„Project Eagle”. Polscy wywiadowcy w raportach i dokumentach wojennych amerykańskiego Biura Służb Strategicznych - John S. Micgiel - ebook

„Project Eagle”. Polscy wywiadowcy w raportach i dokumentach wojennych amerykańskiego Biura Służb Strategicznych ebook

John S. Micgiel

0,0

Opis

W sierpniu 1942 roku przedstawiciele nowo powołanego do życia przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta Biura Służb Strategicznych (Office of Strategic Services – OSS) nawiązali kontakt z polskimi władzami w Londynie, w wyniku czego powstała Sekcja Polska przy OSS. Dwa lata później, w połowie 1944 roku, członkowie Sekcji Polskiej zaproponowali centrali OSS w Waszyngtonie ściślejszą współpracę, która miała polegać na oddelegowaniu przez Ministerstwo Spraw Wojskowych RP do Sekcji Polskiej OSS kilkudziesięciu niemieckojęzycznych żołnierzy armii polskiej. Głównym celem tej współpracy miała być szpiegowska penetracja zachodnich terenów Trzeciej Rzeszy w celu zbierania informacji strategicznych. Akcja ta otrzymała kryptonim „Project Eagle” i ostatecznie składała się z szesnastu dwuosobowych grup dywersyjnych. To właśnie historia polskich żołnierzy, członków tych grup, oraz ich raporty – spisywane „na gorąco”, w trakcie rozmów z agentami w kilka dni po przejęciu ich przez wojska amerykańskie – są tematem tej książki.

Praca ta w dużej mierze oparta jest na odtajnionych niedawno materiałach archiwalnych OSS, które są przechowywane w Narodowym Archiwum Stanów Zjednoczonych (National Archives and Records Administration).

 

John S. Micgiel urodził się w Stanach Zjednoczonych. Jest historykiem specjalizującym się w najnowszej historii Europy Środkowo-Wschodniej. Ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, gdzie uzyskał stopień doktora. Przez wiele lat był wykładowcą historii i stosunków międzynarodowych na Wydziale Spraw Międzynarodowych Uniwersytetu Columbia, gdzie m.in. pełnił funkcję dyrektora Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Od lat dziewięćdziesiątych związany ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego jako wykładowca i współpracownik. Za wybitne zasługi w rozwijaniu polsko-amerykańskiej współpracy naukowej dr Micgiel został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP.

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)
Windows
10
Windows
Phone

Liczba stron: 322

Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
Oceny
0,0
0
0
0
0
0
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.

Popularność




Mogę tylko powiedzieć, że Armia Stanów Zjednoczonych (United States Forces) miała szczęście współpracować ztak dobrą iwartościową grupą polskich żołnierzy. Przyjmowali przekazywane im instrukcje wprzykładny sposób iich zachowanie przynosi zaszczyt polskiej armii. Potwierdzili oni starą ichwalebną tradycję polskiej armii…1

1 Cytat zraportu pułkownika Josepha Dashera, szefa Sekcji Polskiej OSS wLondynie, datowanego na 16 czerwca 1945 roku, wysłanego do generała Mariana Kukiela, p.o. Ministra Obrony Narodowej RP. NARA, RG 226, Entry 115, Box 47, Folder 18.

Słowo wstępne

Parę miesięcy po rozwiązaniu Biura Służb Strategicznych (Office of Strategic Services– OSS), na podstawie memorandum admirała Williama D. Leahy’ego2 datowanego na 26 lipca 1946 roku, powołano personel zespołu historycznego, którego głównym celem było zebranie wszystkich dokumentów związanych zhistorią, administracją idziałalnością OSS wczasie IIwojny światowej. Większość tych materiałów źródłowych została uporządkowana wteczkach tematycznych ichronologicznych orazwłączona do powstałego w1946 roku zbioru Archiwum OSS. We wrześniu 1947 roku zbiór ten został przekazany do Archiwum Centralnej Agencji Wywiadowczej (Central Intelligence Agency– CIA)3.

Wlistopadzie 1988 roku, wtrakcie badań materiałów archiwalnych wArchiwum Narodowym wWaszyngtonie, związanych tematycznie zmoją pracą doktorską, nieżyjący już archiwista John Taylor zasugerował, abym zainteresował się zbiorami archiwalnymi Biura Służb Strategicznych, aszczególnie materiałami dotyczącymi działalności OSS wLondynie wczasie IIwojny światowej.

Na początku lat osiemdziesiątych William Casey4, ówczesny Dyrektor Centralnej Agencji Wywiadowczej, przekazał do Narodowego Archiwum wWaszyngtonie około 9 mln stron materiałów archiwalnych OSS. Proces rewizji iodtajniania tych materiałów był, iciągle jest, bardzo powolny ido tej pory nieukończony. Pod koniec lat siedemdziesiątych zaczęto powoli zmieniać klasyfikację tajności materiałów archiwalnych OSS, itak m.in. dokumentom, które powstały wwyniku działalności oddziałów Specjalnych Operacji (Special Operations) iTajnego Wywiadu (Secret Intelligence) OSS wLondynie zmieniono w1977 roku klauzulę z„tajne” na „poufne”. Parę lat później, w1984roku, materiały te zostały całkowicie odtajnione iutworzono zbiór dokumentów nazwany „OSS/London: Special Operations Branch and Secret Intelligence Branch War Diaries”5. Rok po odtajnieniu materiały te zostały zmikrofilmowane przez University Publications of America isą przechowywane m.in. wBibliotece Uniwersytetu Columbia.

To właśnie ta kolekcja dokumentów OSS/London, aszczególnie zbiór tzw. raportów zprzesłuchań (interrogation reports) składanych przez agentów po powrocie zmisji, spowodowała, że po prawie trzydziestu latach powróciłem do tematu związanego zamerykańską służbą wywiadowczą wEuropie wczasie IIwojny światowej iwspółpracy tej służby zPolakami wLondynie. Zapoznając się zhistorią tego zbioru, znalazłem również wtomie drugim książki War Report of the OSS (Office of Strategic Services) opracowanej przez Kermita Roosevelta6, oficjalnego historyka OSS, krótką informację opolskich agentach związanych z„Project Eagle”. Informacja ta dotyczyła tylko jednej osoby– Leona Adriana– który, jak się później okazało, był jednym z32polskich agentów zrzuconych na tereny Rzeszy Niemieckiej, członków „Project Eagle”. Wzmianka ta tak mnie zafascynowała, że postanowiłem dowiedzieć się czegoś więcej otym przedsięwzięciu ipowróciłem do badań odtajnionych już wdużym stopniu archiwaliów OSS, aprzechowywanych obecnie wArchiwum Narodowym Stanów Zjednoczonych (National Archives and Records Administration of the United States– NARA) woddziale mieszczącym się wCollege Park, wstanie Maryland. Wtrakcie swych badań archiwalnych wNARA przejrzałem następujące kolekcje związane tematycznie zdziałalnością OSS wLondynie wczasie IIwojny światowej: Akta personalne (Personnel Files) RG 226, Entry 224; Jednostka Usług Strategicznych (Strategic Services Unit– SSU) RG 226, Entry 16 imikrofilmy M153A inastępne numery; Materiały OSS wycofane przez CIA (OSS withrawn files) RG 226, Entry 210; Biuro Historyczne (History Office) RG 226, Entry 99; Akta OSS, RG 226, Entry 115 ikolekcję zdjęć, RG 226– FPL, Box 1.

