Prawo celne ebook

Rozdział IWprowadzenie towaru na obszar celny UE

1.1. Wprowadzenie towaru i przywozowa deklaracja skrócona

Wprowadzenie towarów na obszar celny UE jest pierwszą fazą postępowania celnego. Dochodzi do niego z chwilą faktycznego przywozu, a więc faktycznego przekroczenia zewnętrznej granicy UE. Wprowadzenie (wyprowadzenie również) może nastąpić przez otwarte dla danego ruchu przejścia graniczne – drogowe, kolejowe, morskie, rzeczne i lotnicze. Przez inne przejścia graniczne tylko po wydaniu pozwolenia przez organ celny1.

Zgodnie z upoważnieniem zawartym w ustawie – Prawo celne minister właściwy do spraw finansów publicznych określa urzędy celno-skarbowe oraz podległe im oddziały celne, w których są dokonywane czynności przewidziane przepisami prawa celnego w zależności od rodzaju towarów lub procedur celnych, którymi mogą być towary obejmowane2. Rozporządzenie zawiera trzy załączniki:

– załącznik I – określa wykaz urzędów celno-skarbowych oraz podległych im oddziałów celnych, w których są dokonywane czynności przewidziane przepisami prawa celnego w zależności od procedur celnych, którymi mogą być obejmowane towary;

– załącznik II – określa wykaz urzędów celno-skarbowych oraz podległych im oddziałów celnych, w których mogą być zgłaszane do procedury wywozu towary, co do których składany jest wniosek o refundację wywozową;

– załącznik III określa wykaz urzędów celno-skarbowych oraz podległych im oddziałów celnych właściwych dla tranzytu unijnego ropy naftowej, gazu i energii eklektycznej realizowanego za pomocą stałych urządzeń przesyłowych.

Towary wprowadzone na obszar celny UE podlegają od chwili wprowadzenia dozorowi celnemu3. Towary wprowadzone na obszar celny UE mogą więc podlegać też kontroli organów celnych. W uzasadnionych przypadkach towary wprowadzone mogą również podlegać zakazom i ograniczeniom, które są uzasadnione względami moralności publicznej, porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt lub roślin, ochrony środowiska, ochrony dóbr kultury narodowej oraz ochrony własności przemysłowej lub handlowej.

Towary pozostają pod dozorem celnym tak długo, jak jest to niezbędne do określenia ich statusu celnego, a w przypadku towarów nieunijnych, aż do zmiany statusu celnego bądź do czasu wyprowadzenia poza obszar celny UE lub zniszczenia. Stosowanie dozoru celnego nie zawsze bywa wystarczająco skuteczne, dlatego też przepisy UKC przewidują również możliwość stosowania kontroli celnej. Zgodnie z art. 134 ust. 2 UKC posiadacz towarów pozostających pod dozorem celnym może za zgodą organów celnych w dowolnym czasie przeprowadzić rewizję towarów lub pobrać ich próbki w celu określenia klasyfikacji taryfowej, wartości celnej lub statusu celnego towarów.

W przypadku gdy infrastruktura przejścia granicznego nie pozwala na dokonanie odprawy celnej, przepis art. 135 ust. 1 UKC nakazuje, aby osoba, która wprowadza towary na obszar celny UE, lub osoba, która przejmuje odpowiedzialność za przewóz po ich wprowadzeniu, przewiozła towary trasą przewozu określoną przez organy celne do wyznaczonego urzędu celnego lub miejsca uznanego przez organy celne. Towary mogą być również wprowadzone do wolnego obszaru celnego. Powyższego obowiązku nie stosuje się do środków transportu i towarów na nich przewożonych, które jedynie przemieszczają się przez wody terytorialne lub przestrzeń powietrzną UE i nie zatrzymują się na tym obszarze. Jednak gdy na skutek nieprzewidzianych okoliczności lub działania siły wyższej statek będzie zmuszony do zawinięcia do portu na terytorium UE, należy niezwłocznie powiadomić organy celne. Zaznaczyć należy, że do wolnego obszaru celnego wprowadzane są towary, jeżeli przywożone są bezpośrednio do niego drogą morską lub powietrzną albo lądową bez przejazdu przez inną część obszaru celnego UE, o ile wolny obszar celny przylega do granicy lądowej państwa członkowskiego i państwa trzeciego4.

Trasy przewozu określane są w drodze rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych5. Rozporządzenie wyznacza kolejowe, drogowe, morskie oraz powietrzne trasy przewozu towarów wprowadzanych na obszar UE. Wyznaczenie tras odbywa się poprzez wytyczenie trasy od otwartych drogowych, kolejowych przejść granicznych lub odpowiednio od miejsc przekroczenia morskiej lub powietrznej granicy państwowej do najbliżej położonych urzędów celnych w miejscowościach wskazanych w rozporządzeniu. Zaznaczyć należy, że trasy biegnące w kierunku odwrotnym do określonego w rozporządzeniu stanowią trasy wyprowadzenia towaru poza obszar celny UE. Środki transportu poruszające się trasą określoną przez organy celne, bez zgody tego organu, nie mogą zmieniać trasy przejazdu ani zatrzymywać się. Przeładunek towarów przemieszczanych po trasach wyznaczonych przez organ celny może nastąpić wyłącznie za zgodą tego organu i w obecności osoby działającej w imieniu organu celnego. Organ celny może również, zgodnie z § 6 powyższego rozporządzenia, nałożyć na towary przemieszczane określoną trasą zamknięcia celne, zarządzić ich konwojowanie lub strzeżenie, a także podjąć inne działania uniemożliwiające usunięcie towarów spod dozoru celnego i zapewniające przedstawienie towaru w nienaruszonym stanie.

Przewóz towarów oraz ich wprowadzenie poza wyznaczonymi trasami może odbywać się tylko za zgodą organu celnego lub z przyczyn niezależnych od kierującego środkiem transportu. Przepisy rozporządzenia wyznaczające trasy przewozu za przyczyny niezależne uznają: blokadę dróg; wyznaczenie objazdu; szkodliwe skutki czynników atmosferycznych, w szczególności takich, jak zalanie drogi, osuwisko, zaspy śnieżne; atak terrorystyczny; napad rabunkowy; awaria środka transportu; katastrofa komunikacyjna, wypadek drogowy lub kolizja drogowa; potrzeba udzielenia pomocy lub zabezpieczenia terenu6.

Wskazać należy również, że zgodnie z treścią art. 135 ust. 4 UKC towary mogą podlegać kontroli celnej przeprowadzanej przez organy celne państw członkowskich, w sytuacji gdy znajdują się jeszcze poza obszarem celnym UE. Jednak w powyższym przypadku powinna być zawarta umowa z państwem lub terytorium, na którym przeprowadzana jest kontrola. Towary takie traktuje się w sposób, jakby były wprowadzone na obszar celny UE.

