Spotkania z Innymi ebook

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011

© Copyright by Przemysław P. Grzybowski (tekst), 2011

© Copyright by Lucyna Fic (ilustracje), 2011

Recenzenci:

dr hab. Alina Szczurek-Boruta, prof. UŚ -

Uniwersytet Śląski w Cieszynie, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji

dr Bassam Aouil, prof. UKW -

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Pedagogiki i Psychologii

Redakcja wydawnicza:

Beata Bednarz

Opracowanie typograficzne i projekt okładki:

Andrzej Augustyński

Na okładce wykorzystano ilustrację Lucyny Fic

Ilustracje:

Lucyna Fic

Publikacja dofinansowana przez Editora Comenius Av. Marcos Vinicius Valle 640, 12-916-420 Braganęa Paulista SP, Brazylia

http://loja.editoracomenius.com.br

ISBN 978-83-7587-888-2

Oficyna Wydawnicza „Impuls”

30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47

www.impulsoficyna.com.pl,

e-mail:[email protected]

Wydanie I, Kraków 2011

Konwersja do formatu EPUB: Virtualo Sp. z o.o.virtualo.eu

Jak korzystać z tej książeczki, czyli uwagi metodyczne dla rodziców i nauczycieli

Zamieszczone w Spotkaniach z Innymi teksty przeznaczone są dla dzieci w wieku od 6 do 10 lat. Mogą służyć rodzinie jako czytanki w domowym zaciszu lub nauczycielom w charakterze pomocy naukowej na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych dla uczniów „zerówki” oraz klas I-III szkół podstawowych. Mają postać krótkich czytanek zakończonych podsumowaniem zawierającym morał.

W czytankach został ukazany pozytywny, wyidealizowany obraz rzeczywistości opisywanej przez Kamilę – małą dziewczynkę, która pod opieką najbliższych (rodziców i dziadka) spotyka różnych ludzi, by w dialogu z nimi odkrywać szeroki świat.

Poznawani przez Kamilę Inni to osoby pod pewnymi względami wyróżniające się z otoczenia, zwykle postrzegane w środowisku jako dziwne, nietypowe i dlatego często będące przedmiotem zainteresowania, tematem plotek bądź nieprawdziwych i krzywdzących opinii stereotypowo powielanych w codziennych rozmowach, programach telewizyjnych, artykułach prasowych itp. Każde dziecko prędzej czy później spotyka Innych. Jego naturalnymi reakcjami są wówczas zdziwienie i stawianie pytań o zaobserwowane fakty.

W kolejnych czytankach Kamila (a wraz z nią czytelnicy) poznaje osoby niepełnosprawne, chore, w zaawansowanym wieku, wywodzące się z obcych narodów i kultur, praktykujące odmienne religie oraz charakteryzujące się różnymi stylami życia i możliwościami rozwoju. Ich sytuacja jest zwykle wynikiem wydarzeń z przeszłości, które ukształtowały ich charakter, poglądy na świat i wpłynęły na zachowanie. Kamila orientuje się, że nie wszyscy ludzie są tacy sami. Z powodu swej odmienności bywają lubiani lub nie, postrzegani jako pozytywni bohaterowie lub „czarne charaktery”. Ich obecność wywołuje przyjemne zaciekawienie albo budzi niepewność, obawy bądź strach.

Kamila szuka odpowiedzi na pytania pojawiające się w momencie spotkania Innych i w trakcie nawiązywania kolejnych relacji z nimi. Stopniowo poznaje warunki, w jakich może kształtować się odmienność, dzięki czemu łatwiej jest jej zrozumieć poznawanych Innych. Zawsze dochodzi do wniosku, że odmienność wyglądu, zachowania czy perspektyw życiowych poszczególnych znajomych, choćby nawet była źle widziana przez niektóre osoby, tak naprawdę jest zwyczajną cechą człowieczeństwa, z którą trzeba sobie radzić każdego dnia.

Kluczowe treści wychowania leżące u podstaw każdej z czytanek to: tolerancja, szacunek dla odmienności oraz przekonanie o konieczności poznania drugiego człowieka, zanim wyda się o nim opinię i zacznie oceniać jego zachowanie. Dzięki opisom spotkań z Innymi oraz zawartym w nich morałom czytanki te uczą, że jeśli nawet jakaś osoba wydaje się pod pewnym względem dziwna, to nie należy jej dyskryminować oraz wykluczać z kręgu znajomych, przyjaciół i krewnych. Trzeba ją dobrze poznać, a zorientowawszy się w jej problemach i potrzebach, podać pomocną dłoń oraz wesprzeć obecnością, rozmową i uśmiechem. Obecność, rozmowa i uśmiech to bowiem wartości, którymi każdy – nawet dziecko – może dzielić się z drugim człowiekiem, zwłaszcza potrzebującym.

