Portret damy ebook

Część pierwsza

Część pierw­sza

Rozdział 1

1

Nie­wiele jest w życiu godzin mil­szych niż pora obrządku zwa­nego popo­łu­dniową her­batą. W pew­nych oko­licz­no­ściach sama ta sytu­acja spra­wia nam przy­jem­ność, nie­za­leż­nie od tego, czy pijemy her­batę, czy też nie, bo oczy­wi­ście są osoby, które jej nie piją. Zamie­rzam roz­po­cząć tę pro­stą opo­wieść od cza­ru­ją­cej sceny tej wła­śnie nie­win­nej roz­rywki. Wszyst­kie rekwi­zyty małej uczty były roz­miesz­czone na traw­niku za sta­rym, wiej­skim angiel­skim domem, w dosko­na­łej pełni, że się tak wyrażę, pięk­nego let­niego popo­łu­dnia. Część popo­łu­dnia już minęła, ale to, co z niego jesz­cze zostało, tchnęło sub­tel­nym, nie­zwy­kłym uro­kiem. Praw­dziwy zmierzch miał zapaść dopiero za kilka godzin, ale już zaczął się odpływ let­niego świa­tła, powie­trze zła­god­niało, cie­nie wydłu­żały się na gład­kiej, gęstej mura­wie. Wydłu­żały się jed­nak powoli i całą atmos­ferę prze­ni­kał spo­kój, który rodzi się ze świa­do­mo­ści, że jest jesz­cze przed nami dużo wol­nego czasu, który sta­nowi chyba główne źró­dło przy­jem­no­ści dozna­wa­nej w takich sytu­acjach i o tej porze dnia. Godziny od pią­tej do ósmej mogą się nie­kiedy wyda­wać małą wiecz­no­ścią, ale w tym przy­padku mogła to być tylko wiecz­ność błoga. Osoby wystę­pu­jące w tej sce­nie cie­szyły się nią w spo­koju i nie nale­żały do płci, z któ­rej zazwy­czaj rekru­tują się naj­wy­tr­walsi uczest­nicy wspo­mnia­nych przed chwilą obrzę­dów. Cie­nie na dosko­nale wypie­lę­gno­wa­nym traw­niku miały kształty pro­ste i kan­cia­ste; rzu­cały je trzy posta­cie: star­szy pan, sie­dzący w głę­bo­kim wikli­no­wym fotelu obok sto­lika z zastawą do her­baty, i dwaj młodsi męż­czyźni, któ­rzy przed nim spa­ce­ro­wali tam i z powro­tem, roz­ma­wia­jąc swo­bod­nie. Star­szy pan miał w ręku fili­żankę – wyjąt­kowo dużą, inną niż reszta ser­wisu, malo­waną jaskra­wymi kolo­rami. Sączył napój bar­dzo ostroż­nie, bez pośpie­chu, za każ­dym łykiem trzy­ma­jąc fili­żankę długo tuż przy bro­dzie, twa­rzą zwró­cony ku domowi. Dwaj młodsi pano­wie albo już skoń­czyli her­batę, albo nie zechcieli z tego przy­wi­leju sko­rzy­stać; prze­cha­dza­jąc się, palili papie­rosy. Jeden z nich od czasu do czasu w prze­lo­cie rzu­cał uważne spoj­rze­nie na starca, który, nie wie­dząc, że jest obser­wo­wany, nie odry­wał wzroku od ciem­no­czer­wo­nej fasady swo­jej rezy­den­cji. Dom wzno­szący się nad traw­ni­kiem zasłu­gi­wał na taką kon­tem­pla­cję i był naj­bar­dziej cha­rak­te­ry­stycz­nym szcze­gó­łem na wskroś angiel­skiego obrazu, który sta­ra­łem się tu naszki­co­wać.

Stał na niskim wzgó­rzu, nad rzeką – a była to Tamiza o jakieś czter­dzie­ści mil od Lon­dynu. Długa szczy­towa ściana z czer­wo­nej cegły – na któ­rej kar­na­cji czas i kli­mat wypró­bo­wały roz­ma­ite malar­skie sztuczki, wszyst­kie jed­nak w rezul­ta­cie upięk­sza­jące i wysub­tel­nia­jące – wzno­siła się nad traw­ni­kiem obro­śnięta kożu­chem blusz­czu, zwień­czona grupą komi­nów, z oknami nik­ną­cymi w gęstwie pną­czy. Dom miał imię i histo­rię; star­szy pan chęt­nie by opo­wie­dział przy her­ba­cie, że zbu­do­wano go za Edwarda Szó­stego, że udzie­lił on kie­dyś na jedną noc gościny Elż­bie­cie Wiel­kiej (któ­rej dostojna postać spo­częła na olbrzy­mim, wspa­nia­łym i strasz­li­wie kan­cia­stym łożu, sta­no­wią­cym po dziś dzień naj­oka­zal­szy mebel w apar­ta­men­tach sypial­nych), że mocno został poszczer­biony i zeszpe­cony w cza­sie wojen Crom­wella, że go póź­niej w okre­sie Restau­ra­cji napra­wiono i znacz­nie powięk­szono i że wresz­cie, po prze­rób­kach i nie­for­tun­nych zmia­nach wpro­wa­dzo­nych w XVIII wieku, dostał się w tro­skliwe ręce roz­trop­nego ame­ry­kań­skiego ban­kiera, który kupił go (w oko­licz­no­ściach zbyt skom­pli­ko­wa­nych, aby je tutaj wyłusz­czać) począt­kowo tylko dla­tego, że trans­ak­cja była wyjąt­kowo korzystna; ban­kier zde­cy­do­wał się na kupno, ale bar­dzo narze­kał na brzy­dotę, sta­rość i nie­wy­gody tej budowli; teraz jed­nak, po dwu­dzie­stu latach, nie wypie­rał się namięt­nego zachwytu dla swo­jego domu, znał wszyst­kie jego este­tyczne walory, mógłby dora­dzić, jaki obrać punkt obser­wa­cyjny, by je naj­le­piej oce­nić, wie­dział, o któ­rej godzi­nie cie­nie róż­nych wypu­kło­ści, pada­jące – jakże miękko! – na roz­grzaną, spa­ty­no­waną powierzch­nię cegieł, przy­bie­rają naj­wła­ściw­sze pro­por­cje. Poza tym, jak już mówi­łem, star­szy pan umiałby wyli­czyć więk­szość kolej­nych wła­ści­cieli domu i jego miesz­kań­ców, wśród któ­rych nie bra­ko­wało ludzi wiel­kiej sławy; opo­wie­działby to wszystko z dys­kret­nym, lecz głę­bo­kim prze­świad­cze­niem, że ostatni roz­dział w histo­rii tej sie­dziby nie jest mniej zaszczytny od wcze­śniej­szych. Główne wej­ście do domu nie znaj­do­wało się w fasa­dzie widocz­nej z traw­nika, lecz po prze­ciw­nej stro­nie i w innej czę­ści budynku. Ten zaką­tek był cał­ko­wi­cie odgro­dzony od świata i zaciszny, a ogromny dywan traw­nika okry­wa­jący pła­ski szczyt wzgó­rza zda­wał się prze­dłu­że­niem wspa­nia­łego wnę­trza. Wyso­kie spo­kojne dęby i buki rzu­cały cień gęsty jak aksa­mitne kotary, a traw­nik był ume­blo­wany jak salon wyście­ła­nymi fote­lami, mie­nił się kolo­rami ple­dów, na mura­wie zaś leżały książki i pisma. Rzeka pły­nęła dość daleko stąd; wła­ściwy traw­nik koń­czył się na linii, od któ­rej teren zaczy­nał opa­dać, ale z kra­wę­dzi po zbo­czu pro­wa­dziła nad wodę uro­cza ścieżka. Star­szy pan sie­dzący obok sto­lika przy­był przed trzy­dzie­stu laty z Ame­ryki i oprócz bagaży przy­wiózł stam­tąd swoją fizjo­no­mię; nie tylko przy­wiózł, lecz zacho­wał w dobrej for­mie, tak że mógłby ją spo­koj­nie, w razie potrzeby, zabrać z powro­tem do ojczy­stego kraju. Jed­nakże było oczy­wi­ste, że teraz już zapewne nie myśli o prze­pro­wadzce; odpo­czy­wał po latach wędró­wek w ocze­ki­wa­niu na bli­ski wielki odpo­czy­nek. Nie ule­gało wąt­pli­wo­ści, że ta twarz nie roz­po­rzą­dza sze­roką gamą eks­pre­sji, tym bar­dziej wymowny był więc na niej wyraz inte­li­gent­nego zado­wo­le­nia. Zda­wał się świad­czyć, że czło­wiek ten ma za sobą szczę­śliwe życie, a zara­zem, że nie były to suk­cesy nie­zmą­cone i pro­wo­ku­jące zazdrość, lecz pra­wie tak nie­winne jak porażki. Oczy­wi­ście był czło­wiekiem doświad­czo­nym i oby­tym wśród ludzi, ale uśmiech, który poja­wił się na jego szczu­płych, sze­ro­kich policz­kach i roz­iskrzył weso­ło­ścią oczy, gdy star­szy pan wresz­cie odsta­wił ostroż­nie fili­żankę na sto­lik, miał nie­mal wie­śnia­czą pro­stotę. Ubrany był wytwor­nie, w dosko­nale wyczysz­czoną czerń, lecz kolana jego okry­wał pled, a stopy chro­niły cie­płe, hafto­wane ranne pan­to­fle. Piękny pies col­lie leżał w tra­wie w pobliżu fotela i wpa­try­wał się w swego pana z podobną czu­ło­ścią, z jaką on spo­glą­dał na bar­dziej jesz­cze dostojne obli­cze domu. Mały ruchliwy foks­te­rier krę­cił się koło młod­szych panów.