Wprowadzanie towarów na obszar celny UE wiąże się z koniecznością wyprzedzającego, elektronicznego przekazywania deklaracji skróconych, które służą organom celnym do przeprowadzania stosownej analizy ryzyka w zakresie ochrony i bezpieczeństwa7. Towary wprowadzane na obszar celny UE powinny więc być obejmowane przywozową deklaracją skróconą. Jeśli towary przedstawione organom celnym nie zostały ujęte w przywozowej deklaracji skróconej (i nie są zwolnione z obowiązku złożenia takiej deklaracji) – przywozowa deklaracja skrócona powinna zostać złożona niezwłocznie przez osobę uprawnioną. Informacje składane przez podmioty zobowiązane służą organom celnym do podjęcia decyzji o ewentualnym przeprowadzeniu kontroli towarów i jej zakresie. Deklaracje służą więc organom celnym do przeprowadzenia analizy ryzyka przede wszystkim pod kątem ochrony i bezpieczeństwa, opartej na wspólnych dla wszystkich państw członkowskich UE kryteriach i standardach. Służą również do właściwego stosowania kontroli celnych. W celu wytypowania i określenia zakresu kontroli organy celne wykorzystują posiadane bazy danych, z którymi porównywane są dane zawarte w deklaracji. Bazy zawierają informacje z wcześniejszych zgłoszeń, przeprowadzonych kontroli, wyników kontroli, ujawnionych nieprawidłowości przez organy, a także informacje uzyskane od innych organów kontrolnych.

Ze składaniem deklaracji ściśle związany jest System Kontroli Importu – ICS. Jest to system umożliwiający przedsiębiorcom realizację obowiązku przesyłania w formie elektronicznej komunikatów przywozowych deklaracji skróconych. System zapewnia obsługę komunikatu informującego organy celne o przybyciu środka transportu do granicznego pierwszego urzędu celnego wprowadzenia na obszar celny UE oraz o przedstawieniu towaru w granicznym pierwszym i kolejnym urzędzie celnym, a także umożliwia weryfikację numeru EORI i świadectwa AEO przedsiębiorcy, deklarowanych w komunikacie przywozowej deklaracji skróconej. Przedsiębiorca, aby korzystać z systemu, powinien posiadać aplikację umożliwiającą przesłanie elektronicznych komunikatów do systemu oraz dokonać rejestracji firmy w Podsystemie Danych Referencyjnych (PDR). Osoba fizyczna, która w imieniu przedsiębiorcy będzie przesyłała komunikaty do systemu ICS, powinna uzyskać klucz do bezpiecznej transmisji danych8. Obecnie trwa modyfikacja systemu prowadząca do powstania systemu ICS2, w którym zostaną zaimplementowane nowe rozwiązania, dostosowane do wymogów UKC.

Deklaracja skrócona zawiera podstawowe dane dotyczące towaru przywożonego na obszar celny UE, dane dotyczące nadawcy i odbiorcy, jak również podmiotu będącego przewoźnikiem. Szczególnie istotne jest, aby deklaracja skrócona zawierała prawidłowe dane niezbędne do identyfikacji towarów. Towary przedstawione organom celnym, dla których złożono deklarację skróconą, nie zostały zgodnie z prawem wprowadzone na obszar celny UE, jeśli w deklaracji przedstawionej organom celnym towary te zostały ujęte pod niewłaściwą nazwą. Do sądu krajowego należy dokonanie, w świetle okoliczności zawisłej przed nim sprawy, weryfikacji, czy dana osoba, która złożyła deklarację skróconą lub zgłoszenie celne, jest z powodu wskazania niewłaściwej nazwy towaru odpowiedzialna za nielegalne wprowadzenie tego towaru. Jeśli tak nie jest, to do tego sądu należy zbadanie, czy poprzez swoje działanie osoba ta uczestniczyła we wprowadzeniu towaru, skoro wiedziała ona lub powinna była wiedzieć, że wprowadzenie to jest nielegalne9.

Dokładne dane, jakie powinny być zawarte w przywozowej deklaracji skróconej składanej dla towarów wprowadzanych na obszar celny UE w zależności od rodzaju transportu, określone zostały w załączniku B do rozporządzenia delegowanego (RD). Jednak nowe zakresy danych są zawieszone do czasu wdrożenia zmodyfikowanego systemu ICS2. W związku z powyższym w okresie przejściowym do 2020 r. obowiązują dotychczasowe dane, których zakres zależy od podmiotu składającego deklarację (zmniejszony zakres danych pozostaje dla posiadaczy pozwoleń AEO, operatorów kurierskich) oraz od rodzaju zastosowanego transportu. Zakres danych wynika z dodatku A do załącznika 9 do przejściowego rozporządzenia delegowanego (PRD) i opiera się na danych z załącznika 30A do RWKC10. Podkreślić należy, że okresem przejściowym nie są objęte te przepisy UKC, rozporządzenia wykonawczego oraz rozporządzenia delegowanego odnoszące się do wprowadzenia towarów na obszar UE, które nie wymagają dostosowania do systemu ICS.

Jak wspomniano powyżej, podmioty posiadające pozwolenia AEO umieszczają w przywozowej deklaracji skróconej zmniejszony zakres danych. Z założenia podlegają mniejszej liczbie kontroli fizycznych i kontroli dokumentów niż inni przedsiębiorcy. Jeżeli jednak w wyniku przeprowadzonej analizy ryzyka przesyłka należąca do takiego przedsiębiorcy zostanie wytypowana do kontroli – organy celne będą przeprowadzały ją w sposób priorytetowy. Do takiego podmiotu w systemie ICS zostanie przesłany komunikat z informacją stanowiącą powiadomienie, że przewożony towar został wytypowany do kontroli. Komunikat może być wysłany przed przybyciem towarów na obszar celny UE, przy czym jest to możliwe, o ile w ocenie organu celnego przesłanie takiego komunikatu nie zagraża możliwości przeprowadzenia kontroli celnej. Niewysłanie komunikatu z informacją o wytypowaniu przesyłki do kontroli nie oznacza, że organ celny nie może przeprowadzić takiej kontroli – organ celny może przeprowadzić kontrolę fizyczną, nawet jeśli przedsiębiorca posiadający pozwolenie AEO nie został o kontroli poinformowany w sposób wyprzedzający11.

Deklaracja powinna być złożona przez przewoźnika przed wprowadzeniem towarów w urzędzie celnym pierwszego wprowadzenia (najczęściej jest to urząd graniczny)12. Organy celne mogą zezwolić na złożenie deklaracji skróconej w innym urzędzie, pod warunkiem że urząd złożenia przekaże niezwłocznie lub udostępni w formie elektronicznej niezbędne dane urzędowi celnemu pierwszego wprowadzenia13. Zaznaczyć należy, że w przypadku transportu morskiego przywozową deklarację skróconą przesyła się tylko do pierwszego urzędu celnego wprowadzenia, a w następnym porcie wprowadzenia konieczne jest tylko przedstawienie towarów organom celnym. Sytuacja ta nie ma miejsca, jeżeli środek transportu nie zawinie do portu zlokalizowanego w kraju trzecim, przemieszczając się pomiędzy pierwszym a kolejnymi urzędami celnymi wprowadzenia.

Oprócz przewoźnika przywozowa deklaracja skrócona może zostać złożona przez14:

1) importera, odbiorcę lub inną osobę, w imieniu której lub na rzecz której działa przewoźnik;

2) każdą osobę, która przedstawi dane towary lub spowoduje ich przedstawienie w urzędzie celnym wprowadzenia.

