Mężczyźni objaśniają mi świat - Rebecca Solnit - ebook + książka

Mężczyźni objaśniają mi świat ebook

Rebecca Solnit

4,1

Ebook dostępny jest w abonamencie za dodatkową opłatą ze względów licencyjnych. Uzyskujesz dostęp do książki wyłącznie na czas opłacania subskrypcji.

Zbieraj punkty w Klubie Mola Książkowego i kupuj ebooki, audiobooki oraz książki papierowe do 50% taniej.

Dowiedz się więcej.
Opis

Zbiór błyskotliwych tekstów amerykańskiej feministki i historyczki.

Zaczyna się niewinnie, od czegoś, co przy pewnej dozie dobrej woli można by uznać za towarzyską niezręczność. Podczas przyjęcia pan domu nie przyjmuje do wiadomości, że rozmawia z autorką książki, którą właśnie jest jej łaskaw objaśniać. Rebecca Solnit widzi jednak w tym zdarzeniu coś więcej, coś, z czym stykają się na co dzień miliony kobiet na świecie: przejaw symbolicznej przemocy ze strony mężczyzn, emanację patriarchalnego systemu, w którym funkcjonujemy. To jednak zaledwie czubek góry lodowej – autorka opowiada o innych zdarzeniach (często obficie relacjonowanych przez media), w których ujawnia się symboliczna lub nawet fizyczna przemoc wobec kobiet (w Stanach Zjednoczonych co 6 minut zgłaszany jest gwałt, a są to bardzo zaniżone statystyki). Jednocześnie Solnit wpisuje sytuację i prawa kobiet w szerszy geopolityczny i kulturowy kontekst. Przywołuje też dwie inne wybitne eseistki: Virginię Woolf i Susan Sontag, z którymi podejmuje dialog i polemizuje. Lekki styl i bystrość wywodu sprawiają, że od tekstów Solnit trudno się oderwać. Z pewnością powinny one dać do myślenia zarówno kobietom, jak i mężczyznom – są aktualne aż do bólu.

Rebecca Solnit jest amerykańską eseistką, historyczką i działaczką feministyczną. Napisała kilkanaście książek z pogranicza antropologii, filozofii i polityki, m.in. wielokrotnie nagradzaną Eadweard Muybridge and the Technological Wild West oraz Wanderlust: A History of Walking. Publikuje w wielu pismach, m.in. “Harper’s Magazine” i “Guardian”. 

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)

Liczba stron: 156

Oceny
4,1 (1243 oceny)
494
422
240
70
17
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.
Sortuj według:
lacerta_

Z braku laku…

Ciężko ocenia się książkę, która przedstawia życie kobiet - ich codzienność i problemy oraz zmagania, które stawia przed nami świat. Autorka przedstawia wiele faktów popartych badaniami, ale również prawdziwymi historiami. Do każdego kolejnego felietonu podchodziłam emocjonalnie, ale temat jest mi bliski - jak każdej kobiecie. Jednocześnie nie mogłam nie zauważyć, że rozdziały są dość nierówne. Niektóre były super, niektóre wydawały mi się dość mocno oderwane od rzeczywistości i znacznie odbiegające od tematu. Nie ukrywam, wiele z przytoczonych i opisanych spraw było celnych, autorka potrafi zadawać pytania i skłania do przemyśleń nad danym tematem. Jednak często potrafi ponieść ją fantazja - do tej pory kołacze mi w głowie przedstawienie przez autorkę miejsc (państw/kontynentów) czy uczuć i nadanie im płci. Uważam, że było to dziwne, niepotrzebne, a nawet lekko agresywne. Myślę, że z książką warto się zapoznać ze względu na temat jaki porusza zwłaszcza, że ostatnio jest on coraz częś...
60
Sengatime

Nie oderwiesz się od lektury

Autorka łączy różne klocki, które zwykle są rozpatrywane osobno. Ciekawa przeplatanka związków m.in. historycznych, kulturowych na prawa kobiet
50
klaudiagoska

Całkiem niezła

Ciężko mi ocenić. Zbiór esejów to chyba nie jest forma dla mnie, aczkolwiek na pewno była to wartościowa lektura
30
janczji

Nie oderwiesz się od lektury

żeby móc podjąć własne stanowisko w dyskusji o feminizmie, piekle kobiet, piekle mężczyzn, patriarchacie, czy mizoginii, to według mnie, trzeba się stale edukować i to jest książka dla każdego, kto chce zobaczyć punrkt widzenia kobiet w różnych sytuacjach, codziennych i skrajnych. Zarówno do przeczytania przez kobiety, jak i przez mężczyzn, bo każdy może z niej coś dla siebie wyciągnąć. Ogrom zdarzeń, przytaczane statystyki, zdanie sobie sprawy z ciężkiej walki dzień w dzień - jest przerażający. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni wiele zawdzięczają feministkom, jednak tym drugim ciężej się do tego przyznać. W drugiej połowie książki możemy się wiele dowiedzieć o działaniach feministek w latach '70 i '80, które były krokiem milowym na płaszczyźnie równych praw płci i walkę z przestępstwami na tle nie tylko seksualnym. Książka pokazuje, jak wiele zostało zrobione i jaki ogrom pracy jeszcze przed nami.
10
Justyna_doe