Jeden z nich, trzy­dzie­sto­pię­cio­letni, wspa­niale zbu­do­wany męż­czy­zna, miał twarz tak typowo angiel­ską, jak nie­an­giel­ska była twarz poprzed­nio opi­sa­nego pana, bar­dzo przy­stojną, czer­stwą, szczerą i otwartą, o rysach pięk­nych i wyra­zi­stych, z żywymi sza­rymi oczyma i bujną kasz­ta­no­watą brodą; wyglą­dał na czło­wieka wyjąt­kowo przez los uprzy­wi­le­jo­wa­nego, obda­rzo­nego przez naturę szczę­śli­wym uspo­so­bie­niem, wzbo­ga­co­nym przez wieki cywi­li­za­cji, tak że od pierw­szego wej­rze­nia mógł się każ­demu obser­wa­to­rowi wydać godny zazdro­ści. Miał na nogach wyso­kie buty z ostro­gami, jak gdyby dopiero co zesko­czył z konia po dłu­giej prze­jażdżce, a na gło­wie biały, tro­chę za duży z pozoru kape­lusz; ręce trzy­mał sple­cione za ple­cami, a w jed­nej z nich – dużej, bia­łej i kształt­nej – ści­skał parę przy­bru­dzo­nych ręka­wi­czek z gru­bej mięk­kiej skóry.

Drugi młody pan, wraz z nim prze­cha­dza­jący się po traw­niku, repre­zen­to­wał zupeł­nie inny typ, a cho­ciaż mógł wzbu­dzić głę­bo­kie zain­te­re­so­wa­nie, nikomu, kto by go widział po raz pierw­szy, nie nasu­nę­łaby się mimo­wolna myśl, że chciałby się zna­leźć w jego skó­rze. Wysoki, chudy i kru­chej budowy, miał brzydką, mizerną, dow­cipną i cza­ru­jącą twarz, któ­rej nie doda­wały urody rzad­kie wąsiki i baczki. Wyglą­dał na czło­wieka inte­li­gent­nego i cho­rego, a nie jest to ni­gdy szczę­śliwe połą­cze­nie; ubrany był w brą­zową wel­we­tową kurtkę, a ręce scho­wał w kie­sze­niach i gest ten zda­wał się świad­czyć o nie­ule­czal­nym nawyku. Poru­szał się tro­chę chwiej­nie, nie­pew­nie, jakby nie­zbyt mocno trzy­mał się na nogach. Jak już wspo­mnia­łem, prze­cho­dząc przed sie­dzą­cym w fotelu star­cem, za każ­dym razem obrzu­cał go uważ­nym spoj­rze­niem i porów­nu­jąc ich twa­rze w tych momen­tach, łatwo było zgad­nąć, że to ojciec i syn. Ojciec wresz­cie spo­tkał wzrok syna i odpo­wie­dział mu łagod­nym uśmie­chem.

– Czuję się dosko­nale – oznaj­mił.

– Wypi­łeś her­batę? – spy­tał syn.

– Tak, z przy­jem­no­ścią.

– Może chciał­byś jesz­cze?

Star­szy pan zasta­na­wiał się chwilę.

– Nie, na razie nie, może póź­niej. – Mówił ame­ry­kań­skim akcen­tem.

– Nie chłodno ci, ojcze? – zatrosz­czył się syn.

Star­szy pan z wolna prze­su­nął dło­nią po swo­ich udach.

– Sam nie wiem. Póki nie dotknę, nic nie czuję.

– Może ktoś mógłby cię wyrę­czyć – odparł ze śmie­chem syn.

– O tak, mam nadzieję, że zawsze znaj­dzie się ktoś gotowy współ­czuć mi, tak jak teraz lord War­bur­ton. Prawda?

– Oczy­wi­ście! – przy­tak­nął skwa­pli­wie lord War­bur­ton. – Ale muszę stwier­dzić, że wygląda pan świet­nie.

– Tak, pod wielu wzglę­dami powo­dzi mi się dosko­nale. – Star­szy pan spoj­rzał na zie­lony pled i wygła­dził go na kola­nach. – Od tylu lat, że zdą­ży­łem przy­wyk­nąć i może dla­tego już nie zdaję sobie z tego sprawy.

– To wła­śnie naj­gor­sza wada dobrego samo­po­czu­cia. Ale jeśli nam coś dolega, wiemy o tym aż za dobrze!

– Zdaje mi się, że mamy tro­chę za wiel­kie wyma­ga­nia – powie­dział syn gospo­da­rza.

– Racja, jeste­śmy z pew­no­ścią bar­dzo wyma­ga­jący – szep­nął lord War­bur­ton.

Wszy­scy trzej mil­czeli przez chwilę; dwaj młodsi stali, patrząc na sie­dzą­cego w fotelu star­szego pana, który wresz­cie popro­sił o drugą fili­żankę her­baty.

– Ten pled chyba okrop­nie prze­szka­dza panu? – spy­tał lord War­bur­ton, gdy syn nale­wał ojcu her­batę.

– Och, nie, pled jest konieczny! – wykrzyk­nął młody męż­czy­zna w wel­we­to­wej kurtce. – Pro­szę cię, nie pod­su­waj ojcu takich pomy­słów!

– To pled mojej żony – wyja­śnił po pro­stu star­szy pan.

– No, jeśli wcho­dzą w grę sprawy sen­ty­mentu… – Lord War­bur­ton uspra­wie­dli­wia­ją­cym gestem roz­ło­żył ręce.

– Myślę, że będę musiał oddać jej pled, kiedy wróci – powie­dział star­szy pan.

– Nie ma o tym mowy! Zatrzyma ojciec pled i będzie nim okry­wał swoje biedne stare nogi.

– Bar­dzo nie­ład­nie, że tak znie­wa­żasz moje nogi – odparł star­szy pan. – Zdaje się, że są rów­nie dobre, jak twoje.

– Pro­szę bar­dzo, moje wolno ci znie­wa­żać, nie mam nic prze­ciw temu – żar­to­wał syn, poda­jąc ojcu pełną fili­żankę.

– Ano jeste­śmy parą kula­wych kacząt, nie­wielka chyba mię­dzy nami róż­nica.

– Dzię­kuję za nazwa­nie mnie kacząt­kiem. Her­bata dobra?

– Tro­chę za gorąca.

– To się na ogół uważa za zaletę.

– Ach, tak, ma całe mnó­stwo zalet – szep­nął łagod­nie star­szy pan. – Wie pan – zwró­cił się do lorda War­bur­tona – mój syn jest bar­dzo dobrą pie­lę­gniarką.

– Ale chyba tro­chę nie­zgrabną? – spy­tał gość.

– O, nie, krząta się bar­dzo zręcz­nie, cho­ciaż sam jest inwa­lidą. Nazy­wam go słabą pod­porą mojej sła­bo­ści, bo on też jest chory.

– Dajże spo­kój, tatu­siu! – wykrzyk­nął młody czło­wiek.

– Nie­stety, to prawda, wolał­bym, żeby było ina­czej. Ale cóż, nic na to praw­do­po­dob­nie nie możesz pora­dzić.

– Spró­buję, to świetny pomysł! – odparł syn.

– A pan cho­ro­wał kiedy w życiu? – zwró­cił się sta­rzec do lorda War­bur­tona.

Zagad­nięty namy­ślał się dość długo, nim w końcu odpo­wie­dział:

– Tak, pro­szę pana, raz, na Zatoce Per­skiej.

– On sobie kpi z ojca! – wtrą­cił się syn. – Prze­cież to żart!

– Żarty żar­tami – spo­koj­nie odparł star­szy pan – ale wygląda pan na czło­wieka, który ni­gdy nie cho­ruje.

– Jest chory z nudów, życie mu obrzy­dło. Wła­śnie mi o tym mówił. I bar­dzo się skar­żył! – powie­dział młody przy­ja­ciel lorda War­bur­tona.

– Czy to prawda? – zapy­tał poważ­nie star­szy pan.

– Tak. Pań­ski syn nie umiał mnie pocie­szyć. Trudno z nim roz­ma­wiać, skoń­czony cynik. W nic nie wie­rzy!

– To także głupi żart! – zapro­te­sto­wał oskar­żony o cynizm.

– To wina sła­bego zdro­wia – wyja­śnił ojciec. – Fizyczne nie­do­ma­ga­nia wpły­wają na psy­chikę i poglądy. Wydaje mu się, że ni­gdy nie miał takich szans jak inni. Ale to tylko teo­ria, pro­szę pana, która nie psuje mu w prak­tyce humoru. Nie przy­po­mi­nam sobie, żebym go kie­dy­kol­wiek widział w złym uspo­so­bie­niu, zawsze jest pogodny tak jak dzi­siaj. Czę­sto dodaje mi otu­chy.

Tak scha­rak­te­ry­zo­wany syn spoj­rzał ze śmie­chem na lorda War­bur­tona.

– Czy to pane­gi­ryk, czy też potę­pie­nie za lek­ko­myśl­ność? Może ojciec wolałby, żebym swoje teo­rie wcie­lał w życie?

– Zoba­czy­li­by­śmy wtedy cie­kawe rze­czy! – wykrzyk­nął lord War­bur­ton.

– Mam nadzieję, że pan nie podziela jego teo­rii – rzekł star­szy pan.

– Teo­rie War­bur­tona są gor­sze od moich! Twier­dzi, że jest znu­dzony. Ja nie nudzę się ani tro­chę, prze­ciw­nie, życie wydaje mi się zanadto inte­re­su­jące.