Od wymogu złożenia deklaracji organy celne mogą odstąpić w odniesieniu do towarów, dla których przed upływem terminu złożenia deklaracji złożone zostanie zgłoszenie celne. Zgłoszenie celne powinno zawierać co najmniej te dane, które są wymagane w przywozowej deklaracji skróconej. Do czasu przyjęcia zgłoszenia ma ono status przywozowej deklaracji skróconej. Organy celne mogą odstąpić również od wymogu złożenia przywozowej deklaracji skróconej w odniesieniu do towarów, dla których przed upływem terminu złożenia tej deklaracji złożono deklarację do czasowego składowania. Deklaracja do czasowego składowania powinna wówczas zawierać co najmniej te dane, które są niezbędne w przywozowej deklaracji skróconej. Do czasu przedstawienia towarów organom celnym deklaracja do czasowego składowania ma status przywozowej deklaracji skróconej15.

W niektórych przypadkach funkcję przywozowej deklaracji skróconej może pełnić zgłoszenie tranzytowe, pod warunkiem że towary są sprowadzane na obszar celny UE w procedurze tranzytu, zgłoszenie tranzytowe jest przekazywane do systemu NCTS i zawiera dane bezpieczeństwa. Decyzja, czy deklaracja tranzytowa będzie zawierała dane bezpieczeństwa, należy do przedsiębiorcy.

Rozporządzenie delegowane wymienia towary zwolnione od obowiązku złożenia przywozowej deklaracji skróconej. Katalog zwolnień obejmuje przede wszystkim towary i sytuacje, w których występuje minimalne ryzyko naruszenia „bezpieczeństwa łańcucha dostaw”16. Z obowiązku złożenia deklaracji skróconej zwolnione są również następujące towary17:

– energia elektryczna;

– towary wprowadzane rurociągiem;

– przesyłki z korespondencją (niezależnie od tego, czy są przewożone zgodnie z przepisami Światowej Konwencji Pocztowej przez operatora wyznaczonego, czy też są to przesyłki przewożone przez firmy kurierskie);

– majątek ruchomy gospodarstwa domowego18, pod warunkiem że nie jest przewożony na podstawie umowy przewozu;

– towary, w przypadku których składane jest ustne zgłoszenie celne, pod warunkiem że nie są przewożone na podstawie umowy przewozu;

– towary, o których mowa w art. 138 lit. b–d19 lub art. 139 ust. 120 RD, pod warunkiem że nie są przewożone na podstawie umowy przewozu;

– towary znajdujące się w bagażu osobistym podróżnych;

– towary przemieszczane z zastosowaniem formularza 30221;

– broń i sprzęt wojskowy wprowadzane na obszar celny UE przez organy odpowiedzialne za obronę wojskową państwa członkowskiego w ramach transportu wojskowego lub transportu prowadzonego na wyłączny użytek władz wojskowych;

– towary wprowadzane na obszar celny UE bezpośrednio z instalacji morskich eksploatowanych przez osobę mającą swoją siedzibę na obszarze celnym UE22;

– towary uprawnione do zwolnień zgodnie z Konwencją wiedeńską o stosunkach dyplomatycznych, sporządzoną w Wiedniu 18.04.1961 r. (Dz.U. z 1965 r. poz. 232), Konwencją wiedeńską o stosunkach konsularnych, sporządzoną w Wiedniu 24.04.1963 r. (Dz.U. z 1982 r. poz. 98) i innymi konwencjami konsularnymi lub też Konwencją o misjach specjalnych, otwartą do podpisu w Nowym Jorku 16.12.1969 r. (Dz.U. z 1985 r. poz. 245);

– towary przewożone na pokładzie statków wodnych i powietrznych (towary, które dostarczono w celu zamontowania ich jako części lub akcesoria tych statków wodnych i powietrznych; towary umożliwiające działanie silników, maszyn i innych urządzeń znajdujących się na tych statkach wodnych lub powietrznych; artykuły żywnościowe i inne produkty przeznaczone do konsumpcji lub sprzedaży na pokładzie);

– towary wprowadzane na obszar celny UE z terytorium Ceuty i Melilli, Gibraltaru, wyspy Helgoland, Republiki San Marino, Państwa Watykańskiego, gmin Livigno i Campione d’Italia lub wód krajowych jeziora Lugano we Włoszech znajdujących się pomiędzy nabrzeżem a granicą polityczną strefy położonej pomiędzy Ponte Tresa i Porto Ceresio;

– produkty rybołówstwa morskiego i inne produkty wydobyte z morza poza obszarem celnym UE przez unijne statki rybackie;

– statki i przewożone na nich towary, wpływające na wody terytorialne państwa członkowskiego wyłącznie w celu załadowania na pokład zaopatrzenia bez łączenia się z którymkolwiek obiektem portowym;

– towary objęte karnetami ATA i CPD, pod warunkiem że nie są przewożone na podstawie umowy przewozu.

Zaznaczyć należy, że w przypadku towarów, które nie wymagają ujęcia w przywozowej deklaracji skróconej, analiza ryzyka zostanie przeprowadzona, kiedy towary po wyładowaniu będą przedstawiane organom celnym – na podstawie zgłoszenia celnego lub deklaracji skróconej do czasowego składowania.

Do 31.12.2020 r. uchyla się obowiązek składania przywozowej deklaracji skróconej w przypadku towarów w przesyłkach pocztowych, których masa nie przekracza 250 gramów. Zaznaczyć należy, że przepisy UKC wprowadzają wymóg składania przywozowych deklaracji skróconych do towarów i przesyłek pocztowych (z wyjątkiem przesyłek z korespondencją), które nie przekraczają wartości 22 EUR23. Jednak obowiązek ten jest zawieszony do czasu wdrożenia ICS2 (do roku 2020), pod warunkiem że organy celne zgodzą się (za zgodą przedsiębiorcy) na przeprowadzenie analizy ryzyka z wykorzystaniem informacji zawartych w systemie stosowanym przez przedsiębiorcę lub dostarczanych przez ten system. Oznacza to więc, że w okresie przejściowym stosowane będą reguły obowiązujące w WKC oraz RWKC.

Analizując odstępstwa od zasady składania przywozowej deklaracji skróconej, należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 127 ust. 8 UKC organy celne mogą zezwolić, aby złożenie przywozowej deklaracji skróconej zostało zastąpione złożeniem powiadomienia (w ramach stosowanej procedury uproszczonej) oraz udostępnieniem danych z deklaracji w systemie teleinformatycznym przedsiębiorcy.

Jak wspomniano powyżej, przywozową deklarację skróconą należy złożyć przed wprowadzeniem towarów na obszar celny UE. Przepisy określają minimalne terminy na złożenie deklaracji przed wprowadzeniem towarów na obszar celny UE w zależności od rodzaju transportu. W transporcie morskim występują następujące terminy24:

– co najmniej 24 godziny przed załadowaniem towarów na statek w porcie wyjścia – dla przesyłek kontenerowych;

– co najmniej 4 godziny przed przybyciem statku do pierwszego portu na obszarze celnym UE – dla przesyłek masowych/luzem;

– co najmniej 2 godziny przed przybyciem statku do pierwszego portu na obszarze celnym UE – w przypadku towarów przywożonych z Grenlandii, Wysp Owczych, Islandii, portów na Morzu Bałtyckim, Morzu Północnym, Morzu Czarnym i Morzu Śródziemnym oraz wszystkich portów w Maroku, a także w każdym innym przypadku.

