82,00 zł
Chińska transformacja - Pakiet 2 książki
1) Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje
WIELKI RENESANS to rewelacyjne studium na temat Quo Vadis Sina? Bogdan Góralczyk prezentuje motywy i aspiracje przywódców Chin w dążeniu do odzyskania „niekwestionowanej i należnej” pozycji pierwszego mocarstwa globu. Wnikliwie omawia ich strategię i taktykę z określeniem głównych symbolicznych jej etapów: 2021, 2035 i docelowego osiągnięcia celu w 2049r. Wyjątkową wartością są niezwykle bogate oryginalne źródła chińskie. Są one przedmiotem głębokiej, krytycznej analizy tego wybitnego politologa i sinologa, potrafiącego trafnie odczytać wieloznaczny sens słów, pojęć i określeń powszechnie tam używanych. Atutem tej pracy jest konfrontacja prezentowanych chińskich ocen z opiniami najwybitniejszych światowych badaczy. Cechą całego wywodu jest obiektywizm. Jestem głęboko przekonany, że ta książka stanie się wydarzeniem. Wróżę jej międzynarodowy rozgłos. Zachęcam, aby stała się „obowiązkową lekturą” dla komentatorów i badaczy współczesnych Chin
Jan Rowiński, emerytowany profesor UW (2002-2013). Absolwent Uniwersytetu Pekińskiego i Instytutu Dyplomatycznego ChRL. Długoletni pracownik MSZ i PISM. W Chinach spędził 16 lat. Redaktor zbiorów dokumentów i materiałów polityki zagranicznej i wewnętrznej ChRL. Autor licznych publikacji w językach polskim, chińskim, angielskim i rosyjskim
Opowieść o chińskim sukcesie, jakiej jeszcze nie było: Góralczyk przebija się przez mury propagandy i warstwy ogranych schematów, pokazując wewnętrzne kulisy przemian, wątpliwości, paradoksy i kręte ścieżki decyzyjne chińskich elit władzy. Tym przekrojowym opracowaniem, opartym przede wszystkim na nieznanych szeroko źródłach chińskich, zadaje cios nie tylko miernej publicystyce, ale i całemu pokoleniu badaczy Chin współczesnych. No bo co jeszcze można dodać do takiej analizy?
dr Marcin Jacoby, sinolog, autor Chin bez makijażu
Bogdan Góralczyk, jeden z najlepszych europejskich sinologów, przyzwyczaił nas już do rzadkiej wśród akademików umiejętności łączenia pogłębionej wiedzy z przystępnością stylu, ale największą zaletą tej monumentalnej pracy jest imponująca perspektywa badawcza – świadoma, naukowa obserwacja Chin od pierwszego pobytu w nich zaraz po śmierci Mao do dziś. Autor ma więc rzadkie kompetencje, by należycie ocenić politykę Chin i czyni to w najlepszy możliwy sposób: patrząc na Państwo Środka od wewnątrz, przez pryzmat chińskich idiomów, kategorii oraz idei przy jednocześnie bardzo europejskim podejściu krytycznym. Jeżeli chce się spróbować zrozumieć Chiny i pojąć implikacje zamierzonego powrotu Państwa Środka do wiodącej roli na świecie, trzeba przeczytać tę książkę.
dr Michał Lubina, Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ, autor m.in. Niedźwiedź w cieniu smoka. Rosja–Chiny 1991–2014
Bogdan Góralczyk – politolog, sinolog, dyplomata, publicysta. Profesor w Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego (od 2016 r. dyrektor). Od pierwszej wizyty w Chinach w 1976 r. obserwator i analityk zmian dokonujących się w Państwie Środka oraz w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej (Tajlandia i Birma – Mjanma, gdzie był ambasadorem), śledzonych metodycznie podczas licznych wyjazdów studyjnych. Prezentowana książka stanowi podsumowanie wiedzy na ten temat i ukazuje się w czterdziestą rocznicę zainicjowania chińskiego programu reform, któremu Autor świadomie towarzyszył.
