Bruce Willis ebook i audiobook

Pewien dziennikarz zapytał kiedyś Bruce’a Willisa, czy zastanawiał się nad napisaniem wspomnień.

– Nie, bo sprawiłbym tym przykrość zbyt wielu osobom – odparł aktor. – Tak już bowiem mam, że zawsze muszę mówić prawdę. Ale mogę cię zapewnić, że byłaby to znakomita lektura1.

W to akurat nie wątpię. Mam jednak nadzieję, że moja książka umili wam czas, dopóki nie pojawi się oficjalna biografia Bruce’a Willisa.

Potraktujcie ją jako przewodnik po niezwykle bogatej filmografii Willisa, przewodnik, który pozwoli wam ułożyć program waszego prywatnego festiwalu jego twórczości. Postarajcie się obejrzeć omawiane przeze mnie filmy, nawet te, które widzieliście już wiele razy. Odświeżcie największe klasyki. Odkryjcie zapomniane perełki. Popatrzcie na te filmy przez pryzmat występów aktorskich Willisa i spróbujcie docenić, jak wiele wnosi on do każdego z nich.

Bruce Willis zaczął swoją karierę od arcyzabawnego serialu romantyczno-kryminalnego Na wariackich papierach, w którym jego na pozór spontaniczna zuchwałość z niezwykłą lekkością komponowała się z wdziękiem i opanowaniem Cybill Shepherd. Willis wystąpił potem w przeszło stu filmach, które składają się na jedyny w swoim rodzaju dorobek pełen gigantycznych hitów, nieprzewidzianych klap, ryzykownych wypadów w stronę kina artystycznego i stosunkowo bezpiecznych sequeli. Filmografia ta nie tylko odzwierciedla możliwości, jakie otworzyły się przed Willisem za sprawą pierwszych sukcesów, ale ukazuje również trendy w przemyśle filmowym, które teoretycznie wpłynęły na wybierane przez aktora projekty.

Dzieląc karierę Willisa na odrębne części – komedia, akcja, kino science fiction, współpraca z reżyserami-autorami i oczywiście cykl Szklana pułapka – staram się pokazać niedostrzeganą przez większość osób wszechstronność jego warsztatu. W branży, która chętnie przypina aktorom określone etykiety i szufladkuje młode talenty, Willis zdołał wyrwać się tym ograniczeniom i udowodnił, że doskonale sprawdza się w różnych gatunkach filmowych. Wystarczy obejrzeć cztery filmy z jego udziałem, które miały premierę w 1991 roku – grał w nich kolejno przemocowego męża alkoholika (Motywy zbrodni), śpiewającego włamywacza-dżentelmena (Hudson Hawk), żydowskiego gangstera (Billy Bathgate) i zmęczonego życiem prywatnego detektywa łączącego siły z byłym futbolistą (Ostatni skaut) – żeby uświadomić sobie, jak wszechstronnym aktorem jest Willis.

Mam nadzieję, że dzięki moim analizom lepiej poznacie Bruce’a Willisa oraz jego filmy i bardziej docenicie jego aktorską samoświadomość, gotowość do poświęcania się dla twórców potrzebujących jego gwiazdorskiej charyzmy, a także subtelne środki wyrazu, którymi dysponuje, a które nierzadko pozwalają błyszczeć partnerkom i partnerom z planu. Ta książka nie tylko stanowi dobry pretekst, by na nowo odkryć wiele tytułów z udziałem Willisa, ale może również służyć jako interesujący przewodnik po jego niezwykłej filmografii. Zanurzcie się więc w jej lekturę z otwartym umysłem i bawcie się dobrze.

Yippee ki-yay!

1

W pewien środowy poranek pod koniec marca 2022 roku jeden z największych gwiazdorów filmowych na świecie ogłosił, że kończy karierę.

Zakomunikowano to, co dość uderzające, bez większego rozgłosu. Nie zorganizowano żadnej konferencji prasowej. Nikt w Hollywood nie został o niczym uprzedzony. 30 marca na koncie instagramowym Demi Moore pojawiło się tylko krótkie oświadczenie, że Bruce Willis – jej były mąż, ojciec trójki jej córek oraz „najlepiej niegdyś opłacany aktor w Hollywood” – odchodzi z show-biznesu ze skutkiem natychmiastowym.

„Wszystkich jego cudownych fanów pragniemy z całą rodziną poinformować, że nasz ukochany Bruce zmaga się z problemami zdrowotnymi: niedawno rozpoznano u niego afazję, która w dużym stopniu ogranicza zdolności poznawcze – mogliśmy przeczytać w wiadomości. – W związku z tym Bruce po długim namyśle postanowił zrezygnować z kariery, która tak wiele dla niego znaczyła”2.

I tyle, nic więcej. W kolejnych dniach po tym komunikacie media społecznościowe zalała fala wyrazów współczucia i wsparcia dla gwiazdora, który odegrał niezwykle ważną rolę w życiu wielu osób. Gdy dziennikarze filmowi spierali się na temat wpływu Willisa na hollywoodzkie kino oraz miejsca aktora w panteonie legend dużego ekranu, Haley Joel Osment, który partnerował mu w Szóstym zmyśle, pozwolił sobie na bardziej osobistą refleksję. Wrzucił do internetu zdjęcie Bruce’a, które opatrzył wzruszającym komentarzem: „Trudno znaleźć odpowiednie słowa, by pożegnać kogoś, kogo zawsze podziwiałem – najpierw na dużym ekranie, a potem, za sprawą szalonego zrządzenia losu, w bezpośrednim kontakcie [...]. Jestem mu ogromnie wdzięczny za wszystko, co wspólnie z nim przeżyłem, a także za jego olbrzymi dorobek filmowy, którym będziemy mogli się cieszyć jeszcze przez długie, długie lata”3.