Nie oderwiesz się od lektury

Otwiera oczy jeszcze szerzej, powinna być obowiązkowa nie tylko dla kobiet. Polecam!
10

Popularność




Roz­dział 1

Męż­czyź­ni ob­ja­śnia­ją mi świat

2008

Na­dal nie wiem, dla­cze­go wraz z Sal­lie po­sta­no­wi­ły­śmy wy­brać się na to przy­ję­cie, na po­ro­śnię­tych la­sem zbo­czach po­nad Aspen. Po­zo­sta­li go­ście by­li od nas star­si i nud­ni w pe­wien szcze­gól­ny spo­sób, tak sta­rzy, że my, wów­czas oko­ło czter­dzie­sto­let­nie, ucho­dzi­ły­śmy na przy­ję­ciu za mło­de da­my. Dom był wspa­nia­ły – pod wa­run­kiem że lu­bi się al­pej­skie do­my w sty­lu Ral­pha Lau­re­na – so­lid­na, luk­su­so­wa cha­ta na wy­so­ko­ści pra­wie 2800 me­trów, ozdo­bio­na ro­ga­mi ło­si, ma­są ki­li­mów i pa­le­ni­skiem peł­nym pło­ną­ce­go drew­na. Już mia­ły­śmy wy­cho­dzić, gdy nasz go­spo­darz – świet­nie za­ra­bia­ją­cy, pew­ny sie­bie męż­czy­zna – za­opo­no­wał: „Nie, nie, pro­szę zo­stać tro­chę dłu­żej, chciał­bym mieć oka­zję z pa­nia­mi po­roz­ma­wiać”.

Cze­ka­ły­śmy, pod­czas gdy po­zo­sta­li go­ście po­wo­li od­pły­wa­li w let­nią noc, aż wresz­cie go­spo­darz usa­do­wił nas przy sto­le z gru­be­go, po­zna­czo­ne­go sę­ka­mi drew­na i zwró­cił się do mnie:

– Jak sły­sza­łem, na­pi­sa­ła pa­ni kil­ka ksią­żek.

– Kil­ka, rze­czy­wi­ście – od­po­wie­dzia­łam.

To­nem, ja­kim za­zwy­czaj za­chę­ca się sie­dem­na­sto­let­nią cór­kę zna­jo­mych, że­by opo­wie­dzia­ła o swo­ich pró­bach gry na fle­cie, nasz go­spo­darz spy­tał: „A więc o czym one są?”.

Praw­dę mó­wiąc, mo­je książ­ki, któ­rych wów­czas wy­da­łam już sześć czy sie­dem, do­ty­czy­ły kil­ku bar­dzo róż­nych kwe­stii, ale te­go let­nie­go dnia w 2003 ro­ku za­czę­łam opo­wia­dać o naj­now­szej, Ri­ver of Sha­dows: Eadwe­ard Muy­brid­ge and the Tech­no­lo­gi­cal Wild West (Rze­ka cie­ni: Eadwe­ard Muy­brid­ge i tech­no­lo­gicz­ny Dzi­ki Za­chód), trak­tu­ją­cej o uni­ce­stwie­niu cza­su i prze­strze­ni i uprze­my­sło­wie­niu co­dzien­ne­go ży­cia.

Go­spo­darz prze­rwał mi, gdy tyl­ko wy­mie­ni­łam na­zwi­sko Muy­brid­ge’a. „Czy sły­sza­ła pa­ni o bar­dzo waż­nej książ­ce na te­mat Muy­brid­ge’a, któ­ra uka­za­ła się w tym ro­ku?”

Tak da­le­ce we­szłam w na­rzu­co­ną mi ro­lę de­biu­tant­ki, że by­łam go­to­wa wziąć pod uwa­gę ewen­tu­al­ność, że rów­no­cze­śnie z mo­ją uka­za­ła się in­na pu­bli­ka­cja na ten sam te­mat, a ja ja­kimś cu­dem ją prze­ga­pi­łam. Go­spo­darz wła­śnie za­czął mi opo­wia­dać o tej waż­nej książ­ce – przy­bie­ra­jąc do­sko­na­le mi zna­ną peł­ną sa­mo­za­do­wo­le­nia po­zę pe­ro­ru­ją­ce­go męż­czy­zny: za­pa­trzo­ny w od­le­gły ho­ry­zont, na któ­rym nie­wy­raź­nie ma­ja­czy od­blask je­go wła­sne­go au­to­ry­te­tu.

