Przesłuchanie -poradnik śledczego - Andrzej Lebiedowicz - ebook

Przesłuchanie -poradnik śledczego ebook

Andrzej Lebiedowicz

3,1

Opis

Proces docierania do prawdy w świecie kłamstw jest zadaniem trudnym i żmudnym. Psychologia sądowa dostarcza szeregu wskazówek jak kłamstwo zdemaskować. Profesjonalny śledczy musi z tych osiągnięć naukowych korzystać, by oprzeć się pokusie sięgnięcia po prymitywne narzędzie, jakim są tortury, które są wielką obrazą dla osiągnięć psychologii sądowej, a jednocześnie stanowią działania bezprawne i wiodą niechybnie ku,,ciemnej stronie mocy”. Jak przesłuchiwać by dotrzeć do prawdy…?

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)
Windows
10
Windows
Phone

Liczba stron: 64

Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
Oceny
3,1 (9 ocen)
3
1
1
2
2
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.

Popularność




Andrzej Lebiedowicz

Przesłuchanie -poradnik śledczego

Tajniki kryminalistyki, kryminologii i prawa karnego — zeszyt (3) 2018

© Andrzej Lebiedowicz, 2018

Proces docierania do prawdy w świecie kłamstw jest zadaniem trudnym i żmudnym. Psychologia sądowa dostarcza szeregu wskazówek jak kłamstwo zdemaskować. Profesjonalny śledczy musi z tych osiągnięć naukowych korzystać, by oprzeć się pokusie sięgnięcia po prymitywne narzędzie, jakim są tortury, które są wielką obrazą dla osiągnięć psychologii sądowej, a jednocześnie stanowią działania bezprawne i wiodą niechybnie ku,,ciemnej stronie mocy”. Jak przesłuchiwać by dotrzeć do prawdy…?

ISBN 978-83-8126-958-2

Książka powstała w inteligentnym systemie wydawniczym Ridero

Zeznanie świadka w postępowaniu karnym

Pomimo dynamicznego rozwoju nauki i techniki, a wraz z nią kryminalistyki, dowody osobowe, a wśród nich świadkowie w dalszym ciągu stanowią najważniejsze źródła informacji o czynie zabronionym. Świadek, w odróżnieniu od podejrzanego (który może kłamać, nie ma obowiązku dostarczania dowodów obciążających) jest zobligowany do złożenia zeznań na żądanie organu procesowego w sposób zapewniający realizację w postępowaniu karnym zasady prawdy materialnej, a więc zarazem szczerych i prawdziwych. Jest to obowiązek nie tylko procesowy, ale także obywatelski, gdyż przyczynia się do budowy społeczeństwa obywatelskiego, opartego o zasady praworządności i legalizmu. Dialog toczący się pomiędzy świadkiem, a przedstawicielami organów wymiaru sprawiedliwości oraz organów ścigania ma doniosłe znaczenie psychologiczne i prawne, gdyż z jednej strony służy do poznania prawdy na dany temat, a z drugiej strony pozwala budować u indagowanego świadomość prawną, a wraz z nią poszanowanie dla norm prawnych, ukazuje mechanizmy funkcjonowania poszczególnych ogniw aparatu,,trzeciej” władzy w procesie stosowania prawa.

Kwestią zeznań świadka zajmuje się psychologia sądowa, która posługuje się specyficzną siatką pojęciową. Już słynny Hans Gross — austriacki sędzia śledczy w pracy pt.,,Kryminalpsychologie”, która ukazała się w 1898 roku, zawarł rozdział poświęcony kwestii zeznań świadków, wraz ze szczególnym uwzględnieniem kwestii możliwości oceny wiarygodności tychże zeznań. (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz).

Przedmiot zeznań przechodzi przez trzy etapy: a) poznawanie określonego wycinka rzeczywistości, na okoliczność którego będzie zeznawał przyszły świadek, b)zapamiętanie materiału przyswojonego sobie w procesie poznania, a następnie przechowanie go w pamięci, c)odtwarzanie zapamiętanego materiału w procesie przesłuchania.

