Norwegian Wood ebook i audiobook

Tytuł oryginału japońskiego:

Noruwyei-no mori

Tytuł przekładu angielskiego: Norwegian Wood

Projekt okładki: Przemek Dębowski

Redakcja: Małgorzata Burakiewicz i Maja Lipowska

Redakcja techniczna: Sławomir Ćwikliński

Skład wersji elektronicznej: Robert Fritzkowski

Korekta: Janina Zgrzembska

© 1987 by Harukimurakami Archival Labyrinth

Originally published by Kodansha Ltd.

© for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa 2006, 2024

© for the Polish translation by Bolesław Marczewski and Anna Zielińska-Elliott

ISBN 978-83-287-3330-5

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA

Warszawa 2024

Wydanie II

–fragment–

1

Miałem trzydzieści siedem lat. Boeing 747 przebił się przez gęstą pokrywę chmur i podchodził do lądowania na lotnisku w Hamburgu. Zimne listopadowe deszcze zabarwiły ziemię czernią i nadały wszystkiemu – załodze naziemnej w pelerynach przeciwdeszczowych, fladze na przysadzistym budynku lotniska, wielkiej reklamie BMW – melancholijny ton flamandzkiego krajobrazu. O rany, znowu Niemcy.

Samolot wylądował, zgasł napis No smoking i z głośników pod sufitem zaczęła się sączyć muzyczka: słodka orkiestrowa wersja Norwegian Wood Beatlesów. Ta melodia zawsze mnie poruszała, lecz dziś poruszyła mnie znacznie gwałtowniej, wywołała nieomal wstrząs.

Zgiąłem się wpół, objąłem głowę rękami, bojąc się, że za chwilę pęknie, i tak nieruchomo siedziałem. Od razu podeszła do mnie niemiecka stewardesa i spytała po angielsku, czy dobrze się czuję.

– Tak – odpowiedziałem. – Tylko trochę zakręciło mi się w głowie.

– Na pewno?

– Na pewno. Dziękuję.

Uśmiechnęła się i odeszła. Z głośników dobiegała teraz piosenka Billy’ego Joela. Wyprostowałem się i wyjrzałem przez okienko na ciemne chmury wiszące nad Morzem Północnym. Zastanawiałem się nad tym, co do tej pory utraciłem, nad straconym czasem, nad ludźmi, którzy umarli albo odeszli, nad myślami, które już nie wrócą.

Samolot zatrzymał się, ludzie zaczęli odpinać pasy, wyjmować bagaże i wierzchnie okrycia ze schowków – ja przez cały ten czas byłem na łące. Czułem zapach trawy, powiew wiatru na twarzy, słyszałem śpiew ptaków. Jesień tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego dziewiątego roku, wkrótce skończę dwadzieścia lat.

Stewardesa znowu do mnie podeszła, usiadła obok i zapytała, czy wszystko w porządku.

– Czuję się dobrze, dziękuję – odpowiedziałem z uśmiechem – po prostu jakoś mi smutno. (It’s all right now, thank you. I only felt lonely, you know).

– Wiem, o czym pan mówi – powiedziała. – Też mi się to czasem zdarza. (Well, I feel same way, same thing, once in a while. I know what you mean).

Wstała i pięknie się do mnie uśmiechnęła.

– Życzę miłej wycieczki. Do widzenia. (I hope you’ll have a nice trip. Auf Wiedersehen).

– Auf Wiedersehen.

Nawet teraz, po upływie osiemnastu lat, wyraźnie pamiętam każdy szczegół tego krajobrazu. Góry, które drobny kilkudniowy deszcz opłukał z letniego kurzu, pokrywała wspaniała ciemna zieleń. Październikowy wiaterek kołysał pędzelkami wysokich traw. Cienkie i długie pasma chmur zdawały się przymarznięte do kopuły błękitu. Niebo wznosiło się wysoko; od wpatrywania się w nie zaczynały boleć oczy. Podmuch wiatru przeleciał przez łąkę, lekko potargał włosy Naoko i zniknął w lesie. Zaszeleściły liście na gałązkach, w oddali zaszczekał pies. Szczekanie było ciche, niewyraźne, jakby docierało zza bramy prowadzącej do innego świata.

Poza tym panowała cisza. Żadne dźwięki nie docierały do naszych uszu. Nikogo nie spotkaliśmy. Widzieliśmy jedynie dwa jaskrawoczerwone ptaki, które jakby czymś przestraszone zerwały się do lotu ze środka łąki i odleciały w stronę lasu. Szliśmy obok siebie, a Naoko opowiadała mi o studni.

Pamięć to dziwna rzecz. Kiedy tam rzeczywiście byłem, prawie nie zwracałem uwagi na krajobraz. Nie wydawał mi się szczególnie piękny i nie przyszło mi do głowy, że nawet po osiemnastu latach będę go jeszcze tak dokładnie pamiętał. Szczerze mówiąc, wtedy nie obchodziły mnie widoki. Myślałem o sobie, o pięknej dziewczynie idącej obok mnie, myślałem o nas dwojgu, a potem znowu o sobie samym. Byłem w wieku, kiedy każdy widok, każde uczucie, każda myśl wraca do człowieka jak bumerang. Do tego byłem zakochany. Ta miłość strasznie skomplikowała mi życie. Nie miałem czasu na rozmyślania o krajobrazach.

Teraz jednak właśnie widok łąki powraca we wspomnieniach jako pierwszy. Zapach trawy, lekki chłód wiatru, linia gór, szczekanie psa – to sobie najpierw przypominam, widzę bardzo wyraźnie. Tak wyraźnie, że mam to w zasięgu ręki i wszystkiego mógłbym dotknąć, obwieść palcem kontury. Lecz nie ma tam ludzi. Nikogo. Nie ma Naoko, nie ma też mnie. Gdzie zniknęliśmy? Dlaczego coś takiego jest możliwe? Gdzie podziało się wszystko, co wtedy wydawało mi się tak ważne – Naoko, ja i mój ówczesny świat? Nie mogę sobie nawet od razu przypomnieć jej twarzy. Pozostało mi jedynie tło, sama sceneria, bez aktorów na pierwszym planie.

Oczywiście, jeżeli poświęcę na to trochę czasu, potrafię sobie przypomnieć twarz Naoko. Zaczynam składać w całość elementy – drobna zimna dłoń, proste włosy, gładkie i piękne, kształtne ucho, z maleńkim pieprzykiem tuż poniżej, elegancki płaszcz z wielbłądziej wełny, który nosiła w zimie, jej zwyczaj patrzenia prosto w oczy, kiedy zadawała pytanie, czasami drżący głos (jakby wołała ze szczytu wzgórza w wietrzny dzień) – i nagle wyłania się jej twarz, najpierw z profilu, pewnie dlatego, że zawsze chodziliśmy obok siebie, więc najczęściej patrzyłem na nią z boku. Potem Naoko odwraca się do mnie, uśmiecha się, lekko przechyla głowę i zaczyna mówić, zaglądając mi w oczy, jakby chciała dostrzec małą rybkę śmigającą w wodzie przy kryształowym źródle.

Jednak przywołanie w myślach jej rysów zajmuje dłuższą chwilę. Z biegiem lat ta chwila coraz bardziej się wydłuża. To smutne, lecz prawdziwe. Kiedyś zajmowało mi to pięć sekund, później dziesięć, potem trzydzieści, a teraz trwa całą minutę. Czas ten wydłuża się jak cień o zmierzchu. Prawdopodobnie całe wspomnienie wkrótce rozpłynie się w mroku. Tak, moja pamięć niewątpliwie stopniowo oddala się od miejsca, w którym stała Naoko, tak samo, jak oddala się od miejsca, w którym stałem dawny ja. I tylko ten widok łąki w październiku powraca ciągle jak symboliczna scena filmowa i uparcie atakuje, uderza w jakąś partię mózgu. „Obudź się! – zdaje się mówić. – Jestem tu nadal. Obudź się i zrozum! Zrozum, dlaczego ciągle tu jestem”. To nie boli. Nie ma żadnego bólu. Tylko głuchy dźwięk, rozchodzący się echem po każdym uderzeniu. Ale nawet to zblednie pewnego dnia. Tak jak zbladło wszystko inne. Jednakże w samolocie Lufthansy na lotnisku w Hamburgu seria uderzeń była dłuższa, a ciosy silniejsze niż zwykle. „Obudź się! Zrozum!”. Właśnie dlatego piszę tę książkę. Mam już taki charakter, że aby coś zrozumieć, muszę najpierw spróbować to zapisać.