Tematyka czytanek może zainteresować także dzieci młodsze. Decyzja o tym, czy są już na tyle rozwinięte, by móc głębiej zapoznać je z przedstawionymi w nich problemami, powinna należeć do rodziców i nauczycieli, którzy obserwując dziecko, analizując jego ciekawość świata i zakres dostępu do informacji dotyczących codzienności osób starszych (np. możliwość oglądania telewizji bez kontroli dorosłych, przysłuchiwania się rozmowom starszego rodzeństwa i rodziców), będą w stanie określić, czy zna już odpowiednie wyrażenia i zagadnienia, interesuje się nimi, pyta o nie, próbuje lepiej zrozumieć itp. Jeśli tak, wówczas można rozpocząć z nim dyskusję, posiłkując się wybraną czytanką.

Spotkania z Innymi mogą stanowić w szkole pomoc naukową w realizacji autorskiego programu wychowania w zakresie edukacji międzykulturowej i obywatelskiej, historycznej i regionalnej. Z każdą czytanką można pracować w odniesieniu do środowiska szkoły – zarówno w skali makro (miejscowości, regionu i kraju), jak i mikro (rodziny, kręgu przyjaciół i znajomych uczniów).

W podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół z dnia 23 grudnia 2008 roku (opublikowanej w Dzienniku Ustaw Nr 4 z 15 stycznia 2009 roku, poz. 17) czytamy:

W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji.

Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji [podkr. – P.P.G].

Zgodnie z wytycznymi ministerialnymi książka może służyć przy realizacji tego założenia jako pomocnicza.

Przed oddaniem książki w ręce dziecka rodzice i nauczyciele powinni też zdecydować, czy potraktować jej treści wybiórczo i stopniowo zapoznawać młodego czytelnika z kolejnymi tematami w odpowiednich odstępach czasu.

Można też pozwolić na czytanie jej „jednym tchem”, pod warunkiem że lekturze każdej czytanki towarzyszyć będą refleksja i dyskusja o jej bohaterach.

Po wspólnej lekturze z dzieckiem wypadałoby je zapytać, czy rozumie treść czytanki i w razie wątpliwości uzupełnić lub wyjaśnić kłopotliwe zagadnienia.

W przeciwnym wypadku dziecko może potraktować bohaterów czytanek nie jako przykłady rzeczywiście istniejących osób, lecz jak fantastyczne postacie, porównywalne z mitologicznymi stworami czy wymyślnymi istotami z kreskówek, których problemy społeczne są równie wydumane.

Podczas dyskusji należy zwracać uwagę dziecka na fakt, że w jego środowisku żyją ludzie bardzo podobni do tych opisanych w czytankach, że prędzej czy później spotka się z nimi i może mieć podobne refleksje jak Kamila. Chodzi o przygotowanie go do kontaktu z odmiennością – także własną, o wsparcie w kształtowaniu postawy pozytywnego zainteresowania sytuacją Innych w różnych okolicznościach i poszukiwania możliwych sposobów nawiązania dialogu, którego efektami będą wzajemne poznanie i tolerancja.

Inni intrygują, często budząc skrajne emocje, uprzedzenia i niechęć.

O niektórych z nich wręcz nie wspomina się przy dzieciach, zaliczając ich życie do sfery tabu zarezerwowanej wyłącznie dla dorosłych. Cóż jednak zrobić, gdy dziecko zaczyna pytać o nich, co jest dowodem, że zauważyło ich istnienie i wzbudziło to jego zainteresowanie? Co zrobić, gdy okazuje się, że w jego oczach Innym jest ktoś spośród jego bliskich? Może też ono samo jest postrzegane jako Inny w swoim środowisku albo uważa się za takiego?

Lektura każdej czytanki oraz przeprowadzona po niej spokojna i rzeczowa dyskusja pozwolą na udzielenie dziecku poważnych i wyczerpujących odpowiedzi na jego pytania o sprawy czasem krępujące nawet dla dorosłych.

Warto podjąć ten wysiłek, by nie zaprzepaścić okazji do rozmowy pod pretekstem czytanki, zanim dowie się ono o czymś w sposób wulgarny, powierzchowny czy ideologiczny na przykład od starszych kolegów, z telewizji, Internetu lub od osób, którym świadomie nie powierzyłoby się trudu wychowania swego dziecka. Niniejsza książeczka może w tym pomóc.