Proces poznawania rzeczywistości odbywa się poprzez zmysłowy odbiór wrażeń oraz czynienie spostrzeżeń, przy czym na płaszczyźnie formułowania zeznań największe znaczenie przypisuje się wrażeniom wzrokowym oraz słuchowym. Warunkiem, by wrażenie zostało odebrane jest to, by wywołujący je bodziec był silny w stopniu dostatecznym.

Spostrzeganie jest to złożony układ procesów, w oparciu o który powstaje u człowieka subiektywny obraz rzeczywistości, który jest nazywany spostrzeżeniem. (Procesy spostrzegania, w: Psychologia, pod red. T. Tomaszewskiego).

Sam proces spostrzegania może przebiegać na dwóch płaszczyznach: a) sensomotorycznej (czuciowo — ruchowej), polegającej na spostrzeganiu pewnych określonych całości przestrzenno- czasowych, jak brył, dźwięków, plam, b) semantyczno — operacyjnej (znaczeniowo — czynnościowej), która polega na spostrzeganiu przedmiotów, osób, rzeczy, zdarzeń, sytuacji. (Procesy spostrzegania, w: Psychologia, pod red. T. Tomaszewskiego).

Istotne znaczenie w procesie komunikacji odgrywa mowa, stanowiąca przedmiot psycholingwistyki, która pełni także funkcję ekspresyjną, pozwala poprzez odpowiedni ton głosu wyrazić emocje towarzyszące przekazowi określonej informacji.

Samo spostrzeganie u człowieka podlega procesom organizacji (porządkowania) oraz selekcji (wyodrębniania), gdyż człowiek nie rejestruje wszystkich bodźców, jakie do niego docierają, a wyłącznie te, które mają dla niego z uwagi na pewne powody znaczenie. Człowiek ma skłonność do wyodrębniania z zespołu wrażeń bodźce, do których przywiązuje wagę. (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz). Spostrzeganie jest uzależnione od doświadczenia podmiotu dokonującego spostrzeżeń, jego zainteresowań, nabytej wiedzy oraz nastawień, zaś przedmiotowa zależność nosi nazwę apercepcji. O jakości spostrzeżeń decyduje także spostrzegawczość, rozumiana jako zdolność do wyróżnienia w podlegającemu postrzeganiu zjawisku lub przedmiocie cech. (Kryminalistyka pod redakcją Jana Widackiego).

Z kolei uwaga jest zdolnością podmiotu do skupiania procesów spostrzeżeniowych na określonym przedmiocie. Uwagę znacząco warunkują cechy osobnicze, zainteresowania, wiek, płeć. Można ją podzielić na: a) uwagę mimowolną — sprowadza się wówczas do koncentracji percepcji przez właściwości bodźców, przez siłę bodźca, która jest niezależna od woli podmiotu, b) uwagę dowolną — polega na koncentracji postrzegania w oparciu o świadomy zamiar oraz wysiłek podmiotu dokonującego poznania. (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz).

Zapamiętywanie w znaczeniu psychologicznym, to nie tylko przyswajanie informacji, ale także jej przechowywanie i odtwarzanie. Zapamiętywanie właściwe polega na przyswajaniu sobie konkretnych informacji i może przebiegać w sposób zarówno zamierzony i uświadomiony (np. w ramach uczenia się), jak też w sposób nieuświadomiony i przypadkowy. Z kolei w ramach kolejnej fazy procesu pamięciowego — przechowywania materiału, dochodzi do nieuchronnego zniekształcania śladów pamięciowych oraz ich zacierania, co obrazuje krzywa zapominania, która na początku gwałtownie spada, by już później obniżać się stopniowo i powoli. Sam proces zapominania rozpoczyna swój bieg już natychmiast po zapamiętaniu. W toku odtwarzania proces ten może przybrać zarówno postać prezentowania przyswojonych informacji, jak też rozpoznawania. Procesem blokującym przypominanie jest tzw. represja, czyli wyparcie. Kwestie, które wzbudzają uczucie lęku lub wstydu są zazwyczaj wypierane do sfery podświadomości. W ramach poruszanych zagadnień zasadnym jest odwołać się dodatkowo do pojęć: reminiscencji, interferencji proaktywnej oraz interferencji retroaktywnej. Reminiscencja określana także potocznie mianem olśnienia, polega na tym, iż osoba nią doświadczona przypomina sobie — bez dodatkowych powtórzeń — materiał, który w przeszłości zapomniała i nie został on odtworzony. Interferencja retroaktywna to obniżenie możliwości przechowywania danego materiału z uwagi na późniejsze przyswojenie sobie jakiegoś innego materiału, zaś interferencja pro aktywna sprowadza się do zmniejszenia się zdolności do przechowania materiału później przyswojonego z powodu uprzedniego przyswojenia innego materiału. (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz). Pamięć może przybrać wymiar: a) p. mechanicznej (niezależnej od rozumienia materiału podlegającego zapamiętywaniu), b) p. logicznej (opierającej się na rozumieniu pojęć oraz terminów pojawiających się na płaszczyźnie materiału zapamiętywanego, rozróżnianiu zachodzących pomiędzy nimi interakcji). Mogą ją charakteryzować takie cechy jak: szybkość zapamiętywania, trwałość, wierność zapamiętywania, gotowość od odtwarzania. (Kryminalistyka pod redakcją Jana Widackiego).

