna wartość tego Kompendium polega przede wszystkim na tym, że liczne aktualne pytania i problemy (takie jak transhumanizm, zielonoświątkowcy, zakaz sprawowania tradycyjnych obrzędów katolickich, kult Matki Ziemi, azjatyckie metody medytacji, kapłaństwo czy diakonat kobiet) zostały wyjaśnione w świetle tradycyjnego nauczania Kościoła, pomagając wiernym zorientować się w czasach zamętu. Połączenie tradycji – przedstawienia wiary przekazanej świętym raz na zawsze (zob. Jud 1, 3) – z innowacją – odpowiedzią na aktualne pytania dotyczące tej wiary – czyni to Kompendium wyjątkowo cennym i zasługującym na szeroką dystrybucję w innych językach.

KS. MICHAEL FIEDROWICZ, Katedra Starożytnej Historii Kościoła i Patrologii na Wydziale Teologicznym w Trewirze, Niemcy

Powrót do przedstawienia w tradycyjnym języku lex orandi – lex credendi – lex vivendi stał się dziś palącą potrzebą i wielkim dziełem duszpasterskiej miłości. Nowe dzieło księdza biskupa Athanasiusa Schneidera, Kompendium wiary katolickiej, mające postać pytań i odpowiedzi, przywraca formułę, za pomocą której nasi przodkowie w wierze katolickiej byli katechizowani, potwierdzając prawdę i odrzucając błąd. Z tego powodu jesteśmy pewne płodności tego dzieła. Nam, mniszkom kontemplacyjnym zanurzonym w sercu Kościoła, ta organiczna wykładnia naszej katolickiej wiary pomaga wierzyć, żyć i radośnie celebrować chwałę Trójjedynego Boga i dzieło naszego odkupienia, wyrażone w szczególny sposób w tradycyjnej liturgii.

WSPÓLNOTA MNISZEK KONTEMPLACYJNYCH ZE SCHOLA VERITATIS, Patagonia, Chile

Pewne rzeczy stanowią klasykę. Są wypróbowane. Na przykład format pytań i odpowiedzi od setek lat jest najskuteczniejszym sposobem przekazywania doktryny następnemu pokoleniu. Ale dobra forma nie wystarczy. Zawodzi ona, jeśli nie zawiera doskonałej treści. W Credo ksiądz biskup Schneider odnowił formę, wypełniając ją czystą doktryną, przedstawioną w formie prozy, która jest jasna i bezpośrednia. Wyrażone na tych stronach prawdy nie są wykazami do zapamiętania. Mają charakter kumulatywny. Są ze sobą zespolone. Biskup Schneider daje głos żywej tradycji, dowodząc, że jest ona nie tylko żywa, ale ma moc przemieniania naszego życia, czynienia nas świętymi. Wierzę, że ta książka przyniesie wiele dobrego.

DR SCOTT HAHN, profesor teologii biblijnej na Franciszkańskim Uniwersytecie w Steubenville, mąż i ojciec

Biskup Athanasius Schneider mówi: „Katolicka matka powinna przekazywać wiarę katolicką swoim dzieciom niejako ze swym «matczynym mlekiem»”. Dałam moim dzieciom mleko i miłość, ale nie zawsze przekazywałam im to wszystko, co powinna przekazywać katolicka matka. Mam większą szansę uczynić to wobec mojego najmłodszego dziecka, które odkryło Tradycję, a teraz posiada to Kompendium. Sposób, w jaki książka jest zorganizowana (wiara, życie i modlitwa) stanowi pomoc dla nas, „maluczkich”, których autor postrzega jako swoich głównych odbiorców. Czytelnik zyskuje poczucie spokoju (pomimo obecnego kryzysu) i wielkie pragnienie bycia lepszym.

DR CATERINA LORENZO-MOLO, adiunkt na Uniwersytecie Azji i Pacyfiku, żona i matka

Dedykuję to dzieło matkom wszystkich epok, a w szczególności matkom naszych czasów – nawet pośród prześladowań przekazały one swoim dzieciom, wraz ze swym mlekiem i miłością, czystą i niezmienną wiarę katolicką.

Gdy przyszła powódź, potok wezbrany

uderzył w ten dom, ale nie zdołał go naruszyć,

ponieważ był dobrze zbudowany.

ŁK 6, 48

Prosta wiara prawdy jest większa od ambitnego łgarstwa elokwencji.

ŚW. AMBROŻY, DE ABRAHAM, 1, 2

PRZEDMOWAamerykańskiego wydawcy

Choć dawniej było to powszechną praktyką wśród katolickich biskupów, publikacja tej książki stanowi pierwszy od ponad pięćdziesięciu lat przypadek opublikowania przez hierarchę Kościoła rzymskiego kompleksowej wykładni wiary jako całkowicie własnego dzieła, które jest dostępne dla czytelników dowolnego pochodzenia i uwzględnia potrzeby naszych czasów.