Chcia­ła­bym w tym miej­scu za­zna­czyć, że na co dzień sta­le spo­ty­kam uro­czych męż­czyzn: wli­cza­jąc w to wie­lu re­dak­to­rów i wy­daw­ców, któ­rzy od cza­sów mo­jej mło­do­ści słu­cha­li mnie, do­da­wa­li mi od­wa­gi i pu­bli­ko­wa­li mo­je tek­sty, oraz mo­je­go nie­skoń­cze­nie wiel­ko­dusz­ne­go młod­sze­go bra­ta i je­go wspa­nia­łych przy­ja­ciół, o któ­rych moż­na po­wie­dzieć – jak o Szko­la­rzu z Opo­wie­ści kan­ter­be­ryj­skich, za­pa­mię­ta­nym prze­ze mnie z za­jęć pa­na Pe­le­na o Chau­ce­rze – że uczy­li „tak sie­bie, jak in­nych z ra­do­ścią”. Wciąż jed­nak tra­fiam tak­że na zu­peł­nie in­nych męż­czyzn. Tak więc Pan Bar­dzo Waż­ny pe­ro­ro­wał po­ucza­ją­cym to­nem o książ­ce, któ­rą po­win­nam znać, aż wresz­cie Sal­ly prze­rwa­ła mu i po­wie­dzia­ła: „To jej książ­ka”. No, w każ­dym ra­zie pró­bo­wa­ła mu prze­rwać.

On jed­nak pe­ro­ro­wał na­dal. Sal­ly mu­sia­ła po­wtó­rzyć „To jest jej książ­ka” trzy lub czte­ry ra­zy, nim przy­jął to do wia­do­mo­ści. A gdy wresz­cie zro­zu­miał, wów­czas, jak w dzie­więt­na­sto­wiecz­nej po­wie­ści, zbladł jak płót­no. To, że by­łam au­tor­ką bar­dzo waż­nej książ­ki, któ­rej on, jak się wła­śnie oka­za­ło, nie prze­czy­tał, a tyl­ko do­wie­dział się o niej z „New York Ti­mes Bo­ok Re­view” kil­ka mie­się­cy wcze­śniej, tak bar­dzo wstrzą­snę­ło schlud­ny­mi ka­te­go­ria­mi, za po­mo­cą któ­rych upo­rząd­ko­wa­ny był je­go świat, że za­marł – w każ­dym ra­zie na chwi­lę, po­tem znów za­czął pe­ro­ro­wać. (Ja­ko ko­bie­ty, by­ły­śmy dość uprzej­me, że­by od­da­lić się po­za za­sięg słu­chu, za­nim za­czę­ły­śmy się śmiać – ale za to tak na­praw­dę ni­g­dy nie prze­sta­ły­śmy).

Lu­bię zda­rze­nia te­go ro­dza­ju, kie­dy si­ły, któ­re za­zwy­czaj dzia­ła­ją pod­stęp­nie i któ­rych dzia­ła­nie trud­no udo­wod­nić w spo­sób nie­bu­dzą­cy wąt­pli­wo­ści, na­gle sta­ją się jaw­ne i tak oczy­wi­ste, jak, po­wiedz­my, to, że ana­kon­da po­łknę­ła kro­wę al­bo że słoń na­ro­bił na dy­wan.

Uci­sza­nie – rów­nia po­chy­ła

(...)

Wia­ry­god­ność jest jed­nym z naj­waż­niej­szych na­rzę­dzi umoż­li­wia­ją­cych prze­trwa­nie. Kie­dy by­łam jesz­cze bar­dzo mło­da i do­pie­ro za­czy­na­łam ro­zu­mieć, o co cho­dzi w fe­mi­ni­zmie i dla­cze­go po­trze­bu­je­my go jak po­wie­trza, mia­łam chło­pa­ka, któ­re­go wu­jek był fi­zy­kiem nu­kle­ar­nym. Pew­ne­go ra­zu, aku­rat na Gwiazd­kę, opo­wia­dał to­nem lek­kiej to­wa­rzy­skiej aneg­do­ty, jak żo­na są­sia­da na pod­miej­skim osie­dlu fi­zy­ków pra­cu­ją­cych nad pro­duk­cją bomb w środ­ku no­cy wy­bie­gła z do­mu cał­ko­wi­cie na­ga, krzy­cząc, że mąż pró­bu­je ją za­bić. Skąd, spy­ta­łam, wie­dział pan, że mąż nie pró­bo­wał jej za­bić? Wy­ja­śnił mi spo­koj­nie, że prze­cież obo­je by­li sza­no­wa­ny­mi przed­sta­wi­cie­la­mi kla­sy śred­niej. Co za tym idzie, fakt, że mąż mógł­by chcieć za­bić żo­nę, nie sta­no­wił wia­ry­god­ne­go wy­ja­śnie­nia dla te­go, że ko­bie­ta wy­bie­gła z do­mu, krzy­cząc, że mąż pró­bu­je ją za­bić. Na­to­miast, z dru­giej stro­ny, ko­bie­ta mo­gła prze­cież być wa­riat­ką...