Kiedy pisałem tę książkę, moją intencją było zapoznanie czytelnika, poprzez raporty iinne dokumenty OSS, zdziałalnością wywiadowczą 32młodych Polaków, członków „Project Eagle”, szkolonych przez Amerykanów iPolaków wSzkocji oraz Anglii izrzuconych pod koniec wojny na tereny niemieckie. Analiza raportów, które zostały spisane „na gorąco”, wtrakcie rozmów zagentami, wkilka dni po przejęciu ich przez wojska amerykańskie, daje wgląd wsytuację Niemiec tuż przed zakończeniem działań wojennych. Dokumenty te są cennym źródłem zapoznającym czytelnika zmało znanym obrazem Rzeszy na kilka tygodni lub dni przed wkroczeniem wojsk alianckich, zaznajamiają one zsytuacją, wjakiej się znalazła wostatnich dniach wojny niemiecka ludność cywilna ipracujący na tamtych terenach przymusowi robotnicy. Innymi słowy, raporty te mogą stanowić cenne źródło informacji dla historyków lub socjologów badających Niemcy wostatnich miesiącach IIwojny światowej. Raporty te iich wartość, jeśli chodzi ozawarte wnich informacje, wysoko cenił również szef Biura Służb Strategicznych William Donovan7. Pisał on:

Uważam, że „Raporty Wojenne” przedstawiają wszechstronne badania dotyczące pierwszej kompleksowej organizacji wywiadowczej iniekonwencjonalne działania wojenne whistorii Stanów Zjednoczonych8.

Wswych badaniach skupiłem się głównie na dokumentach powstałych wwyniku działalności OSS wLondynie, przechowywanych obecnie wArchiwum Narodowym Stanów Zjednoczonych lub jako kolekcja mikrofilmów wBibliotece Uniwersytetu Columbia, ale przejrzałem również kilkadziesiąt zbiorów znajdujących się wArchiwum Instytutu Pamięci Narodowej wWarszawie dotyczących powracających żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wszystkie dokumenty źródłowe cytowane wtej książce są publikowane kursywą isą to tłumaczenia zjęzyka angielskiego. Raporty oraz pozostałe dokumenty archiwalne były pisane przez personel wojskowy w dużym pośpiechu, prostym językiem angielskim, z wieloma zwrotami charakterystycznymi dla żargonu wojskowego i dlatego zawierają liczne błędy pisowni, jak również zapoznają czytelnika z językiem niemieckim ipewnymi zwrotami używanymi przez agentów. Innymi słowy, nie był to język literacki, atłumaczenie tych dokumentów miało na celu zachowanie ich autentyczności. Informacje zawarte wnawiasach kwadratowych pochodzą ode mnie. Biogramy agentów podane w przypisach zostały stworzone na podstawie zapisów znajdujących się w raportach. Wszystkie fotografie pochodzą ze zbiorów NARA.

Należy również wspomnieć, że bardzo pomocną wzrozumieniu problemu związanego zPolakami służącymi wWehrmachcie, aprzecież członkowie „Project Eagle” należeli do tej właśnie grupy, była monografia opracowana przez profesora Uniwersytetu Śląskiego Ryszarda Kaczmarka pt. Polacy wWehrmachcie9.

Chcąc zachęcić przyszłych czytelników mojej książki do poznania losów 32młodych Polaków, którzy wwyniku bardzo skomplikowanych zawirowań historii wostatnich miesiącach IIwojny światowej zostali jako agenci amerykańskiego wywiadu wojskowego zrzuceni na tyły frontu wNiemczech, podaję link do krótkiego filmu kręconego „na żywo” wtrakcie spotkania Josepha Dashera10, szefa Sekcji Polskiej OSS wLondynie, zprzedstawicielami strony polskiej11.

Prace nad tą książką trwały kilka lat. Wtym czasie spotkałem się zduża pomocą izrozumieniem moich problemów badawczych nie tylko ze strony moich kolegów historyków, ale również archiwistów. Chciałbym gorąco podziękować Ericowi van Slanderowi, archiwiście wArchiwum Narodowym wWaszyngtonie, zsiedzibą wCollege Park, MD, za jego pomoc wzrozumieniu zbiorów materiałów archiwalnych OSS iwwyszukiwaniu dokumentów związanych z„Project Eagle”; pani Annie Stefanickiej, Sekretarzowi Generalnemu Instytutu Piłsudskiego wLondynie, za pomoc wzdobyciu informacji dotyczących oficerów wojska polskiego wAnglii; doktorowi Andrzejowi Suchcitzowi, wieloletniemu dyrektorowi Archiwum Instytutu Polskiego iMuzeum im. gen. Sikorskiego wLondynie, za pomoc wodszukaniu informacji dotyczących polskich odznaczeń dla uczestników „Project Eagle” imojemu serdecznemu przyjacielowi, Bobowi Scottowi, dyrektorowi Cyfrowego Serwisu Tekstowego wBibliotece Columbia University wNowym Jorku, za pomoc wulepszeniu archiwalnych plików cyfrowych; Jerzemu Malickiemu ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego za szybkie przetłumaczenie wniosków oodznaczenia agentów „Project Eagle”.

Chciałbym również gorąco podziękować profesorom: Andrzejowi Paczkowskiemu, Waldemarowi Grabowskiemu iRyszardowi Kaczmarkowi oraz doktorowi Władysławowi Bułhakowi za wnikliwe uwagi isugestie oraz profesorowi Volkerowi Berghahnowi zColumbia University wNowym Jorku za liczne merytoryczne rozmowy oraz za skontaktowanie mnie zJonathanem Gouldem, autorem książki oniemieckich agentach współpracujących zOSS.

Miałem szczęście nawiązać korespondencję zMarkiem Dasherem ijego żoną Kim, synem isynową pułkownika Josepha Dashera, szefa Sekcji Polskiej OSS wLondynie, który był odpowiedzialny za „Project Eagle”. Chciałbym im gorąco podziękować za informacje dotyczące pułkownika, który odegrał kluczową rolę worganizacji „Project Eagle” ipenetracji Niemiec przez polskich agentów. Nawiązałem również kontakt emailowy itelefoniczny zEdwardem Tyddą, synem Zygmunta Tyddy/Zygmunta Orłowicza, jednego zagentów „Project Eagle”, ichciałbym mu serdecznie podziękować za rozmowy imateriały.

Praca ta nie powstałaby bez pomocy Barbary Halbert Micgiel wtłumaczeniu tekstu oraz wsparcia wposzukiwaniu materiałów archiwalnych, cierpliwości iwyrozumiałości podczas licznych dyskusji.

2 William D. Leahy (1875–1959) był oficerem marynarki wojennej ipiastował wiele funkcji wojskowych wtrakcie IIwojny światowej; https://en.wikipedia.org/wiki/William_D._Leahy, dostęp: 19 października 2018.

