Witaminy i mikroelementy ebook

Wstęp

Witaminy podobnie jak minerały mimo niewielkiego, czasem wręcz śladowego udziału w diecie są czynnikami bezspornie niezbędnymi dla zdrowia człowieka, a złożone preparaty wielowitaminowe są cenną grupą leków zarówno w terapii, jak i profilaktyce wielu chorób. Wobec łatwej dostępności i szerokiego wyboru tych specyfików w aptekach należy jednak stanowczo podkreślić, że związki te jak wszystkie inne substancje - jeśli są zażywane w nadmiarze stanowią dla organizmu zagrożenie. Zanim samodzielnie sięgniemy po któryś z preparatów warto wpierw upewnić się, czy dany rodzaj suplementacji jest nam rzeczywiście potrzebny, w razie potrzeby konsultując wątpliwości z lekarzem lub farmaceutą.

W drugiej części niniejszego opracowania zestawiono informacje o witaminach rozpuszczalnych w wodzie, makro i mikroelementach, a także substancjach o podobnym do witamin charakterze, które możemy odnaleźć w składzie popularnych suplementów.

Zarówno witaminy rozpuszczalne w wodzie jak i mikroelementy są składnikami, których niedobory mogą ujawnić się dość szybko przy nieodpowiedniej diecie, znacznym spożyciu napojów bogatych w kofeinę, nadużywaniu alkoholu i paleniu tytoniu. Niedobory te najczęściej odnoszą się jednocześnie do szerszej grupy związków, co przemawia za stosowaniem złożonych preparatów zawierających witaminy i mikroelementy.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Witamina B1

(tiamina, aneuryna) bierze udział w przemianach węglowodanów, gospodarce wodnej, oddychaniu tkankowym, wchodzi w skład wielu enzymów. Witamina ta jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego – przewodzenia impulsów nerwowych w nerwach i mięśniach oraz odżywiania neuronów dzięki udziałowi w metabolizmie cukrów. Tiamina bierze również udział w regulacji ciśnienia i pracy serca. Substancja ta stosowana jest w nerwobólach, dolegliwościach nerwów obwodowych, zwyrodnieniach stawów, alkoholizmie, wymiotach ciężarnych, chorobie lokomocyjnej i chorobie Meniera. Witaminę B1podaje się również w leczeniu półpaśca, poparzeń, depresji, oczopląsu, zaburzeń pamięci, kołataniu serca. Organizm eliminuje tiaminę przez skórę, nadając jej specyficzny, przykry dla komarów zapach, co bywa wykorzystywane w walce z tymi uciążliwymi owadami.

Zapotrzebowanie na witaminę B1wzrasta podczas gorączki, w nadczynności tarczycy, w trakcie wysiłku fizycznego i intelektualnego, w trakcie ciąży i laktacji. Niedobory występują również w chorobach wątroby, zranieniach, poparzeniach, niedokrwistości oraz u alkoholików. Ryzyko to dotyczy również osób odżywiających się w dużej mierze jedzeniem przetworzonym (fast food, instant, konserwy, zupy w proszku itp.). Większej podaży tiaminy wymagają także osoby żyjące w stresie, palacze tytoniu, pijący znaczne ilości kawy, a także stosujący długotrwale furosemid i inne leki moczopędne. Dodatkowej suplementacji witaminą B1potrzebują również cukrzycy i osoby spożywające duże ilości cukru i słodyczy, bowiem tiamina hamuje uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych pojawiające się pod wpływem wysokiego stężenia cukru we krwi.

Niedobór tiaminy powoduje zmęczenie, utratę łaknienia, nudności, wymioty, otępienie, obniżenie nastroju i koncentracji, kołatanie serca i nadciśnienie. Stan ten prowadzi do powysiłkowego gromadzenia się kwasu mlekowego w mięśniach, tzw. zakwasów. Większe niedostatki mogą objawiać się paraliżem, konwulsjami, zaburzeniem czucia, mrowieniem w stopach i dłoniach, bólami kostno-stawowymi, zaburzeniami rytmu serca, zawrotami głowy.

Osoby starsze częściej narażone są na depresję, obniżenie nastroju, a także chorobę Alzheimera, co również może mieć związek z obniżonym stężeniem witaminy B1. Istnieje również pogląd, że tiamina potęguje działanie niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych stosowanych np. w bólach kręgosłupa. Zaobserwowano także, że wśród osób zarażonych wirusem HIV z niskim stężeniem tiaminy częściej rozwija się pełnoobjawowe AIDS.

Witamina B1występuje w kiełkach zbóż, otrębach, wątróbce, kaszy jęczmiennej, grochu, fasoli, orzechach, żółtkach, płatkach owsianych, gryce, migdałach, szpinaku, wieprzowinie, nasionach słonecznika i piwie (jednak alkohol wypłukuje tiaminę). Niewielkie ilości witaminy B1powstają dzięki symbiotycznym bakteriom jelitowym. Długotrwałe gotowanie wymienionych produktów w sporej ilości wody powoduje znaczne ubytki tej witaminy. W wyniku mrożenia produktów straty te nie występują.

Obecnie pojawiły się nowoczesne, rozpuszczalne w tłuszczach formy tiaminy (benfotiamina, sulfotiamina), które wykazują lepszą przyswajalność, co z kolei pozwala stosować mniejsze dawki.

WitaminaB2

(ryboflawina, laktoflawina, witamina G) reguluje przemiany energetyczne tłuszczów, białek i węglowodanów, odpowiada również za wzrost i regenerację tkanek, jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu gojenia ran i złamań kości. Bierze udział w syntezie neuromediatorów synaptycznych układu nerwowego, łagodzi odczuwanie stresu i zmęczenia, wspomaga wchłanianie żelaza i witaminy B6. Ryboflawina stymuluje układ immunologiczny i hormonalny, a także wspólnie z witaminą A poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci.

Niedobory witaminy B2mogą pojawić się w trakcie ciąży i karmienia, u osób w wieku podeszłym, po antybiotykoterapii, w wyniku wycieńczenia organizmu, gruźlicy, diety wegańskiej, a także na skutek stresu. Objawy niedoboru to: pękanie kącików ust (tzw. zajady), suchość i pieczenie języka, pękanie warg, zapalenie jamy ustnej, świąd i łuszczenie skóry wokół nosa, ust, czoła, uszu i krocza. Nierzadko pojawia się również światłowstręt, zapalenie spojówek, uszkodzenie rogówki. W sferze psychicznej niedostatek witaminy B2objawia się depresją, podatnością na stres, łatwym męczeniem, drżeniem kończyn, kłopotami z pamięcią, zawrotami głowy, bezsennością, utrudnionym zapamiętywaniem.

Zajady są niewielkimi rankami umiejscowionymi w kącikach ust. Ich najczęstszą przyczyną jest niedobór witaminy B2. Leczenie zajadów oprócz podawania witamin polega na regularnym, przemywaniu kącików ust wodą z mydłem, aby usunąć z nich resztki jedzenia i bakterie. Na umyte i zdezynfekowane ranki można dodatkowo nałożyć maść przyspieszającą gojenie lub przeciwbakteryjną w przypadku zaognienia i bolesności.