Na­wet uzy­ska­nie za­ka­zu zbli­ża­nia – a jest to sto­sun­ko­wo no­we na­rzę­dzie praw­ne – wy­ma­ga wia­ry­god­no­ści po­zwa­la­ją­cej prze­ko­nać naj­pierw sąd, że ja­kiś fa­cet sta­no­wi za­gro­że­nie, a na­stęp­nie po­li­cjan­tów, że po­win­ni wpro­wa­dzić za­kaz w ży­cie. Zresz­tą tak czy owak za­kaz zbli­ża­nia czę­sto nie dzia­ła. Prze­moc to je­den ze spo­so­bów uci­sza­nia lu­dzi, od­ma­wia­nia im gło­su i od­bie­ra­nia wia­ry­god­no­ści, utwier­dza­nia się w pra­wie do kon­tro­lo­wa­nia in­nych i sta­wia­nia te­go pra­wa po­nad ich pra­wem do ist­nie­nia. W Sta­nach Zjed­no­czo­nych co­dzien­nie trzy ko­bie­ty gi­ną za­mor­do­wa­ne przez mę­żów, part­ne­rów lub by­łych part­ne­rów. Jest to za­ra­zem jed­na z naj­częst­szych przy­czyn śmier­ci cię­żar­nych ko­biet w tym kra­ju. Klu­czem do zwy­cię­stwa w fe­mi­ni­stycz­nej wal­ce o to, że­by gwałt, gwałt na rand­ce, gwałt mał­żeń­ski, prze­moc do­mo­wa i mo­le­sto­wa­nie sek­su­al­ne w miej­scu pra­cy zo­sta­ły uzna­ne za prze­stęp­stwa, jest za­pew­nie­nie ko­bie­tom wia­ry­god­no­ści i sły­szal­no­ści.

Je­stem prze­ko­na­na, że ko­bie­ty zy­ska­ły praw­ny sta­tus istot ludz­kich wów­czas, gdy te­go ro­dza­ju ak­ty skie­ro­wa­ne prze­ciw­ko nim za­czę­to trak­to­wać se­rio, kie­dy czy­ny, któ­re nas ogra­ni­cza­ły i za­bi­ja­ły, za­czę­ły być roz­po­zna­wa­ne przez pra­wo – czy­li gdzieś od po­ło­wy lat sie­dem­dzie­sią­tych, kie­dy by­łam już na świe­cie. A gdy­by ktoś chciał kwe­stio­no­wać, że za­stra­sza­nie i mo­le­sto­wa­nie sek­su­al­ne w miej­scu pra­cy jest spra­wą ży­cia i śmier­ci, pra­gnę przy­po­mnieć, że dwu­dzie­sto­let­nia ka­pral Ma­ria Lau­ter­bach z Kor­pu­su Ma­ri­nes zo­sta­ła za­mor­do­wa­na pew­nej zi­mo­wej no­cy przez wyż­sze­go ran­gą żoł­nie­rza, do­kład­nie wte­dy, kie­dy za­mie­rza­ła zło­żyć prze­ciw­ko nie­mu ze­zna­nia, oskar­ża­jąc go o gwałt. Spa­lo­ne szcząt­ki jej cia­ła (by­ła w cią­ży) zna­le­zio­no w ogni­sku na je­go po­dwór­ku.

Przy­słu­chi­wa­nie się, jak ktoś z ca­łą sta­now­czo­ścią twier­dzi, że on wie, o czym mó­wi, a ona nie – na­wet je­śli jest to tyl­ko je­den z aspek­tów roz­mo­wy – utrwa­la szpe­to­tę te­go świa­ta i od­bie­ra mu blask. Po uka­za­niu się w 2000 ro­ku mo­jej książ­ki Wan­der­lust (Zew włó­czę­gi) od­kry­łam, że je­stem cał­kiem do­brze przy­go­to­wa­na do te­go, by ra­dzić so­bie z pró­ba­mi ty­ra­ni­zo­wa­nia mnie i po­mniej­sza­nia zna­cze­nia mo­ich spo­strze­żeń i in­ter­pre­ta­cji. Mniej wię­cej w tym cza­sie w dwóch sy­tu­acjach skry­ty­ko­wa­łam za­cho­wa­nie ja­kie­goś męż­czy­zny, tyl­ko po to, że­by na­tych­miast usły­szeć, że wszyst­ko wy­glą­da­ło zu­peł­nie ina­czej, niż mó­wi­łam, że by­łam su­biek­tyw­na, coś so­bie uro­iłam, nad­mier­nie się de­ner­wo­wa­łam, by­łam nie­uczci­wa – jed­nym sło­wem, by­łam ko­bie­tą.