Podczas gdy autorzy dzieł systematycznych zawsze usiłują zachować zarówno zwięzłość, jak i wszechstronność, ksiądz biskup Athanasius Schneider stanął przed dodatkowym wyzwaniem wyrażenia niezmiennego depozytu wiary w popularnej formie pytań i odpowiedzi. Czytelnicy przekonają się, że rezultat tego przedsięwzięcia jest wręcz niewiarygodny: kompletne wyjaśnienie katolicyzmu, zarazem dokładne i czytelne; zgodne z niezmiennym Magisterium i porywająco aktualne; jednocześnie starożytne i współczesne, wierne i owocne.

Niektóre aspekty tego dzieła zasługują na szczególną wzmiankę. Po pierwsze, ilość i różnorodność cytowanego materiału wymagała zastosowania wobec niektórych terminów wielkiej litery – dla uniknięcia nieporozumienia, a także przypisów końcowych – dla ułatwienia lektury całego tekstu. Po drugie, przyjęto wyjątkowo przejrzysty układ stron: zakładki na marginesie dzielą książkę na trzy części, natomiast nagłówki wyznaczają sekcje i rozdziały, pozwalając czytelnikowi niezwłocznie znaleźć w gąszczu treści właściwe miejsce.

Warto również zauważyć, że autor wykazał się godną podziwu znajomością Pisma Świętego, w setkach odniesień biblijnych pochodzących z czterech różnych tłumaczeń Biblii: Revised Standard Version Catholic Edition, New Revised Standard Version Catholic, John Murphy edition of Challoner’s Douay-Rheims oraz oryginalnych tłumaczeń z łacińskiej Wulgaty.

Podsumowując, należy podkreślić, że jest to praca systematyczna: w związku z tym terminy i tematy są często definiowane lub ilustrowane w wielu miejscach, rzucając dalsze światło na każdą koncepcję rozważaną z różnych perspektyw wiary, moralności i kultu. Regularne korzystanie z indeksu tematów jest zatem zalecane szczególnie tym, którzy poszukują ściśle tematycznego studium.

Jesteśmy głęboko wdzięczni księdzu biskupowi Athanasiusowi Schneiderowi za tę jasną i wyrazistą syntezę nauczania Kościoła, w której można z łatwością dostrzec żywy głos apostołów. Modlimy się, aby stanowiła ona trwałe świadectwo wszystkiego, czego Bóg nauczał i co nakazał, abyśmy mogli poznawać Go, kochać i służyć Mu w tym życiu, aby być szczęśliwymi z Nim na wieki w życiu przyszłym.

PRZEDMOWAautora

„Nauczajcie wszystkie narody […] zachowywać wszystko, co wam przykazałem” (Mt 28, 19–20). Ten autorytet i zadanie nauczania narodów każdego czasu i miejsca w zakresie świętej doktryny zostały przekazane bezpośrednio przez odwiecznego Syna Bożego św. Piotrowi i kolegium apostolskiemu. Od tamtej pory stanowi to właściwą misję hierarchii katolickiej.

„Biada mi bowiem, gdybym nie głosił Ewangelii!” (1 Kor 9, 16). Sobór Watykański II przypomniał, że wszyscy biskupi, „jako członkowie Kolegium Biskupiego i jako prawowici następcy apostołów […] zobowiązani są na mocy ustanowienia i nakazu Chrystusowego do takiej troski o cały Kościół, która […] przyczynia się […] walnie do pożytku Kościoła powszechnego. Wszyscy bowiem biskupi mają obowiązek umacniać i strzec jedności wiary i wspólnej dyscypliny całego Kościoła, uczyć wiernych miłości całego mistycznego Ciała Chrystusowego”1.

Katolicki biskup jest zobowiązany do wypełnienia swojej publicznej przysięgi: „Zachowywać depozyt wiary, cały i nienaruszony, przekazany przez apostołów i wyznawany przez Kościół zawsze i wszędzie”2. Dlatego zobowiązany jestem odpowiedzieć na prośby wielu synów i córek Kościoła, którzy są zakłopotani powszechnym zamieszaniem doktrynalnym w Kościele naszych czasów. Oddaję do rąk Czytelników niniejsze dzieło – Credo. Kompendium wiary katolickiej, aby umocnić ich w wierze i służyć im jako przewodnik po niezmiennym nauczaniu Kościoła. Pomny biskupiego obowiązku bycia „krzewicielem wiary katolickiej i apostolskiej” (catholicae et apostolicae fidei cultoribus), jak mówi Kanon Mszy Świętej, pragnę ponadto dać publiczne świadectwo ciągłości i integralności doktryny katolickiej i apostolskiej. Przygotowując ten tekst, zamierzałem dotrzeć przede wszystkim do „maluczkich” Boga – do wiernych katolików, którzy odczuwają głód chleba właściwej doktryny. Dlatego w posłuszeństwie mojemu obowiązkowi wobec nich, nałożonemu na mnie podczas mojej konsekracji biskupiej, aby głosić prawdę w porę i nie w porę (zob. 2 Tm 4, 2), wydaję w obecnych czasach to Kompendium.