3 K. Roosevelt, War Report of the OSS, t. 1, New York 1976, s. xvii, 3.

4 William Joseph Casey (1913–1987)– urodzony wNowym Jorku. Prawnik zwykształcenia. Wczasie IIwojny światowej związany zOSS; był szefem Tajnego Wywiadu (Secret Intelligence Branch) OSS na Europę, awlatach 1981–1987 był dyrektorem CIA; http://wikipedia.org/wiki/William_J.Casey, dostęp: 18października 2018.

5 OSS/London [microform]: Special Operations Branch and Secret Intelligence Branch War Diaries, Frederick, MD, 1985. Dalej cytowane jako: OSS/London [microform] znumerem szpuli (Reel) itytułem tomu.

6 Kermit Roosevelt Jr. (1916–2000)– wnuk prezydenta Theodora Roosevelta, ukończył Harvard ipracował jako oficer wywiadu wBiurze Służb Strategicznych iCentralnej Agencji Wywiadowczej; https://en.wikipedia.org/wiki/Kermit_Roosevelt_Jr, dostęp: 19 października 2018.

7 William J. Donovan (1883–1959)– żołnierz, prawnik, oficer wywiadu, dyplomata, organizator iszef Biura Służb Strategicznych wczasie IIwojny światowej. Zob. https://en.wikipedia.org/wiki/William_J._Donovan, dostęp: 23 września 2018.

8 K. Roosevelt, War Report of the OSS, dz. cyt., t. 1, s. vi.

9 R. Kaczmarek, Polacy wWehrmachcie, Kraków 2010, s. 448.

10 Zob. przyp. 1, rozdział IItej książki.

11Joseph Dasher, Chief of Polish Section, United States Office of Strategic Services, Europe, describes secret school for Polish soldiers, http://www.criticalpast.com/video/65675072308_Project-Eagle_Office-of-Strategic-Services_Soldiers-of-Poland-in-Exile, dostęp: 19 października 2018 lub https://www.youtube.com/watch?v=vXVtMqrnKoA, dostęp: 12 lutego 2019.

Rozdział I

Amerykański wywiad wojskowy w czasie IIwojny światowej

Biuro Koordynatora Informacji (Coordinator of Information– COI)

Przed wybuchem IIwojny światowej zbieraniem informacji wywiadowczych poza granicami Stanów Zjednoczonych zajmowały się Departament Stanu, Biuro Wywiadu Marynarki Wojennej (Office of Naval Intelligence– ONI) iDrugi Oddział Ministerstwa Wojny (G-2). Poszczególne biura regionalne Departamentu Stanu analizowały wszystkie raporty nadsyłane przez dyplomatów, natomiast wywiad wojskowy analizował materiały nadsyłane przez wojskowych attaché. Departament Stanu iwojsko oddzielnie, bez współpracy, rozwijały swój własny wywiad ikontrwywiad. Cały ten system został uznany przez jednego ze starszych rangą dyplomatów za „bojaźliwy, parafialny idziałający zgodnie ztradycją wojny hiszpańsko-amerykańskiej”12.

Prezydent Franklin D. Roosevelt, przewidując przystąpienie Ameryki do działań wojennych, jak również wwyniku „subtelnych” namów ze strony Anglii, powołał do życia cywilne biuro wramach Białego Domu, którego głównym celem było koordynowanie działalności istniejących już agencji oraz opracowanie strategicznego podejścia do nadchodzących wyzwań, imianował generała Williama J. Donovana szefem Biura Koordynatora Informacji. Nowo utworzone biuro, jak również sam Donovan, zostali upoważnieni do „zbierania ianalizowania wszystkich informacji idanych, które mogą być związane zbezpieczeństwem narodowym; skorelowanie takich informacji idanych iprzesłanie ich do prezydenta ido tych departamentów iurzędników wrządzie, których prezydent wskaże; ido wykonania, jeśli prezydent zażąda, takich dodatkowych działań, które mają ułatwić zabezpieczenie informacji bezpieczeństwa państwa, aktórych nie może wdanej chwili podjąć rząd”13.

William J. Donovan, który oficjalnie otrzymał nominację 11 lipca 1941roku, urodził się wBuffalo, wstanie Nowy Jork. Po skończeniu szkoły średniej przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie skończył Columbia College, anastępnie ukończył Szkołę Prawa na Uniwersytecie Columbia. Za swoją odwagę wczasie Iwojny światowej, głównie za dowodzenie batalionem iatakowanie linii niemieckich, otrzymał Medal Honoru (Congressional Medal of Honor). Po zakończeniu działań wojennych podróżował po Europie, Syberii iJaponii, następnie został asystentem Prokuratora Generalnego wadministracji prezydenta Coolidge’a (krótko nadzorował pracę młodego J. Edgara Hoovera ijego nowo powołanego Federalnego Biura Śledczego). Następnie powrócił do Nowego Jorku, gdzie zajmował się prawem antymonopolowym, anawet walczył zramienia republikanów ostanowisko gubernatora stanu Nowy Jork, ale– niestety– przegrał. Mimo względnie ustabilizowanego życia wNowym Jorku nie przestał interesować się polityką irzeczami dziejącymi się wtym czasie na świecie. Chciał być wcentrum wydarzeń iw1935roku wyjechał do Etiopii, gdzie zbliska obserwował front włosko-etiopski. Donovan utrzymywał również bliskie kontakty zpolitykami, ludźmi zrządu, finansjery czy ze środowiska prawników nowojorskich, jak Frank Knox14, David K.E. Bruce15 czy bracia Allen Dulles16 iJohn Foster Dulles17.

W1940roku Frank Knox, przyjaciel ibliski kolega Donovana zczasów studiów prawniczych na Uniwersytecie Columbia, został mianowany ministrem marynarki wojennej (Secretary of the Navy) iprawie natychmiast wspomniał onim prezydentowi Rooseveltowi. Już wiosną tegoroku prezydent wdużym sekrecie poprosił Donovana, aby ten pojechał do Anglii izebrał informacje dotyczące przygotowania Anglików do walki zhitlerowskimi Niemcami. Brytyjczycy mający zDonovanem kontakt wLondynie bardzo szybko zrozumieli cel jego podróży. Premier Winston Churchill, który miał nadzieję, że zdoła przekonać Amerykanów do pomocy Brytyjczykom wich walce zNiemcami, dał mu dostęp do tajnych informacji związanych zobroną oraz wywiadem ipostarał się, aby Donovan otrzymał odpowiedzi na wszystkie jego pytania. Na początku 1941roku, po pobycie wAnglii, Donovan wyjechał na Bałkany iodwiedził brytyjskie placówki nad Morzem Śródziemnym. Zkażdego miejsca swojego pobytu przesyłał raporty prezydentowi Rooseveltowi, który był zafascynowany informacjami zdobytymi przez Donovana, jego wiedzą, znajomością izrozumieniem teatru wojennego. Latem 1941roku prezydent wymusił na służbach cywilnych iwojskowych kooperację dotyczącą utworzenia organizacji zajmującej się wywiadem wwarunkach wojennych ipowierzył Donovanowi kierowanie tą organizacją.