Daw­niej w ta­kiej sy­tu­acji zwąt­pi­ła­bym w sie­bie i wy­co­fa­ła się. Jed­nak od­kąd ja­ko au­tor­ka pi­szą­ca o hi­sto­rii zy­ska­łam pew­ną po­zy­cję, ła­twiej mi ob­sta­wać przy swo­im. Bar­dzo nie­wie­le ko­biet cie­szy się te­go ro­dza­ju wzmoc­nie­niem. Mi­lio­nom ko­biet ży­ją­cych na tej sied­mio­mi­liar­do­wej pla­ne­cie da­no ja­sno do zro­zu­mie­nia, że nie są wy­star­cza­ją­co wia­ry­god­ne, by za­świad­czać o wła­snym ży­ciu, że praw­da nie na­le­ży do nich, ani te­raz, ani w ogó­le. Oczy­wi­ście to, o czym mó­wię, to o wie­le wię­cej niż po pro­stu Męż­czyź­ni, Któ­rzy Ob­ja­śnia­ją Świat, ale jed­no i dru­gie mie­ści się na tym sa­mym ar­chi­pe­la­gu bez­brzeż­nej aro­gan­cji.

Męż­czyź­ni wciąż ob­ja­śnia­ją mi świat. I jak do­tąd ża­den z nich nie prze­pro­sił mnie za błęd­ne ob­ja­śnia­nie mi rze­czy, na któ­rych ja się znam, a on nie. Przy­naj­mniej na ra­zie. Ale ja­ko że zgod­nie z ak­tu­al­ny­mi sta­ty­sty­ka­mi mo­gę mieć przed so­bą jesz­cze na­wet po­nad czter­dzie­ści lat ży­cia, kto wie, co mo­że się zda­rzyć. Po­wiedz­my, że nie wstrzy­mu­ję od­de­chu w ocze­ki­wa­niu.

(...)

Post­scrip­tum

W mar­cu 2008 ro­ku pod­czas pew­nej ko­la­cji za­czę­łam, jak mi się to już wcze­śniej zda­rza­ło, żar­to­wać, że po­win­nam na­pi­sać esej pod ty­tu­łem Męż­czyź­ni ob­ja­śnia­ją mi świat. Każ­da au­tor­ka i każ­dy au­tor ma ca­łą staj­nię po­my­słów, któ­re ni­g­dy nie tra­fia­ją na tor wy­ści­go­wy; na tym aku­rat ku­cy­ku urzą­dza­łam so­bie od cza­su do cza­su prze­jażdż­ki dla roz­ryw­ki. Pa­ni do­mu, bły­sko­tli­wa teo­re­tycz­ka i dzia­łacz­ka Ma­ri­na Si­trin, za­czę­ła mnie prze­ko­ny­wać, że po­win­nam na­pi­sać ten esej: choć­by dla ta­kich dziew­czyn jak jej młod­sza sio­stra Sam. Mło­de ko­bie­ty, twier­dzi­ła, po­win­ny się do­wie­dzieć, że je­śli są lek­ce­wa­żo­ne, to by­naj­mniej nie z po­wo­du ich wła­snych skry­wa­nych bra­ków: że ma­ją do czy­nie­nia ze sta­rą, nud­ną woj­ną płci, że to sa­mo przy­da­rza się, w tym czy in­nym mo­men­cie, więk­szo­ści z nas, ko­biet.

Na­stęp­ne­go ran­ka usia­dłam i za jed­nym za­ma­chem na­pi­sa­łam ten esej. Je­śli coś pi­sze się tak szyb­ko, to zna­czy, że przez dłuż­szy czas ukła­da­ło się gdzieś w za­ka­mar­ku umy­słu. Cze­ka­ło na na­pi­sa­nie, nie­cier­pli­wi­ło się, chcąc tra­fić na tor wy­ści­go­wy, i po­ga­lo­po­wa­ło, gdy tyl­ko za­sia­dłam przed kom­pu­te­rem. Ja­ko że w tam­tym okre­sie Ma­ri­na wsta­wa­ła póź­niej niż ja, po­da­łam jej tekst na śnia­da­nie; póź­niej te­go sa­me­go dnia po­sła­łam go To­mo­wi En­gel­hard­to­wi, re­dak­to­ro­wi Tom­Di­spatch, i mój esej uka­zał się on­li­ne. Ese­je pu­bli­ko­wa­ne na stro­nie To­ma na ogół szyb­ko zo­sta­ją do­strze­żo­ne – ten, od­kąd po­ja­wił się w sie­ci, nie­ustan­nie krą­ży, ko­pio­wa­ny, udo­stęp­nia­ny i ko­men­to­wa­ny. Upo­wszech­nia się sze­rzej niż co­kol­wiek, co kie­dy­kol­wiek na­pi­sa­łam.