O czym ona wtedy mówiła?

Wiem – o polnej studni. Nie mam pojęcia, czy taka studnia w ogóle kiedykolwiek istniała. Może to był obraz albo symbol, żyjący tylko w myślach Naoko, jak wszystkie inne myśli, które snuła w tym ponurym okresie. Od kiedy mi o niej opowiedziała, nie potrafiłem już myśleć o tej łące bez studni. Nigdy niewidziana studnia wryła się na stałe w krajobraz i nie dała się od niego oddzielić. Mogę ją opisać w najdrobniejszych szczegółach. Znajduje się dokładnie w miejscu, gdzie kończy się łąka, a zaczyna las – ciemna dziura w ziemi, szeroka na metr, przemyślnie ukryta wśród traw. Nie otacza jej płot ani nawet kamienny krąg. Po prostu dziura. Wyłożono ją kamieniami. Smagane deszczem i wiatrem dziwnie zbielały, tu i tam popękały, poodpadały. W jakąś szczelinę wślizgnęła się mała zielona jaszczurka. Można było pochylić się i zajrzeć do środka, lecz niczego nie dawało się dostrzec. Wiedziałem jednak, że studnia jest przerażająco głęboka. Jej głębokość przekracza ramy wyobraźni. W środku panuje ciemność, w której skondensowano chyba całą ciemność świata.

– Jest naprawdę, naprawdę głęboka – powiedziała Naoko, dobierając starannie słowa. Czasami mówiła w ten sposób, powoli, szukając odpowiednich słów. – Naprawdę głęboka. Ale nikt nie wie, gdzie jest. Wiadomo tylko, że gdzieś w tej okolicy.

Wsunęła ręce w kieszenie tweedowej marynarki. Uśmiechała się, jakby mówiła: „To prawda!”.

– Wobec tego musi być niewiarygodnie niebezpieczna – odparłem. – Jest gdzieś głęboka studnia, ale nikt nie wie gdzie. Jak ktoś do niej wpadnie, to koniec.

– Pewnie koniec. Aaaaaaa, plusk. I po wszystkim.

– To się w rzeczywistości nie zdarza?

– Od czasu do czasu się zdarza. Może raz na dwa albo trzy lata. Ktoś nagle znika, szukają i szukają, lecz nie mogą znaleźć. I wtedy miejscowi ludzie mówią: „Pewnie wpadł do polnej studni”.

– Niezbyt miła śmierć – powiedziałem.

– Nie, to okropna śmierć – odrzekła Naoko, strzepując z marynarki źdźbło trawy. – Lepiej byłoby chyba złamać kark i od razu umrzeć, przy braku szczęścia spadłoby się, łamiąc tylko nogi. Krzyczałby człowiek ile sił w płucach, ale nikt by nie usłyszał, nikt by go nie znalazł. Po ciele pełzałyby stonogi i pająki, dno studni pokrywałyby kości innych nieszczęśników, byłoby ciemno i wilgotno, a w górze unosiłby się malutki maluteńki krąg światła, jak zimowy księżyc. Umierałby tam człowiek po troszeczku, zupełnie sam.

– Brr, na samą myśl cierpnie mi skóra – powiedziałem. – Ktoś powinien tę studnię znaleźć i ogrodzić.

– Nikt nie umie jej znaleźć. Dlatego nie wolno zbaczać ze ścieżki.

– Nie będę zbaczał.

Naoko wyjęła lewą rękę z kieszeni i ścisnęła moją.

– Nie martw się – powiedziała. – Tobie nic się nie stanie. Możesz tu chodzić, ile chcesz, nawet w ciemności po omacku, a i tak nigdy do niej nie wpadniesz. Ja też nie wpadnę, jeżeli będę się ciebie trzymała.

– Na pewno nie?

– Na pewno!

– Dlaczego jesteś taka pewna?

– Po prostu wiem – powiedziała, mocniej ściskając mnie za rękę. Po chwili milczenia ciągnęła. – Ja się bardzo dobrze znam na takich rzeczach. To nie ma logicznego uzasadnienia, po prostu tak czuję. Na przykład, kiedy tak jak teraz mocno się ciebie trzymam, nie boję się ani trochę. Nic złego ani nic ciemnego nie mogłoby mnie skusić.

– No to prosta sprawa. Wystarczy, żebyś zawsze była blisko mnie.

– Ty… poważnie mówisz?

– Oczywiście, że tak.

Naoko zatrzymała się. Ja też stanąłem. Położyła mi ręce na ramionach i zajrzała uważnie w oczy. W jej ciemnych jak atrament źrenicach tworzyły się przedziwne wirujące wzory. Te piękne oczy długo badały moje serce. Potem wyprostowała się i przytuliła policzek do mojego. To był cudowny ciepły gest, aż mi serce na chwilę zamarło.

– Dziękuję ci – powiedziała.

– Cała przyjemność po mojej stronie.

– Tak bardzo się cieszę, że to powiedziałeś. Naprawdę mnie to cieszy – dodała, uśmiechając się smutno. – Ale to niemożliwe.

– Niemożliwe? Dlaczego?

– Tak nie wolno. To byłoby okropne. To… – urwała i ruszyła przed siebie. Byłem pewien, że najróżniejsze myśli kłębią się w jej głowie, więc nie chcąc przeszkadzać, szedłem obok w milczeniu.

– To byłoby niewłaściwe, niewłaściwe i dla ciebie, i dla mnie – powiedziała po długiej przerwie.

– Jak to niewłaściwe? – zapytałem cicho.

– Nie rozumiesz? To po prostu niemożliwe, żeby jedna osoba pilnowała drugiej przez cały czas. Przypuśćmy, że się pobierzemy. Zacząłbyś pracować. Kto by mnie strzegł, kiedy ty byłbyś w pracy? Kto by się mną zajmował, kiedy pojechałbyś w podróż służbową? Przez całe życie byłabym do ciebie przyklejona? Przecież to niesprawiedliwe. Jaki to byłby związek? Wcześniej czy później miałbyś dosyć. Zastanawiałbyś się: co ja robię ze swoim życiem? Dlaczego spędzam je, niańcząc tę kobietę? Nie zniosłabym tego. To nie rozwiązałoby żadnego z moich problemów.

– Przecież te problemy nie będą trwały przez całe twoje życie – powiedziałem, kładąc jej rękę na plecach. – Kiedyś się skończą, wtedy zastanowimy się na nowo, jak żyć dalej, co dalej robić? Może to ty będziesz musiała mi wtedy pomóc. Moje życie to nie ciągły bilans zysków i strat. Jeżeli mnie potrzebujesz, pozwól sobie pomóc. Dlaczego nie? Dlaczego jesteś taka nieugięta? Odpręż się. Jesteś tak spięta, zawsze spodziewasz się najgorszego. Odpręż się, a zobaczysz, że będzie ci lżej.

– Jak możesz mówić coś takiego? – zapytała przerażająco beznamiętnie.

Słysząc jej ton, pomyślałem, że powiedziałem coś, czego nie powinienem.

– Jak możesz? – mówiła ze wzrokiem wbitym w ziemię. – Przecież sama wiem, że jeżeli się odprężę, będzie mi lżej. Jaki sens ma mówienie mi tego? Lecz jeżeli teraz się odprężę, rozsypię się na kawałki. Zawsze tak żyłam i nie umiem żyć inaczej. Jeżeli odprężę się choć na sekundę, nie będzie już powrotu. Rozsypię się na kawałki, a te kawałki rozsieją się po całym świecie. Dlaczego tego nie rozumiesz? Jak możesz mówić o opiece nade mną, skoro tego nie rozumiesz?

Milczałem.

– Mam w głowie zamęt; znacznie większy niż myślisz. Ciemny, zimny zamęt… Słuchaj, dlaczego właściwie poszedłeś ze mną do łóżka? Dlaczego nie zostawiłeś mnie w spokoju?

Szliśmy akurat przez sosnowy las pogrążony w absolutnej ciszy. Ścieżkę pokrywały wysuszone cykady, zmarłe pod koniec lata. Chrzęściły nam pod nogami, gdy szliśmy powoli z wzrokiem wbitym w ziemię, jakbyśmy czegoś szukali.