Myślenie jest to łańcuch operacji, z wykorzystaniem którego przetwarzamy informacje, definiowane jako treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach oraz pojęciach. Myślenie jako czynność psychiczna obejmuje różnorodne procesy, takie jak: planowanie, projektowanie, przewidywanie, rozumienie, odkrywanie, wnioskowanie, czy ocenianie. W oparciu o proces myślenia człowiek styka się z rzeczywistością, poznaje ją, kreuje plany oraz projekty, odkrywa, a także tworzy oceny i konkluzje. Myślenie stworzyło: naukę, technikę, architekturę, itp. Tak naprawdę myślenie sprowadza się do przetwarzania informacji. Wyróżniamy dwa rodzaje myślenia: a) m. sensoryczno — motoryczne (myślenie przedmiotowe, konkretne), b) m. pojęciowe (myślenie abstrakcyjne) (J. Kozielecki, Czynność myślenia, w: Psychologia, pod red. T, Tomaszewskiego) Myślenie może przybrać postać analizy lub syntezy, może być produktywne (twórcze, kreatywne) lub reproduktywne (odtwórcze). (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz).

Jeśli zaś chodzi o sam problem wiarygodności zeznań świadka, to można go rozpatrywać poprzez pryzmat czterech hipotez, gdy świadek: a) nie kłamie i nie myli się, b) nie kłamie, ale myli się, c) kłamie, lecz myli się, d) kłamie, ale nie myli się.

Przedmiotowy podział wprowadzony przez matematyka i filozofa Pierrea Laplacea w 1814 roku (zawarty w pacy na temat teorii prawdopodobieństwa), jest aktualny do czasów współczesnych. Najbardziej pożądanym efektem przesłuchania są oczywiście zeznania szczere i prawdziwe. Kluczowym elementem dialogu prowadzonego pomiędzy przesłuchiwanym i przesłuchującym są właściwie zadane, precyzyjne, pytania, jako stymulator komunikacji interpersonalnej. M. Lipczyńska wprowadziła podział pytań na:1) pytania niedozwolone (np. sugerujące odpowiedź), 2) pytania dozwolone, wśród których wyróżniła podgrupy: a) pytań merytorycznych, b) pytań formalnych oraz c) pytań incydentalnych. (M. Lipczyńska, Zdania pytające w praktyce procesu karnego). Z kolei I. Hunter biorąc pod uwagę kwestię konstrukcji pytań stawianych świadkom w powiązaniu z zawartym w nim stopniem naprowadzania, ewentualnie sugestywność zauważył: 1) pytania determinujące, 2) pytania całkowicie rozłączne, 3) pytania częściowo rozłączne, 4) pytania wyczekujące, 5) pytania implikujące, 6) różnego rodzaju pytania konsekutywne, stosowane w celu wzmocnienia sugestii ulokowanej w zdaniu podrzędnym. (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz).