– Zanadto? Powi­nie­neś sta­rać się, żeby było jak naj­bar­dziej inte­re­su­jące.

– Tutaj ni­gdy się nie nudzę – powie­dział lord War­bur­ton. – Zawsze pro­wa­dzimy nie­zwy­kle cie­kawe roz­mowy.

– Czy to trzeci żart? – spy­tał sędziwy gospo­darz. – Pan nie ma prawa nudzić się ni­gdzie! W pań­skim wieku nie wie­dzia­łem, że ist­nieje coś takiego jak nuda!

– Późno pan doj­rzał.

– Nie! Wła­śnie dla­tego, że doj­rza­łem bar­dzo wcze­śnie. Doprawdy, mając dwa­dzie­ścia lat byłem już bar­dzo doj­rza­łym czło­wie­kiem. Pra­co­wa­łem od rana do nocy. Nie nudziłby się pan, mając coś do roboty, ale wy wszy­scy, dzi­siej­sze młode poko­le­nie, jeste­ście leniwi. Za dużo myśli­cie o przy­jem­no­ściach. Jeste­ście zbyt wybredni, zbyt bierni i za bogaci.

– Za pozwo­le­niem! – wykrzyk­nął lord War­bur­ton. – Komu jak komu, ale panu nie wypada oskar­żać bliź­nich o bogac­two.

– Dla­tego, że jestem ban­kie­rem? – spy­tał sta­rzec.

– Można i tak to uza­sad­nić, jeśli pan chce, ale przede wszyst­kim, czyż pan sam nie ma ogrom­nego majątku?

– Ojciec już nie jest tak bar­dzo bogaty – pospie­szył star­cowi z miło­sierną pomocą syn. – Roz­dał wiel­kie sumy.

– I były to, jak myślę, jego wła­sne pie­nią­dze – powie­dział War­bur­ton. – Czy to nie wystar­cza za naj­lep­szy dowód bogac­twa? Dobro­czyńca ogółu nie powi­nien innym ludziom wyrzu­cać, że za bar­dzo lubią przy­jem­no­ści.

– Ojciec bar­dzo lubi przy­jem­no­ści… innych ludzi.

Star­szy pan pokrę­cił głową.

– Nie sądzę, żebym się cho­ciaż w naj­mniej­szym stop­niu przy­czy­nił do uprzy­jem­nie­nia życia moich współ­cze­snych.

– Ojcze, jesteś za skromny!

– To także żart, pro­szę pana – powie­dział War­bur­ton.

– Wy, mło­dzi, zbyt wiele żar­tu­je­cie. A kiedy zabrak­nie dow­cipu, nie zostaje wam nic.

– Na szczę­ście zawsze są nowe powody do żar­tów – zauwa­żył brzydki młody czło­wiek.

– Nie wie­rzę w to. Wiem, że życie będzie sta­wało się coraz poważ­niej­sze, a wy, mło­dzi, wresz­cie prze­ko­na­cie się o tym.

– Ależ sam fakt, że wszystko będzie coraz poważ­niej­sze, dostar­czy tematu do żar­tów!

– Byłyby to żarty ponure – odparł star­szy pan. – Jestem pewny, że nastą­pią wiel­kie zmiany, i nie wszyst­kie na lep­sze.

– Zga­dzam się z panem – oświad­czył lord War­bur­ton. – Z pew­no­ścią cze­kają nas wiel­kie zmiany i będą się działy różne dziwne rze­czy. Wła­śnie dla­tego trudno mi zasto­so­wać się do pań­skich rad, pamięta pan, przed kilku dniami radził mi pan, „żebym chwy­cił się cze­goś”. Ale jakże się zde­cy­do­wać, skoro to, czego się chwycę, może lada chwila wyle­cieć w powie­trze!

– Chwyć się jakiejś ład­nej kobiety – powie­dział brzydki młody czło­wiek. – On chciałby się zako­chać – wyja­śnił, zwra­ca­jąc się do ojca.

– Ładne kobiety także mogą wyle­cieć w powie­trze! – odparł lord War­bur­ton.

– Nie! – zapew­nił go star­szy pan. – Ładne kobiety są potęgą. Spo­łeczne i poli­tyczne wstrząsy, które mia­łem na myśli, ich nie dotkną.

– To zna­czy, że nie zostaną znie­sione? Świet­nie! W takim razie chwycę jedną z nich i zawiążę ją sobie na szyi jak koło ratun­kowe!

– Kobiety nas wyba­wią – rzekł star­szy pan. – Mówię o naj­lep­szych, bo są różne. Niech pan znaj­dzie dobrą żonę, a życie sta­nie się dla pana znacz­nie bar­dziej inte­re­su­jące.

Chwila ciszy wyra­ziła może ze strony słu­cha­czy hołd dla wiel­ko­dusz­no­ści tych słów, bo zarówno syn, jak i gość wie­dzieli, że oso­bi­ste doświad­cze­nia matry­mo­nialne star­szego pana nie były szczę­śliwe. Jed­nakże, jak powie­dział, są różne kobiety. Może w tym zda­niu kryło się przy­zna­nie do wła­snego błędu; ale oczy­wi­ście żaden z part­ne­rów roz­mowy nie pozwo­liłby sobie na nie­takt przy­po­mi­na­nia mu, że dama, którą sam wybrał, z pew­no­ścią nie należy do kate­go­rii naj­lep­szych.

– A więc powiada pan, że jeśli oże­nię się z inte­re­su­jącą kobietą, będę zain­te­re­so­wany? – spy­tał lord War­bur­ton. – Wcale nie mam ochoty się żenić, pań­ski syn fał­szy­wie przed­sta­wił moje życze­nia. Ni­gdy jed­nak nie można prze­wi­dzieć, co by ze mnie zro­biła inte­re­su­jąca kobieta. – Chciał­bym zoba­czyć, jak wygląda twój ideał inte­re­su­ją­cej kobiety.

– Ależ, mój drogi, ide­ałów nie można zoba­czyć, zwłasz­cza tak mgli­stych jak moje. Gdy­bym sam widział je wyraź­nie, byłby to już znaczny postęp.

– No, niech się pan zako­cha, w kim zechce, byle nie w mojej sio­strze­nicy – powie­dział star­szy pan.

Jego syn wybuch­nął śmie­chem.

– War­bur­ton pomy­śli, że ojciec pró­buje go spro­wo­ko­wać! Ojcze kochany, miesz­kasz od trzy­dzie­stu lat wśród Angli­ków, przy­swo­iłeś sobie mnó­stwo ich powie­dzeń, ale nie nauczy­łeś się, o czym oni nie mówią ni­gdy.

– Mówię, co mi się podoba – odparł z nie­zmą­co­nym spo­ko­jem star­szy pan.

– Nie mam zaszczytu znać pań­skiej sio­strze­nicy – powie­dział lord War­bur­ton. – A nawet ni­gdy dotych­czas nie sły­sza­łem nic o niej, jeśli mnie pamięć nie myli.

– To wła­ści­wie sio­strze­nica mojej żony, która przy­wie­zie ją do Anglii.

Młody Touchett wyja­śnił:

– Wiesz, matka spę­dziła zimę w Ame­ryce. Spo­dzie­wamy się jej lada chwila. Pisała, że odkryła sio­strze­nicę i że zapro­siła ją do Gar­den­co­urt.

– Ach, tak, to bar­dzo miło z jej strony – stwier­dził lord War­bur­ton. – Czy ta młoda osoba jest inte­re­su­jąca?

– Nie wiemy o niej wiele wię­cej niż ty, matka poską­piła nam szcze­gó­łów. Kore­spon­duje z nami głów­nie za pośred­nic­twem tele­gra­mów i są to tek­sty dość zagad­kowe. Mówi się, że kobiety nie umieją reda­go­wać depesz, ale moja matka doszła do mistrzo­stwa w sztuce zwię­zło­ści.

ZMĘ­CZONA AME­RYKĄ OKROPNE UPAŁY WRA­CAM DO ANGLII PIERW­SZYM STAT­KIEM ZNO­ŚNĄ KAJUTĄ.

Oto przy­kład komu­ni­ka­tów, które od niej dosta­jemy: tak brzmiał ostatni jej tele­gram. Ale w jed­nym z poprzed­nich, jak się zdaje pierw­szym, w któ­rym zna­la­zła się wzmianka o sio­strze­nicy, prze­czy­ta­li­śmy:

ZMIE­NI­ŁAM HOTEL OKROPNY BEZ­CZELNY SZEF RECEP­CJI PODAJĘ NOWY ADRES PRZY­WIOZĘ DO EUROPY CÓRKĘ SIO­STRY UMARŁA ROK TEMU DWIE SIO­STRY CAŁ­KO­WITA NIE­ZA­LEŻ­NOŚĆ.

Nad tą łami­główką zasta­na­wiamy się dotych­czas obaj z ojcem, tekst nadaje się do kilku róż­nych inter­pre­ta­cji.

– Jedno jest jasne – powie­dział star­szy pan – a mia­no­wi­cie, że dała szkołę sze­fowi recep­cji.

– Ja nawet tego nie jestem pewny, prze­cież to on ją wypło­szył z hotelu. Z początku mie­li­śmy wra­że­nie, że cho­dzi o sio­strę tego bez­czel­nego czło­wieka, ale póź­niej­sze wzmianki o sio­strze­ni­cach pozwo­liły wywnio­sko­wać, że to córka któ­rejś z moich cio­tek. Druga wąt­pli­wość: czy­imi sio­strami są wspo­mniane dwie sio­stry; praw­do­po­dob­nie mowa wciąż o cór­kach mojej zmar­łej ciotki. Ale kto jest „cał­ko­wi­cie nie­za­leżny”? W jakim sen­sie użyto tego okre­śle­nia? Tych pro­ble­mów jesz­cze nie roz­wią­za­li­śmy. Czy doty­czy w szcze­gól­no­ści dziew­czyny, którą matka wzięła pod swoje skrzy­dła, czy też obej­muje rów­nież jej sio­stry? Czy mowa o nie­za­leż­no­ści moral­nej, czy też mate­rial­nej? Czy zna­czy to, że sio­strze­nice są zamożne, czy też, że nie chcą się do niczego zobo­wią­zy­wać, czy też, po pro­stu, że lubią same o sobie decy­do­wać.