Wkrótkim czasie Donovan rozpoczął nabór głównie wśród Amerykanów, którzy podróżowali za granicę, studentów studiujących sprawy międzynarodowe na uniwersytetach Wschodniego Wybrzeża, ludzi biznesu iprawników, którzy swoim wykształceniem idoświadczeniem mieli dopomóc powstającej organizacji wwalce przeciw państwom Osi (Rzym–Berlin–Tokio). Dział badawczo-analityczny wBiurze Koordynatora Informacji został utworzony głównie po to, aby zapewnić interdyscyplinarnym grupom specjalistów możliwości znalezienia odpowiedzi na liczne skomplikowane pytania. Wbiurze tym pracowali czołowi amerykańscy akademicy, wśród nich było siedmiu przyszłych prezesów Amerykańskiego Stowarzyszenia Historyków (American Historical Association), pięciu prezesów Amerykańskiego Stowarzyszenia Ekonomistów (American Economic Association) idwóch noblistów18.

12COI Came first, https://www.cia.gov/library/publications/intelligence-history/oss/art02.htm, dostęp: 14 września 2017.

13 Tamże.

14 William Franklin Knox (1874–1944) był amerykańskim redaktorem iwydawcą gazet. Był również republikańskim kandydatem na wiceprezydenta USA w1936roku izostał ministrem marynarki wojennej pod rządami Franklina D.Roosevelta, którym był od 1940roku do śmierci w1944. Zob. https://en.wikipedia.org/wiki/Frank_Knox, dostęp: 16 marca 2018.

15 David Kirkpatrick Este Bruce (1898–1977)– szef OSS ETO wokresie przygotowań do „Project Eagle”. Później był ambasadorem amerykańskim we Francji (1949–1952); amerykańskim podsekretarzem stanu wDepartamencie Stanu (1952–1953); ambasadorem wNiemczech (1957–1959); ambasadorem wWielkiej Brytanii (1961–1969), ambasadorem wChinach (1973–1974); oraz ambasadorem wNATO (1974–1976). Otrzymał Prezydencki Medal Wolności w1976roku. Zob. http://www.nndb.com/people/115/000057941, dostęp: 14 marca 2018 oraz https://www.trumanlibrary.org/oralhist/bruce.htm, dostęp: 14 marca 2018.

16 Allen Dulles (1893–1969)– urzędnik amerykański, adwokat ioficer wywiadu. Ukończył Uniwersytet Princeton iUniwersytet George’a Washingtona. Wraz ze starszym bratem, Johnem Fosterem Dullesem, pracował wfirmie adwokackiej Sullivan and Cromwell. Podczas IIwojny światowej był szefem biura OSS wBernie wSzwajcarii ito dzięki jego umiejętnościom negocjacyjnym dowództwo wojsk niemieckich we Włoszech poddało się. Wicedyrektor, aod 1953roku dyrektor, CIA. Zob. https://www.biography.com/people/allen-dulles, dostęp: 19 października 2018.

17 John Foster Dulles (1888–1959)– brat Allena Dullesa. Amerykański dyplomata, wlatach 1953–1959 pełnił funkcję Sekretarza Stanu wrządzie prezydenta Dwighta Eisenhowera. Zob. https://www.britannica.com/biography/John-Foster-Dulles, dostęp: 19 października 2018.

18 M. Warner, The Office of Strategic Services. America’s First Intelligence Agency, Research and Analysis

Biuro Służb Strategicznych

Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny wgrudniu 1941roku spowodowało, że ponownie zaczęto analizować rolę icele działania COI. Bardzo oddany sprawie Donovan wraz ze swoją nową organizacją, której budżet wynosił 10 mln dolarów, zpersonelem liczącym 600 osób, stał się „solą woku” dla wielu istniejących już wojennych icywilnych agencji, wtym FBI iG-2. Nowe Kolegium Połączonych Szefów Sztabów (Joint Chiefs of Staff– JCS), od 20 lipca 1942roku najwyższy organ władzy wykonawczej wamerykańskich siłach zbrojnych, początkowo podzielało tę nieufność swoich kolegów wstosunku do Donovana, który był cywilem iintruzem spoza ich środowiska. Uważano, że COI powinno podlegać JCS, itylko wtej sytuacji można by kontrolować iwykorzystywać możliwości tej nowej placówki. Ku zaskoczeniu wszystkich, Donovan był gotów zgodzić się na taki układ sił. Współpracując zSekretarzem JCS, generałem brygady Walterem B. Smithem, opracował plan, wmyśl którego COI miało podlegać JCS zdużym zachowaniem autonomii, jednocześnie miało uzyskać dostęp do wojskowych zasobów iich wsparcia.

Prezydent Roosevelt zaaprobował ideę podporządkowania COI JCS zjednym wyjątkiem– Służba Informacji Zagranicznej (Foreign Information Services– FIS), sekcja COI, która zajmowała się transmisją inasłuchem radiowym, powinna być poza zasięgiem wojska. Innymi słowy, prezydent oddzielił misję propagandową od innych działań COI ioficjalnie przyznał FIS zaplecze finansowe ipołowę pracowników COI. Tę nową jednostkę podporządkował Biuru Informacji Wojennej (Office of War Information– OWI). Wtej sytuacji to, co pozostało zCOI, uległo przeorganizowaniu iod 13 czerwca 1942roku było już znane pod nazwą Biuro Służb Strategicznych. Wpołowie czerwca 1942roku nie tylko zmieniono nazwę, ale również odcięto się od tzw. białej, dżentelmeńskiej ioficjalnej propagandy. Jak się później okazało, zmiana ta była zgodna zplanami idążeniami Donovana, ponieważ– według niego– słowo strategic („strategicznych”) wnowej nazwie podkreślało znaczenie wywiadu itajnych operacji wczasie działań nowoczesnej wojny19.

Krótko po zmianie nazwy, wdrugiej połowie 1942roku, zakończył się proces organizacyjny iOSS stało się pełnoprawną organizacją mającą prawo działania poza granicami Stanów Zjednoczonych. Nie zwlekając, Donovan wysłał swoich ludzi na te fronty IIwojny światowej, na których – według niego – byli potrzebni. Jego szybkie podejmowanie decyzji ibezproblemowe podejście do rozwiązywania trudności wywarło duże wrażenie na Departamencie Stanu. Pamiętano tam bardzo dobrze 1941 rok, kiedy to desperacko poszukiwano ludzi, którzy mogliby służyć na froncie francuskim wAfryce jako oficerowie wywiadu. To właśnie Donovan pomógł im ijeszcze wokresie działalności COI wysłał dwunastu oficerów, którzy mieli pracować jako wicekonsulowie wkilku północnoafrykańskich portach. To właśnie ludzie Donovana założyli profesjonalną sieć wywiadowczą izdobyli cenne informacje, które dały bardzo ważne wskazówki amerykańsko-brytyjskiej operacji desantowej „Torch” we francuskiej części Afryki Północnej wlistopadzie 1942roku. Operacja „Torch” przyniosła OSS– tak potrzebną– pozytywną ocenę ich pracy ipoparcie wWaszyngtonie. Należy wspomnieć, że jednym zgłównych źródeł informacji dla Amerykanów wAfryce Północnej był wywiad polski, który miał ten region już bardzo dobrze rozpracowany20. Jeśli chodzi ofront wojenny na Dalekim Wschodzie, generał Douglas MacArthur21, dowodzący frontem na Południowym Pacyfiku, iadmirał Chester Nimitz22, dowódca floty amerykańskiej na Pacyfiku, uważali, że OSS będzie mało przydatne na froncie walk zCesarstwem Japonii. Jednak te niezbyt przychylne opinie dwóch głównodowodzących zfrontu na Pacyfiku nie zatrzymały Donovana wrealizacji jego planów. Zdużą pomocą wojska, ale także korzystając zkanałów dyplomatycznych, OSS rozpoczęło organizowanie ogólnoświatowego systemu wywiadowczego. Idea powołania do życia organizacji wywiadowczej otak szerokim zasięgu zrodziła się wwyniku kontaktów Donovana zbrytyjskimi służbami wywiadowczymi. Wlistopadzie 1941roku to właśnie Anglicy pomagali COI (jeszcze przed reorganizacją) uruchomić pierwsze biuro poza granicami Stanów Zjednoczonych– wLondynie.