W dniu wydania komunikatu przez Demi Moore inny z filarów Hollywood, John Travolta, podzielił się na Instagramie wspomnieniami ze swojej współpracy z Willisem: „Z Bruce’em zaprzyjaźniliśmy się na planie dwóch naszych największych hitów, które wspólnie nakręciliśmy, czyli I kto to mówi oraz Pulp Fiction. Po latach Bruce powiedział mi: »John, chcę, żebyś wiedział, że gdy przydarza ci się coś dobrego, czuję, jakby to spotkało mnie samego«. Oto jak wielkoduszny jest ten facet. Kocham cię, Bruce”4.

Uczucie to w pełni podzielała Emily Blunt, występująca u boku Willisa w filmie Looper – Pętla czasu. „[Bruce] emanuje po prostu spokojem i luzem, a do tego ma cierpkie, błyskotliwe poczucie humoru. To coś niesamowitego – powiedziała. – Uwielbiam przebywać w jego towarzystwie i kocham go jako człowieka”5.

Ikona kina akcji, długoletni przyjaciel Willisa i mistrz ekranowych bon motów Arnold Schwarzenegger doskonale uchwycił odczucia filmowych fanów, stwierdzając: „[Bruce] zawsze pozostanie w pamięci ludzi jako wielka gwiazda. I dobry człowiek. Rozumiem, że ze względów zdrowotnych musiał odejść. Ale bohaterowie kina akcji zasadniczo nigdy nie odchodzą na emeryturę. Przeładowują tylko broń”6.

2

Willis jest legendą Hollywood w każdym tego słowa znaczeniu i jedną z ostatnich z wymierającego gatunku gwiazd filmowych. Jego kariera zawodowa trwała pięć dekad, co już samo w sobie jest wyjątkowym osiągnięciem w branży, która nieustannie pozbywa się dawnych znakomitości, stale rozglądając się za młodymi talentami.

Willis opowiadał, że myślał o aktorstwie, odkąd skończył dziewiętnaście lat, a jego pierwsze aktorskie dokonania wskazują, że w równym stopniu chciał zabawiać publiczność, co i samemu dobrze się bawić. Nieprzypadkowo kampanii reklamowej koktajli Seagram, w której wystąpił pod koniec lat osiemdziesiątych, towarzyszyło hasło „This Is Where The Fun Starts” (Od tego zaczyna się zabawa). Willis miał w sobie to „coś”. Publiczność widziała w nim kogoś, w czyim towarzystwie lubiła przebywać, a on sam nie sprawiał wrażenia człowieka niedostępnego. Wyglądał jak facet, z którym łatwo się zakumplować.

Jedną z osób towarzyszących Willisowi w początkach kariery był aktor John Goodman, który żartuje, że byli wtedy kompletnie nieznani: „Ja nie znałem Bruce’a, a on nie znał mnie”. Ale Goodman dobrze wiedział, obserwując tylko, jak Willis obsługiwał klientów w nowojorskich barach, że kariera w przemyśle rozrywkowym jest mu pisana.

„Bruce w dalszym ciągu jest jednym z najlepszych barmanów, jakiego widziałem w życiu. Ten facet nieustannie nawijał. Zupełnie jakbym słuchał jakiegoś mistrza freestyle’u albo skeczy Three Stooges, albo dzieciaków z Klanu urwisów... Obsługiwał gości i jednocześnie podawał na bieżąco wyniki meczów koszykówki. Był fantastyczny – wspominał Goodman. – Jako aktora zobaczyłem go znacznie później, ale od samego początku wiedziałem, że będzie dobry. Wystarczało mi to, co wyprawiał za barem. To był najlepszy darmowy show w mieście”7.

Te darmowe popisy nie trwały jednak długo. Według danych z 2022 roku 120 filmów fabularnych, w których zagrał Willis, przyniosło w sumie na całym świecie 8,35 miliarda dolarów z samych tylko biletów do kin8. Dodajmy do tego sprzedaż płyt DVD, gadżetów promocyjnych, zyski ze streamingu w sieci oraz umowy licencyjne związane z filmami z Willisem, a jego całkowity wkład finansowy w przemysł filmowy zamknie się w astronomicznej kwocie. W 1999 roku Willis zyskał nawet miano aktora, który otrzymał najwyższą w historii Hollywood gażę za pojedynczy film. Dzięki sprytnym negocjacjom, które zagwarantowały mu 17,5 procent od przychodów Szóstego zmysłu w kinach na całym świecie, jak również prawa do dystrybucji na rynku wideo, Willis za występ w trzymającym w napięciu dramacie M. Nighta Shyamalana zainkasował około 115 milionów dolarów.

Ale Willis nie był tylko przynoszącą zyski gwiazdą kina. Krytycy na przestrzeni lat wychwalali szeroką gamę jego ról, niezależnie od tego, czy wcielał się w prostego policjanta walczącego z terrorystami, żeby uratować swoją żonę (Bonnie Bedelia) w Szklanej pułapce Johna McTiernana, czy podróżującego w czasie więźnia w 12 małpach Terry’ego Gilliama, czy też boksera u schyłku kariery, który chce jedynie odzyskać złoty zegarek po ojcu, w przełomowym Pulp Fiction Quentina Tarantino. Nie należy jednak zapominać, że wiele jego występów filmowych zostało również dość surowo potraktowanych przez recenzentów, u których Willis nigdy zresztą nie miał taryfy ulgowej. Ale nawet najbardziej krytyczne oceny nigdy nie powstrzymały go przed znalezieniem nowego projektu.

Willis, mówiąc kiedyś zarówno o pozytywnych, jak i negatywnych recenzjach, stwierdził: „Nie sądzę, żeby to, co pisze się o filmach w chwili premiery, miało jakiekolwiek znaczenie ani żeby szczególnie długo pozostało aktualne. Dopiero po jakichś dziesięciu, piętnastu latach można spojrzeć wstecz i powiedzieć: ten film naprawdę nieźle się trzyma”9.