– Ostat­nia hipo­teza wydaje mi się nie­wąt­pli­wie praw­dziwa, nawet jeśli twoja matka co innego miała na myśli – stwier­dził pan Touchett.

– Wkrótce prze­ko­na­cie się na wła­sne oczy – rzekł lord War­bur­ton. – Kiedy te panie mają przy­je­chać?

– Nie znamy dnia ani godziny: gdy trafi się sta­tek ze zno­śną kajutą. Moż­liwe, że matka jesz­cze na niego czeka, ale nie­wy­klu­czone, że już zeszła z pokładu na zie­mię angiel­ską.

– W takim razie chyba dałaby znać depe­szą?

– Ni­gdy nie depe­szuje wtedy, kiedy można by się tego spo­dzie­wać, tylko w zupeł­nie nie­ocze­ki­wa­nych momen­tach – powie­dział star­szy pan. – Lubi mnie zaska­ki­wać, może wyobraża sobie, że przy­ła­pie mnie na jakimś gorą­cym uczynku. Dotych­czas to jej się nie udało, ale nie stra­ciła nadziei.

– To się tłu­ma­czy wspólną w jej rodzi­nie cechą, cechą nie­za­leż­no­ści, o któ­rej wspo­mniała w depe­szy – bar­dziej życz­li­wie oce­nił zwy­czaje pani Touchett jej syn. – Choćby te młode osoby try­skały wielką ener­gią, moja matka nie da im się pod tym wzglę­dem prze­ści­gnąć. Lubi wszyst­kie sprawy zała­twiać samo­dziel­nie i nie wie­rzy, żeby ktoś był zdolny jej w czym­kol­wiek pomóc. Ja jestem w jej oczach rów­nie bez­u­ży­teczny jak zna­czek pocz­towy bez kleju, i nie wyba­czy­łaby mi, gdy­bym ośmie­lił się poje­chać na jej spo­tka­nie do Liver­po­olu.

– Czy przy­naj­mniej zawia­do­misz mnie o przy­jeź­dzie kuzynki? – spy­tał lord War­bur­ton.

– Pod warun­kiem, który już panu posta­wi­łem – odparł za syna star­szy pan.

– Ta suro­wość jest chyba nie­spra­wie­dliwa. Czy wydaję się panu nie­godny?

– Jest pan aż zanadto godny, ale nie chciał­bym, żeby pana poślu­biła. Nie przy­jeż­dża tutaj szu­kać męża, mam nadzieję, bo wiele panien to robi, jak gdyby nie miały w swo­jej ojczyź­nie dość kan­dy­da­tów. Zresztą praw­do­po­dob­nie jest już zarę­czona, o ile mi wia­domo, pra­wie wszyst­kie młode Ame­ry­kanki mają narze­czo­nych. A poza tym wcale nie jestem pewny, czy pan byłby bar­dzo dobrym mężem.

– Moż­liwe, że jest zarę­czona, jak więk­szość ame­ry­kań­skich panien, które spo­ty­ka­łem, ale słowo daję, nie zauwa­ży­łem, żeby to sta­no­wiło wielką prze­szkodę. Co do tego, czy był­bym dobrym mężem, sam nie mam pew­no­ści. Trzeba by spró­bo­wać, żeby się dowie­dzieć.

– Niech pan pró­buje, ile zechce, byle nie z moją sio­strze­nicą – z uśmie­chem odparł star­szy pan, opo­nu­jąc tylko dla żartu.

– Ano trudno! – tym samym, a nawet jesz­cze bar­dziej żar­to­bli­wym tonem odpo­wie­dział lord War­bur­ton. – W końcu nie wia­domo, czy ta panna jest warta zachodu!

Rozdział 2

2

Gdy dwaj pano­wie bawili się tym spo­rem, Ralph Touchett odda­lił się nieco, po swo­jemu powłó­cząc nogami, z rękami w kie­sze­niach i w asy­ście weso­łego foks­te­riera. Szedł w kie­runku domu, ale odwra­cał głowę, spo­glą­da­jąc w zadu­mie na traw­nik, toteż nie wie­dział, że już od dłuż­szej chwili obser­wuje go młoda kobieta, która wła­śnie zja­wiła się w sze­ro­kich drzwiach domu. Jego uwagę zwró­cił dopiero foks­te­rier, który nagle puścił się pędem ku nie­zna­jo­mej, poszcze­ku­jąc prze­ni­kli­wym gło­sem, raczej jed­nak tonem powi­ta­nia niż groźby. Młoda dziew­czyna poznała się na tym od razu. Pie­sek dopadł jej stóp i zatrzy­mał się, zadzie­ra­jąc w górę łeb i uja­da­jąc zawzię­cie, ale ona bez waha­nia schy­liła się, chwy­ciła go w ramiona i pod­nio­sła tak, że jego pysz­czek, poszcze­ku­jący wytrwale, zna­lazł się tuż obok jej twa­rzy. Tym­cza­sem Ralph zdą­żył dogo­nić psa i stwier­dzić, że Bun­chie już zaprzy­jaź­nił się z wysoką młodą kobietą, która ubrana była w czarną suk­nię i która od pierw­szego rzutu oka wydała mu się bar­dzo ładna. Nie miała na gło­wie kape­lu­sza, z czego wyni­kało, że jest miesz­kanką domu; syn gospo­da­rza był więc zasko­czony, bo od dłuż­szego czasu, ze względu na stan zdro­wia star­szego pana, nie przyj­mo­wano w Gar­den­co­urt gości. Teraz już dwaj inni pano­wie także spo­strze­gli obec­ność nowej osoby.

– Skąd się tu wzięła ta nie­zna­joma pani? – zdzi­wił się pan Touchett.

– To zapewne sio­strze­nica pań­skiej żony, nie­za­leżna młoda Ame­ry­kanka – domy­ślił się lord War­bur­ton. – Łatwo to zgad­nąć ze spo­sobu, w jaki pora­dziła sobie z pie­skiem.

Col­lie też w końcu zwró­cił uwagę na sto­jącą w drzwiach osobę i ruszył ku niej, macha­jąc z wolna ogo­nem.

– Gdzież w takim razie podziewa się moja żona? – szep­nął star­szy pan.

– Młoda Ame­ry­kanka praw­do­po­dob­nie zosta­wiła ją gdzieś po dro­dze, to jesz­cze jeden dowód nie­za­leż­no­ści.

Dziew­czyna, wciąż trzy­ma­jąc foks­te­riera w obję­ciach, zwró­ciła się z uśmie­chem do Ral­pha:

– To pana pie­sek?

– Był mój przed chwilą, ale teraz wydaje się, że zna­lazł nową wła­ści­cielkę.

– Czy nie mógłby nale­żeć do nas obojga? – spy­tała. – Śliczny, prze­miły pie­se­czek!

Ralph patrzał na nią przez długą chwilę. Była nad­spo­dzie­wa­nie ładna.

– Daję go pani w pre­zen­cie – powie­dział.

Dziew­czyna, cho­ciaż zda­wała się bar­dzo pewna sie­bie i innych ludzi, zaru­mie­niła się, stro­piona tym nie­ocze­ki­wa­nie hoj­nym gestem.

– Powinna bym naj­pierw przed­sta­wić się, jestem praw­do­po­dob­nie pań­ską kuzynką… – urwała, wypusz­cza­jąc pie­ska na wol­ność. – O, drugi! – dodała szybko, bo zbli­żył się col­lie.

– Praw­do­po­dob­nie?! – wykrzyk­nął młody czło­wiek ze śmie­chem. – Myśla­łem, że to fakt nie­wąt­pliwy. Przy­je­cha­łaś z moją matką?

– Tak, pół godziny temu.

– Czy matka pod­rzu­ciła cię tutaj, a sama poje­chała dalej?

– Nie, nie. Poszła pro­sto do swo­jego pokoju, a mnie pro­siła, na wypa­dek gdy­bym cię spo­tkała, żebym ci powtó­rzyła, że masz do niej zgło­sić się kwa­drans przed siódmą.

Ralph spoj­rzał na zega­rek.

– Dzię­kuję! Sta­wię się punk­tu­al­nie. – Pod­niósł wzrok na kuzynkę. – Witamy! Bar­dzo mnie cie­szy, że się pozna­li­śmy.

Przy­glą­dała się bystrym wzro­kiem wszyst­kiemu: kuzy­nowi, obu psom, dwom panom na traw­niku w cie­niu drzew, całej tej prze­pięk­nej sce­ne­rii, która ją ota­czała.

– W życiu nie widzia­łam rów­nie uro­czego miej­sca. Zwie­dzi­łam już dom i jestem zachwy­cona.

– Szkoda, że byłaś już od pół godziny tutaj, a my nic o tym nie wie­dzie­li­śmy!

– Twoja matka wytłu­ma­czyła mi, że w Anglii takie są zwy­czaje i wypada przy­jeż­dżać dys­kret­nie, myśla­łam, że tak wła­śnie trzeba. Czy jeden z tych panów to twój ojciec?

– Tak, ten star­szy, w fotelu – potwier­dził Ralph.