Układ pracy jest zgodny z klasycznym, potrójnym schematem. Po wprowadzeniu zarysowującym tożsamość i doktrynę chrześcijańską, część I odnosi się do tego, w co wierzą katolicy, zgodnie z artykułami Credo Apostolskiego (lex credendi, prawo właściwej wiary); część II objaśnia zasady właściwego działania moralnego i ich stosowanie, zgodnie z przykazaniami (lex vivendi, prawo właściwego życia); część III traktuje o łasce i środkach uświęcenia, ze szczególnym uwzględnieniem modlitwy i sakramentów (lex orandi, prawo właściwej modlitwy i istnienia). Załączniki zawierają pięć głównych wyznań wiary – pokazując poprzez owe słynne dogmatyczne podsumowania, że Kościół katolicki nadal wyznaje „jednego Pana, jedną wiarę, jeden chrzest” (Ef 4, 5) – oraz niektóre z najważniejszych modlitw i elementów liturgicznych należących do katolickiej pobożności. Jako hierarcha rzymski skupiam się głównie na doktrynie i zwyczajach Kościoła łacińskiego, choć uwzględniłem także kilka bardziej wschodnich pojęć i praktyk, które pomagają uwypuklić pewne kwestie. Biorąc pod uwagę starożytność i sakralność tradycyjnego rytu rzymskiego – tak cenionego przez papieża Benedykta XVI, za którego pontyfikatu zostałem konsekrowany na biskupa – postanowiłem podkreślić jego obrzędy i ceremonie, które można znaleźć w księgach rytualnych sprzed zmian liturgicznych wprowadzonych w latach sześćdziesiątych XX wieku, odnotowując pewne różnice tam, gdzie zdawało się to wskazane.

Przygotowując ten tekst do publikacji w języku angielskim, wyrażam szczególną wdzięczność wobec inicjatywy pana Aarona Senga z katolickiego przedsiębiorstwa edukacyjnego Tradivox. Jestem również głęboko wdzięczny kilku znakomitym teologom z różnych krajów, którzy wnieśli znaczący wkład w ten tekst, proponując cenne sugestie i poprawki. Moje serdeczne podziękowania kieruję również pod adresem pana Charliego McKinneya i pracowników Sophia Institute Press, dzięki którym publikacja tej książki stała się możliwa. Niech Pan wynagrodzi swoimi obfitymi łaskami wszystkich prawdziwie wiernych katolików, którzy pracują dziś w przykładny sposób na rzecz zachowania, przekazania i obrony wiary katolickiej, „raz tylko przekazanej świętym” (Jud 1, 3).

Niechaj święci Apostołowie, Ojcowie i Doktorzy Kościoła wstawiają się za wszystkimi, którzy będą korzystać z tego Kompendium, aby odnieśli z tego wiele duchowych korzyści. Niech Najświętsza Maryja Panna, Matka Boga i nasza czuła Matka, słusznie przyzywana w Kościele jako Pogromczyni wszelkich herezji i Stolica Mądrości, osłania nas swoim matczynym płaszczem i modli się za nas, abyśmy stali się godni obietnic Jej Boskiego Syna: Słowa, które stało się ciałem, które jest pełne prawdy i które – będąc w łonie Ojca – objawiło nam wszelką prawdę (zob. J 1, 14.18).

2 maja 2023 roku, we wspomnienie św. Atanazego

+ ATHANASIUS SCHNEIDER, biskup pomocniczy Archidiecezji Najświętszej Maryi Panny w Astanie

WSTĘP – doktryna chrześcijańska

Tożsamość chrześcijańska

1. Co oznacza słowo chrześcijanin?

Chrześcijanin to osoba ochrzczona, czyli włączona do Mistycznego Ciała Chrystusa i powołana do bycia uczniem, naśladowcą Jezusa Chrystusa.

2. Kim jest katolik?

Jest to osoba ochrzczona w jednym Kościele ustanowionym przez Jezusa Chrystusa, obowiązana wierzyć i wyznawać całość Jego doktryny oraz trwać w jedności z Jego Mistycznym Ciałem, Kościołem – poprzez przyjmowanie ustanowionych przez Niego sakramentów i podporządkowanie się prawowitym, powołanym przez Niego duszpasterzom.

3. Dlaczego miano chrześcijanina nazywane jest łaską Bożą?

Łaska jest nadprzyrodzonym darem Boga przekazanym rozumnym stworzeniom (ludziom, aniołom) dla ich wiecznego zbawienia. Zaszczyt miana chrześcijanina jest zatem łaską, Bożym darem udostępnionym nam dzięki czystej dobroci i miłości Boga do nas.

4. Czy ten dar przydaje nam wielkiej godności?

Tak. Dzięki cudownemu darowi łaski uświęcającej stajemy się przybranymi dziećmi Boga Ojca, braćmi odwiecznego Syna i żywymi świątyniami Ducha Świętego.

5. Jakie obowiązki spoczywają na chrześcijanach?

Mamy obowiązki względem Boga, nas samych oraz naszego bliźniego.

6. Jakie są nasze obowiązki względem Boga?

Winniśmy przestrzegać pierwszego i największego ze wszystkich przykazań: „Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem” (Mt 22, 37). Winniśmy starać się Go poznawać, kochać i służyć Mu w tym życiu, abyśmy byli z Nim wiecznie szczęśliwi w życiu przyszłym.