Ideą edukacji międzykulturowej, na której zostały oparte poszczególne czytanki, jest spotkanie Innego – wejście z nim w dialog, zapoznanie się z jego światem, osobiste doświadczenie jego odmienności i zrozumienie, dlaczego jest właśnie taki. Tylko na tej zasadzie niechęć i strach mogą ustąpić miejsca życzliwemu zainteresowaniu i przyjaźni. Tylko dzięki stopniowemu poznawaniu i dążeniu do zrozumienia można odkryć Innego jako człowieka i go pokochać.

Oto zestaw obszarów problemowych, treści wychowania i kategorii pojęciowych powiązanych z czytankami w Spotkaniach z Innymi:

• Spotkanie pierwsze – Poznajemy Kamilę: bogactwo imion, niecodzienne zachowanie, choroba, plotka.

• Spotkanie drugie – Pan Jacek: zróżnicowanie wieku i płci, starość, choroba psychiczna, niecodzienne wygląd i zachowanie, samotność, wojna, obóz koncentracyjny, śmierć, cierpienie pod wpływem wspomnień.

• Spotkanie trzecie – Ciocia Marta: nietypowe wygląd i zachowanie, wykluczenie, samotność, śmierć, choroba psychiczna, depresja, cierpienie pod wpływem wspomnień.

• Spotkanie czwarte – Dawidek: negatywne stereotypy, ksenofobia, dyskryminacja, antysemityzm, wojna, śmierć, Holokaust, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, Marsz Żywych.

• Spotkanie piąte – Babcia Marysia: starość, niecodzienne zachowanie, utrata pamięci, choroba, nietrzymanie moczu, proteza dentystyczna, śmierć, cierpienie pod wpływem wspomnień.

• Spotkanie szóste – Fatima: ksenofobia, różne religie, terroryzm, wykluczenie, dyskryminacja, negatywne stereotypy, manipulacja opinią publiczną, plotka.

• Spotkanie siódme – Pan Pawlak i Katarynka: dom opieki, starość, niepełnosprawność, niecodzienne zachowanie, ubóstwo, samotność, cierpienie pod wpływem wspomnień, choroba psychiczna, paraliż.

• Spotkanie ósme – Pan Krzyś: bezdomność, uzależnienie, alkoholizm, przemoc domowa, niecodzienne zachowanie i wygląd, wykluczenie, negatywne stereotypy, nieprzewidywalność zachowania, samotność.

• Spotkanie dziewiąte – Panie Olga i Teresa: zróżnicowanie płci i stylów życia, związki partnerskie, homofobia, negatywne stereotypy, dyskryminacja kobiet, poniżanie, ucisk, porwania, organizacje pozarządowe, feminizm.

• Spotkanie dziesiąte – Rysiek: nietypowe wygląd i zachowanie, otyłość, rude włosy, okulary, dyskryminacja, wykluczenie, choroba, samotność.

• Spotkanie jedenaste – Daria: niecodzienne wygląd i zachowanie, Cyganie, ubóstwo, głód, kradzież, negatywne stereotypy, uprzedzenia, dyskryminacja, dzieci ulicy.

• Spotkanie dwunaste – Marko i Gabriela: rodzina zastępcza, choroba, głód, krew, HIV/AIDS, negatywne stereotypy, uprzedzenia, dyskryminacja.

• Spotkanie trzynaste – Edyta: bogactwo, samotne rodzicielstwo, rozwód, manipulowanie znajomymi, plotka, samotność.

• Spotkanie czternaste – Robert: niecodzienne wygląd i zachowanie, choroba nowotworowa, śmierć, negatywne stereotypy.

• Spotkanie piętnaste – Marek, Laura i paczki: subkultury młodzieżowe, niecodzienne wygląd i zachowanie, konflikt pokoleń, negatywne stereotypy, przemoc.

• Spotkanie szesnaste – Rodzina Cioci Herty: śmierć, wojna, różne języki i religie, pamięć o przodkach, negatywne stereotypy i uprzedzenia.

• Spotkanie siedemnaste – Kim, Alex i Elina: uchodźcy, wojna, klęska żywiołowa, katastrofa, ubóstwo, rasizm, dyskryminacja, wykluczenie, organizacje pozarządowe, niepełnosprawność, śmierć, cierpienie pod wpływem wspomnień.

Celem zainspirowania rodziców, nauczycieli i najmłodszych czytelników do kolejnych spotkań z Innymi i poszukiwań nowych doświadczeń w dziedzinie edukacji międzykulturowej na końcu książeczki zostały zamieszczone listy lektur i stron internetowych, które umożliwiają zdobycie szerszej wiedzy o zagadnieniach w niej zasygnalizowanych.

Mam