– Przepraszam – powiedziała, ściskając mnie delikatnie za ramię. Potem kilka razy potrząsnęła głową. – Nie chciałam cię zranić. Nie przejmuj się tym, co powiedziałam. Naprawdę przepraszam. Byłam po prostu zła na siebie.

– Myślę, że cię jeszcze tak naprawdę nie rozumiem. Nie jestem zbyt bystry, potrzebuję trochę czasu, aby pojąć pewne rzeczy. Ale jeżeli tylko będę miał czas, wszystko dokładnie przemyślę i wtedy nikt na świecie nie będzie cię tak dobrze rozumiał jak ja.

Zatrzymaliśmy się i wsłuchaliśmy w ciszę. Czubkiem buta przewracałem martwe cykady i sosnowe szyszki, patrzyłem na prześwitujące pomiędzy gałęziami niebo. Naoko włożyła ręce do kieszeni marynarki i pogrążyła się w myślach.

– Watanabe, czy ty mnie kochasz?

– Oczywiście – odpowiedziałem.

– W takim razie spełnisz dwie moje prośby?

– Nawet trzy.

Naoko zaśmiała się i pokręciła głową.

– Dwie. Wystarczy dwie. Po pierwsze chcę, żebyś zrozumiał, jak jestem ci wdzięczna, że przyjechałeś mnie odwiedzić. Bardzo się cieszę, to dla mnie… prawdziwy ratunek. Naprawdę, nawet jeżeli tego nie widać.

– Przyjadę znowu. A druga?

– Chcę, żebyś o mnie pamiętał. Będziesz zawsze pamiętał, że była taka dziewczyna? Że stała koło ciebie tak jak teraz?

– Oczywiście, że zawsze będę pamiętał – odpowiedziałem.

Ruszyła przed siebie w milczeniu. Jesienne światło prześwitywało pomiędzy gałązkami i tańczyło jej na ramionach. Znowu zaszczekał pies, wydawało się, że jest teraz bliżej nas. Naoko wdrapała się na niewielkie wzniesienie, wyszła z lasu i zaczęła szybkim krokiem schodzić po łagodnym zboczu. Ja byłem dwa, trzy kroki za nią.

– Chodź tu bliżej. W tej okolicy może być studnia – zawołałem z tyłu.

Naoko zatrzymała się, uśmiechnęła, wzięła mnie pod rękę. Resztę drogi pokonaliśmy, idąc ramię w ramię.

– Naprawdę nigdy mnie nie zapomnisz? – zapytała cicho, nieomal szeptem.

– Nigdy cię nie zapomnę – odpowiedziałem. – Nie mógłbym cię zapomnieć.

Niemniej wspomnienia niewątpliwie bledną, wiele rzeczy już zapomniałem. Kiedy tak zapisuję te ulotne obrazy, od czasu do czasu ogarnia mnie wielki niepokój. Myślę, że być może zapomniałem już o czymś najważniejszym. Czy gdzieś w mojej pamięci jest jakieś mroczne miejsce, taka przestrzeń, gdzie gromadzą się wspomnienia i wszystkie zmieniają w miękką, błotnistą papkę?

W każdym razie to wszystko, co mam, toteż chcąc uchronić w sercu te niekompletne wspomnienia, blade i dalej blednące z każdą chwilą, piszę z taką desperacją i łapczywością, z jaką głodny człowiek wysysa szpik z kości, bo nie pozostało już nic innego. Nie mam innego sposobu, żeby dotrzymać obietnicy danej Naoko.

Dawniej, kiedy byłem jeszcze młody, a te wspomnienia świeże, kilka razy próbowałem zabrać się do pisania o niej, lecz wówczas nie mogłem się zdobyć nawet na jedną linijkę. Wiedziałem dobrze, że jeżeli tylko znajdę pierwszych parę słów, reszta prawdopodobnie sama się napisze, lecz te pierwsze słowa się nie pojawiały. Wszystko było zbyt świeże, nie wiedziałem, z której strony się do tego zabrać. Podobnie jest ze zbyt dokładną mapą: czasami do niczego się nie przydaje. Ale teraz rozumiem. W niedoskonałe słowa można ubrać jedynie niedoskonałe wspomnienia i niedoskonałe myśli. Im bardziej bledną wspomnienia, tym lepiej rozumiem Naoko. Teraz zrozumiałem też wreszcie powód, dla którego poprosiła: „Nie zapomnij mnie”. Oczywiście Naoko wiedziała. Wiedziała, że kiedyś moje wspomnienia o niej zbledną. Dlatego właśnie prosiła: „Nigdy mnie nie zapomnij. Pamiętaj, że była taka dziewczyna”.

Na tę myśl zrobiło mi się niewypowiedzianie smutno. Naoko nigdy mnie nie kochała.

2

Bardzo dawno, ale nie więcej niż dwadzieścia lat temu, zamieszkałem w pewnym akademiku. Miałem osiemnaście lat i dopiero zaczynałem studia. Nie wiedziałem nic o Tokio i po raz pierwszy miałem mieszkać z dala od rodziny, toteż rodzice – zaniepokojeni, że sobie nie dam rady – znaleźli ten akademik. Zapewniał wyżywienie i różne udogodnienia, więc sądzili, że nawet ich niedoświadczony osiemnastolatek jakoś tam sobie poradzi. Koszty także odegrały rolę. Akademik kosztował znacznie mniej niż samodzielny pokój. Należało kupić jedynie pościel i lampę. Gdyby to było możliwe, wolałbym wynająć samodzielne mieszkanie i cieszyć się swobodą, jaką dawało, ale wiedziałem, ile rodziców kosztuje moje wpisowe i czesne na prywatnym uniwersytecie, zatem nie miałem prawa się przy tym upierać. A poza tym tak naprawdę było mi wszystko jedno, gdzie mieszkam.

Campus położony był na wzgórzu z widokiem na miasto, na sporym terenie otoczonym betonowym murem. Zaraz za główną bramą rosło ogromne drzewo keyaki[1]. Tak gęste, że stojąc pod nim, nie można było dostrzec nieba. Mówiono, że ma co najmniej sto pięćdziesiąt lat.

Wyłożony betonowymi płytami chodnik wiódł od bramy, zakręcał wokół drzewa i dalej biegł prosto, przecinając dziedziniec. Po obu stronach dziedzińca stały równolegle do siebie dwa betonowe budynki. Były spore, z wieloma oknami, sprawiały wrażenie bloków przerobionych na więzienie albo więzienia zamienionego na budynek mieszkalny, jednak nie wydawały się brudne ani ponure. Z otwartych okien dobiegały dźwięki radia, w każdym wisiała taka sama kremowa zasłonka, w praktycznym kolorze odpornym na płowienie.

Po drugiej stronie dziedzińca, naprzeciw bramy znajdował się główny budynek kompleksu. Był piętrowy, na parterze mieściła się stołówka, łazienki, na piętrze aula i sale, w których można było urządzać grupowe spotkania czy zebrania, oraz nie wiadomo czemu służące pokoje gościnne. Obok głównego stał trzeci budynek z pokojami studenckimi, dwupiętrowy jak pozostałe. Dziedziniec był rozległy, na zielonym trawniku obracały się zraszacze, w kroplach wody odbijały się promienie słońca. Na tyłach głównego budynku znajdowało się boisko do gry w baseball i piłkę nożną oraz sześć kortów tenisowych. Wszystko, czego dusza zapragnie.