Wlatach 1942–1945 Londyn był centrum wywiadu aliantów. Oprócz brytyjskiego wywiadu sześć innych sieci wywiadowczych korzystało zLondynu jako swojej głównej siedziby ibazy operacyjnej. Biuro Służb Strategicznych było wdużym stopniu amerykańskim odpowiednikiem brytyjskiego Secret Intelligence Service (znanego także jako MI6) iSpecial Operations Executive (SOE), zktórymi to służbami współpracowało wczasie IIwojny światowej ikilka miesięcy po niej.

Wpołowie 1942roku doszło do zawarcia przełomowej umowy dotyczącej udostępniania iwymiany informacji pomiędzy OSS ibrytyjskimi służbami wywiadowczymi, adokładniej– pomiędzy SI (OSS Secret Intelligence) ibrytyjskim SOE. Donovan wysłał do Londynu swoich najlepszych ludzi. Szefem placówki OSS wLondynie był William Phillips23, wbiurze SO (Special Operations) pracowali Gustav B. Guenther24, Richard P. Heppner25 iEllery C. Huntington26, awSI (Secret Intelligence) Whitney Shepardson27 iWilliam Maddox28. Realna współpraca rozpoczęła się w1942roku, kiedy to SOE skontaktowało ludzi Donovana ze swoimi agentami wHiszpanii ina Gibraltarze wsprawie amerykańskich jeńców wojennych, którzy uciekli zniewoli. Brytyjczycy udostępnili Amerykanom również swoją sieć radiową29.

Angielscy agenci trenowali swoich amerykańskich kolegów, przekazywali im potrzebne wiadomości idzielili się doświadczeniami. Zdrugiej strony, Brytyjczycy zdawali sobie sprawę ztego, że OSS iinne amerykańskie agencje mają dostęp do bogatych środków izasobów tak potrzebnych wtrakcie działań wojennych, imieli nadzieję, że strona amerykańska podzieli się znimi tym bogactwem wwalce przeciw państwom Osi. Mimo licznych problemów, jakie miały miejsce na początku tego partnerstwa, dalsza współpraca pomiędzy OSS iAnglikami toczyła się we względnej harmonii.

Jednym znajważniejszych zadań wywiadowczych OSS wLondynie wpołowie 1942roku było nawiązanie kontaktów iwspółpracy zniebrytyjskimi służbami wywiadowczymi krajów, których rządy emigracyjne przebywały wstolicy Anglii. To tutaj napływały informacje zdobywane przez członków organizacji podziemnych działających wkrajach okupowanych przez Niemcy. Tak Londyn stał się „miejscem targu” dla wszystkich działań wywiadowczych imiejscem kontaktów agentów zróżnych wywiadów. Oprócz angielskich służb wywiadowczych, również Amerykanie byli bardzo zainteresowani takimi informacjami iwzamian za nie przekazywali sprzęt techniczny, pieniądze, aczasami dzielili się swoimi wiadomościami wywiadowczymi.

Francuzi byli pierwszymi, zktórymi przedstawiciele OSS wLondynie rozpoczęli współpracę. Kontakt, przy współudziale pracowników amerykańskiej ambasady, został nawiązany wczerwcu 1942roku. Dwa miesiące później nawiązano współpracę zPolakami iutworzono Sekcję Polską, która w1944roku została przekształcona wBiuro Polskie (Polish Desk).

Oile współpraca wywiadowcza pomiędzy Stanami Zjednoczonymi iPolakami przebywającymi wAnglii rozwijała się bez większych problemów, to nie można tego samego powiedzieć okontaktach iwspółpracy wywiadów amerykańskiego ibrytyjskiego, ito zkilku powodów. Brytyjskie służby wywiadowcze, agłównie Brytyjska Służba Tajnego Wywiadu (Secret Intelligence Service– SIS), które zostało powołane do życia w1921roku iktórego głównym celem było zwalczanie szpiegostwa zagrażającego Wielkiej Brytanii poza jej granicami, obawiało się, że zbyt bliska współpraca zmało doświadczonymi wtych sprawach Amerykanami zagroziłaby bezpieczeństwu już działających grup wywiadowczych wokupowanej Europie. Ta przesadna ostrożność ze strony Anglików postawiła Amerykanów wdość niezręcznej sytuacji. Wywiad angielski prawie do końca działań wojennych traktował swoich amerykańskich kolegów jak młodszych iniedoświadczonych partnerów, aszczególnie dało się to zauważyć wtrakcie przygotowań fałszywych akcji, które były zawiązane zprzygotowaniem „D-Day”, czyli lądowaniem aliantów wNormandii w1944roku. Natomiast jeśli chodzi ostronę amerykańską, to oficerowie OSS obawiali się, że ich nowo powstała placówka może się zbyt uzależnić od obcego wywiadu, nawet przyjaznego. Należy również wspomnieć, że amerykańscy dyplomaci ciągle byli krytycznie ustosunkowani do Imperium Brytyjskiego, aniektórzy oficerowie OSS obawiali się nawet, że Brytyjczycy nie przestali dążyć do rozszerzenia swoich kolonii. Głównie wwyniku współpracy agentów obu stron na froncie wszystkie obawy iniejasności zostały powoli przezwyciężone izapomniane.

Pod koniec 1944roku, czyli wszczytowym momencie rozwoju idziałalności OSS, organizacja ta liczyła 13 tys. pracowników, wtym 4,5 tys. kobiet30– było to trochę mniej, niż liczyłaby amerykańska dywizja piechoty wojskowej. Generał Donovan zatrudnił wOSS tysiące oficerów ipowołanych do wojska mężczyzn, którzy zostali oddelegowani ze służby, jak również osoby cywilne, dla których znalazł odpowiednie stanowiska ipozycje wwojsku. Dwie trzecie personelu OSS pochodziło zwojsk lądowych ilotnictwa, jedna czwarta to byli cywile różnych profesji, apozostali zostali włączeni zmarynarki wojennej czy straży przybrzeżnej. Około 7,5 tys. pracowników iagentów OSS pracowało poza granicami Stanów Zjednoczonych, wtym 900 kobiet. Wroku finansowym 1945 Biuro wydało 43 mln dolarów, awciągu przeszło czteroletniej działalności budżet iwydatki OSS sięgnęły około 135 mln dolarów (obecnie byłoby to prawie 1,1 mld dolarów)31.

Te wysokie kwoty pokrywały treningi, szkolenia iprowadzenie zbrojnego oporu przeciw państwom Osi na wszystkich frontach IIwojny światowej. To pracownicy OSS opracowali– aagenci stosowali na tyłachwroga – nowe, innowacyjne technologie. Interesujące jest to, że to właśnie Wydział Oddziaływania na Morale (Morale Operations Branch– MO) zapoczątkował wykorzystywanie wojny psychologicznej32.

Jak już wcześniej wspomniano, OSS angażowało pracowników zróżnych sekcji wojska. Ich jednostka morska była poprzednikiem dzisiejszych SEALs (komandosi marynarki wojennej), aJedburghs iGrupy Operacyjne były poprzednikami dzisiejszych amerykańskich Sił Specjalnych Armii / Zielonych Beretów. Operacja „Jedburgh” była tajną operacją, wktórej uczestniczyli przedstawiciele British SOE, OSS, francuskiego Centralnego Biura Wywiadu iOperacji (Bureau Central de Renseignements et d’Action– BCRA) oraz żołnierze ioficerowie zduńskiej ibelgijskiej armii, którzy byli zrzucani na okupowane tereny francuskie, holenderskie ibelgijskie wcelu prowadzenia pracy dywersyjnej oraz współpracy iwsparcia lokalnych grup partyzanckich wich walce zNiemcami. Operacja „Jedburgh” była pierwszą rzeczywistą współpracą wEuropie pomiędzy SOE ioddziałem Specjalnych Operacji OSS (OSS Special Operations– SO). Członkowie Grup Operacyjnych „Jedburgh” (OG) byli doskonale wyszkoleni wzakresie taktyki piechoty, sposobu walk partyzanckich, różnego rodzaju broni, materiałów wybuchowych, ale byli również wyśmienitymi skoczkami. Zawsze ruszali do akcji wmundurach wojskowych (mundur teoretycznie zapewniał im ochronę przysługującą jeńcom wojennym) iwswoich grupach mieli personel medyczny, który mógł im udzielić pierwszej pomocy. Wzależności od kraju, na którego teren byli zrzucani, grupa liczyła czterech oficerów iokoło trzydziestu żołnierzy, jednak wwielu przypadkach uczestników zrzutu było owiele mniej. Grupy „Jedburgh” były bardzo aktywne wBurmie, Chinach, Francji, Grecji, Włoszech, Norwegii iJugosławii33.

Wdniu 20 września 1945roku prezydent Harry S. Truman podpisał zarządzenie wykonawcze (Executive Order) #9621, wmyśl którego zdniem 1 października 1945roku została zakończona wszelka działalność prowadzona przez Biuro Służb Strategicznych. Wliście, informującym Donovana opodjętej decyzji, prezydent Truman pisał:

Chcę skorzystać zokazji ipodziękować Ci za wybitne przywództwo wczasie wojny– w roli dyrektora Służb Strategicznych. Powinieneś czuć się usatysfakcjonowany zosiągnięć OSS ibyć dumnym zwłasnego wkładu. To samo wsobie jest już dużą nagrodą. Nagrodą dla Ciebie powinno być również ito, że powstałe już wczasie pokoju służby wywiadowcze oparte są głównie na bazie zaplecza iśrodków zorganizowanych wczasie wojny przez Biuro Służb Strategicznych34.

Wśród pracowników iagentów OSS byli dobrze znani wpóźniejszych czasach ludzie. Należał do nich aktor Sterling Hayden (1916–1986), który w1942roku wstąpił do Korpusu Piechoty Morskiej (Marine Corps), alatem 1943roku, jako dwudziestosześcioletni porucznik, awkrótce kapitan, został oddelegowany do OSS. Wkrótkim czasie po wstąpieniu do OSS został wysłany do Jugosławii, gdzie wspomagał wwalce zNiemcami titowską komunistyczną partyzantkę. Hayden, który przed wybuchem wojny był zapalonym żeglarzem, wykorzystał swoje umiejętności żeglarskie ipływał małą łodzią rybacką wzdłuż wybrzeży dalmatyńskiego ialbańskiego, dostarczając innym agentom OSS działającym na tych terenach wszelkiego rodzaju pomocy35.

Jednym znich był również Frederick „Fred” Mayer (1921–2016), nazywany przez swoich kolegów „Niesławnym Bękartem” („Inglorious Bastard”). Wlutym 1945roku został zrzucony wAlpy austriackie, gdzie miał zbierać informacje na temat wojsk niemieckich. Został złapany itorturowany, ale wyczuwając, że tamtejszy gauleiter był przerażony perspektywą zdobycia Innsbrucku przez Armię Czerwoną, zdołał go nakłonić do poddania Amerykanom okolicznych oddziałów niemieckich36.

Kolejną, bardzo barwną postacią związaną zOSS była Julia Child (1912–2004), zwana „Francuskim Kucharzem” („The French Chef”). Julia znana jest bardzo dobrze, nie tylko Amerykanom, zracji propagowania kuchni francuskiej wprogramach telewizyjnych ilicznych książkach kucharskich. Nie wszyscy wiedzą, że nie mogąc być wcieloną do Kobiecego Korpusu (Women’s Army Corps– WAC) zpowodu wzrostu, wstąpiła do OSS ipoczątkowo pracowała jako maszynistka, apóźniej prowadziła tajne badania wkwaterze głównej OSS wWaszyngtonie. W1944roku została wysłana na placówkę OSS wCejlonie, apóźniej do Chin. To właśnie wChinach poznała swego przyszłego męża, Paula Childa. Kilka lat po zakończeniu działań wojennych Departament Stanu wysłał Paula, awraz znim iJulię, na placówkę do Francji. Wciągu tych lat pobytu we Francji Julia pokochała kuchnię ioczywiście wina francuskie, ukończyła jedną zlicznych szkół kulinarnych wParyżu iwroku 1961 wydała swoją pierwszą książkę kucharskąOpanowanie francuskiej sztuki kulinarnej37.

Inną kobietą związaną zOSS, októrej należy wspomnieć, była Virginia Hall (1906–1982)– jedyna Amerykanka, która po zakończeniu działań wojennych dostała w1945roku zrąk generała Donovana Krzyż za Wybitną Służbę (Distinguished Service Cross). Virginia już od najmłodszych lat przejawiała duże zdolności językowe ipociągały ją przygoda inieznane. Po ukończeniu dwóch bardzo prestiżowych szkół (Radcliffe iBarnard College), wyjechała na dalsze studia do Europy, aw1931roku pracowała parę miesięcy jako urzędnik wAmbasadzie Amerykańskiej wWarszawie. Wpierwszych miesiącach po wybuchu IIwojny światowej Virginia Hall nawiązała współpracę zSOE, później OSS– organizowała sieć agentów, pomagała wucieczce jeńcom wojennym iwspółorganizowała we Francji kryjówki (safe houses) dla tych, którym udało się uciec zobozów lub więzień. Była bardzo dobrze znana na terenie Niemiec iFrancji pod licznymi pseudonimami, aGestapo, które ze wszystkich sił starało się ją znaleźć iaresztować, scharakteryzowało ją jako „jedną znajbardziej niebezpiecznych szpiegów alianckich”. Po zakończeniu działań wojennych, ciągle jako pracownik wywiadu, wstąpiła do CIA, gdzie pracowała do chwili przejścia na emeryturę38.