W transporcie lotniczym obowiązuje zasada, że minimalny zestaw danych zawartych w przywozowej deklaracji skróconej składa się najpóźniej przed załadowaniem towarów na statek powietrzny, na którym mają zostać wprowadzone na obszar celny Unii. Jednak gdy złożono minimalny zestaw danych w przywozowej deklaracji skróconej, pozostałe dane powinny być dostarczone w przypadku lotów na krótkim dystansie (do 4 godzin) najpóźniej w momencie odlotu statku powietrznego, zaś w przypadku lotów na długim dystansie (powyżej 4 godzin) – najpóźniej 4 godziny przed przybyciem statku powietrznego do pierwszego portu lotniczego na obszarze celnym UE25.

W przypadku przywozu towarów na obszar celny UE koleją, przywozowa deklaracja skrócona powinna być złożona najpóźniej26:

– godzinę przed przybyciem towarów na miejsce, dla którego dany urząd celny jest właściwy – w sytuacji gdy podróż pociągiem z ostatniego dworca kolejowego znajdującego się w państwie trzecim do urzędu celnego pierwszego wprowadzenia trwa krócej niż 2 godziny27;

– 2 godziny przed przybyciem towarów na miejsce, dla którego dany urząd celny jest właściwy – w każdym innym przypadku.

Jeżeli towary przywożone są transportem drogowym, przywozowa deklaracja skrócona powinna być złożona co najmniej godzinę przed przybyciem towarów do urzędu celnego wprowadzenia na obszarze celnym UE. Z kolei w przypadku żeglugi śródlądowej co najmniej 2 godziny przed przybyciem towaru do urzędu celnego wprowadzenia na obszarze celnym UE. Powyższe terminy nie mają zastosowania w przypadku działania siły wyższej.

Zgodnie z art. 185 ust. 1 i 2 RW złożona przywozowa deklaracja skrócona powinna być przez organy celne zarejestrowana. W przypadku gdy dane zawarte w deklaracji skróconej zostały dostarczone w kilku etapach (złożono więcej niż jeden zestaw danych), organy celne powinny zarejestrować każdy przypadek przedłożenia danych. W każdym przypadku organy celne są zobowiązane powiadomić osobę, która złożyła deklarację lub zestaw danych, o zarejestrowaniu i przekazać tej osobie numer referencyjny przywozowej deklaracji skróconej (MRN) lub każdego przedłożenia wraz z datą rejestracji. Numer referencyjny MRN jest identyfikatorem, pod którym ta deklaracja jest znajdowana w systemie ICS.

Po złożeniu przywozowa deklaracja skrócona może być na wniosek zgłaszającego i za zgodą organów celnych sprostowana. Sprostowania danych może dokonać osoba, która je przekazała. Organy celne zobowiązane są do niezwłocznego powiadomienia osoby, która dokonała sprostowania danych, o podjętej przez siebie decyzji o rejestracji lub odrzuceniu tego sprostowania. Jeżeli sprostowanie danych zostanie złożone przez osobę inną niż przewoźnik, organy celne powiadamiają o tym fakcie również przewoźnika, o ile przewoźnik zwrócił się o przekazanie takiego powiadomienia i dysponuje dostępem do systemu teleinformatycznego28.

Nie można dokonać sprostowania przywozowej deklaracji skróconej w sytuacji, gdy29:

– organy celne poinformowały osobę, która złożyła deklarację, o zamiarze przeprowadzenia rewizji towarów;

– organy celne stwierdziły nieprawidłowość danych zawartych w przywozowej deklaracji skróconej;

– towary zostały już przedstawione organom celnym.

Unieważnienie przywozowej deklaracji skróconej ma miejsce wówczas, gdy deklaracja została złożona, lecz towary nie zostały wprowadzone na obszar celny UE. Unieważnienie może być dokonane na wniosek zgłaszającego lub w terminie 200 dni po złożeniu deklaracji30.

Do przechowywania przywozowej deklaracji skróconej obowiązana jest osoba składająca deklarację lub przyjmująca odpowiedzialność za przywóz towarów na obszar celny UE31. Osoba ta na żądanie organu celnego powinna okazać deklarację.

Spełnienie obowiązku dostarczenia przywozowej deklaracji skróconej nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku uregulowania sytuacji prawnej towaru nią objętego. Deklaracja nie zastępuje ani deklaracji do czasowego składowania, ani zgłoszenia celnego. Jeżeli przedsiębiorca zrealizuje swoje obowiązki z wykorzystaniem systemu ICS i wynik analizy ryzyka przeprowadzonej z wykorzystaniem danych objętych przywozową deklaracją skróconą będzie umożliwiał wprowadzenie towaru na obszar celny UE, przedsiębiorca powinien podjąć działania mające na celu uregulowanie sytuacji prawnej towarów na ogólnych zasadach. Towar powinien zostać objęty czasowym składowaniem lub powinno być złożone zgłoszenie celne do odpowiedniej procedury celnej.

1.2. Przedstawienie towaru

Wprowadzone towary powinny być niezwłocznie przedstawione organom celnym. Zgodnie z treścią art. 5 pkt 33 UKC przedstawienie towarów organom celnym oznacza powiadomienie organów celnych o przybyciu towarów do urzędu celnego lub innego miejsca wyznaczonego lub uznanego przez organy celne oraz o dostępności tych towarów do kontroli celnych.

Do przedstawienia towarów organom celnym zobowiązana jest:

– osoba, która wprowadziła towary na obszar celny UE;

– osoba, w której imieniu lub na rzecz której działa osoba, która wprowadziła towary na obszar celny UE;

– osoba, która przejęła odpowiedzialność za przewóz towarów po ich wprowadzeniu na obszar celny UE.

W szczególnych sytuacjach oprócz powyższych osób przedstawienia towarów może dokonać również:

– każda osoba, która niezwłocznie obejmie towar procedurą celną;

– posiadacz pozwolenia na prowadzenie miejsc składowych lub każda osoba prowadząca działalność w wolnym obszarze celnym.

Osoba przedstawiająca towary powinna powołać się na przywozową deklarację skróconą lub na zgłoszenie celne albo deklarację do czasowego składowania (gdy organy celne odstąpiły od wymogu złożenia deklaracji i wyraziły zgodę na zastąpienie zgłoszeniem celnym lub deklaracją do czasowego składowania, które zostały złożone w odniesieniu do tych towarów). W sytuacji gdy deklaracja nie została jeszcze złożona, importer lub odbiorca albo inna osoba, w której imieniu lub na której rzecz działa przewoźnik, albo każda inna osoba, która jest w stanie przedstawić dane towary lub spowodować ich przedstawienie w urzędzie celnym wprowadzenia, są zobowiązani do niezwłocznego złożenia deklaracji (zgłoszenia celnego czy też deklaracji do czasowego składowania).

Towary przedstawione organom celnym nie mogą bez ich zgody zostać wyprowadzone z miejsca, w którym zostały przedstawione. Towary mogą zostać rozładowane lub przeładowane ze środka transportu, wyłącznie za pozwoleniem organów celnych, w miejscach wyznaczonych lub uznanych przez te organy. Wyjątek od powyższej zasady stanowi sytuacja wystąpienia bezpośredniego zagrożenia powodująca konieczność natychmiastowego rozładunku wszystkich towarów lub ich części. Wówczas pozwolenie nie jest wymagane, a organy celne powinny być w jak najkrótszym czasie poinformowane.

Organy celne mogą wyrazić zgodę na wykorzystanie systemów portowych lub lotniskowych lub innych dostępnych metod w celu dokonania powiadomienia o przedstawieniu towarów organom celnym32.