Ude­rzył w ja­kąś stru­nę. I w ja­kiś nerw.

Nie­któ­rzy męż­czyź­ni za­czę­li wy­ja­śniać, dla­cze­go to, że męż­czyź­ni wy­ja­śnia­ją ko­bie­tom świat, nie jest tak na­praw­dę zja­wi­skiem zwią­za­nym z płcią. Ko­bie­ty od­po­wia­da­ły na to, że upie­ra­jąc się przy swo­im pra­wie do ne­go­wa­nia do­świad­cze­nia, o któ­rym mó­wią ko­bie­ty, męż­czyź­ni wy­ja­śnia­ją świat do­kład­nie w ta­ki spo­sób, o ja­kim na­pi­sa­łam. (Na wszel­ki wy­pa­dek pod­kre­ślam: je­stem prze­ko­na­na, że ko­bie­tom tak­że zda­rza się pro­tek­cjo­nal­nie ob­ja­śniać świat męż­czy­znom. Cho­dzi jed­nak o to, że w ta­kich przy­pad­kach ob­ja­śnia­nie świa­ta nie wy­ni­ka z ogrom­nej róż­ni­cy za­kre­su wła­dzy, ja­ką się po­sia­da – róż­ni­cy, któ­ra ob­ja­wia się tak­że na wie­le in­nych, bar­dziej po­nu­rych spo­so­bów – ani nie jest ele­men­tem wzor­ca, we­dle któ­re­go w na­szym spo­łe­czeń­stwie funk­cjo­nu­je płeć kul­tu­ro­wa).

In­ni męż­czyź­ni zro­zu­mie­li, o co cho­dzi, i przy­ję­li to spo­koj­nie. Ko­niec koń­ców na­pi­sa­łam swój esej w cza­sach, kie­dy męż­czyź­ni-fe­mi­ni­ści co­raz wy­raź­niej za­zna­cza­ją swo­ją obec­ność, a w fe­mi­ni­zmie ja­ko ta­kim jest co­raz wię­cej za­ba­wy. Nie wszy­scy, rzecz ja­sna, wie­dzą, że są za­baw­ni. W 2008 ro­ku na Tom­Di­spatch do­sta­łam mej­la od star­sze­go pa­na z In­dia­na­po­lis, któ­ry po­sta­no­wił mi za­ko­mu­ni­ko­wać, że on sam „ni­g­dy, ani w ży­ciu oso­bi­stym, ani za­wo­do­wym, nie po­trak­to­wał źle żad­nej ko­bie­ty”, po czym prze­szedł do stro­fo­wa­nia mnie, że nie uma­wiam się ze „zwy­czaj­niej­szy­mi fa­ce­ta­mi al­bo przy­naj­mniej nie od­ra­biam wcze­śniej pra­cy do­mo­wej”. Na­stęp­nie udzie­lił mi pa­ru rad na te­mat te­go, jak po­win­nam wieść swo­je ży­cie, oraz sko­men­to­wał mo­je „po­czu­cie niż­szo­ści”. Uwa­żał, że by­cie trak­to­wa­ną pro­tek­cjo­nal­nie jest do­świad­cze­niem, któ­re ko­bie­ty wy­bie­ra­ją, czy też któ­re­go mo­gą nie wy­brać – a co za tym idzie, wi­na le­ża­ła po mo­jej stro­nie.

