Depresja seniora ebook

Drogi Czytelniku,

Oddajemy w Wasze ręce publikację, która porusza temat trudny, ale niezwykle istotny — depresję wśród osób starszych. E-book Depresja seniora powstał z myślą o Was — opiekunach, bliskich i wszystkich, którzy każdego dnia towarzyszą seniorom w ich codziennym życiu.

Współczesne społeczeństwo coraz lepiej rozumie, że starość to nie tylko czas odpoczynku, ale również okres pełen wyzwań — emocjonalnych, fizycznych i społecznych. Depresja wśród osób starszych często pozostaje niezauważona lub bagatelizowana, mylnie uznawana za naturalną część starzenia się. Tymczasem to realna choroba, która może odebrać radość życia i znacząco obniżyć jakość codziennego funkcjonowania. W tym e-booku znajdziecie Państwo rzetelne informacje, praktyczne wskazówki oraz wsparcie w rozpoznawaniu objawów depresji, rozumieniu jej przyczyn i — co najważniejsze — w skutecznym reagowaniu. Wierzymy, że wiedza zawarta w tej publikacji pomoże Wam z większą empatią, uważnością i spokojem towarzyszyć seniorom w najtrudniejszych momentach.

Dziękujemy za Waszą codzienną pracę, cierpliwość i serce, jakie wkładacie w opiekę nad osobami starszymi. Niech ta książka będzie dla Was narzędziem, wsparciem i inspiracją.

Życzymy miłej lektury

Redakcja

Ten e-book jest zgodny z wymogami Europejskiego Aktu o Dostępności (EAA)

Depresja jest uznawana za najczęstszy problem psychiczny współczesnych czasów i dotyka osoby w różnym wieku i w rozmaitych życiowych sytuacjach. Często depresją mylnie nazywa się stan depresyjny czy po prostu – obniżony nastrój. Spotykamy się też z określeniem „moda na depresję”, które dla wielu chorych może być krzywdzące i opóźniające niezbędną pomoc.

Co to jest depresja endogenna?

Depresja jest zjawiskiem na tyle złożonym, że wraz z rozwojem nauki zmieniają się jej kryteria klasyfikacyjne. Różnią się one nieznacznie wg istniejących klasyfikacji chorób ICD 10 oraz DSM 5.

Czy wiesz, że aby zdiagnozować u nas kliniczną (endogenną) depresję, specjalista musi rozpoznać określone objawy trwające minimum 2 tygodnie?

Wg klasyfikacji DSM 5, jeśli występuje u ciebie minimum pięć objawów:

1. Masz obniżony nastrój przez większą część dnia i niemal codziennie (u dzieci lub młodzieży, zamiast nastroju obniżonego może występować nastrój drażliwy) i/albo

2. Odczuwasz wyraźnie mniejsze zainteresowanie i satysfakcję z niemal wszystkich aktywności (anhedonia), a dodatkowo masz minimum jeszcze trzy/cztery z poniższych objawów i obecnie występują one niemal codziennie:

3. Zmniejszyła się twoja masa ciała pomimo braku stosowania diet albo zwiększyła (zmiany wyniosły więcej niż 5% masy ciała w ciągu miesiąca) lub zmniejszenie się lub zwiększenie apetytu.

4. Cierpisz na bezsenność lub czujesz wzmożona senność.

5. Odczuwasz pobudzenie psychoruchowe lub spowolnienie występujące niemal codziennie (które jest zauważalne dla otoczenia, a nie stanowi jedynie twojego subiektywnego poczucia).

6. Męczysz się łatwo lub masz wrażenie utraty energii.

7. Masz poczucie własnej niskiej wartości lub nadmierne, nieadekwatne poczucie winy (lecz nie sprowadzające się tylko do wyrzucania sobie faktu bycia chorym), są one zazwyczaj urojeniowe, tzn. nie wypływają z konkretnych, obiektywnych faktów. Otoczenie kwestionuje twój brak wartości i nie rozumie powodów winy.

8. Masz zmniejszoną zdolność koncentracji lub trudno ci podejmować decyzje.

9. Męczą cię nawracające myśli o śmierci (lecz nie sprowadzające się tylko do lęku przed umieraniem), nawracające myśli samobójcze bez sprecyzowanego planu samobójczego lub z planem samobójczym lub podejmowałeś próby samobójcze… …specjalista postawi diagnozę DEPRESJI.

Moja rada

Jeśli spostrzegasz u swojego pacjenta minimum pięć objawów depresji, zgodnie z klasyfikacją DSM 5, a szczególnie, gdy towarzyszą mu myśli samobójcze, natychmiast zareaguj i spróbuj przekonać go, by zgłosił się do specjalisty.

Czym się różni depresja endogenna od reaktywnej?

Dziś coraz rzadziej mówi się o depresji reaktywnej, spowodowanej konkretnymi wydarzeniami życiowymi, raczej nazywa się to reakcją depresyjną czy stanem depresyjnym. Dawniej depresję endogenną, w odróżnieniu od reaktywnej, diagnozowano jedynie, gdy w życiu pacjenta nie wydarzyły się żadne obiektywne traumatyczne wydarzenia (np. śmierć bliskiej osoby), które mogłyby być przyczyną takiego stanu. Obecnie uważa się, że można mówić o depresji endogennej także w przypadku przedłużającej się reakcji na traumatyczne wydarzenia, bo to wskazuje na nieprawidłowe działanie wydzielania serotoniny, endorfin i dopaminy, które ułatwiają powrót do zdrowia i normalnego funkcjonowania po trudnych przeżyciach.

Depresja z melancholią lub bez

Czy wiesz, że występuje maskowana postać depresji, zwana niekiedy „śmiejącą się depresją”? Osoba taka robi na otoczeniu bardzo wesołej i zadowolonej z życia, a jest to poważna odmiana schorzenia, ponieważ niekiedy towarzyszą jej myśli samobójcze.

Nie zawsze u osób z depresją, a zwłaszcza mężczyzn, widoczny jest i odczuwalny obniżony nastrój. Może nie występować uczucie cieszenia się rzeczami, które dawniej sprawiały przyjemność, jednak bez wrażenia ogólnego przygnębienia.

Pamiętaj: Twój pacjent może nie odczuwać smutku, pomimo wyraźnych objawów depresji. Depresja czy obniżony nastrój?

• Jeśli spostrzegasz u swojego pacjenta tylko niektóre objawy klasyfikacyjne depresji, nie występują one codziennie i trwają krócej niż dwa tygodnie, można mówić raczej o reakcji depresyjnej czy przygnębieniu.

• Gdy możesz znaleźć u niego konkretne powody odczuwanego stanu: trudne wydarzenia, problemy zdrowotne, przemęczenie itd., być może nie ma podstaw do niepokoju, gdyż jest to naturalna reakcja.

• Trzeba wtedy próbować z pomocą bliskich lub psychologa, rozwiązać istniejące problemy i szczególnie zadbać o zdrowy styl życia pacjenta: odpowiednią dietę i aktywność fizyczną, które wzmagają produkcję serotoniny, endorfin i dopaminy.

Moda na depresję?

• Ostatnio można zaobserwować niepokojące zjawisko, które występuje zwłaszcza u młodzieży oraz niektórych osób w młodym wieku, pracujących zawodowo.

• Rozmawiając na temat swojego samopoczucia, wzajemnie diagnozują u siebie depresję i polecają leki, choć nie zawsze ma to realne podstawy.

• Niektóre osoby, co potwierdzają terapeuci, traktują przyznanie się do depresji jako swoistą formę radzenia sobie z trudnymi życiowymi wydarzeniami i sposób wytłumaczenia negatywnej sytuacji w jakiej się znaleźli.

• Nie mają oni faktycznych objawów depresji, lecz opowiadają nadwymiarowo o swoim złym stanie, by usprawiedliwić poniesione w swoim odczuciu klęski czy złe wybory.

• Uznanie za osobę z depresją pozwala im na swoistą ucieczkę od rzeczywistości, co potęgują brane leki. Można wtedy mówić o autoprezentacyjnej postawie depresyjnej.

• Dodatkowo ta forma autoprezentacji (przedstawiania siebie innym) pełni inne funkcje: uzyskiwanie współczucia otoczenia, troski, pomocy i „ulgowego traktowania”.

Czy wiesz, że specjalista potrafi odróżnić udawaną depresję od faktycznej. Poprzez odpowiednio zadawane pytania, odkrywa czy pacjent faktycznie odczuwa w takim nasileniu swoje objawy, jak o nich opowiada. W niektórych sytuacjach pomocna jest konfrontacja z rodziną lub znajomymi pacjenta.

Należy jednak być bardzo ostrożnym w stwierdzaniu depresyjnej postawy, jako jedynie formy autoprezentacji, by nie pominąć pacjentów potrzebujących klinicznego wsparcia. Autoprezentacyjna postawa depresji również wymaga psychoterapii, ale niewskazane jest przyjmowanie leków farmakologicznych.

Do kogo zwrócić się o pomoc w przypadku depresji?