7. Jakie są nasze obowiązki względem nas samych?

Winniśmy przyoblec się w Pana Jezusa Chrystusa (zob. Rz 13, 14), „w człowieka nowego” (Ef 4, 24), wyzbywając się grzechu, błędu i nieuporządkowanych przywiązań do rzeczy ziemskich. Winniśmy dostosować się do nowego życia łaski Bożej w naszych duszach, będąc w ten sposób „naśladowcami Boga” (Ef 5, 1), pomni tego, że „nie cierpi Jego dusza tego, kto kocha nieprawość” (Ps 11, 5).

8. Jakie są nasze obowiązki względem naszego bliźniego?

Winniśmy przestrzegać drugiego ze wszystkich przykazań: „Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego” (Mt 22, 39). Mamy zabiegać o dobro bliźniego, a przede wszystkim o jego wieczne zbawienie. „Abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem” (J 13, 34).

9. Co jest symbolem prawdziwego chrześcijanina?

Jest nim znak krzyża: symboliczny gest przypominający nam o naszej godności i obowiązkach w Chrystusie. „Cóż innego jest znakiem Chrystusa, jeśli nie krzyż Chrystusowy? Albowiem jeśli ten znak nie zostanie nałożony, czy to na czoło wierzących, czy na samą wodę, z której zostają odrodzeni, czy na olej, którym otrzymują namaszczenie krzyżmem, czy na ofiarę, która ich karmi, żaden z tych aktów nie jest właściwie sprawowany”3.

10. Jaka jest moc znaku krzyża?

Wywodząc się z ofiary Chrystusa na krzyżu, znak ten ma moc przywołania błogosławieństwa Bożego, wypędzenia diabła i odrzucenia lub osłabienia pokusy.

11.  W jaki sposób powinniśmy czynić znak krzyża?

Z uważną wiarą, wdzięcznością i miłością kreślimy ten znak od czoła do piersi, od lewego ramienia do prawego (lub w przypadku chrześcijan wschodnich od prawego do lewego), przyzywając Najświętszej Trójcy: „W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.

12. Kiedy powinniśmy czynić znak krzyża?

Kiedy wstajemy o poranku i gdy udajemy się na spoczynek nocny; przed i po posiłkach; na początku i na końcu ważnych czynności; w każdym niebezpieczeństwie lub pokusie; w różnych momentach świętej liturgii.

Objawienie Boże

13. Czym jest doktryna chrześcijańska?

Z łacińskiego doctrina (nauczanie) jest to nauczanie Jezusa Chrystusa zachowane i przekazywane przez Kościół.

14. Czy doktryna chrześcijańska jest naprawdę boska?

Tak. Doktryna chrześcijańska jest boska, albowiem Chrystus, jej autor, jest Bogiem.

15.  Co zawiera doktryna chrześcijańska?

Zawiera ona całość objawienia Bożego, a także wiele naturalnych prawd, które są niezbędne dla wiary.

16.  Czym jest objawienie Boże?

Objawienie stanowi nadprzyrodzoną komunikację, która dokonała się publicznie w historii ludzkości, w której Bóg objawił się i wskazał, co człowiek musi wiedzieć, w co wierzyć i co czynić, aby dobrze żyć na ziemi i aby na zawsze zjednoczyć się z Bogiem w radości nieba. Jezus Chrystus, wcielone Słowo Boże, sam jest pełnią Bożego objawienia: „Ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, o Nim pouczył” (J 1, 18).

17. Dlaczego musimy wierzyć w to, co objawił Bóg?

Ponieważ Bóg jest samą Prawdą i nie może się mylić ani wprowadzać w błąd4.

18. Na ile okresów historycznych można podzielić Objawienie?

Na trzy: 1. Okres pierwotny, w którym Odkupiciel został przyobiecany po upadku człowieka; 2. Okres Starego Przymierza, który przygotował Jego drogę poprzez proroctwa, zapowiedzi i obrzędy prawa; 3. Okres Nowego Przymierza, czyli okres ewangeliczny, w którym Bóg przyszedł osobiście, aby żyć na ziemi i nauczać słowem oraz przykładem.

19. Czy objawienie Boże wciąż trwa?

Publiczne Objawienie zakończyło się w pierwszym wieku chrześcijaństwa wraz ze śmiercią św. Jana, ostatniego spośród apostołów Chrystusa. Obecnie istnieje ono jako depositum fidei, stały i stabilny „depozyt wiary” (zob. 1 Tm 6, 20 i 2 Tm 1, 12–14) często nazywany po prostu wiarą.

Źródła doktryny chrześcijańskiej

20. Gdzie zawarte jest objawienie Boże?

Ten jeden święty depozyt słowa Bożego zawiera się zarówno w Piśmie Świętym, które określamy mianem spisanego słowa Bożego, jak i w Świętej Tradycji, którą określamy mianem „przekazanego” lub niepisanego słowa Bożego5.