A takich przypadków Willis ma w swoim dorobku pod dostatkiem. Wspólnie składają się one na długotrwałą karierę aktora, który, choć zaczynał w komedii, sukcesy święcił w wielu rozmaitych gatunkach. Dzieląc jego zróżnicowaną filmografię na poszczególne kategorie, można dostrzec interesujące analogie pomiędzy jego wyborami a zmianami, które równolegle zachodziły w całym przemyśle filmowym. W karierze Willisa odbija się portret Hollywood: od wyjątkowego okresu, w którym gwiazdy filmowe przyciągały do kina tłumy widzów, a publiczność jak urzeczona wpatrywała się w nie na dużym ekranie, aż po czasy, kiedy najnowsze doniesienia o sławach kina trafiają w jednej chwili prosto do naszych laptopów, tabletów i smartfonów.

„Bruce jest jednym z największych gwiazdorów filmowych naszego pokolenia. To rewelacyjny aktor z wieloma znakomitymi rolami na koncie, które z czasem zaczniemy coraz bardziej doceniać” – oznajmił reżyser filmów Na noże i Glass Onion, Rian Johnson, który obsadził Willisa w inteligentnym thrillerze o podróżach w czasie pod tytułem Looper. Chociaż Johnson miał niebawem wyreżyserować sequel Gwiezdnych wojen, a także jeden z najlepszych odcinków znakomitego serialu Breaking Bad, w 2012 roku, kiedy szykował się do kręceniaLoopera, miał jeszcze stosunkowo niewielkie doświadczenie i potrzebował właśnie takiej gwiazdy jak Willis, żeby producenci dali zielone światło na realizację jego scenariusza. Willis zaś już wcześniej pomagał w ten sposób utalentowanym i dobrze zapowiadającym się twórcom, z którymi chciał współpracować, jak chociażby Tarantino przy Pulp Fiction czy Shyamalanowi przy Szóstym zmyśle.

„Kiedy poświęcał się jakiejś roli i dawał z siebie wszystko – opowiadał Johnson – nikt nie mógł się z nim równać”10.

3

Omawianie życiowych osiągnięć Bruce’a Willisa należy rozpocząć od jego pierwszego przełomowego występu w skrzącym się dowcipem serialu Na wariackich papierach. Założę się, że na samo wspomnienie tego tytułu wiele osób od razu zaczyna nucić piosenkę tytułową Ala Jarreau ze słowami Some walk by night, some fly by day... Willis zagrał w nim Davida Addisona, wyszczekanego i bezczelnego prywatnego detektywa z agencji detektywistycznej Blue Moon, która była jednym z wielu przynoszących straty – i tym samym pozwalających na większe ulgi podatkowe – biznesów dawnej modelki Maddie Hayes (Cybill Shepherd). Pomysłodawca i producent wykonawczy Glenn Gordon Caron wzorował się przy tworzeniu tego emitowanego w stacji ABC serialu zarówno na historiach kryminalnych rodem z filmów noir, jak i na opartych na błyskotliwych dialogach komediach romantycznych z lat czterdziestych. Na wariackich papierach przypomina skrzyżowanie Dziewczyny Piętaszka z Carym Grantem i Rosalind Russell oraz Wielkiego snu z Humphreyem Bogartem i Lauren Bacall, tyle że w przystosowanych do formatu telewizyjnego godzinnych odcinkach.

„[To była] komedia romantyczna, ale rozgrywająca się za drzwiami agencji detektywistycznej – mówił sam Willis o serialu, który uczynił go gwiazdą. – Przede wszystkim jednak chodziło nam o żarty, o komedię. I to komedię czerpiącą głównie z tradycji screwball comedy w duchu Howarda Hawksa i Prestona Sturgesa”11.

Caron wyobrażał sobie Na wariackich papierach jako serial, w którym brylować miała grająca główną rolę Cybill Shepherd. Jej występy w tak uznanych filmach jak Ostatni seans filmowy (1971) i Taksówkarz (1976) od razu przydawały całemu przedsięwzięciu większej rangi. Szybko jednak okazało się, że to Willis w roli złośliwego, kokieteryjnego i egoistycznego Addisona w większym stopniu przyciąga widzów przed telewizory. Aktor przyznaje, że tworząc swoją postać, mocno wzorował się na bohaterach serii The Three Stooges i Bobie Hopie. Inspiracji szukał u komików specjalizujących się w błyskawicznych, ciętych ripostach, co zresztą spotkało się z ciepłym przyjęciem recenzentów.

„Willis jako Addison jest w równym stopniu detektywem, co oszustem – pisał krytyk telewizyjny Richard Hack w recenzji pilotażowego odcinka w „Hollywood Reporter”. – Wydaje się połączeniem Billa Murraya z Danem Aykroydem i odrobiną Roseanne Roseannadanny. Właśnie dlatego Na wariackich papierach działa, i to działa świetnie”12.

Na to, jak wiele Willis wniósł do serialu, zwracał również uwagę John O’Connor z „New York Timesa”: „W konfrontacji z ekspresyjnie napastliwą Maddie w wykonaniu Shepherd jej partner w kreacji Willisa wydaje się wręcz czarujący i nieustannie rozbawiony toczącą się wojną płci, co podkreślają jego wesoło roziskrzone oczy. Choć Shepherd przypada w udziale większość bardziej dowcipnych kwestii, bez Willisa nie byłoby w ogóle zabawy”13.

O ironio, Willis pamięta „wielki opór” ze strony władz stacji ABC, kiedy miano go obsadzić w roli Davida Addisona: „Chyba po prostu nie sądzili, że nadaję się na odtwórcę głównej roli w serialu telewizyjnym”14. Caron jednak nie zamierzał odpuścić, przekonując, że Willis jest najlepszym kandydatem do tego zadania. Ta decyzja miała się okazać początkiem wielkiej kariery.

W jej trakcie Willis otrzymał trzy nominacje do nagród Emmy, z czego dwie zakończyły się jego wygraną: za rolę Addisona w Na wariackich papierach w 1987 roku i za gościnny występ w charakterze jednej z sympatii Jennifer Aniston w przebojowym sitcomie NBC Przyjaciele w 2000 roku. Hollywoodzkie Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej czterokrotnie nominowało Willisa do Złotego Globu w kategorii „najlepszy aktor w serialu komediowym lub musicalu” za występ w Na wariackich papierach, przyznając mu w końcu statuetkę w 1987 roku.