Wkrót­ce po­ja­wił się por­tal Męż­czyź­ni z Aka­de­mii Ob­ja­śnia­ją Mi Świat, na któ­rym set­ki ko­biet ze śro­do­wi­ska aka­de­mic­kie­go za­czę­ły za­miesz­czać hi­sto­rie o pro­tek­cjo­nal­nym trak­to­wa­niu, lek­ce­wa­że­niu, prze­ry­wa­niu wy­po­wie­dzi i tak da­lej. Po­ja­wi­ło się tak­że po­ję­cie „pan­ja­śnia­nie”2, któ­re­go au­tor­stwo nie­kie­dy przy­pi­su­je się mnie. W rze­czy­wi­sto­ści jed­nak nie mam z nim nic wspól­ne­go, cho­ciaż je­go po­wsta­nie za­in­spi­ro­wał mój esej, a tak­że wszy­scy ci męż­czyź­ni, któ­rzy sta­no­wią wcie­le­nie opi­sa­ne­go w nim zja­wi­ska (sa­ma mam pew­ne wąt­pli­wo­ści co do te­go sło­wa i nie­zbyt czę­sto go uży­wam: wy­da­je mi się, że tro­chę za moc­no po­brzmie­wa w nim prze­ko­na­nie, ja­ko­by męż­czyź­ni z na­tu­ry obar­cze­ni by­li tą wa­dą; wo­lę po­gląd, że nie­któ­rzy męż­czyź­ni ob­ja­śnia­ją rze­czy, któ­rych ob­ja­śniać nie po­win­ni, za­miast słu­chać te­go, co po­win­ni. Je­śli nie jest to jesz­cze do­sta­tecz­nie ja­sne, pod­kre­ślam: uwiel­biam, kie­dy ktoś ob­ja­śnia mi coś, na czym się zna, co mnie in­te­re­su­je, ale cze­go wcze­śniej nie zna­łam: na­to­miast roz­mo­wa zba­cza na nie­wła­ści­we to­ry, kie­dy ktoś za­czy­na wy­ja­śniać mi coś, na czym ja się znam, a on nie). Oko­ło 2012 ro­ku po­ję­cie „zo­sta­ło mi span­ja­śnio­ne” (man­spla­ined) – jed­no ze słów ro­ku 2010 we­dług „New York Ti­me­sa” – by­ło już uży­wa­ne przez dzien­ni­ka­rzy po­li­tycz­nych głów­ne­go nur­tu.

Sta­ło się tak dla­te­go, że okre­śle­nie to nie­ste­ty do­sko­na­le pa­so­wa­ło do swo­ich cza­sów. Tom­Di­spatch udo­stęp­ni­ło mój tekst po­now­nie w sierp­niu 2012 ro­ku, przy czym traf chciał, że mniej wię­cej w tym sa­mym cza­sie czło­nek Izby Re­pre­zen­tan­tów Todd Akin (re­pu­bli­ka­nin z Mis­so­uri) wy­gło­sił swo­je nie­sław­ne stwier­dze­nie, ja­ko­by ko­bie­ty, któ­re zo­sta­ły zgwał­co­ne, nie po­trze­bo­wa­ły abor­cji, po­nie­waż „je­śli jest to gwałt we wła­ści­wym sen­sie te­go po­ję­cia, cia­ło ko­bie­ty ma swo­je spo­so­by na to, że­by się za­blo­ko­wać”. Pod­czas tam­tych wy­bo­rów at­mos­fe­rę nie­ustan­nie pod­grze­wa­ły na zmia­nę ko­lej­ne po­ra­ża­ją­ce wy­po­wie­dzi kon­ser­wa­tyw­nych męż­czyzn – sto­ją­ce w sprzecz­no­ści z fak­ta­mi, po­pie­ra­ją­ce gwałt – i fe­mi­nist­ki, któ­re wska­zy­wa­ły, dla­cze­go po­trze­bu­je­my fe­mi­ni­zmu i dla­cze­go ta­cy męż­czyź­ni są nie­bez­piecz­ni. Przy­jem­nie by­ło stać się jed­nym z gło­sów w tym chó­rze: mój tekst prze­ży­wał wte­dy wiel­ki po­wrót.

Stru­ny, ner­wy: kie­dy to pi­szę, tekst wciąż krą­ży. Nie cho­dzi­ło mi ni­g­dy o to, że­by się skar­żyć, że je­stem w ja­kiś szcze­gól­ny spo­sób ucie­mię­żo­na. Po­trak­to­wa­łam opi­sa­ne w mo­im ese­ju roz­mo­wy ja­ko przy­kład rów­ni po­chy­łej, za któ­rą prze­strzeń dla męż­czyzn się otwie­ra, a dla ko­biet – za­my­ka. Prze­strzeń do mó­wie­nia, do by­cia słu­cha­ną, do po­sia­da­nia praw, do uczest­nic­twa, do by­cia sza­no­wa­ną, do by­cia peł­ną i wol­ną isto­tą ludz­ką. W ten spo­sób w kul­tu­ral­nych roz­mo­wach wy­ra­ża­ją się re­la­cje wła­dzy – tej sa­mej wła­dzy, któ­ra do­cho­dzi do gło­su w roz­mo­wach mniej kul­tu­ral­nych, w fi­zycz­nych ak­tach po­ni­że­nia i prze­mo­cy, a tak­że, czę­sto, w tym, w ja­ki spo­sób urzą­dzo­ny jest świat; wła­dzy, któ­ra uci­sza, wy­ma­zu­je i nisz­czy ko­bie­ty, nisz­czy rów­ność, moż­li­wość uczest­nic­twa, od­bie­ra czło­wie­czeń­stwo, po­zba­wia praw czy wresz­cie – na­zbyt czę­sto – sa­me­go ży­cia.