21. Czym jest Pismo Święte?

Jest to Słowo Boże spisane pod natchnieniem Ducha Świętego i zawarte w uznanych przez Kościół księgach, które składają się na to, co powszechnie nazywamy Biblią. „Wszelkie Pismo od Boga natchnione [jest] i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości – aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu” (2 Tm 3, 16–17).

22. W jaki sposób podzielone są księgi Pisma Świętego?

Biblia składa się z siedemdziesięciu trzech ksiąg, podzielonych na dwie główne części: 1. Stary Testament składający się z czterdziestu sześciu ksiąg; 2. Nowy Testament składający się z dwudziestu siedmiu ksiąg.

23. Czym jest Stary Testament?

Księgi Starego Testamentu są natchnionym słowem Bożym, zawierającym zapis przymierza, czyli „świętej przysięgi”, którą Bóg zawarł ze swoim Narodem Wybranym, a która trwała aż do przyjścia Chrystusa i w Nim znalazła swoje wypełnienie.

24. Czym jest Nowy Testament?

Księgi Nowego Testamentu są natchnionym słowem Bożym, zawierającym zapis nowego i wiecznego przymierza zawartego przez Boga z całym rodzajem ludzkim poprzez Jezusa Chrystusa, Jego współwiecznego i Boskiego Syna, które będzie trwać aż do końca czasów.

25. Dlaczego różne święte księgi zostały zawarte w Biblii?

Kościół swoim nieomylnym autorytetem uznał każdą z nich za natchnioną przez Boga i w ten sposób ustanowił kanon (regułę lub miarę) Pisma Świętego we wczesnych wiekach chrześcijaństwa.

26. Co to znaczy, że Pismo Święte jest natchnione przez Boga?

„Do sporządzenia Ksiąg świętych wybrał Bóg ludzi, którymi jako używającymi własnych zdolności i sił posłużył się, aby przy Jego działaniu w nich i przez nich jako prawdziwi autorowie przekazali na piśmie to wszystko i tylko to, co On chciał. Ponieważ więc wszystko, co twierdzą autorowie natchnieni, czyli hagiografowie, winno być uważane za stwierdzone przez Ducha Świętego, należy zatem uznawać, że Księgi biblijne w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z woli Bożej miała być przez Pismo Święte utrwalona dla naszego zbawienia”6.

27. Czy możemy porównać Boże natchnienie Pisma Świętego z tajemnicą wcielenia?

Tak. „Bo jak współistotne Słowo Boże stało się podobne ludziom we wszystkim «prócz grzechu», tak i słowa Boże wyrażone są ludzkim językiem, podobne we wszystkim do ludzkiej mowy, wyjąwszy błędu”7.

28. Skąd wiemy, że święte księgi zostały napisane z Bożego natchnienia?

Wiemy to dzięki świadectwu historii (zob. Ez 3, 1–4; 16–17; Jr 1, 7–10; 2 P 1, 21; i 2 Tm 3, 16), a przede wszystkim dzięki Kościołowi, który naucza z nieomylnym autorytetem Chrystusa.

29. W jaki sposób Kościół zidentyfikował kanon ksiąg w Piśmie Świętym?

Dzięki własnej, niezmiennej tradycji, obecnej już w pierwszych wiekach, poświadczonej przez św. Atanazego w 367 roku8, papieża Damazego I w 382 roku9, Sobór w Kartaginie w 397 roku10 i inne źródła. Aż do Marcina Lutra (1483–1546) tradycyjny kanon ksiąg biblijnych nie był kwestionowany. Luter odrzucił niektóre księgi Nowego Testamentu (np. List do Jakuba, który nazwał „słomianym listem”) oraz tak zwane „deuterokanoniczne” księgi Starego Testamentu (Tobiasza, Judyty, Barucha, Koheleta, Mądrości, 1 i 2 Księgę Machabejską oraz niektóre fragmenty ksiąg Estery i Daniela).

30. Kiedy Kościół zdefiniował kanon Pisma Świętego w sposób dogmatyczny?

Podczas Soboru Trydenckiego (1545–1563), by skorygować błędy Marcina Lutra i innych heretyków11.

31. Czy wszystkie księgi Pisma Świętego winny być w równym stopniu szanowane i honorowane?

Tak. Kościół „z jednakową pobożnością i poważaniem przyjmuje oraz czci wszystkie Księgi zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu, gdyż Bóg jest jednym autorem ich obu”12.

32. Dlaczego księgi Pisma Świętego cieszą się takim autorytetem?

„Nie dlatego, jakoby zostały ułożone tylko przez ludzi, a następnie jego [Kościoła] autorytetem zaakceptowane, i również nie dlatego, że zawierają Objawienie wolne od błędu, lecz przede wszystkim dlatego, że jako spisane pod natchnieniem Ducha Świętego, Boga mają za autora i jako takie zostały przekazane Kościołowi”13.

33. Czy rozum może dowieść historycznej wiarygodności Pisma Świętego?

Tak. Badania historyczne, literackie i teologiczne niejednokrotnie potwierdzały jego autentyczność, integralność i prawdziwość.