Inne zainteresowania badawcze: procesy, zmiany i kryzysy na terenie UE, ze specjalnym uwzględnieniem regionu Europy Środkowej i Węgier (z uwagi na znajomość języka i długoletnią służbę dyplomatyczną w tym kraju); kształtujący się nowy ład światowy i wpływ nań ze strony wschodzących rynków.
2) Chiny w okresie transformacji
Książka jest analizą procesu odrodzenia i modernizacji Chin. Stanowi próbę odpowiedzi na pytania o źródła i następstwa tego procesu, także w wymiarze ogólnoświatowym.
Odrodzenie i modernizacja Chin są jednym z najważniejszych fenomenów współczesności. Sukces lub niepowodzenie Chińczyków nie tylko w znacznym stopniu zaważy na ich przyszłości, lecz także wpłynie na bieg historii świata w XXI wieku. Gdzie tkwią źródła metamorfozy ostatniego ćwierćwiecza po tragicznych doświadczeniach Rewolucji Kulturalnej? Jaki jest charakter i specyfika procesu reform i otwarcia na świat zewnętrzny, zapoczątkowanego przed 28 laty przez Deng Xiaopinga? Na czym polega tajemnica dotychczasowego sukcesu Chin? Jakie są główne zagrożenia? W swojej książce Andrzej Bolesta podejmuje te zagadnienia, nie unikając odpowiedzi na trudne pytania. Nie używa przy tym tak typowej dla omawiania tematyki chińskiej alternatywy: czarne-białe. Jego wywód jest logiczny, rzeczowy, oparty na rzetelnej wiedzy, zdobywanej także w Chinach. Książka ta jest bardzo potrzebna w zrozumieniu tego, co dzieje się dzisiaj w przeżywającym drugą młodość starożytnym Państwie Środka.
Prof. dr hab. Jan Rowiński, Uniwersytet Warszawski
Książka Andrzeja Bolesty jest pierwszą na rynku pozycją, która przybliży polskiemu czytelnikowi istotę obecnych przemian w Chinach. Autor porusza w niej ważne kwestie reform systemowych i polityki rozwojowej, działań umożliwiających Chińskiej Republice Ludowej rozwój społeczno-gospodarczy.
J. E. Yuan Guisen, Ambasador Chińskiej Republiki Ludowej w Polsce
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi lub dowolnej aplikacji obsługującej format:
Liczba stron: 1200
Andrzej Bolesta Bogdan Góralczyk
CHIŃSKA TRANSFORMACJA
Pakiet 2 książki
WARSZAWA 2021
CHINY W OKRESIE TRANSFORMACJI
Redakcja: WŁADYSŁAW ŻAKOWSKI
Opracowanie i wykonanie map: JAROSŁAW TALACHA
Projekt okładki: AB OVO Studio Reklamy; www.abovo.promo.pl
Skład i łamanie: Illustris Fotoserwis
Autorem zdjęć na okładce jest Alan Rappeport http://www.alanrappeport.com
Książka dofinansowana przez Komitet Badań Naukowych
WIELKI RENESANS. CHIŃSKA TRANSFORMACJA I JEJ KONSEKWENCJE
Recenzja naukowa: prof. UW dr hab. Jan Rowiński (emeritus)
Konsultacja sinologiczna: dr Marcin Jacoby
Redakcja i korekta: ADK MEDIA
Skład i łamanie: ROCH Wojciech Ochocki
Projekt okładki: Barbara Ćwik
Na okładce wykorzystano zdjęcia autorstwa Krystyny Żurek-Góralczyk
Publikacja dofinansowana ze środków Prorektora ds. naukowych oraz Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego
Utworzenie pakietu:
http://www.gigaproject.pl/epuby
Copyright by Wydawnictwo Akademickie DIALOG 2021
ISBN pakietu:
ISBN (ePub) 978-83-8002-992-7
ISBN (Mobi) 978-83-8002-993-4
Wydawnictwo Akademickie DIALOG
00–112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./fax 022 620 87 03
e–mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl
Mojej żonie Drussilli, mojej mamie Jadwidze i mojemu synowi Zacharemu książkę tę dedykuję
OD AUTORA
Od prawie trzydziestu lat chińska gospodarka rozwija się w imponującym tempie. Wzrost gospodarczy oscyluje w granich 10% rocznie, co dla wielu państw rozwijających się i posocjalistycznej transformacji jest wynikiem nieosiągalnym. Zachwytu nie powinny jednakże budzić jedynie rozmiary wzrostu, a fakt, że ma on charakter długookresowy i stabilny, i gwarantuje Chinom sukcesywne, acz rozłożone na dziesięciolecia, nadrabianie zaległości rozwojowych, nie tylko wobec innych krajów rozwijających się, ale także państw rozwiniętych.