Jedyny problem tego miejsca polegał na tym, że było w nim coś podejrzanego. Akademik założyła jakaś bliżej nieokreślona fundacja, na której czele stał facet o skrajnie prawicowym nastawieniu, i polityka prowadzenia akademika – przynajmniej z mojego punktu widzenia – była dziwnie wypaczona. Stawało się to jasne po przeczytaniu regulaminu oraz broszury rozdawanej nowym studentom. „Wychowanie obiecujących kadr dla kraju poprzez doskonalenie podstaw edukacji” – taką ideę głosiła fundacja, w którą wielu finansistów zainwestowało swoje fundusze… Tak to wyglądało oficjalnie, lecz pod podszewką wszystko było jak zwykle niejasne i dwuznaczne. Nikt nie wiedział, jaka jest prawda. Niektórzy mówili, że prowadzenie akademika to sposób na uniknięcie podatków, inni, że to sztuczka obliczona na efekt medialny, a jeszcze inni, że pod pretekstem budowy akademika popełniono szwindel i zdobyto teren o doskonałej lokalizacji. Ktoś twierdził też, że korzenie tej sprawy sięgają znacznie, znacznie głębiej. Zgodnie z jego teorią celem założycieli było stworzenie w świecie finansjery sekretnej kliki składającej się z wychowanków akademika. Jedno było pewne: w akademiku istniał elitarny klub uprzywilejowanych studentów. Nie wiedziałem nic dokładnie, ale podobno kilka razy w miesiącu urządzali spotkania naukowe z udziałem założycieli i jeżeli zostało się członkiem tego klubu, nie trzeba było się martwić o przyszłe zatrudnienie. Nie potrafię ocenić, które z tych teorii miały pokrycie w rzeczywistości, lecz łączyło je jedno: każda opierała się na założeniu, że „to wszystko jest mocno podejrzane”.

W każdym razie spędziłem w tym podejrzanym akademiku dwa lata – od wiosny sześćdziesiątego ósmego do wiosny siedemdziesiątego roku[2]. Naprawdę nie umiem odpowiedzieć, dlaczego mieszkałem tam tak długo. Może dlatego, że w codziennym życiu to, czy akademik jest prawicowy, lewicowy czy jakikolwiek inny, nie miało dla mnie większego znaczenia.

Dzień zaczynał się od uroczystego podniesienia flagi. Oczywiście grali hymn narodowy. Jedno nie obędzie się bez drugiego, tak samo jak nie może być wiadomości sportowych bez meczu. Maszt stał na samym środku dziedzińca, był widoczny z okien każdego z trzech budynków.

Kierownik wschodniego – czyli mojego – skrzydła, wysoki mężczyzna koło sześćdziesiątki, o przenikliwym spojrzeniu, był odpowiedzialny za podnoszenie flagi. Szczeciniaste włosy przyprószyła siwizna, na spalonej słońcem szyi widniała długa szrama. Mówiono, że jest absolwentem Akademii Wojskowej Nakano[3], ale nikt nie wiedział tego na pewno. W podnoszeniu flagi asystował mu pewien student. Nikt go nie znał. Był po wojskowemu ostrzyżony na rekruta i zawsze nosił granatowy studencki mundur. Nie wiedziałem, jak się nazywa ani w którym pokoju mieszka, nigdy nie widziałem go w stołówce ani w łazienkach. Nawet nie jestem pewien, czy był studentem, chociaż wydaje mi się, że musiał być, skoro nosił mundur. W przeciwieństwie do Akademii Nakano, Mundur był niski, grubawy i blady. Ta nieprzyjemna para codziennie o szóstej rano wciągała na maszt flagę państwową.

Przez pierwsze tygodnie często wstawałem specjalnie o szóstej, by obserwować ten patriotyczny rytuał, ponieważ miał urok nowości. Ci dwaj pojawiali się na dziedzińcu prawie jednocześnie z sygnałem radiowym o godzinie szóstej. Mundur miał na sobie oczywiście mundur i czarne skórzane buty, a Akademia Nakano krótką kurtkę oraz białe tenisówki. Mundur niósł płaskie drewniane pudełko, Akademia Nakano dzierżył przenośny magnetofon Sony. Ustawiał go na podmurówce masztu. Mundur otwierał pudełko, w którym leżała starannie złożona flaga. Z szacunkiem przekazywał ją Akademii Nakano, a ten przymocowywał ją do liny na maszcie. Wtedy Mundur naciskał przycisk.

Rozlegał się hymn.

„Niech nam cesarz króluje…” – flaga wędrowała do góry. Przy „dopóki małe kamyczki nie staną się potężnymi skałami…” docierała do połowy masztu, a kiedy zaczynało się „pokrytymi mchem” – osiągała szczyt. Ci dwaj stali sztywno na baczność z oczami zwróconymi na flagę. W pogodne wietrzne dni był to niezły widok.

Opuszczanie flagi o zmierzchu odbywało się z takim samym ceremoniałem, tylko w odwrotnej kolejności. Zjeżdżała z masztu i wracała na swoje miejsce do pudełka. Flaga narodowa nie powiewa w nocy.

Nie wiedziałem, dlaczego musi być wieczorem opuszczana. Po zmierzchu państwo nadal istniało, wiele osób pracowało całą noc – budowniczowie dróg, taksówkarze i hostessy w barach, strażacy, nocni stróże; wydawało mi się nie w porządku, że tym ludziom odmawia się opieki flagi. A może to nie było takie ważne i w rzeczywistości nie obchodziło nikogo oprócz mnie? Mnie zresztą też tak naprawdę nie obchodziło. Po prostu czasem przychodziło mi to do głowy.

Studenci pierwszego i drugiego roku z zasady byli umieszczani w pokojach dwuosobowych, trzeciego i czwartego – w pojedynczych. Pokoje dwuosobowe były długie i wąskie, około dziesięciometrowe. Każdy miał okno w aluminiowych ramach, dwa biurka, ustawione tak, że studenci mogli się uczyć, siedząc do siebie plecami. Na lewo od drzwi stało piętrowe metalowe łóżko. Meble wchodzące w skład wyposażenia były bardzo solidne i proste: prócz łóżka i biurek znajdowały się w pokojach po dwie szafki, mały stolik, kilka wbudowanych półek. Nawet wyjątkowo życzliwie nastawiony obserwator nie mógłby nazwać tego zestawu pięknym. Na półkach tłoczyły się radia tranzystorowe, czajniki, maszynki elektryczne, rozpuszczalna kawa, herbata w torebkach i cukier w kostkach, garnki i proste zestawy naczyń, a także suszarki do włosów. Na ścianach wisiały fotografie nagich dziewczyn wycięte z pism dla mężczyzn albo kradzione plakaty filmów pornograficznych. Pewien chłopak miał zdjęcie kopulujących świń, ale to był wyjątek na tle nagich kobiet, gwiazdek muzyki pop czy aktorek. Półki na książki nad biurkami zawierały podręczniki, słowniki i powieści.

W tych męskich pokojach panował przerażający brud. Spleśniałe skórki mandarynek przyklejone do dna koszy na śmieci, puste puszki używane jako popielniczki, w nich góry petów – kiedy zaczynały się tlić, były gaszone kawą lub piwem i tak stały, wydzielając duszący, kwaśny odór. Wszystkie naczynia oblepiała gruba czarna warstwa brudu i różne niezidentyfikowane fragmenty pożywienia, podłogi zaśmiecały torebki po zupach, puste puszki po piwie oraz różne pokrywki. Nikomu nigdy nie przyszło do głowy, żeby pozamiatać, zebrać i wyrzucić do kosza na śmieci. Najlżejszy powiew wiatru unosił tumany kurzu. We wszystkich pokojach strasznie śmierdziało. Zapachy różniły się nieco między sobą, lecz ich komponenty były takie same: pot, zapach niemytych ciał i śmieci. Brudne ubrania wrzucano pod łóżka, gdzie zalegały, tworząc sterty; wietrzeniem materaców nikt się nie przejmował, więc przepocone wydzielały smród nie do wytrzymania. Teraz, po latach, dziwię się, że nie wybuchały tam zabójcze epidemie.

Mój pokój, przeciwnie, był higieniczny jak kostnica. Na podłodze ani pyłku, na oknie ani plamki, materace wietrzone co tydzień, wszystkie ołówki ustawione w specjalnym stojaku, nawet zasłony prane raz na miesiąc. Mój współlokator był nieomal patologicznie schludny. Kiedy powiedziałem innym, że „on nawet zasłony pierze”, nikt nie chciał mi wierzyć. Nie wiedzieli, że można je prać. Uważali je raczej za stały element okna. „Ten facet jest nienormalny” – mówili. Wkrótce zaczęto go nazywać Hitlerowiec albo Komandos.