Nikomu nie trzeba też przedstawiać reżysera filmowegoJohna Forda (1895–1973), który wciągu całej swojej kariery filmowej otrzymał sześć Oscarów, wtym dwa za dokumentalne filmy związane tematycznie zIIwojną światową:Battle of Midway(1940) ipropagandowy film7 Grudnia(1943). To właśnie kręcenie filmów dokumentalnych było głównym zadaniem Forda jako członka OSS. Do bardziej znanych jego prac ztego okresu należą filmy dotyczące pierwszych konwojów morskich zAmeryki przez Atlantyk do Europy czy historyczne ujęcia ataku japońskiego na Pearl Harbor. Jego sekcja filmowa kręciła również filmiki treningowe dla OSS idokumentowała ich akcje wterenie. Po zakończeniu działań wojennych Ford opuścił wojsko wstopniu kapitana39.

Kolejną godną zapamiętania osobą związaną zOSS był profesor nauk politycznych na Uniwersytecie Howarda Ralph Bunche (1904–1972), pierwszy Afroamerykanin, który otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w1950roku za udział wmediacjach pod koniec lat 40. pomiędzy Izraelem iczterema arabskimi państwami. Bunche pracował wOSS od chwili powstania tej organizacji jako starszy analityk społeczny zajmujący się sprawami iproblemami istniejących jeszcze kolonii40.

Następnym godnym wspomnienia agentem iwspółpracownikiem OSS był Moe Berg (1902–1972), który za swą działalność wywiadowczą otrzymał Medal Wolności. Berg był utalentowanym baseballistą imiał duże zdolności językowe, złatwością opanował siedem języków, wtym japoński iłacinę. Po zakończeniu studiów lingwistycznych zmagna cum laude na Uniwersytecie Princeton Berg studiował francuski wParyżu na Sorbonie iprawo na Uniwersytecie Columbia wNowym Jorku. W1934roku Moe Berg dołączył do grupy amerykańskich gwiazd baseballu, która wyjechała na rozgrywki do Tokio. To właśnie wtrakcie tej podróży obudził się wnim duch szpiega. Znając bardzo dobrze język japoński, nie miał żadnych trudności wporuszaniu się po Tokio ifilmowaniu wszystkiego, co uznał za interesujące, awtym portu, budynków biurowych czy fabrycznych. Te jego „turystyczne” filmy zostały później wykorzystane przez Amerykanów przy planowaniu bombardowania Tokio w1942roku. Ta indywidualna akcja szpiegowska Berga ijej wykorzystanie przez amerykańskie lotnictwo bardzo zainteresowały Donovana ijuż w1942roku został on zwerbowany do OSS. Warto wiedzieć, że wśród wielu jego wywiadowczych zadań wEuropie była próba zdemaskowania niemieckich możliwości atomowych41.

Trzeba także wspomnieć, że agentami iczłonkami OSS byli czterej przyszli dyrektorzy Centralnej Agencji Wywiadowczej42.

William Joseph „Bill” Casey (1913–1987), który był dyrektorem CIAwlatach 1981–1987, został zwerbowany do OSS w1943roku izdużym powodzeniem dowodził dużą grupą agentów43.

William Egan Colby (1920–1996) spędził prawie całą swoją karierę służbową, pracując wamerykańskim wywiadzie, dyrektorem CIA był wlatach 1973–1976. W1941roku, zchwilą przystąpienia Ameryki do IIwojny światowej, Colby dobrowolnie wstąpił do armii, anastępnie został wcielony do OSS, gdzie włączono go do grupy agentów akcji „Jedburgh”. Dwukrotnie został zrzucony na tyły wroga, za co dostał Medal Srebrnej Gwiazdy (Silver Star Medal) oraz liczne pochwały za odwagę iakcję od Norwegów, Francuzów iAnglików. Po wojnie Colby skończył prawo na Uniwersytecie Columbia wNowym Jorku iprzez jakiś czas pracował wfirmie prawniczej swojego byłego dowódcy Williama J. Donovana wNowym Jorku44.

Allen Welsh Dulles (1893–1969) był amerykańskim prawnikiem idyplomatą, który wroku 1952 został trzecim dyrektorem CIA ipełnił tę funkcję do 1961roku. Dziesięć lat wcześniej, w1942roku, Dulles został zwerbowany do OSS, anastępnie przesłany do Berna, gdzie przebywał do końca wojny, pracując jako szef grupy wywiadowczej wSzwajcarii. Głównym jego zadaniem było zbieranie informacji dotyczących Niemców przybywających do tego kraju. Po zakończeniu działań wojennych Allen Dulles został przeniesiony do Berlina, gdzie pracował jeszcze sześć miesięcy jako szef siatki OSS wtym mieście45.

Ostatnim zczterech dyrektorów CIA, uprzednio pracujących wOSS, był Richard Helms (1913–2002). W1942roku Helms został zwerbowany do rezerwy marynarki wojennej, ale już po paru miesiącach jeden zjego przyjaciół namówił go do pracy wOSS. Na początku 1943roku jego przełożeni wmarynarce wojennej wyrazili zgodę na transfer do biura OSS wWaszyngtonie, gdzie głównym jego zadaniem było przygotowywanie planów akcji szpiegowskich wNiemczech, Europie Centralnej iSkandynawii. Na początku 1945roku Helms po raz pierwszy został wysłany za granicę, do londyńskiego biura OSS, gdzie wraz zWilliamem Casey’em przygotowywał agentów do zrzutów na tyły wojsk niemieckich. Następnie przebywał wParyżu, Luksemburgu iwNiemczech, gdzie uczestniczył wposzukiwaniu niemieckich zbrodniarzy wojennych. Wgrudniu 1945roku powrócił do Waszyngtonu izwiązał się znowo powstałą agencją (CIA), której dyrektorem był wlatach 1966–197346.

Jak wiadomo, zOSS byli związani również naukowcy. Jednym znich był Jack S. Kilby (1923–2005), który za wynalezienie układu scalonego otrzymał w2000roku Nagrodę Nobla zfizyki. Wczasie IIwojny światowej Kilby służył jako radiooperator wpółnocno-wschodnich Indiach iwChinach, najpierw wKorpusie Sygnałów (U.S. Army Signal Corps), apóźniej wOSS47.

Do grupy naukowców pracujących wczasie wojny wOSS należał też Arthur Schlessinger (1917–2007), który jako historyk był analitykiem najpierw wSI wLondynie, apo wojnie wNiemczech. Po zakończeniu działań wojennych ipowrocie do Stanów Zjednoczonych, Schlessinger miał wykłady na Harvardzie iwtrakcie administracji Kennedy’ego pełnił rolę doradcy przy prezydencie. Należy również wspomnieć, że za dwie książki, The Age of Jackson iAThousand Days, otrzymał nagrodę Pulitzera48.