Nagrodzona Emmy gościnna rola w Przyjaciołach była natomiast efektem przegranego zakładu z Matthew Perrym, z którym zagrali razem w filmie Jak ugryźć 10 milionów. Willis wątpił, żeby ta komedia gangsterska zdołała zadebiutować na pierwszym miejscu box office’u, co zapewne wynikało z jego oceny materiału scenariuszowego. Tymczasem w lutym 2000 roku film nie tylko znalazł się na pierwszym miejscu najchętniej oglądanych filmów, ale w dodatku utrzymał tę pozycję przez dwa kolejne weekendy. Kilka miesięcy później Willis wywiązał się z obietnicy, a zarobioną w Przyjaciołach gażę przeznaczył na pięć wybranych organizacji dobroczynnych: Fundację na rzecz Badań nad AIDS, AIDS Project Los Angeles, Elizabeth Glaser Pediatric AIDS Foundation, Ośrodek Leczenia Ofiar Gwałtu oraz UCLA Unicamp dla ubogich dzieci.

„Roztaczał wokół siebie aurę celebryty z najwyższej półki – pisał Matthew Perry o Willisie w autobiografii Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz. – Zdarzało się, że pod koniec balangi, kiedy noc chyliła się ku końcowi, a imprezowicze rozjeżdżali się po domach, siadaliśmy we dwóch z Bruce’em i gadaliśmy. Wtedy miałem okazję oglądać jego prawdziwe oblicze: człowieka o dobrym sercu, troskliwego i bezinteresownego. Wspaniałego rodzica. Znakomitego aktora. I przede wszystkim, co najważniejsze, po prostu świetnego gościa”15.

4

Działalność Willisa wykracza daleko poza jego dokonania aktorskie, a także poza samo Hollywood. Choć gwiazdor milczy na temat swojej przynależności partyjnej, to jego decyzje polityczne niejednokrotnie wzbudzały duży rozgłos. W 2000 roku na przykład Willis wystąpił podczas konwencji Partii Republikańskiej i udzielił wsparcia George’owi W. Bushowi, lecz cztery lata wcześniej publicznie odmówił poparcia startującego w wyborach prezydenckich Boba Dole’a po tym, jak republikański senator skrytykował Demi Moore i jej komedię kryminalną Striptiz. Dole prowadził wówczas wojnę z przemysłem rozrywkowym, atakował chociażby raperów za to, że „[poniżają] nasz kraj dla korzyści majątkowych i stanowią zagrożenie dla naszych dzieci”, tymczasem Prawdziwe kłamstwa, hit kinowy Jamesa Camerona z 1994 roku, określił jako film „przyjazny rodzinie” (zapewne dlatego, że wystąpił w nim znany republikanin Arnold Schwarzenegger). Willis stwierdził później, że Dole to „głupek”16.

W okresie szczytowej popularności serialu Na wariackich papierach wszechstronny Willis dał się również poznać jako artysta muzyczny – wypuścił w 1987 roku w wytwórni Motown Records dobrze przyjęty album rythm and bluesowy The Return of Bruno (Powrót Bruna). Płyta dotarła w Wielkiej Brytanii do czwartego miejsca na listach sprzedaży, w amerykańskim zestawieniu Billboard 200 osiągnęła czternastą pozycję, a dwa pochodzące z niej single – covery Respect Yourselfgrupy Staple Singers i Under the Boardwalk z repertuaru The Drifters – były nieustannie emitowane w MTV, zwiększając jeszcze rozpoznawalność Willisa.

Nakręcony do Respect Yourself teledysk pokazywał aktora jako bohatera klasy robotniczej z rodzinnego New Jersey – nieco w stylu Bruce’a Springsteena. Willis będzie zresztą pielęgnował ten wizerunek przez całą swoją karierę. Reżyser James Yukich (twórca genialnego klipu do Land of Confusion Genesis) rozpoczyna wideo od ujęcia Willisa ścierającego ladę i sprzątającego kufle po piwie w skąpanym w świetle neonów barze. W pewnym momencie aktor zaczyna przechadzać się po lokalu, grać w bilard i śpiewać, udając, że kij od miotły to mikrofon, a z tylnej kieszeni jego spranych niebieskich dżinsów zwisa ścierka do naczyń. Pod koniec lat osiemdziesiątych taki styl był synonimem luzu i męskiego seksapilu.

Willis często podejmował tego typu decyzje, które miały podtrzymywać jego wizerunek swojaka, bliski jego głównej grupie odbiorczej, czyli ludziom utrzymującym się z pracy fizycznej. Wystarczy przyjrzeć się czterdziestu czterem jego występom w Late Show with David Letterman, gdzie promował swoje najnowsze projekty, by zrozumieć, na jakim wizerunku mu zależało. Dzięki zabawnym popisom, swobodnym przekomarzankom i słownym pojedynkom z obdarzonym kąśliwym poczuciem humoru gospodarzem programu Willis pokazywał się jako równy gość, facet z sąsiedztwa, który chętnie żartuje z samego siebie. Pewnego razu do studia telewizyjnego Lettermana w Theater District na Manhattanie Willis wjechał na motocyklu. Innym razem, zamiast po prostu wejść jak zwykły gość, opuścił się do studia na linie. Zdarzyło się nawet, że wjechał do niego na dachu rozpędzonej furgonetki i wylądował prosto w sztucznej ścianie, spod której gruzów wyszedł po chwili cały zakrwawiony i posiniaczony. Te pomysłowe, autoironiczne numery na drugi dzień znajdowały się na ustach niemal wszystkich i pomagały supergwiazdorowi jeszcze bardziej zwiększyć swoją popularność. Letterman i Willis przez lata stali się sobie tak bliscy, że gospodarz legendarnego programu poprosił nawet aktora o zastąpienie go w roli prowadzącego, gdy nie mógł występować z powodu infekcji oka. Willis się zgodził i w rezultacie przeprowadził rozmowy z dziennikarzem Danem Ratherem, modelką i gwiazdą reality show Carmen Electrą oraz muzykiem i zdobywcą Grammy Johnem Mayerem.