Dziew­czyna roze­śmiała się z cicha:

– Młod­szego o to nie podej­rze­wa­łam. Kto to taki?

– Jeden z naszych przy­ja­ciół, lord War­bur­ton.

– Och, prze­czu­wa­łam, że będzie jakiś lord! Zupeł­nie jak w powie­ści. – Po chwili wykrzyk­nęła nagle: – Mój naj­ślicz­niej­szy! – I schy­liła się, żeby znowu wziąć na ręce pie­ska.

Stała wciąż w drzwiach, tam gdzie zaczęli roz­mowę, i zda­wało się, że wcale nie zamie­rza podejść do pana Touchetta i przed­sta­wić mu się, a Ralph, obser­wu­jąc jej smu­kłą, śliczną postać, zasta­na­wiał się, czy dziew­czyna nie ocze­kuje, że sta­rzec przyj­dzie ją witać. Wszyst­kie Ame­ry­kanki przy­zwy­cza­jone są do wiel­kich wzglę­dów ze strony męż­czyzn, a ta podobno odzna­czała się szcze­gólną dumą. To zresztą mógł wyczy­tać z jej twa­rzy.

– Może byś pode­szła do ojca? – zary­zy­ko­wał jed­nak pyta­nie. – Z powodu wieku i kalec­twa nie może wstać z fotela.

– Och, biedny, jakże mu współ­czuję! – wykrzyk­nęła i natych­miast ruszyła naprzód. – Sądząc z tego, co mówiła twoja matka, wyobra­ża­łam sobie, że jest raczej… raczej wyjąt­kowo ener­giczny!

Ralph mil­czał chwilę, nim odpo­wie­dział:

– Matka nie widziała go od roku.

– W każ­dym razie spę­dza czas w prze­pięk­nym oto­cze­niu. Chodź z nami, pie­seczku.

– Tak, to piękna stara sie­dziba – szep­nął Ralph, zer­ka­jąc z ukosa na dziew­czynę.

– Jak się nazywa? – spy­tała, zajęta znów foks­te­rie­rem.

– Mój ojciec?

– Tak – odparła ze śmie­chem – ale nie mów mu lepiej, że pyta­łam o jego imię.

Kiedy sta­nęli przed nim, star­szy pan z wysił­kiem dźwi­gnął się z fotela.

– Matka przy­je­chała – oznaj­mił Ralph – a to jest panna Archer.

Star­szy pan poło­żył ręce na jej ramio­nach, przy­glą­dał jej się chwilę ser­decz­nie, a potem uca­ło­wał szar­mancko w oba policzki.

– Bar­dzo się cie­szę, że cię tu widzę. Żałuję tylko, że nie mogli­śmy cię przy­wi­tać jak należy.

– Och, przy­wi­tała nas służba, kil­ka­na­ście osób było w hallu! – odparła dziew­czyna. – A jakaś stara kobieta dygnęła, kiedy wjeż­dża­ły­śmy w bramę.

– My przy­wi­ta­li­by­śmy was pięk­niej, gdy­by­śmy byli uprze­dzeni o waszym przy­jeź­dzie! – Star­szy pan uśmie­chał się, zacie­rał ręce i z wolna kiwał głową. – Ale moja żona nie lubi takich rze­czy.

– Cio­cia poszła pro­sto do swo­jego pokoju.

– Tak, i pewno zamknęła drzwi na klucz. Jak zwy­kle. Praw­do­po­dob­nie zoba­czę ją w przy­szłym tygo­dniu. – To rze­kł­szy mąż pani Touchett ostroż­nie osu­nął się z powro­tem na fotel.

– Wcze­śniej! – powie­działa panna Archer. – Cio­cia zej­dzie o ósmej na obiad. I nie zapo­mnij – zwró­ciła się z uśmie­chem do Ral­pha – kwa­drans przed siódmą.

– Co ma się stać kwa­drans przed siódmą?

– Mam być w pokoju matki.

– A to szczę­ściarz z cie­bie! – stwier­dził star­szy pan. – A ty, moje dziecko, usiądź i napij się her­baty – zapro­po­no­wał sio­strze­nicy.

– Przy­nie­siono mi her­batę do pokoju, jak tylko tam weszłam! – odpo­wie­działa dziew­czyna. – Zmar­twi­łam się, że zasta­ły­śmy wuja nie­zdro­wego – dodała, patrząc w twarz sędzi­wego pana domu.

– No, cóż, moja droga, jestem stary, pora, żebym się zesta­rzał. Ale będę się czuł zdrow­szy, patrząc na cie­bie.

Wodziła znów wzro­kiem dokoła, po traw­niku, wiel­kich drze­wach, zaro­słej sito­wiem sre­brzy­stej Tami­zie, po fasa­dzie pięk­nego sta­rego domu, zajęta tym prze­glą­dem nie pomi­nęła też trzech panów i nie mogło nikogo dzi­wić, że oni także inte­re­sują młodą kobietę, nie­wąt­pli­wie inte­li­gentną i pod­nie­coną nowo­ścią oto­cze­nia. Usia­dła, puściła pie­ska w trawę, splo­tła białe ręce na czar­nej sukni; sie­działa z pod­nie­sioną głową, z błysz­czą­cymi oczyma, a jej gibka postać swo­bod­nie obra­cała się to w tę, to w inną stronę, czuj­nie reagu­jąc na wszyst­kie wra­że­nia. Było tych wra­żeń wiele i odzwier­cie­dlały się w pogod­nym, cichym uśmie­chu.

– Ni­gdy nie widzia­łam nic rów­nie pięk­nego!

– Tak, to jest uro­cze miej­sce – przy­znał star­szy pan. – Rozu­miem cię, kie­dyś prze­ży­wa­łem to podob­nie. Ale ty sama jesteś piękna – dodał mile, wcale nie żar­to­bli­wym tonem, świa­do­mie i z satys­fak­cją wyko­rzy­stu­jąc przy­wi­lej pode­szłego wieku, który pozwa­lał mu mówić tak otwar­cie nawet do mło­dej dziew­czyny, bez obawy, że ją spło­szy.

Trudno dokład­nie oce­nić, w jakim stop­niu zanie­po­koił ją ten kom­ple­ment; jed­nakże wstała i zaru­mie­niła się, cho­ciaż nie pró­bo­wała zaprze­czać.

– O, tak, jestem ładna – powie­działa i zaśmiała się z cicha. – To bar­dzo stary dom, prawda? Z cza­sów Elż­biety?

– Z wcze­snego okresu Tudo­rów – wyja­śnił Ralph.

Odwró­ciła się ku niemu, uważ­nie obser­wu­jąc wyraz jego twa­rzy.

– Wcze­sny okres Tudo­rów? Nie­sły­chane! I pewno jest w Anglii wię­cej takich domów?

– Jest wiele jesz­cze pięk­niej­szych.

– Nie, tego nie mów, synu! – zapro­te­sto­wał star­szy pan. – Nic nie może być pięk­niej­sze.

– Mój dom też jest nie­zły, może nawet lep­szy niż ten – ode­zwał się lord War­bur­ton, który dotych­czas mil­czał, ale pil­nie przy­glą­dał się pan­nie Archer. Ukło­nił się jej lekko, z uśmie­chem; był zawsze wzo­rowo uprzejmy wobec kobiet. Panna Archer bły­ska­wicz­nie umiała to oce­nić, a nie zapo­mi­nała przy tym, że ma do czy­nie­nia z lor­dem. – Z przy­jem­no­ścią poka­zał­bym go pani – dodał.

– Nie wierz mu! – zawo­łał star­szy pan. – Nie ma co oglą­dać! To stara buda, nie można jej porów­nać z moim domem.

– Nie widzia­łam, więc nie wiem, co sądzić – odparła dziew­czyna, uśmie­cha­jąc się do lorda War­bur­tona.

Ralph Tbu­chett nie zdra­dzał naj­mniej­szego zain­te­re­so­wa­nia tą dys­ku­sją; stał z rękami w kie­sze­niach i naj­wi­docz­niej miał ochotę nawią­zać znów roz­mowę ze świeżo odkrytą kuzynką.

– Lubisz psy? – spy­tał, żeby jakoś zagaić dia­log. Sam chyba zda­wał sobie sprawę, że nie był to bar­dzo zręczny począ­tek, godny tak inte­li­gent­nego jak on czło­wieka.

– Bar­dzo!

– Pamię­taj, Bun­chie do cie­bie należy – brnął dalej, wciąż dość nie­zgrab­nie.

– Tak, z przy­jem­no­ścią będę go uwa­żała za swo­jego pie­ska, przez cały czas pobytu tutaj.

– Mam nadzieję, że zosta­niesz z nami jak naj­dłu­żej.

– To miło z two­jej strony. Nie wiem. O wszyst­kim zade­cy­duje cio­cia.

– Ja z nią o tym pomó­wię… kwa­drans przed siódmą – powie­dział Ralph, spo­glą­da­jąc na zega­rek.

– W każ­dym razie cie­szę się, że tu przy­je­cha­łam – odparła dziew­czyna.

– Nie wie­rzę, że pozwa­lasz, by ktoś inny za cie­bie decy­do­wał.

– Ależ tak, jeśli cudze decy­zje podo­bają mi się, zga­dzam się z nimi.

– W tym przy­padku musi być tak, jak mnie się podoba – oświad­czył Ralph. – Nie poj­muję, jak to mogło się stać, że cię dotych­czas nie zna­li­śmy.

– A ja przez cały czas ist­nia­łam tam, wystar­czyło przy­je­chać i zoba­czył­byś mnie.

– Tam, to zna­czy gdzie?

– W Sta­nach Zjed­no­czo­nych, w Nowym Jorku czy w Albany, czy w innych ame­ry­kań­skich mia­stach.