Nie mieliśmy w pokoju nawet zdjęć dziewczyn z magazynów. Nie, my mieliśmy fotografie kanału w Amsterdamie. Powiesiłem kiedyś zdjęcie nagiej dziewczyny, ale mój współlokator je zdjął. „Wiesz, Watanabe, nie ppprzepadam za takimi rzeczami” – powiedział i wkrótce pojawiło się zdjęcie kanału. Nie zależało mi specjalnie na nagiej dziewczynie, więc nie protestowałem. „Co to jest?” – taka była zwykła reakcja na zdjęcie Amsterdamu, ilekroć któryś z kolegów wchodził do pokoju. „Komandos masturbuje się, patrząc na to” – mówiłem. To miał być dowcip, lecz wszyscy od razu uwierzyli, aż sam zacząłem powoli tak myśleć.

Wszyscy mi współczuli, że Komandos trafił mi się jako współlokator, ale szczerze mówiąc, nie bardzo mi to przeszkadzało. Nie czepiał się, dopóki utrzymywałem porządek wokół siebie, i właściwie było mi z nim wygodnie. On wszystko sprzątał, on dbał o wietrzenie pościeli, on wyrzucał śmieci. Pociągał nosem i sugerował mi kąpiel, jeżeli przez kilka dni byłem zbyt zajęty, żeby się umyć. Przypominał, że niedługo czas iść do fryzjera albo przyciąć włosy w nosie. Jedyne, co mi przeszkadzało, to opary środków owadobójczych, które rozpylał w dużych ilościach, gdy zobaczył w pokoju jakiegokolwiek robaczka; wtedy musiałem się ewakuować do sąsiedniego pokoju.

Komandos studiował geografię na państwowym uniwersytecie. Kiedy spotkaliśmy się po raz pierwszy, powiedział:

– Studiuję mmmapy.

– Lubisz mapy? – spytałem.

– Uhm. Kiedy skończę uniwersytet, będę pracował w Instytucie Geodezji i Kartografii i będę robił mmmapy.

Po raz kolejny zrobiło na mnie wrażenie jak różnorodne marzenia i cele, podsuwa niektórym życie. To była jedna z pierwszych rzeczy, jaka zrobiła na mnie wrażenie po przyjeździe do Tokio. Rzeczywiście społeczeństwo potrzebowało kilku osób – chyba niezbyt wielu – które byłyby zainteresowane tworzeniem map, a wręcz pasjonowały się tym. Dziwne jednakże, że ktoś chcący pracować w Instytucie Geodezji i Kartografii jąka się zawsze przy słowie „mapa”. Komandos czasem się jąkał, a czasem nie, lecz przy słowie „mapa” – zawsze.

– A co-cco ty masz zamiar studiować? – zapytał.

– Dramat – powiedziałem.

– Będziecie wystawiać sztuki?

– Nie, tylko czytać i analizować. Racine, Ionesco, Szekspir i tak dalej.

Powiedział, że słyszał o Szekspirze, o innych nie. Sam niewiele o nich wiedziałem, znałem tylko nazwiska z listy lektur.

– Ale w każdym razie lubisz teatr? – zapytał.

– Niezbyt – odparłem.

Moja odpowiedź zakłopotała go, a kiedy był zmieszany, bardziej się jąkał. Poczułem się winny.

– Było mi wszystko jedno – wytłumaczyłem. – Mogłem wybrać etnografię albo historię Dalekiego Wschodu. Przypadkiem wybrałem dramat. To wszystko. – Jednak takie wyjaśnienie oczywiście go nie przekonało.

– Nie rozumiem – powiedział i wyglądał, jakby rzeczywiście nie rozumiał. – Ja lubię mmmapy i dlatego ssstudiuję mmmapy. Specjalnie przyjechałem do Tokio na uniwersytet i ro-rrodzice za to płacą. Ale w twoim przypadku jest inaczej…

Mówił bardziej sensownie niż ja, więc zrezygnowałem z dalszego wyjaśniania. Potem ciągnąc zapałki, wylosowaliśmy łóżka. Jemu przypadło górne, mnie dolne.

Komandos zawsze ubierał się tak samo: biała koszula, czarne spodnie, granatowy sweter. Był wysoki, ostrzyżony na rekruta, miał wystające kości policzkowe. Idąc na uczelnię, wkładał mundur studencki, do tego miał czarną teczkę i buty. Wyglądał jak typowy prawicowy studencik i również z tego powodu zdobył przezwisko Komandos, ale w rzeczywistości polityka była mu całkowicie obojętna. Podobno nosił mundur, bo nie chciał sobie zawracać głowy wyborem ubrań. To, co go interesowało, to zmiany linii brzegowej albo ukończenie budowy nowego tunelu kolejowego. Nic poza tym. Kiedy zaczynał mówić na ten temat, jąkając się i stękając, rozwodził się przez godzinę albo dwie i nie przestał, dopóki nie uciekłem albo nie usnąłem.

Wstawał codziennie o szóstej rano na dźwięk hymnu jak na dźwięk budzika – jednak ostentacyjny rytuał wciągania flagi na maszt do czegoś się przydawał! Komandos ubierał się, szedł do łazienki i się mył – trwało to całą wieczność. Czasami miałem wrażenie, że chyba wyjmuje zęby po jednym i myje każdy z osobna. Wracał do pokoju, gwałtownie strzepywał ręcznik i wieszał go na grzejniku, aby wysechł, odkładał szczotkę do zębów i mydło na półkę. Potem włączał radio i zabierał się do porannej gimnastyki.

Miałem zwyczaj czytania do późna i spania do ósmej, więc zdarzało się, że choć szurał nogami po pokoju i ćwiczył, pozostawałem w stanie błogiej nieświadomości – aż do chwili, kiedy w radiowej gimnastyce zaczynały się podskoki. Wtedy się budziłem. Nie miałem innego wyjścia. Podskakiwał wysoko i od tego trzęsło się całe łóżko. Znosiłem to przez trzy dni, bo powiedziano nam, że życie we wspólnocie wymaga pewnych wyrzeczeń, lecz czwartego dnia rano nie wytrzymałem.

– Przepraszam, ale czy nie mógłbyś robić gimnastyki na dachu? – zapytałem ostro. – Nie mogę spać.

– Przecież jest już szósta trzydzieści – odrzekł zaskoczony.

– Tak, wiem, że jest szósta trzydzieści. O szóstej trzydzieści jeszcze śpię. Nie wiem, jak ci to wytłumaczyć, ale według mnie tak powinno być.

– Nie mogę na dachu. Ktoś z trzeciego piętra mógłby mieć pretensję. Tutaj jesteśmy nad magazynem i nikt nic nie powie.

– No to idź na dziedziniec. Na trawnik.

– Tam też nie mogę. Mmmoje radio to nie tranzystor, musi być podłączone do pprądu. A bez mmmuzyki nie mogę się gimnastykować.

Rzeczywiście miał bardzo stare radio, a mój tranzystor odbierał tylko stacje UKF z muzyką. O rany, pomyślałem.

– Dobra, pójdźmy na kompromis – powiedziałem. – Ćwicz sobie, ale bez tego skakania. To robi straszny hałas. Co ty na to?

– Ssskakania? Jakiego skakania?

– Skakanie to skakanie. Podskoki, hop, hop.

– Ależ ja nie robię żadnych podskoków!

Zaczynała mnie boleć głowa. Byłem gotów się poddać, lecz skoro już zacząłem, chciałem, żeby zrozumiał, o co mi chodzi. Wstałem z łóżka i nucąc melodię porannej gimnastyki radiowej stacji NHK, zacząłem podskakiwać.

– Widzisz, o tym mówię.

– Tttak, rzeczywiście. Nigdy nie zzzwróciłem uwagi.

– No właśnie – powiedziałem, siadając na brzegu łóżka. – Po prostu opuść tę część. Resztę zniosę. Przestań skakać i daj mi spać.

– To niemożliwe – odparł po prostu. – Nie mogę niczego opuścić. Robię to samo codziennie od dziesięciu lat i ja-jjak raz zacznę, automatycznie wykonuję cały zestaw. Jeżeli coś opuszczę, nnnie będę w stanie nic dalej zrobić.

Nie odezwałem się. Cóż mogłem jeszcze powiedzieć? Najprościej byłoby pod jego nieobecność wyrzucić to piekielne radio przez okno, ale wiedziałem, że to byłby koniec świata. Komandos niezwykle cenił wszystko, co posiadał. Uśmiechnął się, kiedy zobaczył, że siedzę na łóżku i nie mogę wykrztusić ani słowa. Spróbował mnie pocieszyć: – Wwwatanabe, a może byś po prostu poćwiczył ze mną?

I wyszedł na śniadanie.