Jak wspomniano powyżej, towary mogą być przedstawione organom celnym w miejscu innym niż urząd celny, a mianowicie w miejscu uznanym lub wyznaczonym przez organ celny. Zgodnie z art. 115 ust. 1 RD miejsce inne niż właściwy urząd celny może zostać zatwierdzone do celów przedstawienia towarów, jeżeli spełnione są następujące warunki:

– podmiot ubiegający o zatwierdzenie miejsca ma siedzibę na obszarze celnym UE, zapewnia prawidłową realizację operacji oraz złoży zabezpieczenie (zaznaczyć należy, że złożenie zabezpieczenia dotyczy również miejsc uznanych do celów realizacji procedury uproszczonej);

– towary zostały zgłoszone do procedury celnej następnego dnia po ich przedstawieniu (24 godziny od ich przedstawienia), chyba że wymagana jest rewizja towarów.

Jeżeli miejsce posiada już pozwolenie na prowadzenie magazynu czasowego składowania, zatwierdzenie nie jest wymagane.

Utworzenie miejsca wyznaczonego lub uznanego jest możliwe, jeżeli organy celne mogą sprawować dozór celny bez konieczności stosowania środków administracyjnych, które są niewspółmierne do istniejącej potrzeby gospodarczej. Organy celne prowadzą wykaz miejsc wyznaczonych oraz miejsc uznanych. Każde z miejsc posiada numer identyfikacyjny.

Ustawą z 22.06.2016 r. o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1228) uchylony został art. 18 pr. cel., tym samym uchylone zostało rozporządzenie Ministra Finansów z 26.04.2004 r. w sprawie miejsca wyznaczonego lub uznanego przez organ celny, w którym mogą być dokonywane czynności przewidziane przepisami prawa celnego (Dz.U. z 2015 r. poz. 138). Zgodnie z treścią art. 27 ustawy o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw decyzje uznające miejsca oraz miejsca wyznaczone na podstawie art. 18 ustawy zmienionej zachowują ważność do czasu, na który zostały ustanowione.

Zasady obowiązujące w okresie przejściowym określa art. 251 ust. 1 lit. a RD. Biorąc pod uwagę treść art. 251 ust. 1 lit. a RD, pozwolenia udzielone na podstawie WKC lub RWKC, które obowiązywały w dniu 1.05.2016 r., pozostają ważne, w przypadku pozwoleń mających ograniczony okres ważności, do końca danego okresu lub do 1.05.2019 r. w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Podkreślić należy, że miejsca wyznaczone oraz miejsca uznane decyzją odrębną nie podlegają ponownej ocenie. Dlatego też w przypadku gdy miejsce zostało wyznaczone na czas nieokreślony – zachowuje swoją ważność bezterminowo. Bezterminowo są również ważne decyzje uznające miejsce na czas nieokreślony. Jedynie miejsca uznane w pozwoleniach na stosowanie uproszczeń (procedura w miejscu, upoważniony odbiorca, upoważniony nadawca) podlegają ponownej ocenie w ramach ponownej oceny pozwoleń na stosowanie przedmiotowych uproszczeń.

Wyznaczenie miejsca nie wymaga wydania decyzji administracyjnej i następuje na czas nieokreślony. Wyznaczenie miejsca nie następuje z uwagi na interes indywidualnego podmiotu, ale jest wynikiem stwierdzenia przez organ celny istotnych okoliczności, m.in. takich jak:

– ważny interes państwowy,

– ważne względy służbowe,

– właściwości towaru,

– brak technicznych możliwości dostarczenia towaru do urzędu celnego33.

Organ celny z urzędu wyznacza miejsce bez wskazania konkretnego adresata, a więc z miejsca wyznaczonego korzystać mogą wszystkie potencjalne podmioty dokonujące obrotu towarowego z krajami trzecimi34. Ustalenie takiego miejsca powinno zostać poprzedzone pisemnymi uzgodnieniami z podmiotem posiadającym tytuł prawny do tego miejsca, w kwestii możliwości jego wyznaczenia dla przedstawienia towaru, w tym czasowego składowania. Dozór celny oraz formalności celne realizowane są przez oddelegowanego do tego miejsca funkcjonariusza celnego, co zapewnia skuteczność podejmowanych działań i daje gwarancję, że towary nie zostaną usunięte spod dozoru celnego. Nie jest w tym przypadku wymagane złożenie gwarancji. Jednak istnieje tu ograniczony termin składowania do 24 godzin35.

Informacja o wyznaczeniu miejsca przez organ celny powinna być podana do publicznej wiadomości. Powinna być opublikowana na stronie internetowej urzędu obsługującego organ celny lub poprzez wywieszenie w siedzibie tego organu.

Miejsce uznane jest ustanawiane dla celów przedstawienia towarów, w tym czasowego składowania. Uznanie miejsca wymaga wydania decyzji. Decyzja uznająca miejsca do przedstawienia towarów jest bezterminowa. Zgodnie z art. 115 ust. 1 lit. b RD towary, które znajdują się w miejscu uznanym, powinny zostać zgłoszone do procedury celnej następnego dnia po ich przedstawieniu, chyba że organy celne wymagają rewizji towarów.

Jak wspomniano powyżej, utworzenie miejsc uznanych wymaga wydania decyzji, a w związku z tym powinien być złożony wniosek. Dane dotyczące wniosku o udzielenie pozwolenia na uznanie miejsca do przedstawienia towarów organom celnym określa rozporządzenie Ministra Finansów z 17.08.2016 r. w sprawie danych zamieszczanych we wnioskach, deklaracjach i powiadomieniach oraz załączanych dokumentów (Dz.U. poz. 1299). Zgodnie z powyższym rozporządzeniem wniosek powinien zawierać opis miejsca, jego plan sytuacyjny, opis warunków, które mają zapewnić nienaruszalność i tożsamość towarów. Wniosek powinien być złożony do dyrektora izby administracji skarbowej właściwego ze względu na proponowaną lokalizację miejsca uznanego. Uznanie miejsca następuje na czas nieokreślony. Miejsca uznane mogą być tworzone m.in. dla potrzeb stosowania procedury uproszczonej lub dla potrzeb stosowania wspólnej polityki rolnej.

Zaznaczyć należy również, że niezbędnym elementem do zastosowania procedury uproszczonej poprzez wpis do rejestru jest posiadanie przez podmiot korzystający z procedury uproszczonej miejsca uznanego lub magazynu czasowego składowania. W tym przypadku powinna być wydana najpierw decyzja zezwalająca na utworzenie miejsca uznanego (magazynu czasowego składowania), a następnie podmiot może wystąpić o pozwolenie na wpis do rejestru zgłaszającego, gdzie podaje numer miejsca uznanego. O pozwolenie na prowadzenie magazynu czasowego składowania podmiot występuje, gdy towary są czasowo składowane dłużej niż 24 godziny od ich przedstawienia.

W przypadku miejsc uznanych wymagane jest również złożenie zabezpieczenia. Jednak jeżeli są to towary (wyłącznie) unijne obejmowane procedurą wywozu, nie pobiera się zabezpieczenia, co wynika ze specyfiki procedury (towary nie podlegają należnościom celnym).

Oprócz wyżej omówionego miejsca uznanego istnieje również możliwość uznania miejsca dla jednorazowego przedstawienia towarów. Dotyczyć to może kontroli celnej towarów dokonanej przez organ celny poza siedzibą urzędu na wniosek zgłaszającego (np. towarów wielkogabarytowych, towarów niebezpiecznych, towarów wymagających szczególnych warunków). W tym przypadku nie jest wymagane wydanie decyzji przez organ celny, lecz jedynie wyrażenie zgody przez organ celny na podstawie wniosku strony. Wymagane jest tu również złożenie zabezpieczenia. Podobnie jak w powyższych przypadkach towary muszą być zgłoszone do procedury celnej następnego dnia po ich przedstawieniu, chyba że organ celny będzie wymagał przeprowadzenia rewizji.

1.3. Czasowe składowanie towaru

Towary nieunijne są czasowo składowane od chwili przedstawienia ich organom celnym i od tego momentu (przedstawienia towarów) są objęte deklaracją do czasowego składowania. Deklaracja składana jest przez osobę, która przedstawiła towary, najpóźniej w chwili ich przedstawienia. Po złożeniu deklaracji jest ona przechowywana przez organy celne lub może być udostępniana organom celnym do celów weryfikacji odnośnie do faktu, że towary, których dotyczy, zostały objęte procedurą celną lub powrotnie wywiezione.

W deklaracji powinno się znaleźć odniesienie do przywozowej deklaracji skróconej, chyba że nie było obowiązku złożenia deklaracji. Wyjątek stanowią przypadki, gdy towary były już czasowo składowane lub są objęte procedurą celną i nie opuściły obszaru celnego UE.

Przepis art. 145 ust. 5 UKC daje również możliwość, aby deklaracja do czasowego składowania miała jedną z następujących form:

– odniesienie do przywozowej deklaracji skróconej złożonej dla danych towarów, uzupełnione danymi z deklaracji do czasowego składowania;

– manifest ładunkowy lub inny dokument przewozowy, pod warunkiem że zawiera dane zawarte w deklaracji do czasowego składowania, w tym odniesienie do przywozowej deklaracji skróconej dotyczącej danych towarów.

Organy celne mogą wyrazić zgodę, aby handlowe, portowe lub transportowe systemy teleinformatyczne mogły być wykorzystywane do złożenia deklaracji do czasowego składowania. Warunkiem jest, aby zawierały one dane niezbędne w takiej deklaracji.

Jeżeli zgłoszenie celne zostało złożone przed oczekiwanym przedstawieniem towarów organom celnym, organy te mogą uznać takie zgłoszenie za deklarację do czasowego składowania. Deklaracja do czasowego składowania również nie jest wymagana, gdy w chwili przedstawienia towarów organom celnym ustalono ich unijny status celny.

Deklarację do czasowego składowania można również stosować do celów36:

– zgłoszenia o przybyciu statku morskiego lub powietrznego przybywającego na obszar celny UE,

– przedstawienia organom celnym wprowadzonych na obszar celny UE towarów nieunijnych.

Deklaracja do czasowego składowania może być poddana weryfikacji. W związku z tym organy celne w celu zweryfikowania prawidłowości danych zawartych w przyjętym zgłoszeniu celnym mogą skontrolować deklarację, zażądać od składającego ją dostarczenia innych dokumentów, przeprowadzić rewizję towarów oraz pobrać ich próbki w celu dokonania analizy lub dokładniejszej rewizji.

Zgłaszający, na wniosek, za zgodą organów celnych może, po złożeniu deklaracji do czasowego składowania, sprostować niektóre dane tam zawarte. Jednak nie może to powodować, że deklaracja będzie dotyczyć towarów innych niż te, które pierwotnie obejmowała. Sprostowanie nie jest możliwe, jeżeli organy celne poinformowały osobę, która złożyła deklarację, o zamiarze przeprowadzenia rewizji towarów lub stwierdziły nieprawidłowość danych zawartych w deklaracji37.

Złożona deklaracja do czasowego składowania może być również unieważniona. Organy celne na wniosek zgłaszającego lub 30 dni po złożeniu deklaracji unieważniają deklarację, gdy towary objęte złożoną deklaracją do czasowego składowania nie zostały przedstawione organom celnym38.

Towary mogą być czasowo składowane wyłącznie w magazynach czasowego składowania albo – w uzasadnionych przypadkach – w innych miejscach wyznaczonych lub uznanych przez organy celne. Miejsce uznane lub wyznaczone, aby mogło być zatwierdzone dla celów składowania czasowego, musi zapewniać bezpieczne składowanie towarów i możliwość sprawowania kontroli i dozoru celnego (może to być magazyn zakładowy lub wydzielone w nim miejsce). Osoba składająca towary w miejscach wyznaczonych lub uznanych odpowiada za zapewnienie, aby towary nie zostały usunięte spod dozoru celnego, oraz za wypełnienie wszelkich innych obowiązków związanych ze składowaniem towarów. Podkreślić należy, że składowanie czasowe towarów kierowanych do miejsc uznanych lub wyznaczonych, w odróżnieniu od towarów przechowywanych w magazynach składowania czasowego, nie może przekraczać 24 godzin.

Prowadzenie magazynu czasowego składowania wymaga pozwolenia organów celnych. Wyjątkiem jest tu prowadzenie magazynu czasowego składowania przez organy celne – wówczas pozwolenie nie jest wymagane. Pozwolenia na prowadzenie magazynu czasowego składowania udziela się39:

1) osobie, która:

– ma siedzibę na obszarze celnym UE,

– zapewni prawidłową realizację operacji,

– złoży zabezpieczenie40 (zaznaczyć należy, że pozwolenia na prowadzenie magazynów czasowego składowania udzielone przed 1.05.2016 r. zachowują ważność; w przypadku tych pozwoleń zabezpieczenie z tytułu czasowego składowania nie będzie wymagane);

2) gdy organy celne mogą sprawować dozór celny bez konieczności stosowania środków administracyjnych niewspółmiernych do istniejącej potrzeby gospodarczej;

3) pod warunkiem, że magazyny czasowego składowania nie będą wykorzystywane do celów sprzedaży detalicznej;

4) pod warunkiem, że magazyny czasowego składowania prowadzone będą wyłącznie przez posiadacza pozwolenia;

5) w przypadku gdy składowane towary stanowią zagrożenie lub istnieje prawdopodobieństwo, że spowodują zepsucie innych towarów lub z innych powodów wymagają specjalnych magazynów; magazyny czasowego składowania muszą być specjalnie wyposażone do składowania takich towarów.

Podmiot, który chce prowadzić magazyn czasowego składowania, powinien złożyć wniosek. We wniosku, oprócz określenia wnioskodawcy, powinny również się znaleźć następujące informacje: dane dotyczące miejsca prowadzenia magazynu czasowego składowania, wskazanie zabezpieczeń mających na celu zapewnienie, że towary czasowo składowane nie zostaną usunięte spod dozoru celnego, informacje dotyczące ewidencji towarów składowanych w magazynie (m.in. forma ewidencji, miejsce prowadzenia lub udostępnienia ewidencji).

Zaznaczyć należy, że pozwolenia na prowadzenie magazynów czasowego składowania udzielone na podstawie przepisów obowiązujących przed 1.05.2016 r. podlegają ponownej ocenie. W wyniku ponownej oceny posiadane pozwolenie może zostać cofnięte, a w przypadku gdy spełnione będą warunki określone powyżej – zostanie wydane nowe pozwolenie. Zgodnie z art. 250 ust. 1 RD organ celny jest zobowiązany do przeprowadzenia ponownej oceny i wydania rozstrzygnięcia w sprawie przed dniem 1.05.2019 r.

Podmiot, który otrzymuje pozwolenie, powinien prowadzić ewidencję. Forma ewidencji powinna być zatwierdzona przez organy celne. Zgodnie z treścią art. 116 ust. 1 RD ewidencja powinna zawierać następujące informacje i dane:

– odniesienie do odpowiedniej deklaracji do czasowego składowania dotyczącej składowanych towarów;

– odniesienie do terminu zakończenia czasowego składowania;

– datę i dane identyfikujące dokumenty celne dotyczące składowanych towarów oraz wszelkie pozostałe dokumenty odnoszące się do czasowego składowania towarów;

– dane, numery identyfikacyjne, liczbę i rodzaj opakowań, ilość i zwykły opis handlowy lub techniczny towarów oraz w stosownych przypadkach oznaczenia identyfikacyjne kontenera niezbędne do zidentyfikowania towarów;

– lokalizację towarów oraz dane dotyczące przemieszczania towarów;

– status celny towarów;

– dane dotyczące czynności zwyczajowych, które mogą być dokonywane na towarach czasowo składowanych;

– dane dotyczące przemieszczania towarów czasowo składowanych między magazynami czasowego składowania zlokalizowanymi w różnych państwach członkowskich, dane na temat przybycia towarów do magazynów czasowego składowania w miejscu przeznaczenia.

Organy celne mogą zezwolić na zmniejszenie informacji zawartych w ewidencji pod warunkiem, że nie wpłynie to niekorzystnie na dozór celny i kontrolę towarów. Jednak nie jest możliwe zmniejszenie zakresu informacji w przypadku przemieszczania towarów między magazynami czasowego składowania.

Podmiot prowadzący magazyn czasowego składowania zobowiązany jest do zapewnienia, aby towary czasowo składowane nie zostały usunięte spod dozoru celnego, a także do wypełnienia obowiązków wynikających ze składowania towarów. Towary czasowo składowane mogą zostać poddane jedynie czynnościom mającym na celu zachowanie ich w stanie niezmienionym, bez zmiany ich wyglądu lub właściwości technicznych.

Maksymalny termin składowania towarów w magazynie czasowego składowania wynosi 90 dni. Termin ten nie podlega przedłużeniu. W tym czasie powinno nastąpić objęcie procedurą celną albo powrotny wywóz towarów, które są przedmiotem czasowego składowania.

Towary czasowo składowane mogą być przemieszczane między różnymi magazynami czasowego składowania. Wymagane jest tu pozwolenie organów celnych. Pozwolenie jest wydawane, jeżeli41:

– przemieszczanie odbywa się w ramach odpowiedzialności jednego organu celnego;

– przemieszczanie jest objęte wyłącznie jednym pozwoleniem udzielonym upoważnionemu przedsiębiorcy w zakresie uproszczeń celnych.

Warunkiem uzyskania pozwolenia jest, aby przemieszczenie towarów nie zwiększyło ryzyka nadużyć. Organy celne mogą również zezwolić na przemieszczanie towarów czasowo składowanych między różnymi magazynami czasowego składowania objętymi różnymi pozwoleniami na prowadzenie magazynów czasowego składowania – pod warunkiem że posiadaczami pozwoleń są AEOC42.

Zaznaczyć należy, że w magazynie czasowego składowania mogą być też składowane towary unijne. Jednak jest tu wymagane pozwolenie organów celnych, które jest wydawane wówczas, gdy zaistnieje potrzeba gospodarcza i nie będzie to miało negatywnego wpływu na dozór celny. Towarów tych nie uznaje się za towary objęte czasowym składowaniem.

1.4. Status celny towarów

Zgodnie z treścią art. 5 pkt 22 UKC status celny oznacza określenie towaru jako towar unijny lub nieunijny. Towary unijne to towary całkowicie uzyskane na obszarze celnym UE (w ich skład nie wchodzą towary przywiezione z krajów lub terytoriów spoza obszaru celnego UE), towary wprowadzone na obszar celny UE z krajów lub terytoriów znajdujących się poza obszarem UE i dopuszczone do obrotu oraz towary uzyskane lub wyprodukowane na obszarze celnym UE wyłącznie z towarów dopuszczonych do obrotu lub też z towarów całkowicie uzyskanych oraz z towarów dopuszczonych do obrotu. Z kolei towary nieunijne są to towary inne niż towary unijne, a także towary, które utraciły unijny status celny43. Towary unijne mogą stać się towarami nieunijnymi. Ma to miejsce, gdy44:

– towary zostaną wyprowadzone poza obszar celny UE, o ile nie jest to procedura tranzytu wewnętrznego;

– towary zostały objęte procedurą tranzytu zewnętrznego, składowania lub uszlachetniania czynnego, o ile zezwalają na to przepisy prawa celnego;

– towary zostały objęte procedurą końcowego przeznaczenia, a następnie stały się przedmiotem zrzeczenia na rzecz Skarbu Państwa lub zostały zniszczone i pozostały po nich odpady;

– zgłoszenie o dopuszczenie do obrotu zostaje unieważnione po zwolnieniu towarów.

Zaznaczyć należy, że występują sytuacje, gdy towary zostały całkowicie uzyskane na obszarze celnym UE i nie posiadają statusu towaru unijnego. Ma to miejsce, gdy towary zostały uzyskane z towarów czasowo składowanych lub objętych procedurą tranzytu zewnętrznego, składowania, odprawy czasowej lub uszlachetniania czynnego. Instytucja czasowego składowania towarów, jak również procedury tranzytu zewnętrznego, składowania, odprawy czasowej i uszlachetniania czynnego przeznaczone są dla towarów o statusie nieunijnym i w trakcie ich trwania ich status nie ulega zmianie.

Poza powyższym wyjątkiem zasadą jest domniemanie, że wszystkie towary znajdujące się na obszarze celnym UE posiadają unijny status celny, chyba że zostanie stwierdzone, że nie są towarami unijnymi. Pomimo obowiązywania zasady domniemania unijnego statusu celnego towaru istnieją jednak okoliczności, w których musi zostać potwierdzony unijny status towarów. Potwierdzenie unijnego statusu celnego towarów jest środkiem udowodnienia wobec organu celnego, że towary nie podlegają dozorowi celnemu, gdyż znajdują się w swobodnym obrocie na obszarze celnym UE. Stosowane jest wyłącznie w sytuacjach, kiedy na towarach ciąży domniemanie, że nie mają statusu unijnego, bądź domniemanie, że taki status utraciły.

Sytuacją, w której najczęściej wymagane jest potwierdzenie statusu unijnego towaru, jest opuszczenie przez towary unijnego obszaru celnego i następnie ponowne wprowadzenie na ten obszar. Wynika to z faktu, że towary fizycznie opuściły obszar celny UE i ciąży na nich domniemanie utraty unijnego statusu celnego. Domniemanie utraty unijnego statusu celnego towarów dotyczy również sytuacji przewozu towarów pomiędzy portami w UE drogą morską lub powietrzną, gdyż morze lub powietrze również traktowane są jak terytorium kraju trzeciego.

Nie można zastosować domniemania i należy wykazać unijny status celny towarów w stosunku do45:

– towarów wprowadzonych na obszar celny UE, objętych dozorem celnym, w celu określenia ich statusu celnego;

– towarów czasowo składowanych;

– towarów objętych dowolną procedurą specjalną z wyjątkiem tranzytu wewnętrznego, procedury uszlachetniania biernego i procedury końcowego przeznaczenia;

– produktów rybołówstwa morskiego złowionych przez unijny statek rybacki poza obszarem celnym UE, na wodach innych niż wody terytorialne państwa trzeciego, które wprowadzono na unijny obszar celny;

– towarów uzyskanych z produktów rybołówstwa morskiego na pokładzie unijnego statku rybackiego lub unijnego statku przetwórni, przy których wytworzeniu zostały użyte inne produkty o unijnym statusie celnym, które wprowadzono na obszar celny UE;

– produktów rybołówstwa morskiego i innych produktów wydobytych lub złowionych przez statki pływające pod banderą państwa trzeciego w obrębie obszaru celnego UE.

Potwierdzeniem unijnego statusu towarów mogą być następujące środki dowodowe46:

1) dane ze zgłoszenia tranzytowego towarów objętych tranzytem wewnętrznym;

2) dane z dokumentu T2L lub T2LF;

3) manifest celny towarów (manifest przedsiębiorstwa żeglugowego stosowany będzie do czasu wdrożenia unijnego systemu PoUS w 2019 r.; podobnie manifest „dzień po” stosowany będzie również do czasu wdrożenia unijnego systemu PoUS w 2019 r.);

4) faktura lub dokument przewozowy ze wskazanym odpowiednio kodem „T2L” lub „T2LF” – można zastosować, jeżeli wartość towarów nie przekracza 15 000 EUR47 (na dokumentach tych powinny być podane następujące informacje: pełna nazwa lub imię i nazwisko oraz adres nadawcy lub zainteresowanej osoby, jeżeli nie ma nadawcy; właściwy urząd celny; liczba, rodzaj, znaki towarowe i numery referencyjne opakowań, opis towarów, masa towarów brutto (w kg), wartość towarów oraz w razie potrzeby liczba kontenerów48);

5) dziennik połowowy, deklaracja wyładunkowa, deklaracja przeładunkowa oraz dane z satelitarnego systemu monitorowania statków (dotyczy to potwierdzenia statusu celnego produktów rybołówstwa morskiego i towarów uzyskiwanych z takich produktów);

6) dane z deklaracji akcyzowych, o których mowa w art. 34 dyrektywy Rady 2008/118/WE;

7) środki dowodowe w postaci karnetu TIR, ATA lub formularza C 302;

8) w przypadku silnikowych pojazdów drogowych – tablice rejestracyjne i dowód rejestracyjny;

9) w przypadku opakowań, palet i innych podobnych przedmiotów (z wyjątkiem pojemników) – wykazanie, że należą one do osoby mającej siedzibę na terenie UE i zostały zgłoszone jako posiadające unijny status celny towarów;

10) w przypadku bagażu pasażera, który nie jest przeznaczony do celów handlowych, oświadczenie pasażera, że towary posiadają unijny status celny towarów;

11) w przypadku przesyłek pocztowych – żółta etykieta.

Powyższe środki dowodowe nie mogą być wykorzystane w odniesieniu do towarów, w przypadku których dopełniono już formalności wywozowych lub które zostały objęte procedurą uszlachetniania biernego.

Deklaracje T2L/T2LF powinny być składane w formie elektronicznej do systemu AES49, nie ma więc możliwości złożenia powyższych deklaracji na karcie 4 SAD. Po wysłaniu deklaracji w systemie AES podmiot wysyłający otrzyma z systemu wydruk potwierdzenia statusu unijnego towarów z numerem MRN. Numer MRN dokumentów T2L, T2LF lub manifestu celnego towarów, oprócz technik elektronicznego przedstawiania danych, można przedstawić za pomocą kodu kreskowego, dokumentu rejestracji statusu lub innych środków dopuszczonych przez przyjmujący organ celny.

Unijny status towarów może być potwierdzony w sposób inny niż techniki elektronicznego przetwarzania danych. Są to następujące przypadki:

– podróżny inny niż przedsiębiorca może zwrócić się z wnioskiem w wersji papierowej o dostarczenie potwierdzenia unijnego statusu celnego towarów50;

– jeżeli towary unijne przewozi się zgodnie z Konwencją celną dotyczącą międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR (Konwencja TIR), sporządzoną w Genewie 14.11.1975 r. (Dz.U. z 1984 r. poz. 76 ze zm.), Konwencją celną w sprawie karnetu A.T.A. dla odprawy warunkowej towarów (Konwencja A.T.A.), sporządzoną w Brukseli 6.12.1961 r. (Dz.U. z 1969 r. poz. 242), Konwencją dotyczącą odprawy czasowej, sporządzoną w Stambule 26.06.1990 r. (Dz.U. z 1998 r. poz. 61 ze zm.) lub Umową między Państwami-Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczącą statusu ich sił zbrojnych, sporządzoną w Londynie 19.06.1951 r. (formularz C 302), potwierdzenie unijnego statusu celnego towarów można przedstawić z wykorzystaniem środków innych niż techniki elektronicznego przetwarzania danych51.

Przepisy prawa celnego przewidują możliwość wydania potwierdzenia unijnego statusu towarów przez upoważnionego wystawcę (w obowiązującym do 1.05.2016 r. WKC używano określenia „upoważniony nadawca”). Ma to miejsce w przypadku uproszczeń. Upoważnionym wystawcą może być każda osoba mająca siedzibę na obszarze celnym UE, która nie naruszyła przepisów prawa celnego i podatkowego oraz nie była skazana za poważne przestępstwo związane z działalnością gospodarczą, a także wykazała, że posiada wysoki poziom kontroli swoich operacji i przepływu towarów zapewniony przez system zarządzania ewidencją handlową oraz transportową, co umożliwia przeprowadzenie właściwych kontroli celnych. Upoważnienie wydawane jest przez właściwy organ celny na wniosek zainteresowanej osoby. Powyższy podmiot może wydawać dokument T2L lub T2LF bez konieczności składania wniosku o zatwierdzenie oraz manifest celny towarów bez konieczności zwrócenia się do właściwego urzędu celnego z wnioskiem o zatwierdzenie i rejestrację potwierdzenia.

Właściwy urząd celny poświadcza i rejestruje środki dowodowe potwierdzające unijny status celny towarów – deklaracje T2L, T2LF oraz manifest celny towarów. Przypisany do tych środków MRN przekazuje zainteresowanej osobie. Na żądanie zainteresowanej osoby właściwy urząd celny udostępnia powyższe dokumenty potwierdzające rejestrację środków dowodowych.

Potwierdzenie unijnego statusu celnego towarów w postaci deklaracji T2L, T2LF lub manifestu celnego towarów jest ważne przez 90 dni od dnia rejestracji, a gdy nie ma obowiązku rejestracji manifestu celnego towarów – od dnia jego wystawienia. W uzasadnionych przypadkach na wniosek zainteresowanej osoby organ celny może wyznaczyć dłuższy termin ważności potwierdzenia52.

Zaznaczyć należy, że środki dowodowe mogą być wystawione retrospektywnie. Powinny być jednak opatrzone adnotacją: „Issued retrospectively – [kod 98201]”.

Potwierdzeniem unijnego statusu celnego towarów, których wartość nie przekracza 15 000 EUR, może być przedstawienie faktury lub dokumentu przewozowego dotyczącego tych towarów, pod warunkiem że dokumenty te odnoszą się wyłącznie do towarów posiadających unijny status celny53.