Willis i Demi Moore za sprawą głośnego romansu oraz ślubu, który wzięli w 1987 roku, stali się wbrew sobie głównym tematem spragnionej plotek hollywoodzkiej prasy. Obydwoje cieszyli się wówczas ogromną popularnością. W trakcie ich burzliwego małżeństwa Willis przeplatał kolejne części Szklanej pułapki występami chwalonych przez krytykę filmach, jak 12 małp i Pulp Fiction. Demi Moore zaś, wykorzystując sławę, jaką przyniosła jej przynależność do grupy młodych aktorów określanych mianem „Brat Pack”, zagrała w takich przebojach kinowych jak Uwierz w ducha (najbardziej kasowy amerykański film 1990 roku), Ludzie honoru (1992) czy Niemoralna propozycja (1993). I chociaż para próbowała uciec od medialnego zgiełku, jaki na każdym kroku towarzyszył jej w Hollywood, i w 1988 roku przeniosła się na wieś do Hailey w Idaho, pod koniec lat osiemdziesiątych i przez całe lata dziewięćdziesiąte tabloidy i programy informacyjno-rozrywkowe nieustannie interesowały się ich życiem prywatnym.

Willis zresztą nigdy nie rozumiał ani nie akceptował dążenia mediów do informowania o jego życiu osobistym. „Nie mam poczucia, bym musiał ujawniać szczegóły swojego życia. Niektórzy ludzie opowiadają o wszystkim, co robią, ale kogo to w sumie obchodzi – mówił w 1988 roku. – Nigdy nie myślałem, że to, co mam do powiedzenia, zyskało na znaczeniu tylko dlatego, że stałem się znanym aktorem. Kiedy grałem w Nowym Jorku, nikt nie pytał mnie, jakie mam zdanie w tej czy innej kwestii. Rozumiem, że teraz ludzie chcą wiedzieć, co myślę, ale nie sądzę, że powinienem odsłaniać przed innymi swoje prywatne życie. Moja praca kończy się, gdy wieczorem wracam do domu. Wtedy zaczyna się moje prywatne życie. Możemy porozmawiać o moich występach na ekranie albo w telewizji, ale chciałbym, żeby to zawsze dotyczyło wyłącznie mojej pracy”17.

Gwiazdorski status Willisa oraz jego reputacja duszy towarzystwa jeszcze wzrosły, kiedy razem z Demi Moore, Arnoldem Schwarzeneggerem i Sylvestrem Stallone’em zainwestowali w sieć restauracji Planet Hollywood. Cała czwórka zgodziła się zostać jej nieoficjalnymi ambasadorami, często uświetniając swoją obecnością ceremonie otwarcia nowych lokali, które zamieniały się w nagłaśniane przez media imprezy z udziałem gwiazd. Podekscytowanych gości (zazwyczaj turystów) zwabiały do restauracji Planet Hollywood pogłoski, że z niezapowiedzianą wizytą może wpaść na przykład Schwarzenegger i niewykluczone, że zapozuje do zdjęć razem z George’em Clooneyem obok kostiumów, w których obaj wystąpili w Batmanie i Robinie. Albo Stallone upamiętni rocznicę premiery Rocky’ego, ofiarowując jednej z restauracji rękawice bokserskie, spodenki w barwach amerykańskiego sztandaru lub inny cenny rekwizyt ze słynnej serii o pięściarzu z Filadelfii. Z czasem Willis podczas otwierania kolejnych restauracji brał na siebie rolę konferansjera i wskakiwał na scenę, gdzie wraz z zespołem śpiewał i grał na harmonijce ustnej albo stawał za barem i serwował gościom drinki, co zapewne przypominało mu dawne czasy, kiedy pracował jako barman w takich nowojorskich lokalach jak Cafe Central, Kamikaze i Chelsea Central. Gdy Willis wchodził na salę, dobra zabawa była gwarantowana.

Ale życie sław to nie tylko czerwone dywany, uroczystości wręczenia nagród i głośne imprezy w Planet Hollywood. Ciężar związany z ciągłym zainteresowaniem opinii publicznej odcisnął silne piętno na związku Willisa i Moore. W czerwcu 1998 roku małżonkowie rozstali się w przyjacielskiej atmosferze, a dwa lata później oficjalnie się rozwiedli.

„Ciężko wieść życie, znajdując się nieustannie na świeczniku, jak to się dzieje w przypadku par uznawanych za gwiazdy kina – tłumaczył Willis w magazynie „Rolling Stone”. – Wciąż jednak kocham Demi. Jesteśmy sobie bardzo bliscy. Mamy trzy córki, które dalej będziemy razem wychowywać, i chyba nigdy dotąd nie łączyły nas tak bliskie więzi jak teraz. Opieka nad dziećmi to nasze wspólne zobowiązanie do końca życia”18.

Demi Moore tak napisała o Willisie w wydanych w 2019 roku wspomnieniach pod tytułem Intymnie: „Nim zostaliśmy rodzicami, prawie w ogóle nie żyliśmy jak para. Wpadliśmy w wir zauroczenia, by zaraz, choć nie minął nawet rok, stać się pełnoprawną rodziną”19.

O tej właśnie rodzinie wspomniała również we wpisie na Instagramie obwieszczającym wycofanie się Willisa z gry w filmach. Moore napisała, że wykrycie u byłego męża afazji było „dla jego bliskich bardzo trudnym wyzwaniem”, lecz podkreśliła, że „próbują sobie poradzić z tym problemem tak, jak przystało na silną rodzinę”.

Wpis zakończyła pełną optymizmu obietnicą: „Bruce zawsze mawia: »Ciesz się życiem!«. I taki właśnie mamy zamiar”.