Naoko chichotała, kiedy opowiadałem jej o Komandosie i jego porannej gimnastyce. Nie uważałem tej historii za szczególnie zabawną, ale pod koniec sam się zaśmiewałem. Cieszyłem się, bo od dawna nie widziałem jej roześmianej twarzy, choć zaraz znów spoważniała.

Wysiedliśmy z pociągu w Yotsuya i szliśmy groblą wzdłuż torów w kierunku Ichigaya. Była połowa maja, niedzielne popołudnie. W południe ustała mżawka, trwająca z przerwami przez całe rano, a nisko wiszące ponure chmury deszczowe zniknęły przegnane południowym wiatrem. Świeżo zazielenione liście wiśni poruszały się na wietrze, błyszcząc w promieniach słońca, które grzało już jak na początku lata. Ludzie pozdejmowali swetry i marynarki i mieli je zarzucone albo przewieszone przez ramię. Wszyscy wyglądali na szczęśliwych w ciepłym słońcu niedzielnego popołudnia. Młody człowiek grający w tenisa na korcie po drugiej stronie grobli zdjął koszulkę i w samych spodenkach wymachiwał rakietą. Jedynymi osobami, do których letni blask zdawał się jeszcze nie docierać, były siedzące na ławce dwie zakonnice w zimowych habitach, ale i one wyglądały na zadowolone z pogawędki w słońcu.

Piętnaście minut spaceru i byłem tak spocony, że zdjąłem grubą bawełnianą koszulę i zostałem w samym podkoszulku. Naoko podwinęła do łokci rękawy jasnoszarej bluzy. Bluza ładnie wypłowiała, z całą pewnością wskutek wielokrotnego prania. Miałem wrażenie, że widziałem ją już w tym stroju dawno temu, ale nie pamiętałem dokładnie kiedy i gdzie. W tamtych czasach nie pamiętałem zbyt wielu szczegółów związanych z Naoko. – Jak ci się podoba życie w grupie? – spytała. – Przyjemnie jest mieszkać z innymi ludźmi?

– Nie wiem, to dopiero niewiele ponad miesiąc, ale myślę, że nie jest tak źle. Na pewno da się wytrzymać.

Zatrzymała się przy ulicznym zdroju, wypiła łyk, otarła usta białą chusteczką, którą wyjęła z kieszeni spodni. Potem pochyliła się i starannie zawiązała na nowo sznurowadła.

– Czy myślisz, że ja też bym mogła?

– Co? Żyć w grupie?

– Uhm.

– Myślę, że to kwestia nastawienia. Wiele rzeczy człowieka denerwuje: wymagają przestrzegania regulaminu, niektórzy idioci się stawiają, współlokator zaczyna o szóstej gimnastykę, ale jeżeli się pomyśli, że wszędzie jest coś nie tak, to można się specjalnie nie przejmować. Jeżeli pomyśleć, że nie ma człowiek innego wyjścia, to da się żyć. Tak to wygląda.

– Pewnie tak – przytaknęła. Wyglądało na to, że nad czymś się zastanawia. Potem spojrzała mi w oczy, jakby przyglądała się badawczo czemuś niezwykłemu. Spostrzegłem, że jej oczy są nieprawdopodobnie przejrzyste, tak przejrzyste, że na ich widok serce mi mocniej zabiło. Do tej pory tego nie zauważyłem. Właściwie nigdy nie miałem okazji zajrzeć jej w oczy. Po raz pierwszy w ogóle szliśmy gdzieś we dwójkę i tak długo rozmawialiśmy.

– Czy myślisz o zamieszkaniu w akademiku? – zapytałem.

– Nie, nie, wcale nie – odpowiedziała. – Zastanawiam się tylko, jak wygląda takie wspólne życie. I po prostu… – Wyglądało na to, że bezskutecznie próbuje znaleźć odpowiednie słowo czy wyrażenie. Westchnęła i spuściła wzrok. – Och, nie wiem. Nieważne.

Tak się skończyła ta rozmowa. Naoko szła dalej w tym samym kierunku, a ja tuż za nią.

Minął prawie rok od chwili, kiedy widziałem ją ostatni raz. Od tamtego czasu bardzo zeszczuplała i zmieniła się nie do poznania. Znikły niegdyś pulchne, tak charakterystyczne, policzki, szyja wysmuklała. Lecz Naoko bynajmniej nie sprawiała wrażenia kościstej czy chorobliwie wychudzonej: zeszczuplała niejako naturalnie i spokojnie; jakby kryjąc się przez pewien czas w długiej i wąskiej przestrzeni, sama zrobiła się długa i wąska. I znacznie ładniejsza, niż ją pamiętałem. Chciałem jej to powiedzieć, ale nie umiałem znaleźć odpowiednich słów, więc milczałem.

Nie planowaliśmy tego spotkania, po prostu wpadliśmy na siebie w pociągu linii Chūō[4]. Ona wybierała się do kina, ja jechałem do księgarni w dzielnicy Kanda – w obu przypadkach nic pilnego. Powiedziała, żebyśmy wysiedli, a akurat dojeżdżaliśmy do Yotsuya. Nie mieliśmy właściwie niczego do omówienia i kompletnie nie rozumiałem, dlaczego to proponuje. Nigdy nie mieliśmy sobie zbyt wiele do powiedzenia.

Wyszliśmy ze stacji i Naoko ruszyła przed siebie, nie mówiąc, dokąd się kieruje. Nie było rady – szedłem za nią. Przez cały czas trzymałem się o metr w tyle. Mogłem zmniejszyć dystans pomiędzy nami, ale jakoś się wahałem. Szedłem więc oddalony o metr, patrząc na jej plecy i czarne proste włosy. Wpięła w nie dużą brązową spinkę, a kiedy ruszała głową, widać było małe białe ucho. Od czasu do czasu odwracała się i coś do mnie mówiła. Bywało, że umiałem odpowiedzieć, ale zdarzało się też, że nie miałem pojęcia, jak się odnieść do tego, co mówi. Czasami nie mogłem dosłyszeć jej słów, lecz miałem wrażenie, że jest jej obojętne, czy słyszę, czy nie. Mówiła, co miała do powiedzenia, odwracała się i znów ruszała przed siebie. A co za różnica, myślałem, jest ładny dzień na przechadzkę.

Lecz jak na przechadzkę Naoko maszerowała zbyt zdecydowanie. Skręciła w prawo na wysokości Iidabashi, doszła do fosy, przecięła skrzyżowanie w Jinbōchō, wspięła się na wzgórze Ochanomizu i wyszła w Hongō. Stamtąd skierowała się wzdłuż linii tramwajowej do Komagome. To była nie byle jaka trasa. Kiedy dotarliśmy do Komagome, słońce zachodziło i zbliżał się spokojny wiosenny wieczór.

– Gdzie jesteśmy? – spytała Naoko, jakby dopiero ocknęła się z zamyślenia.

– W Komagome – odpowiedziałem. – Nie wiedziałaś? Zatoczyliśmy duży łuk.

– Dlaczego tu przyszliśmy?

– To ty tu przyszłaś. Ja tylko szedłem za tobą.

Poszliśmy do restauracji w pobliżu dworca, w której podawano potrawy z makaronem gryczanym, i zjedliśmy niewielki posiłek. Spragniony napiłem się piwa. Od momentu, w którym złożyliśmy zamówienie, do chwili, kiedy skończyliśmy jeść, żadne z nas nie powiedziało ani słowa. Ja byłem wykończony całym tym chodzeniem, a ona siedziała po prostu z rękami złożonymi na stole, znowu się nad czymś zastanawiając. W wiadomościach telewizyjnych podano, że wszystkie tereny rekreacyjne były dziś zatłoczone. A my właśnie przeszliśmy z Yotsuya do Komagome – pomyślałem sobie.

– Masz niezłą kondycję – odezwałem się, kiedy zjadłem makaron.

– Dziwi cię to?

– Uhm.

– W gimnazjum biegałam na długich dystansach, na dziesięć i piętnaście kilometrów. Poza tym tata lubił góry i od dzieciństwa zabierał mnie w niedziele na piesze wędrówki. Pamiętasz? Zaraz za naszym domem są już góry. I dlatego mam silne nogi.

– Nie widać tego po tobie.

– Wiem. Wszyscy myślą, że jestem delikatną dziewczynką. Pozory mylą – powiedziała i po chwili dołożyła do tego uśmiech.