Ko­bie­ty wciąż to­czą wal­kę o to, by trak­to­wa­no je jak isto­ty ludz­kie, ob­da­rzo­ne pra­wem do Ży­cia, Wol­no­ści i swo­bo­dy ubie­ga­nia się o Uczest­nic­two w kul­tu­rze i po­li­ty­ce, przy czym by­wa to wal­ka na­praw­dę bru­tal­na. Sa­ma się so­bie dzi­wi­łam – na­pi­sa­łam esej, któ­ry za­czy­na się od za­baw­nej hi­sto­ryj­ki, a koń­czy gwał­tem i mor­der­stwem. Po­zwo­li­ło mi to po­ka­zać dro­gę, któ­ra pro­wa­dzi od drob­nych to­wa­rzy­skich nie­do­god­no­ści do bru­tal­ne­go uci­sza­nia i okrut­nej śmier­ci (są­dzę też, że le­piej zro­zu­mie­my mi­zo­gi­nię i prze­moc wo­bec ko­biet, je­śli spoj­rzy­my na nad­uży­cia wła­dzy ja­ko na róż­ne aspek­ty te­go sa­me­go pro­ble­mu, za­miast trak­to­wać ja­ko od­ręb­ne zja­wi­ska prze­moc do­mo­wą, gwał­ty i mor­der­stwa, a tak­że mo­le­sto­wa­nie i upo­ka­rza­nie w sie­ci, w miej­scu pra­cy, na uli­cy; wi­dząc je ra­zem, ła­twiej do­strzec łą­czą­cy je wzo­rzec).

Pra­wo do te­go, by sta­nąć i za­brać głos, jest nie­zbęd­ne do prze­trwa­nia, nie­zbęd­ne, by cie­szyć się wol­no­ścią i god­no­ścią. Mam ten przy­wi­lej, że cho­ciaż w mło­do­ści mnie uci­sza­no, nie­kie­dy bru­tal­nie, do­ro­słam do te­go, by mieć wła­sny głos: ta oko­licz­ność na za­wsze zwią­za­ła mnie z wal­ką tych, któ­rym głos ode­bra­no.

Przy­pi­sy

Męż­czyź­ni ob­ja­śnia­ją mi świat

2 W ory­gi­na­le: man­spla­ning, czy­li neo­lo­gizm zło­żo­ny ze słów man i expla­ining. Po pol­sku funk­cjo­nu­je tak­że prze­kład „mę­spli­ka­cja”, za­pro­po­no­wa­ny przez Agniesz­kę Graff w fe­lie­to­nie dla „Wy­so­kich Ob­ca­sów” (A. Graff, Mę­spli­ka­cja: to, co po­wie męż­czy­zna, bę­dzie cie­kaw­sze, „Wy­so­kie Ob­ca­sy” 16.04.2016).

Ty­tuł ory­gi­na­łu: Men Expla­in Things To Me

Re­dak­cja: Mał­go­rza­ta Szczu­rek

Opie­ka re­dak­cyj­na: Ewa Ślu­sar­czyk

Ko­rek­ta: Ka­mil Bo­gu­sie­wicz, Pau­li­na Le­nar

Pro­jekt gra­ficz­ny: Prze­mek Dę­bow­ski

Kon­wer­sja do for­ma­tów EPUB i MO­BI: Mał­go­rza­ta Wi­dła

Co­py­ri­ght © 2014 Re­bec­ca Sol­nit

Ilu­stra­cje: Co­py­ri­ght © Ana Te­re­sa Fer­nán­dez

Co­py­ri­ght © for the trans­la­tion by An­na Dzierz­gow­ska, 2017, 2023

ISBN 978-83-67016-72-8

Wy­da­nie II

Wy­daw­nic­two Ka­rak­ter

ul. Gra­bow­skie­go 13/1, 31-126 Kra­ków

Wy­da­je­my, co się nam po­do­ba

ka­rak­ter.pl

Za­pra­sza­my in­sty­tu­cje, or­ga­ni­za­cje oraz bi­blio­te­ki do skła­da­nia za­mó­wień hur­to­wych z atrak­cyj­ny­mi ra­ba­ta­mi. Do­dat­ko­we in­for­ma­cje do­stęp­ne pod ad­re­sem sprze­daz@ka­rak­ter.pl oraz pod nu­me­rem te­le­fo­nu 511 630 317