34. Czy Kościół zabrania prywatnej lektury Biblii?

Nie. Co więcej, może ona karmić nasze osobiste życie duchowe i modlitwę, zwłaszcza lektura Ewangelii i psalmów. Papież Benedykt XV zalecił, aby zwłaszcza ewangelie i Dzieje Apostolskie były tak szeroko rozpowszechniane, aby żadna chrześcijańska rodzina nie mogła się bez nich obejść14. Dobrze znane są słowa doktora Kościoła, św. Hieronima: „Nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa”15.

35. Czy wielu innych świętych zalecało prywatną lekturę Biblii?

Tak. Święta Teresa z Lisieux, doktor Kościoła, powiedziała: „Wystarczy, że otworzę święte Ewangelie i od razu wdycham wonności życia Jezusa, a wtedy wiem, w którą stronę biec. […] Czuję, że nawet gdybym miała na sumieniu każdą zbrodnię, jaką można popełnić […] a moje serce pękłoby ze smutku, rzuciłabym się w ramiona mojego Zbawiciela Jezusa, gdyż wiem, że On miłuje syna marnotrawnego, który do Niego powraca”16.

36. Jaka jest prawdziwa rola egzegety – komentatora Pisma Świętego?

„Niechaj jednak autorowie objaśniający Pismo Święte nie zapominają, że tu chodzi o natchnione słowo Boże, przez samego Boga powierzone Kościołowi, aby je strzegł i wyjaśniał. Toteż z nie mniejszym staraniem mają się liczyć z objaśnieniami i postanowieniami Urzędu Nauczycielskiego w Kościele, jak również z wykładnią ojców Kościoła i z «analogią wiary» […] Szczególną zaś uwagę niechaj zwracają na to, że objaśniać winni nie tylko rzeczy odnoszące się do historii, archeologii, filologii i tym podobnych działów naukowych, co niestety miało miejsce w niektórych komentarzach. Oczywiście, o ile to może być przydatne egzegezie, niechaj i takimi rzeczami się posługują, ale przede wszystkim mają wykazywać, jaka jest teologiczna treść pouczająca poszczególnych ksiąg i tekstów odnośnie do spraw wiary i obyczajów. Dzięki temu ich tłumaczenie Pisma Świętego okaże się pożyteczne nie tylko dla teologów, którzy wykładają i udowadniają naukę wiary, ale i dla kapłanów, którzy służą wiernym przez głoszenie słowa Bożego, a wreszcie i wszystkim wiernym, ucząc ich wieść życie święte, odpowiadające godności chrześcijanina”17.

37. Z jakich źródeł powinni regularnie korzystać egzegeci katoliccy?

„Przy spełnianiu tego obowiązku znajduje egzegeta katolicki znakomitą pomoc w studiowaniu tych dzieł, w których święci ojcowie, doktorowie Kościoła i najznakomitsi egzegeci przeszłości komentują księgi święte. Wprawdzie ci dawni komentatorowie Pisma Świętego nie zawsze dorównują wiedzą świecką oraz znajomością języków dzisiejszym egzegetom, ale mocą zadania, które im Bóg w Kościele powierzył, odznaczają się tak na wskroś głęboką intuicją rzeczy niebieskich, tak przedziwną przenikliwością umysłu, że dzięki temu przenikają głębiny słowa Bożego i wydobywają wszystko, co służyć może oświetleniu nauki Chrystusowej oraz pobudzić do świętości życia”18.

38. Czy Pismo Święte jest jedynym źródłem doktryny chrześcijańskiej?

Nie. Słowo Boże zawarte jest również w Świętej Tradycji.

39. Czym jest Święta Tradycja?

Jest to słowo Boże, które nie zostało zapisane w Biblii, ale jest przekazywane w nieprzerwanej sukcesji od apostołów aż do nas. Święta, czyli dogmatyczna Tradycja zawiera zatem te prawdy, które apostołowie otrzymali od Chrystusa lub Ducha Świętego i które Kościół następnie rozpowszechniał w niezmienionej formie przez wszystkie wieki.

40. Czy ojcowie Kościoła traktowali Świętą Tradycję jako źródło wiary?

Tak. Na przykład św. Epifaniusz: „Należy również korzystać z tradycji, ponieważ nie wszystko jest dostępne w Piśmie Świętym. Tak więc święci apostołowie przekazali niektóre rzeczy w Piśmie Świętym, ale niektóre w tradycji, jak mówi św. Paweł: «tradycje, o których zostaliście pouczeni» [2 Tes 2, 15]”19 oraz św. Augustyn: „Istnieją zwyczaje, pochodzące, jak przypuszczam, z tradycji apostolskiej, podobnie jak wiele innych rzeczy, które są uważane za przekazane pod ich rzeczywistą sankcją, ponieważ zachowywane są w całym Kościele”20.

41. W jaki sposób Pismo Święte i Święta Tradycja odnoszą się do siebie wzajemnie?

Wspierają się one wzajemnie w dawaniu świadectwa prawdom objawionym. Teologia katolicka mówi zatem o traditio declarativa, gdy Tradycja wyjaśnia i rozwija niejasne czasem słowa Pisma Świętego, oraz o traditio constitutiva, gdy wzbogaca ona treść Objawienia przekazanego w Piśmie Świętym o własną Bożą prawdę21, na przykład określenie kanonu Pisma Świętego, chrzest niemowląt, liczba sakramentów, doktryna czyśćca, Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny i Jej cielesne Wniebowzięcie oraz sakrament święceń (episkopatu, prezbiteratu, diakonatu) jako możliwy do przyjęcia wyłącznie przez mężczyzn.