– Przykro mi, ale jestem zupełnie wykończony.

– Och, przepraszam! Ciągałam cię za sobą przez cały dzień.

– Cieszę się, że mieliśmy okazję porozmawiać. Nigdy wcześniej tego nie robiliśmy tylko we dwoje – powiedziałem, bezskutecznie usiłując sobie uzmysłowić, o czym rozmawialiśmy.

Naoko bawiła się popielniczką na stole.

– Wiesz, gdybyś mógł… To znaczy: gdyby ci to nie sprawiło kłopotu… Czy myślisz, że moglibyśmy się znowu zobaczyć? Wiem oczywiście, że nie mam prawa o to prosić.

– Nie masz prawa? – powtórzyłem zdziwiony. – Jak to nie masz prawa?

Zarumieniła się. Pewnie za bardzo się zdziwiłem.

– Nie umiem tego wytłumaczyć – powiedziała, jakby się usprawiedliwiając. Podciągnęła rękawy bluzy powyżej łokci. W świetle lampy drobne włoski na jej przedramieniu zabarwiły się pięknym złotym kolorem. – Nie chciałam powiedzieć „prawa”. Chciałam to inaczej wyrazić.

Oparła łokcie na stole i wpatrywała się w kalendarz wiszący na ścianie, jakby miała nadzieję znaleźć tam właściwe słowa. Nie udało się. Westchnęła, zamknęła oczy i dotknęła spinki we włosach.

– Nie przejmuj się – odparłem. – Myślę, że wiem, o co chodzi, ale też nie wiem, jak to wyrazić.

– Nie umiem wyrazić tego, co bym chciała – ciągnęła Naoko. – Ostatnio ciągle tak jest. Staram się coś powiedzieć, ale do głowy przychodzą mi tylko nieodpowiednie słowa albo całkowicie różne od tych, które mam na myśli. Próbuję sama się poprawić, lecz wychodzi tylko gorzej. Tracę wątek. Tak jakbym była rozszczepiona na dwie i sama ze sobą bawiła się w berka. Pośrodku jest wielki słup i gonimy się wokół niego. Tamta druga ja zawsze zna właściwe słowa, lecz ta ja nigdy nie może tej drugiej złapać.

Podniosła głowę i spojrzała mi w oczy.

– Czy coś z tego rozumiesz?

– Do pewnego stopnia każdy czuje coś takiego – odrzekłem. – Próbuje się wyrazić siebie, lecz nie można znaleźć odpowiednich sformułowań i człowiek się irytuje.

Wyglądała na rozczarowaną moimi słowami.

– Nie, to także nie to – podsumowała bez dalszych wyjaśnień.

– W każdym razie chętnie cię znowu zobaczę – powiedziałem. – W niedzielę mam zawsze czas i nic nie robię, a spacery są zdrowe.

Wsiedliśmy do pociągu linii Yamanote[5], Naoko przesiadła się w Shinjuku[6] w linię Chūō. Mieszkała w niewielkim mieszkaniu w Kokubunji.

– Powiedz – zwróciła się do mnie, kiedy się rozstawaliśmy. – Czy mówię teraz inaczej niż dawniej?

– Zdaje mi się, że trochę inaczej – powiedziałem. – Ale nie jestem pewien, co się zmieniło. Szczerze mówiąc, nie pamiętam, żebyśmy dużo rozmawiali, chociaż często się widywaliśmy.

– Masz rację – przyznała Naoko. – Czy mogę do ciebie zadzwonić w sobotę?

– Oczywiście. Będę czekał.

Poznałem Naoko wiosną w drugiej klasie liceum. Ona też była w drugiej klasie, chodziła do ekskluzywnej szkoły dla dziewcząt prowadzonej przez zakonnice. Była to szkoła tak ekskluzywna, że przesadna nauka nie należała tam do dobrego tonu.

Miałem bliskiego przyjaciela imieniem Kizuki (właściwie zamiast „bliskiego” powinienem powiedzieć: jedynego), Naoko była jego dziewczyną. Znali się nieomal od kołyski, przez całe życie mieszkali zaledwie dwieście metrów od siebie.

Jak w przypadku większości par znających się od wczesnego dzieciństwa, ich związek był bardzo otwarty i nie zależało im na tym, żeby zawsze być tylko we dwoje. Ciągle się nawzajem odwiedzali, każde z nich czasami jadało obiady albo grywało w madżonga w domu drugiego.

Kilka razy byliśmy na podwójnej randce: Naoko przyprowadzała koleżankę z klasy i we czwórkę szliśmy do zoo, na basen albo do kina. Lecz szczerze mówiąc, koleżanki Naoko, choć urocze, były dla mnie trochę zbyt wyrafinowane.

Gustowałem raczej w nieco bardziej nieokrzesanych dziewczynach ze swojej państwowej szkoły, z którymi znacznie łatwiej się rozmawiało. Zupełnie nie mogłem zrozumieć, co dzieje się w ślicznych główkach panienek przyprowadzanych przez Naoko. Sądzę, że one pewnie nie rozumiały mnie.

Kizuki przestał więc aranżować podwójne randki i od tej pory zaczęliśmy się spotykać we trójkę – wybieraliśmy się gdzieś razem albo gadaliśmy. Kizuki, Naoko i ja. Właściwie może się to wydawać dziwne, ale okazało się najlepszym rozwiązaniem, bo we trójkę czuliśmy się najswobodniej. Kiedy pojawiała się czwarta osoba, atmosfera robiła się trochę sztuczna. We trójkę byliśmy jak w telewizyjnym talk-show: ja – gościem, Kizuki – utalentowanym gospodarzem programu, a Naoko – asystentką. On zawsze stanowił ośrodek zainteresowania. Nie da się ukryć, że potrafił być sarkastyczny i wiele osób uważało go za aroganta, ale z natury był życzliwy i sprawiedliwy. Kiedy byliśmy w trójkę, poświęcał mi tyle samo uwagi, co Naoko, dowcipkował, dbał o to, żeby nikomu się nie nudziło. Jeżeli któreś z nas długo milczało, przenosił uwagę na tę osobę i umiejętnie wciągał do rozmowy. Patrząc z boku, można by pomyśleć, że to niełatwe, lecz jemu zdawało się przychodzić bez trudu. Miał umiejętność szybkiego wyczuwania zmian atmosfery i potrafił się do nich dostosować. Posiadał również rzadki talent wyławiania czegoś interesującego nawet z banalnej wypowiedzi drugiej osoby. Dlatego kiedy z nim rozmawiałem, miałem wrażenie, że jestem niezwykle interesującym człowiekiem prowadzącym niezwykle interesujące życie.

Nie był zbyt towarzyski. Poza mną nie miał w szkole przyjaciół. Nie pojmowałem, czemu ktoś tak inteligentny i biegły w sztuce konwersacji nie wykorzystuje swego talentu na szerszej niwie, lecz wystarcza mu skupienie się na małym świecie naszej trójki. A do tego nie mogłem zrozumieć, dlaczego wybrał właśnie mnie na swojego przyjaciela. Byłem nierzucającym się w oczy, zwyczajnym chłopakiem, który lubił czytać książki i słuchać muzyki, nie było we mnie nic, co mogłoby zwrócić uwagę kogoś takiego jak Kizuki. Ale mimo wszystko od razu się zaprzyjaźniliśmy. Jego ojciec był dentystą znanym z dużych umiejętności i wysokich cen.

– Może poszlibyśmy na podwójną randkę w tę niedzielę? Moja dziewczyna chodzi do żeńskiej szkoły i przyprowadzi dla ciebie jakąś ładną koleżankę – zaproponował, gdy tylko się poznaliśmy. Zgodziłem się i tak spotkałem Naoko.

Spędzaliśmy we trójkę dużo czasu, lecz gdy Kizuki wychodził z pokoju i zostawałem sam z Naoko, nie potrafiliśmy ze sobą rozmawiać, bo właściwie nie mieliśmy o czym. Prawdę mówiąc, nie mieliśmy ani jednego wspólnego tematu. Dlatego nie było rady: bez słowa popijaliśmy wodę, przestawialiśmy przedmioty na stole i czekaliśmy na powrót Kizukiego. Kiedy wracał, rozmowa znowu się rozkręcała. Naoko nie była specjalnie gadatliwa, ja też jestem raczej typem, który woli słuchać, niż mówić, dlatego zostając z nią sam na sam, czułem się trochę niezręcznie. Nie znaczy to, że się nie lubiliśmy, po prostu nie rozmawialiśmy.