Jednym z największych zagrożeń jakie niesie ze sobą przesłuchanie świadka jest sugestia rozumiana jako poddawanie osobie indagowanej sądów, wpływanie na uczucia, myślenie, wolę, czyny drugiego człowieka, a nawet na spostrzeżenia. Najbardziej podatne na sugestię są dzieci, później sugestywność stale maleje, aż do osiągnięcia starości, kiedy z uwagi na uzależnienie się od otoczenia następuje nawrót skłonności do ulegania wpływom otoczenia. (Ewa Gruza, Mieczysław Goc, Jarosław Moszczyński, Kryminalistyka — czyli rzecz o metodach śledczych.)

Kolejną kwestią wymagającą omówienia jest problematyka metodologii przesłuchań świadków.

Wyróżnia się trzy metody przesłuchania świadków: a) metodę spontanicznej relacji (SR) — w ramach której świadkowi umożliwia się swobodne wypowiedzenie w granicach zakreślonych celem przesłuchania, poprzestając wyłącznie na zadawaniu pytań ogólnych (typu:,,co świadkowi wiadomo w sprawie?”), zaś w oparciu o uzyskany w taki sposób materiał możliwe jest przekonanie się o skali wiedzy świadka na dany temat, rozległości tego zasobu informacji, co pozwoli na dalszym etapie formułować pytania szczegółowe i konkretne, b) metodę pytań ukierunkowanych (PU) — w trakcie której obie strony dialogu procesowego skupiają się na konkretnym fragmencie rekonstruowanego zdarzenia, na tym etapie organ procesowy przejmuje wyraźną inicjatywę, ukierunkowuje przesłuchanie by uzyskać bardziej dokładne dane na temat faktów i okoliczności stanowiących przedmiot jego zainteresowania, c) metodę badania krzyżowego –cross — examination (CE) — stosowaną w krajach anglosaskich, która polega na bezpośrednim zadawaniu pytań osobie przesłuchiwanej, przy wykorzystaniu różnych zabiegów psychologicznych (w ramach których modyfikuje się pytania i zadaje je z dwóch różnych punktów widzenia) ukierunkowanych na wykrycie wszelkich niekonsekwencji w poprzednich zeznaniach świadka. (Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Marek Lubelski, Jan M. Stanik, Leon Tyszkiewicz).

Profesor Hanusek wprowadził podział na pięć etapów przesłuchania: fazę zapoznawczo — orientacyjną, czynności wstępne, etap zeznań spontanicznych, etap pytań szczegółowych i odpowiedzi oraz etap czynności końcowych. (Ewa Gruza, Mieczysław Goc, Jarosław Moszczyński, Kryminalistyka — czyli rzecz o metodach śledczych.)

Psychologia zeznań zakłada, iż najbardziej wartościowym momentem na przeprowadzenie czynności przesłuchania jest okres od 2—3 do 7—8 dni po zdarzeniu. Po tym czasie proces zapominania może w sposób istotny zubożyć wiedzę świadka na temat zdarzenia znajdującego się w zainteresowaniu organów procesowych.

O wiele bardziej bogata jest metodologia przesłuchania podejrzanego. W swoistym pojedynku pomiędzy śledczym, a podejrzanym zastosowanie znaleźć może: metoda kumulatywnego ujawniania dowodów, metoda selektywnego ujawnienia dowodów, metoda perswazji, metoda stymulowania i wykorzystania stanów emocjonalnych, metoda reductio ad absurdum, metoda wykorzystywania informacji o podejrzanym, metoda szczegółowych pytań, metoda wykorzystywania antagonizmów pomiędzy współpodejrzanymi, metoda pytań krzyżowych, metoda ujawnienia motywu. (Ewa Gruza, Mieczysław Goc, Jarosław Moszczyński, Kryminalistyka — czyli rzecz o metodach śledczych.)

Zgodnie z art. 177 §1 kpk każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Przesłuchanie świadka można też przeprowadzić na odległość przy zastosowaniu urządzeń technicznych, które umożliwiają przeprowadzenie tej czynności bez konieczności jednoczesnej obecności w jednym miejscu przesłuchującego i przesłuchiwanego, z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu oraz dźwięku. Kodeks postępowania karnego w art. 177 §2 dopuszcza także przesłuchanie świadka w miejscu jego pobytu, jeżeli nie może się on stawić z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody. Ściśle współgra z nim art. 396 §2 kpk, który zakłada iż sąd może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu wyznaczonemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu, w którego okręgu świadek przebywa, jeśli świadek nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia.