Podstawy narodowego poglądu na świat ebook

Projekt okładki: Agnieszka Kasińska

Wstęp i opracowanie: Jakub Siemiątkowski

Korekta: Agata Sielatycka

Redakcja techniczna: Anna Szarko

© Copyright for this edition by Capital sp. z o.o., Warszawa 2019

Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być reprodukowana jakimkolwiek sposobem – mechanicznie, elektronicznie, drogą fotokopii czy tp. – bez pisemnego zezwolenia wydawcy, z wyjątkiem recenzji i referatów, kiedy to osoba recenzująca lub referująca ma prawo przytaczać krótkie wyjątki z książki, z podaniem źródła pochodzenia.

ISBN: 978-83-66490-17-8

Wydanie V

Wydanie i dystrybucja:

Capital sp. z o.o.

ul. Kwitnąca 5/6

01–926 Warszawa

tel. 533 496 436

www.capitalbook.pl, [email protected]

Plik ePub przygotowała firma eLib.pl

al. Szucha 8, 00-582 Warszawa

e-mail: [email protected]

www.eLib.pl

WSTĘP

IDEOLOG FALANGI

Ruch Narodowo-Radykalny zdaje sobie dobrze sprawę z tego,

że budowanie programu politycznego i społeczno-gospodarczego, określanie podstaw, na których oprze się życie Wielkiej Polski, musi się odbywać na mocnym, trwałym fundamencie zasad moralnych.

Wojciech Kwasieborski, „Podstawy narodowego poglądu na świat”

Wojciech Kwasieborski był częścią tej generacji polskich nacjonalistów, która chyba najmocniej wryła się w naszą świadomość. Pokolenie, które osiągnęło szczyt swojej aktywności w latach 30-tych XX wieku, w dobie kryzysu ekonomicznego i sanacyjnej dyktatury, a jednocześnie bujnego rozrostu organizacji narodowych, dało nie tylko przykłady bezinteresownej walki o polskie interesy w różnych dziedzinach życia, ale i świadectwa głębokiej myśli społeczno-politycznej. Wbrew niesłusznemu zupełnie (wynikającemu chyba tylko i wyłącznie ze złośliwości i niewiedzy głoszących takie poglądy) stereotypowi, dotyczy to także najbardziej kontrowersyjnej organizacji obozu narodowego, jakim był Ruch Narodowo-Radykalny, czyli Falanga.

Kwasieborski był z całą pewnością jedną z postaci przeczących temu fałszywemu obrazowi. Urodził się w 1914 roku. Ukończył gimnazjum im. Jana Zamoyskiego na ul. Smolnej. Jak wspominał jego nauczyciel Juliusz Nowak-Dłużewski[1], już w latach szkolnych Kwasieborski był zapalonym czytelnikiem pism Dmowskiego i zwolennikiem endecji. Wtedy też poznał Bolesława Piaseckiego. Podobnie jak jego przyszły zwierzchnik, Kwasieborski studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Tam obaj związali się ze strukturami Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska. Głęboka formacja ideowa i niepospolity poziom intelektualny Kwasieborskiego szybko dały o sobie znać. Już w 1932 roku miał być obok Piaseckiego, Henryka Rossmana, Witolda Staniszkisa, Jana Mosdorfa, Mariana Reutta i Olgierda Szpakowskiego współautorem wydanej przez oddział akademicki OWP broszury „Wytyczne w sprawach: żydowskiej, mniejszości słowiańskich, niemieckiej, zasad polityki gospodarczej”[2], kluczowej dla kształtowania się ideologii młodego pokolenia nacjonalistów. Znamienne, że wszyscy z nich znajdą się później w Obozie Narodowo-Radykalnym. W październiku 1933 roku Kwasieborski został kierownikiem sekcji historii ruchu narodowego pisma „Akademik Polski” kierowanego przez Piaseckiego. Po delegalizacji Obozu Wielkiej Polski Kwasieborski, podobnie jak jego środowisko, znalazł się wśród najbardziej radykalnych działaczy ruchu narodowego. Niechętni do podporządkowania się wpływom „starych”, po utracie organizacji, w której mieli pełną autonomię działania, coraz bardziej oddalali się od głównego nurtu polskiego nacjonalizmu. Kwasieborski bierze udział w zlocie środowisk młodoendeckich w Błotach Karwieńskich. Część spośród zgromadzonych tam 80 „młodych” z Mosdorfem na czele opowiada się przeciwko zasilaniu Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego i za utrzymaniem odrębności organizacyjnej. W tej grupie znajduje się oczywiście środowisko Piaseckiego, w tym i Kwasieborski.

Kiedy 14 kwietnia 1934 roku na stołówce Politechniki Warszawskiej powołano do życia ONR, Kwasieborski od razu zasilił jego szeregi. W rosnącej szybko w siłę organizacji zajmuje się szkoleniem nowo przyjmowanych studentów[3]. Po delegalizacji ONR Kwasieborski pozostający pod wpływem Piaseckiego współtworzy Ruch Narodowo-Radykalny, zwany później potocznie Falangą. Aż do 1939 roku zasiada w jej organach kierowniczych, będąc przez większość tego czasu w najściślejszym otoczeniu Piaseckiego, któremu był w pełni oddany i którego darzył bezgranicznym zaufaniem. W początkowym okresie istnienia Falangi Kwasieborski został redaktorem naczelnym „Akademika Polskiego”, wówczas głównego organu prasowego RNR, którym kierował do czasu zawieszenia pisma w 1936. Z czasem obejmuje stanowisko redaktora naczelnego „Falangi”, będącej następczynią „Akademika Polskiego”, jako najważniejszego pisma środowiska.

W lutym 1937 roku wydane zostają „Zasady programu narodowo-radykalnego”, zwane „Zielonym programem”, swoisty manifest ideologiczny Falangi. Kwasieborski jest jednym z jego współautorów. Totalistyczny program budowy Wielkiej Polski jest w owocem myśli również Kwasieborskiego. Wtedy powstają też „Podstawy narodowego poglądu na świat”, będące najbardziej znaną pracą Kwasieborskiego. Rok później wyda drugą swoją pracę „Podstawy narodowo-radykalnej przebudowy szkoły polskiej”.

28 listopada 1937 roku Kwasieborski przemawia jako trzeci (po Szpakowskim i Reutcie) na słynnym wiecu Falangi w cyrku Staniewskich w Warszawie. Jak pisał J. Z. Cybichowski w relacji z wiecu w piśmie „Falanga”, sformułowania Kwasieborskiego są często zjadliwe, na zewnątrz oszlifowane, gładkie, eleganckie, ale od wewnątrz przepojone fanatyzmem. Fanatyzm przemówienia wybucha, wydostaje się spod, zda się zimnej i wytwornej powierzchni formy[4]. W trakcie jego ataku na pięcioprzymiotnikowe wybory, wystąpienie przerywają mu przybyli na miejsce zgromadzenia socjaliści, wśród których znajduje się siedemnastoletni wówczas młody działacz komunistyczny, a później przewodniczący Związku Walki Młodych Janek Krasicki. Oczywiście ochrona zgromadzenia szybko pacyfikuje prowokatorów.

27 lutego 1938 roku jako redaktor naczelny miesięcznika „Przełom” (wyszło jedynie 6 numerów) Kwasieborski wszedł w skład Komitetu Porozumienia Organizacji Narodowo-Radykalnych[5], mającego zrzeszać grupy pozostające w orbicie wpływów bepistów. Jak zauważa Wojciech Muszyński, Kwasieborski jest, obok Wasiutyńskiego i samego Piaseckiego, jedyną osobą wchodzącą jednocześnie w skład kierownictwa RNR i KPONR[6], co wydatnie świadczy o jego wysokiej pozycji w ruchu. Jest to okres wzmożonej współpracy RNR z sanacją, jaka miała miejsce po powołaniu do życia Obozu Zjednoczenia Narodowego przez pułkownika Adama Koca. Po zerwaniu tych bliskich więzi i odsunięciu Koca od kierowania OZN, Kwasieborski wciąż widzi w niektórych grupach piłsudczykowskich potencjalnych sojuszników. Z zadowoleniem wita odejście ze skompromitowanego OZN grupy „Jutra Pracy” Jana Hoppego, piłsudczykowskiej, choć znanej z antyżydowskich i antymasońskich poglądów.

Po latach współpracy stosunki Kwasieborskiego z Piaseckim zaczynają się psuć. Wojciech Wasiutyński wspomina nawet (na podstawie relacji samego Kwasieborskiego), że wódz Falangi był swojego dawnego przyjaciela na tyle niepewny, że kazał go szpiegować Zygmuntowi Przetakiewiczowi, co Kwasieborskiego miało kosztować wiele nerwów. Donosy ze strony jednej z bliskich mu osób i niezręczna konieczność tłumaczenia się przed Piaseckim doprowadziły go do opuszczenia Falangi (będącej wówczas w stanie organizacyjnego rozkładu) w lecie 1939 roku.

Dostępne w wersji pełnej

Dostępne w wersji pełnej

Dostępne w wersji pełnej

Dostępne w wersji pełnej

Dostępne w wersji pełnej

Dostępne w wersji pełnej