– Byłem w Ame­ryce, ale nie spo­tka­łem się z tobą. Nie rozu­miem dla­czego.

Panna Archer wahała się chwilę, zanim odpo­wie­działa:

– Po śmierci mojej matki, kiedy byłam jesz­cze mała, doszło do pew­nych roz­dź­wię­ków mię­dzy ojcem a cio­cią. Toteż nie spo­dzie­wa­łam się, że kie­dy­kol­wiek was poznam.

– Ależ ja, broń Boże, nie mogę podzie­lać wszyst­kich uraz mojej matki! – wykrzyk­nął Ralph i poważ­nym już tonem spy­tał: – Ojca stra­ci­łaś nie­dawno, prawda?

– Prze­szło rok temu. Póź­niej cio­cia oka­zała mi wiele dobroci. Odwie­dziła mnie i zapro­po­no­wała, żebym z nią poje­chała do Europy.

– Ach, tak – powie­dział Ralph. – Adop­to­wała cię.

– Adop­to­wała? – powtó­rzyła dziew­czyna, otwie­ra­jąc sze­roko oczy i rumie­niąc się znowu; zda­wała się dotknięta bole­śnie, co mocno zanie­po­ko­iło jej kuzyna. Nie prze­wi­dział takiego skutku swo­ich lekko rzu­co­nych słów. W tym momen­cie pod­szedł do nich lord War­bur­ton, nie ukry­wa­jąc, że pra­gnie z bli­ska patrzeć na pannę Archer, która zwró­ciła na niego wzrok mówiąc: – Nie, nie adop­to­wała mnie. Nie jestem kan­dy­datką do adop­cji.

– Prze­pra­szam cię sto­krot­nie! – szep­nął Ralph. – Chcia­łem powie­dzieć… chcia­łem powie­dzieć… – ale sam już nie wie­dział, co chciał powie­dzieć.

– Chcia­łeś powie­dzieć, że wzięła mnie pod swoje skrzy­dła. Racja, cio­cia lubi brać innych pod swoje skrzy­dła. Jest dla mnie bar­dzo dobra, ale… ja bar­dzo sobie cenię wol­ność – zakoń­czyła, wyraź­nie sta­ra­jąc się, żeby to zabrzmiało sta­now­czo.

– Roz­ma­wia­cie o pani Touchett? – zawo­łał z fotela star­szy pan. – Chodź no tu, moja droga, i opo­wiedz mi o niej coś nie­coś. Wdzięczny będę za wszel­kie wia­do­mo­ści o mojej żonie.

Dziew­czyna uśmiech­nęła się, ale nie od razu odpo­wie­działa.

– Cio­cia ma naprawdę wiele dobrej woli. – Pode­szła do wuja, któ­rego jej odpo­wiedź bar­dzo uba­wiła.

Lord War­bur­ton został na ubo­czu z Ral­phem i zwró­cił się do niego, mówiąc:

– Przed chwilą wyra­zi­łeś cie­ka­wość, jak wygląda mój ideał inte­re­su­ją­cej kobiety. Oto mam ją przed sobą!

Rozdział 3

3

Pani Touchett nie­wąt­pli­wie miała różne dzi­wac­twa, któ­rych zna­mien­nym przy­kła­dem było jej zacho­wa­nie się w dniu powrotu do męża i domu po wielu mie­sią­cach nie­obec­no­ści. Wszystko zawsze robiła po swo­jemu. Tak można by naj­pro­ściej okre­ślić jej cha­rak­ter, zdolny do wspa­nia­ło­myśl­nych gestów, ale ni­gdy nie ujmu­jący sło­dy­czą. Pani Touchett czy­niła ludziom wiele dobrego, lecz nie była dla nikogo miła. Z upodo­ba­niem robiła wszystko po swo­jemu, a to nie zna­czy, że zawsze postę­po­wała aro­gancko, tylko że jej zwy­czaje róż­niły się od przy­ję­tych przez innych ludzi, a przy tym kon­tur miały tak wyostrzony, że co wraż­liw­sze osoby odczu­wały je jak dra­śnię­cie nożem. Ta wła­śnie wyra­fi­no­wana nie­ustę­pli­wość prze­ja­wiła się w jej zacho­wa­niu pierw­szego dnia po powro­cie z Ame­ryki, gdy wszyst­kie oko­licz­no­ści powinny by ją skło­nić do przy­wi­ta­nia się przede wszyst­kim i bez zwłoki z mężem i synem. Pani Touchett z przy­czyn, które jej wyda­wały się naj­słusz­niej­sze, zawsze w podob­nych sytu­acjach wyco­fy­wała się za zamknięte her­me­tycz­nie drzwi swego pokoju i odkła­dała wszel­kie sen­ty­men­talne obrzędy na póź­niej, aby przed­tem dopro­wa­dzić po podróży do porządku strój; trudno zgad­nąć, dla­czego wyda­wało jej się to tak ważne, bo na pewno nie kie­ro­wała się umi­ło­wa­niem piękna ani próż­no­ścią. Nie­ładna i nie­młoda, pozba­wiona wdzięku i nie­zbyt ele­gancka, żywiła jed­nak głę­boki respekt dla moty­wów swo­jego postę­po­wa­nia. Gdyby ktoś bar­dzo grzecz­nie popro­sił ją o wyja­śnie­nie tych moty­wów, mogłaby je ujaw­nić, ale oka­za­łyby się zupeł­nie różne od tych, które jej przy­pi­sy­wano. Żyła w fak­tycz­nej sepa­ra­cji z mężem, nie dostrze­gała jed­nak w tym nic nie­wła­ści­wego. Już od wcze­snych lat poży­cia prze­ko­nali się nie­zbi­cie, że ni­gdy nie pra­gną tego samego i jed­no­cze­śnie, a to odkry­cie skło­niło panią Touchett do rato­wa­nia sytu­acji od wul­gar­nej przy­pad­ko­wo­ści. Zro­biła, co mogła, żeby roz­dź­wię­kowi nadać moc prawa i zara­zem bar­dziej budu­jące pozory: wyje­chała do Flo­ren­cji, kupiła tam dom i osie­dliła się w nim, pozo­sta­wia­jąc męża na straży lon­dyń­skiego oddziału banku. To roz­wią­za­nie bar­dzo jej się podo­bało; cecho­wała je pożą­dana nie­odwo­łal­ność. W tym samym świe­tle widział je pan Touchett ze swego punktu obser­wa­cyj­nego w zamglo­nym Lon­dy­nie, gdzie chwi­lami żaden inny fakt nie był rów­nie jasno dostrze­galny; wolałby jed­nak, by tak nie­na­tu­ralna sytu­acja zary­so­wy­wała się mniej dobit­nie; zgoda na tę nie­zgodę kosz­to­wała go sporo wysiłku, z każ­dym nie­mal innym wyj­ściem łatwiej by się pogo­dził niż z tym; nie mógł pojąć, dla­czego zgoda czy nie­zgoda muszą być tak strasz­li­wie kon­se­kwentne. Pani Touchett nie pozwa­lała sobie ani na żal, ani na roz­my­śla­nia; zwy­kle co roku spę­dzała jeden mie­siąc z mężem i w okre­sie tej wizyty sta­rała się go prze­ko­nać o słusz­no­ści swo­jej metody. Nie lubiła angiel­skiego stylu życia z czte­rech powo­dów, na które czę­sto się powo­ły­wała; doty­czyły bła­hych tra­dy­cyj­nych zwy­cza­jów, lecz w prze­ko­na­niu pani Touchett wystar­cza­jąco uspra­wie­dli­wiały emi­gra­cję z tego kraju. Nie cier­piała chle­bo­wego sosu, ponie­waż, jej zda­niem, wyglą­dał jak kom­pres, a sma­ko­wał jak mydło; potę­piała bry­tyj­skie słu­żące, które piły piwo, i twier­dziła, że bry­tyj­skie praczki nie są mistrzy­niami w swoim rze­mio­śle (a bar­dzo dbała o wygląd bie­li­zny). Regu­lar­nie odwie­dzała swój kraj ojczy­sty, ale rzadko prze­by­wała w Ame­ryce tak długo jak ostat­nim razem.