5

Mike Burns po raz pierwszy zwrócił uwagę na problemy Willisa z czytaniem i mówieniem na planie thrillera sensacyjnego Poza prawem z 2021 roku. Burns skomponował muzykę do poprzedniego filmu Willisa Po śladach mordercy, ale teraz miał zadebiutować jako reżyser i czuł, że z jego główną gwiazdą jest coś nie w porządku.

„Zauważyłem to zaraz pierwszego dnia pracy z Bruce’em – opowiadał Burns – i zorientowałem się, że mamy do czynienia z czymś znacznie poważniejszym. Zrozumiałem też, dlaczego poproszono mnie o skrócenie jego kwestii dialogowych”20.

Gdy zakończono prace nad Poza prawem, Burns natychmiast otrzymał propozycję wyreżyserowania kolejnego projektu Willisa zatytułowanego W złym miejscu. Skontaktował się więc z przedstawicielami aktora, żeby zapytać o samopoczucie Willisa przed zdjęciami i usłyszał, że Bruce jest „całkiem innym człowiekiem [...] i czuje się znacznie lepiej niż rok wcześniej”.

Nie była to prawda – w scenach z jego udziałem w filmie W złym miejscu widać wyraźnie pogarszający się stan zdrowia aktora. Willis mówi niewyraźnie, chwilami wręcz mamrocze. W każdym ujęciu, w którym jego twarz nie jest widoczna, zastępował go dubler. Burns ukończył pracę nad projektem, ale przyrzekł sobie, że już nigdy więcej nie nakręci filmu w takich warunkach. Kilka miesięcy później zaś Demi Moore opublikowała na Instagramie wpis informujący o chorobie Willisa.

Według American Speech-Language-Hearing Association (Amerykańskie Towarzystwo Badań nad Problemami z Mową i Słuchem, ASHA) afazja to zaburzenie mowy wywołane uszkodzeniem lewej półkuli mózgu, która odpowiada za zdolność formułowania wypowiedzi. Afazja może „utrudniać zdolność rozumienia, umiejętność mówienia, czytania lub pisania”, ale – jak podkreślają uczeni z ASHA – „nie obniża poziomu inteligencji ani nie powoduje problemów z samym procesem myślenia”. Efekty uboczne, jakie występują u osób ze zdiagnozowaną afazją, mogą obejmować osłabienie mięśni ust (tak zwaną dyzartrię), jak również niezdolność do artykułowania słów. Pacjenci z afazją cierpią również na kłopoty z przełykaniem zwane dysfagią.

Najczęstszą przyczyną afazji jest udar mózgu, co spotkało chociażby gwiazdę Nagiego instynktu Sharon Stone, u której wykryto tę dolegliwość po tym, jak w 2001 roku przeszła przez trwający dziewięć dni krwotok śródmózgowy. „Krwotok był tak silny, że wypchnął mój mózg do przodu czaszki – opowiadała w 2015 roku na łamach „Harper’s Bazaar” w tekście poświęconym swojemu powrotowi do Hollywood. – Mój organizm potrzebował dwóch lat, aby wchłonąć cały ten wewnętrzny krwotok. Miałam wrażenie, jakby zmienił się niemal cały mój DNA. Mózg uległ przesunięciu, zmieniła się moja sylwetka, mam nawet inne niż wcześniej alergie pokarmowe”21.

Problemy Stone zaczęły się od pęknięcia tętniaka. To samo przytrafiło się gwieździe filmu Terminator: Genisys Emilii Clarke niedługo po zakończeniu zdjęć do pierwszego sezonu wielkiego przeboju HBO, Gry o tron, kiedy przebywała w północnym Londynie. Gdy podczas ćwiczeń trener kazał jej przyjąć pozycję deski, polegającą na podparciu się na przedramionach i palcach stóp, Clarke natychmiast „poczuła, jakby ciasna gumka zaczęła ściskać jej mózg”22. W artykule opublikowanym w 2019 roku w „New Yorkerze” Clarke opisywała, że próbowała dokończyć trening, w końcu jednak musiała się poddać, po czym udała się do szatni, gdzie „chwyciły ją gwałtowne, silne torsje”.

„Na jakimś głębszym poziomie czułam, że musiałam doznać uszkodzenia mózgu” – stwierdziła Clarke.

Lekarze wykryli u aktorki krwotok podpajęczynówkowy, niebezpieczny dla życia udar spowodowany przez wylew krwi do przestrzeni otaczającej mózgowie. Jedna trzecia osób umiera bezpośrednio po pęknięciu tętniaka wywołującego krwotok. Clarke zdołała uniknąć najgorszego dzięki przejściu szeregu operacji w Krajowym Szpitalu Neurologiczno-Neurochirurgicznym w środkowym Londynie. Podczas rehabilitacji nie była jednak w stanie odpowiedzieć na najprostsze pytania pielęgniarek, na przykład o to, jak się nazywa. Wtedy właśnie zdiagnozowano u niej afazję.

„W najgorszych chwilach chciałam po prostu skończyć z tym wszystkim – wyznała Clarke. – Prosiłam lekarzy, by dali mi umrzeć. Moja praca, całe moje wyobrażenie o tym, jak ma wyglądać moje życie, opierały się na języku, na komunikacji. Bez tego moje życie nie miało sensu”.

Clarke, podobnie jak Stone, zdołała wyleczyć się z afazji, lecz choroba, choć nie trwała długo, pozostawiła trwały ślad w jej psychice. Obie aktorki wznowiły swoje kariery i kontynuują je zarówno w telewizji, jak i w kinie. Clarke znalazła ponadto sponsorów, którzy wsparli założoną przez nią organizację charytatywną SameYou, która pomaga pacjentom z uszkodzeniami mózgu uzyskać dostęp do jak najlepszej neurorehabilitacji i walczy z nierównościami w dostępie do leczenia urazów mózgu. Na szczęście afazja okazała się jedynie przerwą w drodze zawodowej obu aktorek, a nie jej kresem.

6

Sharon Stone i Emilii Clarke udało się wyzdrowieć. W przypadku Willisa to niemożliwe. 16 lutego 2023 roku rodzina aktora wydała oświadczenie o pogorszeniu się stanu zdrowia aktora oraz o zdiagnozowaniu u niego otępienia czołowo-skroniowego (frontotemporal dementia, FTD).

„FTD to okrutna choroba, o której wielu z nas pewnie nigdy wcześniej nie słyszało, choć może ona dotknąć każdego – napisano w oświadczeniu. – W przypadku osób poniżej sześćdziesiątego roku życia FTD jest najbardziej rozpowszechnioną odmianą demencji, a w związku z tym, że właściwe zdiagnozowanie FTD może zająć wiele lat, przypadłość ta występuje zapewne znacznie częściej, niż możemy się tego domyślać. Obecnie nie ma żadnej skutecznej metody leczenia tej choroby, co – jak mamy nadzieję – zmieni się w nadchodzących latach”.

„Bruce zawsze czerpał radość z życia i pomagał w tym samym każdemu, kogo znał – czytamy dalej w oświadczeniu. – Dlatego troska, jaką okazujecie zarówno jemu, jak i nam wszystkim, wiele dla nas znaczy. Jesteśmy bardzo poruszeni wyrazami miłości, jakie przekazujecie w tym trudnym czasie naszemu ukochanemu ojcu, mężowi i przyjacielowi. Wasze nieustające współczucie, zrozumienie i szacunek dają nam siłę, by zapewnić Bruce’owi warunki do jak najpełniejszego życia”23.

W przyszłości na pewno powstaną książki opisujące walkę Willisa z chorobą oraz ogromne wsparcie emocjonalne, jakie otrzymał w jej trakcie ze strony swojej drugiej żony Emmy Heming Willis, byłej żony Demi Moore oraz ich patchworkowej rodziny. Bliscy aktora w godny podziwu sposób chronili go przed zainteresowaniem wszędobylskich mediów, a jednocześnie za pośrednictwem platform społecznościowych informowali najbardziej wiernych fanów o zmieniającym się stanie jego zdrowia.

Książka ta jest natomiast poświęcona niezwykłemu dorobkowi filmowemu, jaki pozostawi po sobie Willis. Pochodzący z New Jersey aktor wpadł do Hollywood niczym asteroida z filmu Armageddon, której siła uderzeniowa była odczuwalna w całej branży filmowej, odkąd jako John McClane obwiązał się w pasie wężem strażackim i skoczył z dachu wieżowca Nakatomi Plaza. Podczas wywiadu towarzyszącego premierze Szklanej pułapki w 1988 roku Willisa zapytano, czy nie obawia się, że z powodu ogromnego sukcesu filmu zostanie zaszufladkowany jako bohater kina akcji.

„Lubię stawiać sobie wyzwania – odparł aktor. – Lubię zmuszać się do robienia nowych rzeczy. Oczywiście zawsze muszę liczyć się z ryzykiem, że gdy próbuję czegoś nowego, mogę dać plamę. Ale to jedyny sposób, żebym dalej mógł się rozwijać jako aktor”24.

Willis zawsze oferował publiczności coś nieoczekiwanego, zwłaszcza kiedy branża usiłowała ustawić go w jednym szeregu ze wspólnikami z Planet Hollywood. Jednak wywodzący się z klasy pracującej gwiazdor całkowicie przekształcił wizerunek bohatera kina akcji lat osiemdziesiątych, przekonując widzów (i szefów wytwórni), że aby zwyciężyć, filmowi herosi wcale nie muszą być wykuci z marmuru.

Sylvester Stallone nigdy nie uważał, by razem ze Schwarzeneggerem i Willisem konkurowali o te same role ani by próbowali upodabniać się do siebie nawzajem w swoich ekranowych występach. „Wszystkie nasze role miały wyraźny, jasno określony charakter – mówił. – Wiem na przykład, że nie mógłbym zagrać Terminatora. Bohater Bruce’a w Szklanej pułapce również jest bardzo charakterystyczny. Porównywano go z Rambo, ale to nieporozumienie. John McClane to zupełnie inny typ postaci. Wydaje mi się, że każdy z nas znalazł dla siebie własną niszę, i mam wrażenie, że te obszary zbytnio się ze sobą nie pokrywały”25.

O ile jednak Stallone i Schwarzenegger wybierali bezpieczniejsze projekty filmowe, Willis był skłonny do większego ryzyka. Dbał o to, by po każdym sequelu Szklanej pułapki albo kolejnym przewidywalnym akcyjniaku zapuszczać się w rejony nowych, nieoczekiwanych gatunków, poszerzać grono swoich odbiorców, pomagać przebić się mało jeszcze znanym reżyserom i przekraczać własne granice. Z tych właśnie powodów nieuniknione przejście Willisa na emeryturę wywołało tak duży szok w całym przemyśle filmowym, który od wielu lat traktował jego obecność na ekranach kin jako coś oczywistego.

Willis nigdy nie wahał się przed współpracą ze sprawdzonymi twórcami, którzy proponowali mu role wykraczające poza jego strefę komfortu. Rob Reiner obsadził go u boku Michelle Pfeiffer w filmie Tylko miłość będącym boleśnie szczerym obrazem rozpadającego się małżeństwa. Sam Willis zaś wykpił swój wizerunek nadętego hollywoodzkiego gwiazdora, wcielając się w samego siebie w przezabawnym epizodzie w Ocean’s Twelve: Dogrywka Stevena Soderbergha. Uwierzył również w niezwykłe umiejętności Roberta Rodrigueza, gdy reżyser Desperado postanowił przenieść na ekran efektowny czarno-biały komiks Franka Millera Sin City.

