Odpukać w niemalowane książka papierowa

Przesądy stanowią nieodłączny wymiar kultury, z której wyrastamy i pełnią rolę kulturotwórczą. Wiążą się ściśle z utrwalonymi w tradycji zwyczajami i obrzędami, wierzeniami i przekonaniami, także chrześcijańskimi. Są również zacierającym się śladem magii w naszym codziennym życiu. Przesądy w istotny sposób wpłynęły i wpływają na naszą świadomość moralną, dostarczają nam wiedzy o dobru i złu. I wreszcie: są świadectwem ludzkiego doświadczenia.

Przesądy są istotnym komponentem naszych narodowych obyczajów, zwyczajów, rytuałów, wierzeń, świąt. Towarzyszą najważniejszym momentom naszego życia, takim jak zawieranie związków małżeńskich, ciąża, narodziny dziecka, śmierć. W symbolach kultury, które nas zewsząd otaczają, także kryją się przesądy będące formami objaśniania symboli. Trudno wyobrazić sobie istnienie ludowych baśni, bajek i podań czy przysłów bez odwołań do kryjących się w nich przesądów. Jeżeli ktoś myśli, że przesądy są tym, co można i należy wyeliminować z naszego życia, sam ulega przesądom. Te stanowią bowiem nieodłączny wymiar naszego istnienia. Są rodzajem uprzedniej wiedzy, którą posiadamy (choć nikt dokładnie nie może podać jej źródła) i którą wykorzystujemy w naszym codziennym rozumieniu świata, tekstów, kultury, literatury. Bez przesądów świat byłby dla nas niezrozumiały. Przesądy to my, nasz świat, nasze doświadczenie, nasze uczucia, resztki magii, którą w sobie przechowujemy. Przesądy są pożyteczne w konstruowaniu naszej narracyjnej tożsamości, gdyż wzmacniają poczucie wspólnoty i solidarności oraz doświadczenie Święta. W ten sposób mogą stać się orężem w walce z relatywizmem, indywidualizmem, życiem w separacji, życiem pozbawionym sensu.


Michał Januszkiewicz – dr hab. w Zakładzie Semiotyki Literatury UAM w Poznaniu; zajmuje się hermeneutyką, filozofią literatury i filozofią kultury; jest autorem sześciu książek i współredaktorem dwóch książek zbiorowych. Ostatnio wydał: W-koło hermeneutyki literackiej (Warszawa 2007), Horyzonty nihilizmu (Poznań 2009), Kulturo-znawstwo: dyscyplina bez dyscypliny? (współredakcja z Wojciechem J. Bursztą, Warszawa 2010); w druku znajduje się następna książka autorska: Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie. Jest członkiem International Institute for Hermeneutics. Prywatnie kibic „Lecha” i miłośnik Rosji.