• Mówiąc o pomocy osobom cierpiącym na depresję, często mamy na myśli właśnie leczenie farmakologiczne, dlatego kojarzymy ją ze specjalnością, jaka jest psychiatra.

• Rzeczywiście jedynie lekarz psychiatra może wypisać receptę na antydepresanty, czy leki wspomagające problem z bezsennością, ale nie we wszystkich przypadkach leki są konieczne.

• Jest oczywiście wiele przypadków depresji, gdy pacjent odczuwa taki dyskomfort, że należy skorzystać z pomocy farmakologicznej. Podobnie jest w sytuacji, gdy pacjent w stanie ciężkim nie ma siły wstać samodzielnie z łóżka i wykonywać podstawowe czynności życiowe.

• Jednak jest wiele stanów depresyjnych, które różnią się nasileniem, a co najważniejsze, subiektywnym poczuciem pacjenta, na ile, te objawy wpływają na jego życie zawodowe i osobiste.

Kiedy interwencja jest konieczna?

W przypadkach ciężkich i występowaniu myśli, czy prób samobójczych konieczna jest natychmiastowa interwencja psychiatry. Jednak w lżejszych postaciach depresji, warto najpierw skorzystać z konsultacji psychologicznych. Może się okazać, że depresja nie ma charakteru endogennego (zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników, co trzeba skorygować lekami), lecz powstała w wyniku traumatycznych okoliczności.

Zdarza się, że pacjent nie zdaje sobie sprawy, nie uświadamia, że jakieś wydarzenie z jego życia (np. odejście z domu dziecka, po założeniu przez niego rodziny), może być przyczyną depresji. Psychoterapia prowadzona przez wykwalifikowanego terapeutę w wielu sytuacjach może poprawić stan pacjenta na tyle, że nie ma potrzeby stosowania leków, które mają przecież zazwyczaj skutki uboczne i mogą działać uzależniająco.

Co jest ważne przy stawianiu diagnozy?

Warto pamiętać, że depresja może też wynikać z innych chorób np. być fazą w chorobie dwubiegunowej, dawniej zwaną maniakalno-depresyjną, gdy u pacjenta epizody manii, podwyższonego nastroju i napędu ruchowego, przeplatają się z depresją. Depresja może być wynikiem chorób somatycznych czy zmian hormonalnych, wynikających np. z klimakterium.

By podjąć decyzję o powadze stanu pacjenta, trzeba też zwrócić przede wszystkim uwagę na to, jak potrafi on funkcjonować w środowisku. Inne postępowanie lecznicze stosuje się, gdy pacjent dobrze funkcjonuje, choć ma klasyczne objawy depresji, a inaczej, gdy objawy wydają się nie tak silne, ale w przypadku danej osoby dezorganizują jej normalne funkcjonowanie.

Jeśli podejrzewasz, że Twój pacjent może mieć depresję:

1. Przeanalizuj jego objawy zgodnie z kryteriami choroby.

2. Spróbuj z nim porozmawiać, ale delikatnie.

3. Jeśli pacjent zgłasza, że czuje dyskomfort i zgłasza ci, że objawy nie pozwalają mu normalnie funkcjonować, zasugeruj konsultację z psychologiem.

4. Gdy pacjent zgłasza trudności z codziennymi życiowymi czynnościami czy myślami samobójczymi, pomóż mu umówić się niezwłocznie na wizytę u psychiatry.

5. Gdy po konsultacji ze specjalistą okaże się, że stan twojego pacjenta jest przejściowy i nie wymaga leków, zastosuj wszystkie możliwe sposoby poprawy samopoczucia pobudzające wydzielanie tzw. hormonów szczęścia, np. takie jak:

• dieta bogata w składniki pobudzające wydzielanie endorfin i serotoniny, np. banany, kakao, śledzie, orzechy, śliwki,

• aktywność fizyczna, taniec, seks,

• słuchanie muzyki i śpiewanie,

• kontakt z bliskimi osobami,

• zabawa ze zwierzakiem.

Mimo że w wielu przypadkach konsultacja psychologiczna czy psychoterapia pozwalają uniknąć leczenia farmakologicznego, nie bagatelizujmy objawów depresji u swoich pacjentów. Nieleczona postać endogenna lub maskująca inne choroby musi być jak najszybciej konsultowana ze specjalistą.

Mamy współcześnie trudne czasy, które zwiększają liczbę cierpiących na depresję reaktywną. Warto jest pamiętać, że depresja może być ciężkim, ale ważnym doświadczeniem na drodze rozwoju twojego pacjenta.

Ten e-book jest zgodny z wymogami Europejskiego Aktu o Dostępności (EAA)