Wzięła sio­strze­nicę pod swoje skrzy­dła, to nie ule­gało wąt­pli­wo­ści. Na cztery mie­siące przed opi­sa­nymi wyżej zda­rze­niami, pew­nego dżdży­stego popo­łu­dnia panna Archer sie­działa samot­nie nad książką. A skoro czy­tała, samot­ność nie doku­czała jej, bo żądza wie­dzy tak była w tej dziew­czy­nie gorąca, że zapład­niała jej wyobraź­nię, z natury bar­dzo żywą. W tym wszakże momen­cie sytu­acji bra­ko­wało smaku świe­żo­ści i wnio­sła go dopiero nie­spo­dzie­wana wizyta. Nikt nie zaanon­so­wał gościa; panna Archer sama w pew­nej chwili usły­szała kroki w sąsied­nim salo­nie. Działo się to w Albany, w sta­rym, dużym dwu­ro­dzin­nym domu, który posta­no­wiono sprze­dać, jak świad­czyło ogło­sze­nie wywie­szone w jed­nym z okien par­teru. Dom miał dwa wej­ścia, lecz od dawna uży­wano wyłącz­nie jed­nego, cho­ciaż dru­gie nie zostało zamu­ro­wane. Oba wyglą­dały iden­tycz­nie: wiel­kie białe drzwi w łuko­wato skle­pio­nej fra­mu­dze, z dużymi bocz­nymi oknami wpra­wio­nymi w czer­woną kamienną ścianę małego ganeczku, z któ­rego kilka schod­ków pro­wa­dziło na ceglany chod­nik ulicy. Z dwóch domów utwo­rzono jeden, usu­wa­jąc dzie­lącą je ścianę i łącząc sąsied­nie pokoje. Na pię­trze było tych pokoi mnó­stwo, a wszyst­kie jed­na­kowo poma­lo­wane żół­ta­wo­białą, teraz już dość wybla­kłą farbą. Na dru­gim pię­trze dwie czę­ści domu łączył skle­piony kory­tarz, który Isa­bel i jej sio­stry w dzie­ciń­stwie nazy­wały tune­lem, bo cho­ciaż krótki i dobrze oświe­tlony, wyda­wał im się tajem­ni­czy i odcięty od świata, zwłasz­cza w zimowe popo­łu­dnia. Isa­bel jako małe dziecko prze­by­wała tu w róż­nych okre­sach wiele razy; dom ten wów­czas nale­żał do jej babki. Potem przez dzie­sięć lat nie odwie­dzała Albany i wró­ciła tu dopiero na krótko przed śmier­cią ojca. Babka, star­sza pani Archer, póki jej wiek na to pozwa­lał, lubiła mieć dom pełen gości, głów­nie naj­bliż­szej rodziny, toteż wnuczki czę­sto spę­dzały pod jej dachem całe tygo­dnie, które Isa­bel zacho­wała w pamięci jako naj­szczę­śliw­sze. Tryb życia był tutaj inny niż w domu rodzi­ców, bar­dziej dostatni, szczo­dry, nie­mal stale odświętny; w dzie­cin­nym pokoju pano­wała bar­dzo łagodna dys­cy­plina, a moż­li­wo­ści przy­słu­chi­wa­nia się roz­mo­wom doro­słych – co Isa­bel zawsze uwa­żała za naj­więk­szą przy­jem­ność – nie miały pra­wie gra­nic. Usta­wicz­nie ktoś przy­jeż­dżał albo wyjeż­dżał; syno­wie, córki i wnuki pani tego domu naj­wi­docz­niej chęt­nie korzy­stali z jej zawsze aktu­al­nych zapro­szeń i dom przy­po­mi­nał tro­chę pro­win­cjo­nalną, bar­dzo uczęsz­czaną gospodę, któ­rej zacna wła­ści­cielka czę­sto wzdy­chała, ale ni­gdy nie wysta­wiała rachun­ków. Isa­bel oczy­wi­ście nic o żad­nych rachun­kach nie wie­działa, ale już w naj­wcze­śniej­szym dzie­ciń­stwie uznała, że dom babki ma roman­tyczny urok. Za domem na kry­tej weran­dzie zain­sta­lo­wana była huś­tawka – źró­dło gorą­cego podziwu – a dalej cią­gnął się długi pas ogrodu opa­da­ją­cego po zbo­czu ku stajni i zasa­dzo­nego drze­wami brzo­skwiń, z któ­rymi dzieci zawarły nie­wia­ry­god­nie poufałą zna­jo­mość. Isa­bel bawiła w domu babki w róż­nych porach roku, ale jakimś spo­so­bem wspo­mnie­nia wszyst­kich tych wizyt koja­rzyły się z aro­ma­tem brzo­skwiń. Naprze­ciwko, po dru­giej stro­nie jezdni stał stary dom nazy­wany „holen­der­skim” – dzi­waczny budy­nek z naj­wcze­śniej­szego okresu kolo­nial­nego, wznie­siony z malo­wa­nej na żółto cegły, zwień­czony oso­bli­wym szczy­tem, który kazano podzi­wiać przy­by­szom z innych miast, ogro­dzony kośla­wymi drew­nia­nymi szta­che­tami i zwró­cony bokiem do ulicy. Mie­ściła się w nim szkoła począt­kowa dla chłop­ców i dziew­cząt, a pro­wa­dziła ją – dość nie­udol­nie – bar­dzo uczu­ciowa pani, która zapi­sała się w pamięci Isa­bel głów­nie tym, że upi­nała włosy nad skro­niami parą nie­zwy­kłych grze­by­ków, sto­sow­nych raczej do noc­nego ucze­sa­nia, i że była wdową po jakimś waż­nym czło­wieku. Isa­bel mia­łaby oka­zję zdo­by­cia w tej szkole pod­staw wie­dzy, ale po jed­nym dniu zbun­to­wała się prze­ciw obo­wią­zu­ją­cym rygo­rom i babka zwol­niła ją z tego obo­wiązku; w cie­płe dni wrze­śniowe, gdy okna holen­der­skiego domu były otwarte, słu­chała chóru dzie­cię­cych gło­sów powta­rza­ją­cych tabliczkę mno­że­nia, a w jej duszy szczę­ście wol­no­ści i ból istoty wyklu­czo­nej z gro­mady łączyły się ze sobą nie­ro­ze­rwal­nie. Pod­stawy wie­dzy zdo­była wła­ści­wie mimo woli w domu babki, gdzie więk­szość współ­miesz­kań­ców nie wyka­zy­wała zapału do lek­tury, pozo­sta­wia­jąc małej Isa­bel cał­ko­witą swo­bodę korzy­sta­nia z biblio­teki, peł­nej ksią­żek w ozdob­nych okład­kach. Dziew­czynka wspi­nała się na krze­sło i ścią­gała tomy z wyż­szych pó­łek; w wybo­rze kie­ro­wała się głów­nie wyglą­dem okładki. Z tą zdo­by­czą kryła się w poko­iku za biblio­teką, nazwa­nym tra­dy­cyj­nie kan­ce­la­rią, cho­ciaż nikt już nie pamię­tał, skąd wzięła się ta nazwa; Isa­bel ni­gdy nie dowie­działa się, kto w tej kan­ce­la­rii pra­co­wał i na jakie lata przy­pa­dał okres jej roz­kwitu; zado­wo­liła się stwier­dze­niem, że w małej salce na każdy szmer odpo­wiada echo, że unosi się w niej przy­jemny zapa­szek stę­chli­zny i że stała się miej­scem wygna­nia dla sta­rych wzgar­dzo­nych mebli, któ­rych wady nie zawsze były widoczne (a więc nie­ła­ska zda­wała się nie­za­słu­żona, zgro­ma­dzone tu graty mogła uwa­żać za ofiary niespra­wiedliwości) i z któ­rymi nawią­zała – jak to zwy­kle robią dzieci – nie­mal jak z ludźmi sto­sunki dość zażyłe, a na pewno bar­dzo dra­ma­tyczne, zwłasz­cza z obitą wło­sianką kanapą, któ­rej zwie­rzała nie­zli­czone dzie­cinne zmar­twie­nia.

Melan­cho­lij­nej tajem­ni­czo­ści doda­wało temu poko­jowi to, że wła­ściwe do niego wej­ście sta­no­wiły drzwi raz na zawsze zamknięte, zary­glo­wane potężną zasuwą, któ­rej wyjąt­kowo szczu­pła dziew­czynka nie miała siły otwo­rzyć. Wie­działa, że ta głu­cha, nie­wzru­szona brama pro­wa­dzi po pro­stu na ulicę; gdyby bocz­nych okie­nek nie zasło­nięto zie­lo­nym papie­rem, mogłaby przez nie zoba­czyć mały bru­natny ganek i zdep­tany chod­nik z cegieł. Wcale jed­nak nie miała ochoty wyglą­dać przez okno, bo wów­czas pew­nie roz­wia­łaby się ulu­biona wizja jakie­goś dziw­nego, nie­zna­nego miej­sca, które, jak sobie wyobra­żała w dzie­ciń­stwie, kryje się za tymi drzwiami i zależ­nie od chwi­lo­wego nastroju wabi wdzię­kiem albo tchnie grozą.

W tej wła­śnie kan­ce­la­rii sie­działa Isa­bel owego pamięt­nego popo­łu­dnia w melan­cho­lijny dżdży­sty dzień przed­wio­śnia. Miała do dys­po­zy­cji cały dom, ale wybrała ten jego naj­bar­dziej opusz­czony zaką­tek. Ni­gdy dotych­czas nie otwo­rzyła zary­glo­wa­nych drzwi ani też nie zdarła z bocz­nych okie­nek zie­lo­nego papieru (nakle­jo­nego na nowo innymi już rękami); wolała nie wie­dzieć, że za nimi cią­gnie się zwy­kła ulica. Padał ostry, zimny, rzę­si­sty deszcz. Wio­sna wzy­wała – ale chyba cynicz­nie i nie­szcze­rze – do cier­pli­wo­ści. Isa­bel jed­nak nie zwa­żała na oszu­kań­cze sztuczki kli­matu, sta­rała się nie odry­wać wzroku od książki i na niej sku­pić całą uwagę. Spo­strze­gła ostat­nio, że umysł jej ma włó­czę­gow­skie skłon­no­ści, szu­kała więc róż­nych spo­so­bów, żeby go pod­da­wać woj­sko­wej musz­trze, ucząc go posu­wać się naprzód, zatrzy­my­wać się, cofać, wyko­ny­wać inne, bar­dziej skom­pli­ko­wane manewry na komendę woli. Teraz wła­śnie dała roz­kaz mar­szu i umysł jej brnął przez piasz­czy­stą rów­ninę histo­rii nie­miec­kiej filo­zo­fii. W pew­nej chwili uprzy­tom­niła sobie, że temu jej inte­lek­tu­al­nemu pocho­dowi towa­rzy­szą czy­jeś kroki, nie­zgodne z jego ryt­mem. Nasłu­chu­jąc, zro­zu­miała, że ktoś jest w biblio­tece, sąsia­du­ją­cej z kan­ce­la­rią. Z początku myślała, że to gość, któ­rego się spo­dzie­wała, prędko jed­nak roz­po­znała kroki kobiece i obce, a ten, kogo ocze­ki­wała, nie nale­żał do żad­nej z tych dwóch kate­go­rii. W kro­kach nie­zna­jo­mej wyczu­wało się docie­kliwą cie­ka­wość i odwagę gotową do eks­pe­ry­men­tów; z pew­no­ścią nie zatrzy­mają się na progu kan­ce­la­rii. Rze­czy­wi­ście w drzwiach biblio­teki uka­zała się dama, która przy­sta­nęła, wpa­tru­jąc się bar­dzo uważ­nie w naszą boha­terkę. Była to nie­ładna i nie­młoda osoba w luź­nym nie­prze­ma­kal­nym płasz­czu, twarz jej wyra­żała wiele ener­gii.