Dzięki odpowiedniej polityce rozwojowej i reformom systemu gospodarczego Chiny nie należą już do krajów najuboższych, a standard życia mieszkańców Państwa Środka dynamicznie się podnosi. Postępuje ekonomiczna ekspansja Chin na arenie międzynarodowej, a ChRL staje się bardzo istotnym ogniwem globalnej gospodarki.
Biorąc pod uwagę fakt, że Chiny są nie tylko krajem rozwijającym się, ale także państwem posocjalistycznej transformacji, powodzenie przemian społeczno-gospodarczych tym bardziej zasługuje na uznanie. Zdecydowana bowiem większość państw socjalistycznych, wstępując na drogę reform, odnotowała załamanie gospodarcze, czasami niewielkie, jak miało to miejsce w przypadku Słowenii, Czech czy Polski, czasami zatrważająco wielkie, jak w przypadku Mołdawii czy Ukrainy. Chiny tymczasem nie odnotowały negatywnego wzrostu gospodarczego.
Rozwój społeczno-gospodarczy, a w rezultacie postęp cywilizacyjny Chin budzi jednakże liczne kontrowersje. Wielu analityków krytykuje brak odważnych reform politycznych. Niektórzy ekonomiści przekonują, że chińska gospodarka to olbrzym na glinianych nogach, a słabe podstawy instytucjonalne oraz niestabilny system finansowy powodują, że dalszy dynamiczny rozwój Chin stoi pod znakiem zapytania.
Niewątpliwie chińska droga transformacji systemowej nie jest tylko i wyłącznie pasmem sukcesów, a problemy gospodarcze, społeczne i inne związane z reformami systemowymi są proporcjonalne do wielkości Państwa Środka. Debata dotycząca chińskiej transformacji ma niestety bardzo często zabarwienie ideologiczne, a pewne doktryny polityczne i społeczno-gospodarcze wydają się wpływać na sądy i opinie zarówno przeciwników jak i części zwolenników chińskich reform.
Zadaniem książki Chiny w okresie transformacji jest pokazanie chińskich reform systemowych i polityki rozwojowej na przestrzeni ostatnich 28 lat. Całość została podzielona na sześć rozdziałów. Rozdział pierwszy to analiza różnych modelów posocjalistycznej transformacji. Rodział drugi pokazuje reformy systemowe i politykę rozwojową w Chinach na przykładzie systemu finansowego, będącego niejako krwioobiegiem gospodarki wolnorynkowej; polityki „otwartych drzwi”, polityki inwestycyjnej oraz polityki handlowej, uważanych za siły napędowe chińskiej gospodarki; przemian na terenach niezurbanizowanych, kluczowych dla powodzenia chińskiej transformacji z uwagi na fakt, że wciąż większość obywateli ChRL mieszka na wsi; oraz reform industrialnych. Rozdział trzeci pokazuje dokonania Chin w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego, w tym eliminacji ubóstwa. Część rozdziału poświęcona jest negatywnym skutkom transformacji systemowej. Rodział czwarty przedstawia najważniejsze cechy ustroju politycznego Chin poprzez analizę roli partii komunistycznej, redefinicji pozycji państwa, koncepcję przywództwa oraz reformę administracyjną. Rozdział piąty poświęcony jest przedsiębiorstwom państwowym w Chinach, ich roli w procesie przemian i pozycji w gospodarce. Wiele miejsca zajmuje analiza reformy zarządzania i organizacji chińskich przedsiębiorstw państwowych. Rozdział szósty pokazuje obecny stan chińskiej gospodarki. Jest jednocześnie podsumowaniem całej książki.