19What was OSS, https://www.cia.gov/library/publications/intelligence-history/oss/art03.htm, dostęp: 14 września 2017.

20 Do siatki majora Mieczysława Zygfryda Słowikowskiego zwerbowanych zostało kilka tysięcy osób. Za wybitne osiągnięcia major Słowikowski został odznaczony przez Amerykanów orderem Legii Zasługi iprzez Anglików Orderem Imperium Brytyjskiego. M.Z. Słowikowski, Wtajnej służbie, Londyn 1977.

21 Douglas George MacArthur (1880–1964)– amerykański generał armii, dowódca armii alianckich na południowo-zachodnim froncie działań na Pacyfiku podczas IIwojny światowej. Uhonorowany najwyższym odznaczeniem wojskowym wStanach Zjednoczonych– Medalem Honoru (ang. Congressional Medal of Honor). Był jednym zpięciu amerykańskich oficerów, którzy osiągnęli stopień generała armii (ang. General of the Army, odpowiednik marszałka). Zob. https://pl.wikipedia.org/wiki/Douglas_MacArthur, dostęp: 16 marca 2018.

22 Chester William Nimitz (1885–1966)– amerykański admirał, oficer okrętów podwodnych inawodnych, szef Operacji Morskich, dowódca floty Stanów Zjednoczonych na Pacyfiku wlatach 1941–1945. Zob. https://pl.wikipedia.org/wiki/Chester_Nimitz, dostęp: 16 marca 2018.

23 William Phillips (1878–1968), urodzony wBeverly wstanie Massachusetts, ukończył prawo na Uniwersytecie Harvarda; był ambasadorem Stanów Zjednoczonych wBelgii, Kanadzie iwe Włoszech, awlipcu 1942roku został mianowany szefem placówki OSS wLondynie. Po zakończeniu działań wojennych pracował jako prawnik ipisał swoje pamiętniki. Zob. https://en.wikipedia.org/wiki/William_Phillips_(diplomat), dostęp: 19 października 2018.

24 Gustav B. Guenther (1896–1944)– zawodowy oficer. Pułkownik Guenther pracował wWydziale Wywiadu Wojskowego Departamentu Wojny wWaszyngtonie ibył odpowiedzialny za Europę Wschodnią. Zchwilą przystąpienia Stanów Zjednoczonych do IIwojny światowej został wysłany najpierw do Kairu, aw1942roku do Londynu, gdzie krótko pełnił funkcję szefa OSS SO. W1944 powrócił do Anglii iwczerwcu tegoroku został zabity wtrakcie bombardowania Londynu przez niemieckie V1. J. Gore, Send More Shrouds. The V1 attack on the Guards’ Chapel, 1944, Barnsley–Yorkshire 2017, s. 113–114.

25 Richard P. Heppner (1909–1958)– pułkownik; pracował wfirmie prawniczej Williama Donovana ibył szefem OSS wChinach. Wczasie prezydentury Eisenhowera pełnił funkcję zastępcy Asystenta do spraw Wywiadu Międzynarodowego wMinisterstwie Wojny. Postwar Period. End of the OSS and Return to the Park Service (OSS Training in the National Parks and Service Abroad in World War II), https://www.nps.gov/articles/postwar-period-end-of-the-oss-and-return-to-the-park-service.htm, dostęp: 19 października 2018.

26 Ellery C. Huntington(1893–1987)– pułkownik; w1943roku był oficerem dowodzącym jednostki OSS w5. Armii USA we Włoszech, anastępnie oficerem łącznikowym pomiędzy oddziałami wojsk amerykańskich apartyzantką Tito wJugosławii. Głównym jego zadaniem było informowanie dowództwa amerykańskiego owalkach partyzanckich zNiemcami oraz przygotowywanie terenu do zrzutów skoczków lub ewakuacji rannych. Po wojnie pułkownik Huntington powrócił do Nowego Jorku ibył przez lata szefem spółki kapitałowej. Zob. https://www.nytimes.com/1987/07/06/obituaries/ellery-huntington-jr.html, dostęp: 19 października 2018.

27 Whitney Hart Shepardson (1890–1966)– pułkownik, ukończył prawo na Harvardzie. Wlatach międzywojennych pracował m.in. wDepartamencie Stanu ibył dyrektorem Woodrow Wilson Foundation. Wchwili przystąpienia Stanów Zjednoczonych do IIwojny światowej pułkownik Shepardson pracował wamerykańskiej ambasadzie wLondynie izostał pierwszym szefem placówki wywiadu (SI) OSS wAnglii, aw1943roku szefem oddziału OSS SI wWaszyngtonie. Wlatach 1953–1956 był prezydentem National Committee for aFree Europe. Zob. https://www.revolvy.com/page/Whitney-Shepardson, dostęp: 19 października 2018.

28 William Percy Maddox (1901–1972)– porucznik; ukończył Uniwersytet Harvarda. Wlatach 1925–1942 dr Maddox był wykładowcą nauk politycznych na kilku amerykańskich uniwersytetach. Wczasie IIwojny światowej, wlatach 1942–1944, był szefem wywiadu OSS. Po zakończeniu wojny Maddox rozpoczął swoją długoletnią karierę na różnych stanowiskach wDepartamencie Stanu, awlatach 1967–1969 pełnił funkcję prezydenta Instytutu Pratt wNowym Jorku. Zob. https://www.nytimes.com/1972/09/29/archives/william-maddox-career-diplomat-lxhead-of-foreign-service-institute.html, dostęp: 19 października 2018.

29 P. Kross,The Encyclopedia of World War IISpies, New Jersey 2001, s. 233–235.

30 Wgrudniu 1944roku, wszczytowym punkcie rozwoju, OSS liczyło 13 tys. osób, zczego 5,5 tys. członków przebywało na terenie Stanów Zjednoczonych, a7,5tys. poza granicą USA. Dane te pochodzą zK. Roosevelt, War Report of the OSS, dz.cyt., t. 1, s. 116. Jest to odtajniona część maszynopisu z1947roku.

31 Tamże.

32 Tamże.

33 Kontynuacją Grup Operacyjnych OSS wdzisiejszych czasach są Oddziały Operacyjne „Alfa” Wojsk Specjalnych. Zob. http://www.soc.mil/OSS/operational-groups.html, dostęp: 25 października 2017.

34 K. Roosevelt, War Report of the OSS, dz. cyt., t. 1, s. 120.

35 J.W. Chambers II, OSS Training in the National Parks and Service Abroad in World War II, Washington 2008, s. 271–273.

36 Zob. https://warandsecurity.com/tag/the-real-inglorious-bastards, dostęp: 25września 2017.

37 J.W. Chambers II, OSS Training in the National Parks and Service Abroad in World War II, dz. cyt., s. 555.

38 Zob. https://www.cia.gov/news-information/featured-story-archive/2015-featured-story-archive/virginia-hall-the-courage-and-daring-of-the-limping-lady.html, dostęp: 28 września 2017.

39ALook Back... John Ford: War Movies, https://www.cia.gov/news-information/featured-story-archive/john-ford.html, dostęp: 28 września 2017.

40