Potem spotkaliśmy się tylko raz, w kawiarni, zaledwie dwa tygodnie po pogrzebie Kizukiego, z powodu jakiejś drobnej sprawy. Po jej załatwieniu znów nie mieliśmy o czym mówić. Poruszyłem kilka tematów, lecz za każdym razem rozmowa utykała w martwym punkcie. Do tego w tonie Naoko było coś opryskliwego. Wyglądało na to, że ma do mnie pretensję, lecz nie wiedziałem o co. Rozstaliśmy się i nie widzieliśmy się ani razu aż do chwili, kiedy po roku nieoczekiwanie wpadliśmy na siebie w pociągu linii Chūō.

Być może Naoko była na mnie zła, bo to ja, nie ona, ostatni rozmawiałem z Kizukim. Pewnie nie wypada tak mówić, lecz wydaje mi się, że ją rozumiem. Gdyby to było możliwe, zamieniłbym się z nią. Ale ostatecznie co się stało, to się nie odstanie, i mogę sobie myśleć, co chcę, a i tak nic nie poradzę.

Było miłe majowe popołudnie, kiedy Kizuki, kończąc obiad w stołówce, zaproponował, żebyśmy zwiali ze szkoły i poszli pograć w bilard. Ponieważ mnie też nie chciało się iść na popołudniowe lekcje, wymknęliśmy się, powoli powędrowaliśmy w dół, w stronę portu, i weszliśmy do salonu bilardowego. Tam rozegraliśmy cztery partyjki. Kiedy łatwo wygrałem pierwszą, on nagle poważnie zabrał się do gry i wygrał trzy pozostałe. Zgodnie z umową, jako przegrany zapłaciłem za stół. W trakcie gry Kizuki ani razu nie zażartował. To było bardzo nietypowe. Po bilardzie zapaliliśmy.

– Dzisiaj byłeś poważny jak nigdy, co jest? – zapytałem.

– Dzisiaj nie chciałem przegrać – odpowiedział z uśmiechem.

Tej nocy umarł w swoim garażu. Przymocował do rury wydechowej hondy N360 gumowy wąż, drugi koniec wsadził do samochodu, zakleił szpary w oknach, potem włączył silnik. Nie wiem, po jakim czasie umarł. Kiedy rodzice wrócili do domu po wizycie u chorego krewnego i chcąc wstawić samochód, otworzyli garaż – już nie żył. Radio było włączone, za wycieraczką tkwił kwitek za benzynę.

Nie zostawił listu pożegnalnego. Nikomu nie przychodził do głowy żaden motyw samobójstwa. Zostałem wezwany na policję i przesłuchany, bo widziałem go ostatni. Powiedziałem oficerowi śledczemu, że nic nie wskazywało na to, iż Kizuki planuje coś podobnego. Zachowywał się tak samo jak zwykle. Policjant nie miał chyba zbyt dobrego zdania ani o mnie, ani o Kizukim. Prawdopodobnie nie widział nic dziwnego w fakcie, że chłopak, który ucieka z lekcji, żeby pograć w bilard, popełnia samobójstwo. W gazecie zamieszczono krótką wzmiankę i to wszystko. Czerwona honda N360 została sprzedana. Na jego ławce w klasie przez jakiś czas stały białe kwiaty.

Przez dziesięć miesięcy od śmierci Kizukiego do końca szkoły średniej nie mogłem sobie znaleźć miejsca. Zaprzyjaźniłem się z pewną dziewczyną, sypiałem z nią, ale nie trwało to nawet sześć miesięcy. Nie wzbudziła we mnie prawdziwego uczucia. Wybrałem uczelnię w Tokio, na którą mogłem się dostać bez większego wysiłku, zdałem egzaminy i bez specjalnego zainteresowania wstąpiłem na uniwersytet. Dziewczyna prosiła, żebym nie jechał do Tokio, ale ja bardzo chciałem oddalić się od Kobe. Chciałem zacząć nowe życie w miejscu, gdzie nikogo nie znam.

– Przespałeś się ze mną i teraz ci wszystko jedno, co ze mną będzie – powiedziała, płacząc.

– Nie o to chodzi – broniłem się. Ja tylko chciałem koniecznie znaleźć się daleko od tego miasta, lecz ona nie rozumiała. Więc rozstaliśmy się. W superekspresie mknącym do Tokio przypominałem sobie, co było w niej dobre i wyjątkowe, żałowałem, że tak strasznie ją potraktowałem, ale nie mogłem już tego naprawić, toteż postanowiłem o niej zapomnieć.

Dotarłem do Tokio, zamieszkałem w akademiku i zacząłem nowe życie. Pozostawało mi tylko jedno: nie zastanawiać się nad wszystkim tak poważnie, zachować odpowiedni dystans – tylko tyle. Postanowiłem całkowicie wymazać z pamięci zielony filc bilardowego stołu, czerwoną hondę N360 i białe kwiaty na szkolnej ławce. A także dym wznoszący się ku górze z wysokiego komina krematorium, ciężki, bezkształtny przycisk do papieru w policyjnym pokoju przesłuchań i inne takie rzeczy. Na początku wyglądało na to, że wszystko idzie dobrze. Lecz choć starałem się zapomnieć, zostało we mnie coś nieokreślonego, jakby gruda stwardniałego powietrza. Z biegiem czasu zaczęła przybierać wyraźny kształt. Mogłem go wyrazić słowami. A były one następujące:

Śmierć nie jest przeciwieństwem życia, a jego częścią.

Brzmi to jak banał, ale wtedy jeszcze nie wiedziałem, że tę grudę powietrza można zamienić w słowa. W przycisku do papieru, w czterech czerwonych i białych kulach ułożonych na bilardowym stole kryła się śmierć. A my żyliśmy, wciągając ją w płuca jak drobiny kurzu.

Do tego czasu uważałem śmierć za niezależny byt, całkowicie odrębny od życia. Innymi słowy: „Śmierć z pewnością kiedyś nas czeka. Ale jednocześnie do tego czasu nie może nas dotknąć”. Zdawało mi się, że to wyjątkowo normalny i logiczny sposób myślenia. Życie jest po tej stronie, śmierć po tamtej. Ja jestem po tej stronie, po tamtej stronie mnie nie ma.

Jednak noc śmierci Kizukiego stała się granicą, za którą nie potrafiłem już tak prosto pojmować śmierci (a zarazem życia). Śmierć nie jest przeciwieństwem życia, noszę ją w sobie od urodzenia i choćbym nie wiem jak się starał, nie uda mi się o tym zapomnieć, ponieważ śmierć, która zabrała siedemnastoletniego Kizukiego w majową noc, w tym samym momencie zabrała i mnie.

Tej wiosny, kiedy miałem osiemnaście lat, żyłem, czując w sobie tę grudę powietrza. Równocześnie starałem się nie być zbyt poważny. Miałem niejasne wrażenie, że bycie poważnym niekoniecznie oznacza zbliżenie się do prawdy. Jednocześnie nie da się ukryć, że śmierć jest rzeczą poważną. Uwięziony w tym przytłaczającym paradoksie dreptałem w miejscu. Teraz wydaje mi się, że był to bardzo dziwny okres mego życia. W samym jego środku wszystko obracało się wokół śmierci.

* * *

koniec darmowego fragmentuzapraszamy do zakupu pełnej wersji

[1] Drzewo keyaki – Zelkova serrata, drzewo o bogatym listowiu, czasem osiąga 30 metrów wysokości.

[2] Rok akademicki w Japonii trwa od kwietnia do lutego.

[3] Akademia Wojskowa Nakano – istniejąca od 1938 roku szkoła, która kształciła przyszłych pracowników wywiadu.

[4] Linia kolejowa biegnąca ze wschodu na zachód przez centrum Tokio.

[5] Linia kolejowa okrążająca centralną część Tokio.

[6] Shinjuku – jedna z głównych dzielnic Tokio.

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA

ul. Sienna 73

00-833 Warszawa

tel. +4822 6211775

e-mail: [email protected]

Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl

Wersja elektroniczna: MAGRAF sp.j., Bydgoszcz