Powyższa książka nie mogłaby powstać gdyby nie rady, pomoc, życzliwość i konstruktywna krytyka wielu osób, którym winny jestem podziękowania. Są to: Prof. Grzegorz W. Kołodko (Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz Centrum Badawcze Transformacji Integracji i Globalizacji TIGER), Prof. Gustav Ranis (Uniwersytet Yale), Prof. Justin Yifu Lin (Uniwersytet Pekiński), Prof. Tony Saich (Uniwersytet Harvarda), Prof. Thomas G. Rawski (Uniwersytet w Pittsburghu), Prof. Gary H. Jefferson (Uniwersytet Brandeis), Prof. John Child (Uniwersytet Birmingham), Prof. Jan Rowiński (Uniwersytet Warszawski), J.E. Yuan Guisen (Ambasador ChRL w RP), Yu Ruilin (I Sekretarz Ambasady ChRL w RP), dr Jacek Tomkiewicz (Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz Centrum Badawcze Transformacji Integracji i Globalizacji TIGER), dr Ilan Alon (Rollins College), Bartosz Komasa, Paweł Milewski oraz Piotr Wolfram. Specjalne podziękowania należą się mojej rodzinie, która cierpliwie znosiła fakt, że tak wiele czasu spędzałem prowadząc badania naukowe i pisząc tę książkę.
Andrzej Bolesta
Londyn, czerwiec 2006 r.
Rozdział 2
REFORMY SYSTEMOWE I POLITYKA ROZWOJOWA W CHINACH
Panuje coraz powszechniejsza opinia, że dynamiczny rozwój gospodarczy Chiny zawdzięczają skutecznemu połączeniu polityki rozwojowej i reform systemowych. Na sukces składają się zatem dwa główne elementy – reformy systemu i polityka skierowana na pobudzanie rozwoju gospodarczego. Tymczasem „dobry system sam w sobie nie jest w stanie zastąpić braku dobrej polityki rozwojowej, [a] dobra polityka rozwojowa nie jest w stanie zastąpić złego systemu” (Kołodko 1999: 77).
Wielu ekonomistów wciąż nie dostrzega różnicy pomiędzy reformami systemowymi będącymi w tym przypadku narzędziem transformacji z jednego systemu (np. społeczno-gospodarczego) w drugi, a polityką rozwojową, której celem nie jest transformacja czy też przekształcenia danego sektora gospodarki, a doprowadzenie do szybkiego, zrównoważonego i długookresowego rozwoju gospodarczego, dzięki któremu społeczeństwo będzie żyło i funkcjonowało na coraz wyższym poziomie cywilizacyjnym.
Posocjalistyczna transformacja nie miała polegać jedynie na zmianie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego, ale także – a może przede wszystkim – na wypracowaniu takiego mechanizmu funkcjonowania państwa, dzięki któremu możliwe jest podjęcie realnych prób nadgonienia zacofania cywilizacyjnego wobec państw Zachodu. Polityka rozwojowa jest zatem niejako wpisana w posocjalistyczną transformację i chociażby z tego powodu musi być traktowana jako ważny instrument działania w budowaniu nowej rzeczywistości.
Polityka rozwojowa towarzyszyła działaniom reformatorskim w Chinach od początku okresu przemian, jako że celem nadrzędnym transformacji miał być dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy. W 1987 r. przybrała ona formę trzyetapowej strategii rozwoju, wedle której ostatni etap ma się zakończyć w połowie XXI wieku, kiedy Chiny staną się państwem o średnim dochodzie na mieszkańca w skali świata. W ramach ostatniego planu pięcioletniego (2001–05) realizowano następujące postulaty rozwojowe: utrzymanie wysokiego wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym utrzymaniu tempa reform systemowych; utrzymanie pozytywnych wskaźników w zakresie wymiany międzynarodowej, przy jednoczesnym podnoszeniu konkurencyjności chińskiej gospodarki; tworzenie nowych miejsc pracy z naciskiem na stopniowy transfer siły roboczej z regionów niezurbanizowanych; stałe zwiększanie inwestycji na edukację i badania naukowe.