42. Czy Tradycja posiada taki sam autorytet, co Pismo Święte?

Tak, ponieważ stanowi ona również słowo Boże, przekazane w inny sposób22.

43. Gdzie zawarte są nauki Świętej Tradycji?

W dogmatycznych dekretach soborów ekumenicznych, w doktrynalnych aktach Stolicy Apostolskiej; w doktrynalnych dekretach soborów lokalnych, zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską, w czcigodnych, starożytnych obrzędach liturgicznych, w trwałych normach kościelnych (prawo kanoniczne), w pismach ojców i doktorów Kościoła; oraz we wspólnym, niezmiennym i powszechnym nauczaniu całego episkopatu w jedności z jego głową, papieżem rzymskim.

44. Kto posiada autorytet interpretacji zarówno Pisma Świętego, jak i Tradycji?

Nieomylny autorytet nauczania posiada jedynie Magisterium, formalny Urząd Nauczycielski Kościoła katolickiego, który jest sprawowany przez samego papieża lub przez papieża wraz z biskupami.

45. Czy Magisterium jest również źródłem objawienia Bożego?

Nie. Magisterium jest jedynie sługą, strażnikiem i wyrazicielem objawienia Bożego, „nie dlatego, aby z pomocą Jego objawienia ogłaszali nową naukę, ale by z Jego pomocą święcie strzegli i wiernie wyjaśniali Objawienie przekazane przez apostołów, czyli depozyt wiary”23.

46. Czy Magisterium może zmienić zawartość owego depozytu wiary?

Nie. „Niebo i ziemia przeminą, ale moje słowa nie przeminą” (Mt 24, 35). Kościół nie może dodawać, odejmować ani zmieniać treści objawienia Bożego, ponieważ jest ściśle zobowiązany do nauczania wszystkiego, „co wam przykazałem” (Mt 28, 20).

47. Co tak naprawdę oznacza wyrażenie żywe Magisterium?

Oznacza ono, że przepowiadanie apostolskie, wyrażane za pośrednictwem Magisterium Kościoła, nie ustanie aż do końca świata. Głos apostołów wciąż żyje i wybrzmiewa, gdy ich następcy w nieprzerwanej i wiernej tradycji zachowują i przekazują prawdy objawione, przekazując żywą pochodnię niezmiennej doktryny wiary, zawsze eodem dogmate, eodem sensu, eademque sententia – „w tej samej nauce, w tym samym znaczeniu i w tym samym sformułowaniu”24.

48. A co zrozwojem doktryny zależnym od zmieniających się okoliczności?

Wyrażenia „żywa tradycja”, „żywe Magisterium”, „hermeneutyka ciągłości” i „rozwój doktryny” rozumiane we właściwy sposób mogą oznaczać jedynie, że ta sama, niezmienna treść objawienia Bożego nabiera z czasem większej jasności lub precyzji. Takie nowe spostrzeżenia nigdy nie mogą być sprzeczne z tym, co Kościół wcześniej i ostatecznie zaproponował, gdyż Chrystus obiecał, że Duch Święty nie objawi niczego nowego, a jedynie przypomni uczniom to, co On im powiedział (zob. J 14, 26).

49. Jakie są główne błędy przeciwko prawdzie o Bożym objawieniu?

1. Materializm, naturalizm, deizm, ateizm i wszystkie systemy wierzeń, które w irracjonalny sposób zaprzeczają istnieniu lub nawet możliwości objawienia Bożego; 2. Wszelkie herezje, które odrzucają którąkolwiek z prawd objawionych.

50. Co jest zasadniczym źródłem tych błędów?

Grzech. Pycha i chuć przyćmiewają umysł, a przede wszystkim prowadzą człowieka do przedkładania własnego osądu i osobistej wygody nad podporządkowanie się objawionym przez Boga treściom doktrynalnym, moralnym i odnoszącym się do kultu.

Studiowanie doktryny chrześcijańskiej

51. Dlaczego doktryna chrześcijańska, zgłębianie religii, jest najdoskonalszą spośród nauk?

Ponieważ jest ona najpewniejszą, najpiękniejszą, najbardziej pocieszającą i najpotrzebniejszą ze wszystkich nauk.

52. Dlaczego zgłębianie religii jest najpewniejsze?

Ponieważ opiera się na nieomylnym słowie Bożym: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem” (J 14, 6).

53. Dlaczego zgłębianie religii jest najpiękniejsze?

Ponieważ odnosi się do rzeczywistości, które są najbardziej godne naszego podziwu: do Boga i Jego nieskończonych doskonałości, cudownego dzieła naszego odkupienia, ludzkiej duszy i jej chwalebnego przeznaczenia.