Willis przyczynił się także do prawdziwego wzrostu zainteresowania szkołami filmowymi w latach dziewięćdziesiątych przez swój występ w Pulp Fiction Quentina Tarantino, arcydziele, które stało się inspiracją dla nowego pokolenia twórców filmowych i przyniosło zdecydowanie zbyt wiele filmów będących kopiami stylu Tarantino. W połowie lat dziewięćdziesiątych, gdy szefowie wytwórni starali się nadążyć za modą na wystawne produkcje science fiction, Willis zaliczył mistrzowskie występy zarówno u naginających reguły gatunku wizjonerów (u Luca Bessona w Piątym elemencie i u Terry’ego Gilliama w 12 małpach), jak i u komercyjnych wyrobników (u Michaela Baya w Armageddonie).

Pozostali gwiazdorzy kina akcji, może z wyjątkiem Harrisona Forda, nie mogą pochwalić się tak szerokim wachlarzem ról jak Willis. Dzięki nieustraszonemu podejściu w wyborze nowych projektów Willis stał się przynoszącym ogromne zyski, niezwykle wziętym i szanowanym aktorem, a liczne eksperymenty, których się podejmował, doprowadziły do powstania niekonwencjonalnych historii science fiction, pobudzających do dyskusji dramatów oraz obsypanych nagrodami obrazów autorstwa uznanych reżyserów, które weszły do kanonu najchętniej oglądanych filmów ostatnich trzydziestu lat.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

Ten rozdział jest dostępnytylko w pełnej wersji książki.

Zapraszamy do zakupu

1 Paul Fischer, A Change of Image for Macho Willis, Girl.com, marzec 2016, https://www.girl.com.au/bruce-willis-16-blocks-interview.htm. ↩

2 Demi Moore, wpis na Instagramie, 30 marca 2022, https://www.instagram.com/p/Cbu-CyELWio. ↩

3 Haley Joel Osment, wpis na Instagramie, 31 marca 2022, https://www.instagram.com/p/CbxmD9GFwGk/. ↩

4 John Travolta, wpis na Instagramie, 31 marca 2022, https://www.instagram.com/p/CbxmnHJLbl1. ↩

5 Emily Blunt w rozmowie z autorem, 7 lipca 2023. ↩

6 Ryan LaBee, Arnold Schwarzenegger Weighs in on Bruce Willis’ Retirement, Gives Us the Best Response, CinemaBlend, 27 maja 2023. ↩

7 John Goodman w programie Face to Face with Connie Chung, grudzień 1990, https://www.youtube.com/watch?v=e8xlLlpLhxI&ab_ channel=EarlofBaltimore. ↩

8 Wyniki finansowe filmów z Bruce’em Willisem na stronie The Numbers: https://www.the-numbers.com/box-office-star-records/worldwide/lifetime-acting/top-grossing-stars. ↩

9Rewind: Bruce Willis on Movie Choices, Career Moves and Pulp Fiction, Bruce Willis w rozmowie z Markiem Greczmielem, 1994, www.youtube.com/watch?v=Pjfb_ziARS0. ↩

10 Rian Johnson w podcaście ReelBlend, 23 listopada 2022, https://www.youtube.com/watch?v=AidrB-BFQLE. ↩

11 Bruce Willis w rozmowie z Jamesem Liptonem w programie Za drzwiami Actors Studio, 10 września 2001. ↩

12 Richard Hack, Moonlighting First Episode: THR’s 1985 Review, „The Hollywood Reporter”, 3 marca 1985, https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/moonlighting-first-episode-1985-review-819796/. ↩

13 John J. O’Connor, TV View: Moonlighting Delivers Wit and Style, „The New York Times”, 1 grudnia 1985, https://www.nytimes.com/1985/12/01/arts/tv-view-moonlighting-delivers-wit-and-style.html. ↩

14 Bruce Willis w rozmowie z Jamesem Liptonem..., dz. cyt. ↩

15 Matthew Perry, Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz, przeł. Jacek Żuławnik, Paweł Bravo, Anna Klingofer-Szostakowska, Natalia Mętrak-Ruda, Warszawa 2022, s. 183, 191. ↩

16Bob Dole vs. Hollywood, „The Washington Post”, 6 czerwca 1995, https:// www.washingtonpost.com/archive/politics/1995/06/06/dole-vhollywood/5ab73a2a-0259-4162-909e-ddf31111da13/. ↩

17 Ed Gross, Die Hard Is 30 – Meet the 1988 Bruce Willis in a Recovered Interview, „Closer Weekly”, 6 czerwca 2018, https://www.closerweekly.com/posts/bruce-willis-die-hard-161288/. ↩

18Bruce Willis, Just a Guy, Just a Very Fortunate Guy, „Rolling Stone”, 8 grudnia 2000, https://www.rollingstone.com/tv-movies/tv-movie-news/brucewillis-171842/. ↩

19 Demi Moore, Intymnie. Moje wspomnienia, przeł. Dariusz Żukowski, Warszawa 2020, s. 216. ↩

20 Meg James, Amy Kaufman, Concerns about Willis’ Declining Cognitive State Swirled Around Sets in Recent Years, „Los Angeles Times”, 30 marca 2022, https://www.latimes.com/entertainment-arts/movies/story/ 2022-03-30/bruce-willis-aphasia-memory-loss-cognitive-disorder. ↩

21 Christopher Bagley, Sharon Stone Reveals All, „Harper’s Bazaar”, 14 sierpnia 2015, https://www.harpersbazaar.com/culture/features/a11741/sharon-stone-nude-0915/. ↩

22 Emilia Clarke, A Battle for My Life, „The New Yorker”, 21 marca 2019, https://www.newyorker.com/culture/personal-history/emilia-clarke-a-battle-for-my-life-brain-aneurysm-surgery-game-of-thrones. ↩

23A Statement from the Willis Family, Association for Frontotemporal Degeneration, 16 lutego 2023, https://www.theaftd.org/mnl statement23/. ↩

24Bruce Willis, Die Hard 1988 – Bobbie Wygant Archive, https://www.youtube.com/watch?v=cqfn2IiTJ8U. ↩

25 Sylvester Stallone w rozmowie z Terrym Woganem, 23 października 1991, https://www.youtube.com/watch?v=nprv44xdiUA. ↩