O ile niesłychanie istotne jest zrozumienie rozdzielności polityki rozwojowej i reform systemowych, o tyle należy pamiętać, że te dwa procesy są wzajemnie zależne i muszą występować wspólnie, jeśli transformacja ma zakończyć się sukcesem, a w jej trakcie nie ma mieć miejsca spadek poziomu życia.
W procesie rozwoju cywilizacyjnego w przypadku państw posocjalistycznej transformacji nie same reformy systemowe, czy też polityka rozwojowa są najważniejsze, a ich odpowiednie połączenie, współdziałanie i symbioza. Te dwa procesy razem determinują rozwój społeczno-gospodarczy.
2.1. Droga przemian rynkowych
Reformy systemowe zainicjowane przez rząd ChRL w 1978 roku miały w pierwszej kolejności polegać, jak to określił You (1998), na „destatyzacji” gospodarki poprzez stopniowe wprowadzenie mechanizmów rynkowych. Polityka taka wiązała się z odseparowaniem rządu od bezpośredniej kontroli nad produkcją i handlem (ChHDR 1999). Jednakże rola państwa, choć mniejsza i zredefiniowana, pozostawała istotna. Deng Xiaoping, głosząc potrzebę przemian rynkowych, dzięki którym Chiny uzyskałyby wysoki wzrost gospodarczy, podkreślał jednocześnie, że liberalizacja gospodarki i polityka „otwartych drzwi” – stopniowego otwierania się chińskiej gospodarki na świat – nie zmienia podstawowych pryncypiów stanowiących ideologiczne fundamenty państwa: przywódczej roli Partii, dyktatury proletariatu, socjalistycznej drogi rozwoju, ideologii leninowskiej, marksistowskiej i maoistowskiej.
Często nie zauważa się znamiennego faktu, że rozpoczęcie reform wiązało się nie tylko ze zmianami systemu społeczno-gospodarczego i tworzeniem nowego środowiska dla stosunków ekonomicznych, ale także – co wydaje się zadaniem na dekady – reorganizacją wzorców zachowań wynikających z tradycji i kultury. Według Le (2003) wyzwaniem stało się zaadoptowanie konfucjanizmu do reguł gospodarki rynkowej; wprowadzeniem zasad bazujących na naukach ścisłych w różnych formach aktywności gospodarczej i pozbycie się administrowania poprzez władzę osobistą (renzhi). W konsekwencji ogólnie znane na Zachodzie zasady ekonomii takie jak: działalność gospodarcza to rodzaj działalności społecznej, której celem jest maksymalizacja zysku; każdy ma prawo osiągać korzyści dla siebie samego; gospodarka rynkowa jest środkiem do osiągnięcia tych celów, w Chinach musiały zostać odkryte na nowo.
Według Guo Rongxing (1999) system gospodarczy Chińskiej Republiki Ludowej przechodził przez sześć etapów.
1. gospodarka centralnie planowana (do 1978 r.),
2. gospodarka głównie centralnie planowana z marginesowymi elementami rynku (1978–84),
3. gospodarka towarowa z elementami centralnego planowania (1984–87),
4. socjalistyczna gospodarka towarowa (1988–89),
5. kombinacja gospodarki centralnie planowanej z gospodarką rynkową (1989–91),
6. socjalistyczna gospodarka rynkowa (od 1992 r.).
Chińska gospodarka od momentu powstania ChRL w 1949 r. do roku 1978 była gospodarką centralnie planowaną, choć jej centralizacja była znacznie mniejsza niż w innych państwach socjalistycznych, głównie z przyczyn zacofania cywilizacyjnego. Centralne planowanie wymagało stworzenia odpowiedniego aparatu sterującego, co dla dużego, w większości rolniczego i zacofanego kraju stanowiło nie lada wyzwanie.