54. Dlaczego zgłębianie religii jest najbardziej pocieszające?

Ponieważ jedynie ona oferuje uniwersalne i skuteczne lekarstwo na zło moralne oraz daje człowiekowi siłę i ukojenie w jego trudnościach.

55. Dlaczego zgłębianie religii jest najpotrzebniejsze?

Ponieważ jedynie ona uczy nas w pełni o „jedynej koniecznej rzeczy”, o naszym boskim powołaniu i o sposobie dostąpienia wiecznej radości w niebie.

56. Czy doktryna jest tym samym co dogmat?

Dogmat, czasami używany jako synonim doktryny, odnosi się do tych szczególnych zasad wiary, które zostały zdefiniowane przez Kościół jako prawdy objawione przez Boga i należy przyjmować je z nadprzyrodzoną wiarą.

57. Czy ignorancja w kwestiach religii jest bardzo wielkim złem?

Tak. Niewiedza jest źródłem niezliczonych zaburzeń w jednostkach i społeczeństwie, a zawiniona ignorancja prowadzi do wiecznego potępienia.

58. Kiedy powinniśmy rozpocząć studiowanie doktryny chrześcijańskiej?

We wczesnym dzieciństwie, ponieważ dzieci posługujące się rozumem są zobowiązane do poznawania, kochania Boga i służenia Mu. Ich proste dusze są naturalnie skłonne do przyjmowania prawd religii, a cnotliwe nawyki można najłatwiej kształtować i pielęgnować od wczesnych lat, nawet zanim rozum w pełni zacznie działać.

59. Jaką postawę powinniśmy przyjąć, studiując doktrynę chrześcijańską?

Powinniśmy przejawiać miłość do mądrości, pokorę umysłu, czystość serca, pragnienie Boga, posłuszeństwo autentycznemu nauczaniu Boga i wierność modlitwie.

60. W jaki sposób można podzielić doktrynę chrześcijańską?

Na trzy części: wiarę, moralność oraz kult.

61. Co zawiera się w kategorii wiary?

Te nadprzyrodzone prawdy, w które powinniśmy wierzyć, streszczone w różnych wyznaniach wiary lub symbolach wiary stosowanych przez Kościół katolicki.

62. Co zawiera się w kategorii moralności?

Te uczynki lub działania, które winniśmy wykonywać zgodnie z przykazaniami Bożymi i nauczaniem moralnym Kościoła.

63. Co zawiera się w kategorii kultu?

Te nadprzyrodzone środki, których powinniśmy używać, by oddawać cześć Bogu i otrzymywać Jego łaskę, a zwłaszcza modlitwa i sakramenty.

1 Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna Lumen Gentium (21 listopada 1964), 23.

2 Pontyfikał Rzymski, Święcenia biskupa.

3 Św. Augustyn, In Ioann. tr. 118, nr 5.

4 Zob. Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna Dei Filius (24 kwietnia 1870), 29.

5 Zob. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna Dei Verbum (10 listopada 1965), 10.

6 Sobór Watykański II, Dei Verbum, 11. „Bóg, który mówił najpierw przez proroków, potem przez Siebie samego, wreszcie przez Apostołów, dał także Pismo Święte, które nazywa się kanonicznym […] ono jest wyroczniami i mowami Bożymi […] jest listem danym przez Ojca Niebieskiego rodzajowi ludzkiemu, daleko od ojczyzny pielgrzymującemu, a przez świętych autorów przesłanym” (Leon XIII, Providentissimus Deus [18 listopada 1893], 1).

7 Pius XII, Encyklika Divino Afflante Spiritu (30 września 1943), 37.

8 Zob. Ep. fest. 39.

9 Zob. Tomus Damasi seu Confessio fidei ad Paulinum ep. Antioch., De canone s. Scripturae.

10 Zob. Sobór Kartagiński III, De canone S. Scripturae.

11 Zob. Sobór Trydencki, Przyjęcie Ksiąg świętych (8 kwietnia 1546). Przed Lutrem Sobór Florencki potwierdził ten sam kanon (bez definicji dogmatycznej), zob. Papież Eugeniusz IV, Bulla o Unii z Koptyjczykami Cantate Domino (4 lutego 1442).

12 Sobór Trydencki, Przyjęcie Ksiąg świętych.

13 Sobór Watykański I, Dei Filius, 26.

14 Zob. Benedykt XV, Spiritus Paraclitus (15 września 1920), 44.

15 Z prologu jego Komentarza do Izajasza.

16 Św. Teresa od Dzieciątka Jezus, Dzieje duszy, Ms C, 36v–37r.

17 Pius XII, Divino Afflante Spiritu, 24.

18 Pius XII, Divino Afflante, 28.

19Panarion, ks. 2, Anacephalaeosis IV, sekc. 61.

20De baptismo, ks. 2, rozdz. 7, nr 12.

21 Zob. np. G. Van Noort, Dogmatic theology,Westminster 1961, 3, 137–143.

22 Zob. Sobór Watykański II, Dei Verbum, 9.

23 Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna Pastor Aeternus (18 lipca 1870), 32.

24 Sobór Watykański I, Dei Filius, 56.