– Ooo – zaczęła. – Czy tu zwy­kle prze­sia­du­jesz? – Rozej­rzała się wśród zbie­ra­niny sta­rych mebli.

– Gości przyj­muję gdzie indziej – odparła Isa­bel, wsta­jąc, by powi­tać intruza mącą­cego jej spo­kój.

Wyma­new­ro­wała z powro­tem do biblio­teki nie­zna­jomą panią, która z kolei ten pokój obrzu­ciła badaw­czym spoj­rze­niem.

– Zdaje mi się, że nie brak w domu pokoi w lep­szym sta­nie – powie­działa. – Ale wszystko tu jest mocno znisz­czone.

– Czy pani przy­szła, żeby obej­rzeć dom? – spy­tała Isa­bel. – Słu­żąca panią opro­wa­dzi.

– Nie potrze­buję jej i nie zamie­rzam kupo­wać domu. Słu­żąca praw­do­po­dob­nie szuka cię na górze i błą­dzi tam bez­rad­nie. Wydała mi się nie­zbyt inte­li­gentna. Powiedz jej, że już się spo­tka­ły­śmy.

Dziew­czyna wahała się i zasta­na­wiała chwilę, nie rozu­mie­jąc, o co cho­dzi, aż wresz­cie nie­ocze­ki­wany i kry­tycz­nie uspo­so­biony gość spy­tał bez­ce­re­mo­nial­nie:

– Przy­pusz­czam, że jesteś jedną z córek?

Isa­bel pomy­ślała, że ta pani ma bar­dzo dziwne maniery.

– Zależy od tego, czyje córki ma pani na myśli.

– Świę­tej pamięci Archerà i mojej bied­nej sio­stry.

– Aha… – szep­nęła Isa­bel. – Pani musi być naszą zwa­rio­waną cio­cią Lydią!

– A więc tak nazy­wał mnie twój ojciec? Jestem ciotką Lydią, ale wcale nie zwa­rio­waną! Nie mie­wam złu­dzeń! A którą z córek jesteś?

– Naj­młod­szą z trzech. Na imię mi Isa­bel.

– Pamię­tam, dwie star­sze nazy­wają się Lilian i Edith. Jesteś też naj­ład­niej­sza, co?

– Nie mam poję­cia.

– Myślę, że tak. – W ten spo­sób ciotka i sio­strze­nica zawarły przy­jaźń. Ciotka przed laty, po śmierci sio­stry, posprze­czała się ze szwa­grem, zarzu­ca­jąc mu, że źle wycho­wuje córki. Jako czło­wiek krew­kiego tem­pe­ra­mentu Archer pora­dził jej, żeby nie wtrą­cała się w nie swoje sprawy i bio­rąc go za słowo, zerwała wszel­kie z nim sto­sunki, a po jego śmierci nie napi­sała nawet kon­do­len­cyj­nego listu do córek, któ­rym nie wpoił sza­cunku dla niej, jak to mimo woli zdra­dziła Isa­bel. Pani Touchett zawsze dzia­łała pla­nowo. Zamie­rzała wybrać się do Ame­ryki w spra­wach zain­we­sto­wa­nych tam kapi­ta­łów (nie powie­rzyła ich mężowi, pomimo jego wyso­kiej pozy­cji w świe­cie finan­sów) i przy oka­zji posta­no­wiła się dowie­dzieć o losy sio­strze­nic. Uznała, że kore­spon­den­cja nie mia­łaby sensu, bo i tak nie dowie­rza­łaby listow­nym infor­ma­cjom; zawsze wolała wszystko spraw­dzić oso­bi­ście. Isa­bel odkryła jed­nak, że ciotka Lydia dość dużo wie o nich; wie­działa, że dwie star­sze sio­stry wyszły za mąż i że biedny ojciec zosta­wił im bar­dzo mało pie­nię­dzy, ale dom w Albany, który do niego po zgo­nie babki nale­żał, ma być sprze­dany i uzy­skana suma przy­pad­nie trzem pan­nom Archer. Wie­działa też, że mąż Lilian, Edmund Ludlow, pod­jął się całą tę trans­ak­cję zała­twić; dla­tego wła­śnie mło­dzi pań­stwo Ludlow, któ­rzy przy­je­chali do Albany pie­lę­gno­wać w ostat­niej cho­ro­bie ojca, jesz­cze nie opu­ścili tego mia­sta i razem z Isa­bel miesz­kali chwi­lowo w sta­rym domu.

– Ile spo­dzie­wa­cie się dostać za dom? – spy­tała pani Touchett, gdy usia­dły we fron­to­wym salo­nie, który zlu­stro­wała wzro­kiem bez entu­zja­zmu.

– Nie mam poję­cia – odparła sio­strze­nica.

– Drugi raz sły­szę od cie­bie taką odpo­wiedź, a prze­cież nie wyglą­dasz na głu­pią dziew­czynę – stwier­dziła ciotka.

– Nie jestem głu­pia, ale nie znam się zupeł­nie na spra­wach pie­nięż­nych.

– Oczy­wi­ście, tak zosta­łaś wycho­wana, jak­byś miała odzie­dzi­czyć miliony. Ile, mówiąc kon­kret­nie, dosta­łaś w spadku?

– Doprawdy, nie wiem. Niech cio­cia zapyta Edmunda i Lilian, oni tu będą za pół godziny.

– We Flo­ren­cji ten dom ucho­dziłby za bar­dzo nędzny – powie­działa pani Touchett – ale tutaj, jak sądzę, może osią­gnąć wysoką cenę. Powinno to przy­nieść każ­dej z was sporą sumkę. Musisz chyba mieć coś poza tym, bar­dzo mnie dziwi, że tego nie wiesz. Loka­li­za­cja dobra, przy­pusz­czam, że zbu­rzą ten dom i posta­wią tutaj cały rząd skle­pów. Zasta­na­wiam się, czy same nie mogły­by­ście tego zro­bić, wynaj­mo­wa­nie skle­pów mogłoby być korzystne.

Isa­bel patrzyła na ciotkę ze zdu­mie­niem: ni­gdy myśl o wynaj­mo­wa­niu skle­pów nie przy­szłaby jej do głowy.

– Mam nadzieję, że dom nie zosta­nie zbu­rzony – odparła. – Jestem do niego bar­dzo przy­wią­zana.

– Nie rozu­miem dla­czego. Twój ojciec pod tym dachem umarł.

– Tak, ale nie mam o to żalu do domu – tro­chę dzi­wacz­nie odpo­wie­działa Isa­bel. – Lubię miej­sca, gdzie działo się wiele rze­czy. Nawet jeśli to były smutne zda­rze­nia. Tu wiele osób umarło, dom daw­niej kipiał życiem.

– To nazy­wasz życiem?

– Mam na myśli inten­syw­ność prze­żyć, ludz­kie uczu­cia i tro­ski. Ale nie same tylko smutki, bo ja w dzie­ciń­stwie byłam w domu babki bar­dzo szczę­śliwa.

– Jeżeli lubisz domy, gdzie dużo się działo, zwłasz­cza gdzie ludzie umie­rali, musisz poznać Flo­ren­cję. Miesz­kam w sta­rym pałacu, w któ­rym zamor­do­wano trzy osoby, to zna­czy, że o trzech wia­domo, ale z pew­no­ścią było ich wię­cej.

– W sta­rym pałacu? – powtó­rzyła Isa­bel.

– Tak, moje dziecko, to coś zupeł­nie innego niż tutaj. Ten dom jest po pro­stu miesz­czań­ski.

Isa­bel doznała lek­kiego wstrząsu, bo dom babki wyda­wał jej się zawsze wspa­niały. Ale był to wstrząs tego rodzaju, że skło­nił ją do wyzna­nia:

– Bar­dzo bym chciała zoba­czyć Flo­ren­cję.

– Ano, jeżeli będziesz grzeczna i zasto­su­jesz się do wszyst­kich moich pole­ceń, zawiozę cię do Włoch – powie­działa pani Touchett.

Młoda dziew­czyna odczuła jesz­cze głęb­szy wstrząs. Zaczer­wie­niła się lekko i przez chwilę w mil­cze­niu wpa­try­wała się w twarz ciotki.

– Sto­so­wać się do wszyst­kich cioci pole­ceń? Nie, tego nie mogę obie­cać.

– Nie wyglą­dasz na potulną dziew­czynę. Lubisz sta­wiać na swoim, ale ja nie mam prawa czy­nić ci z tego powodu wyrzu­tów.

– A jed­nak – wykrzyk­nęła Isa­bel – była­bym gotowa przy­rzec nie­mal wszystko, żeby zoba­czyć Flo­ren­cję!

Edmund i Lilian spóź­niali się, pani Touchett mogła całą godzinę bez prze­szkód roz­ma­wiać z sio­strze­nicą, która odkryła w niej postać nie­zwy­kłą i ogrom­nie inte­re­su­jącą, a przede wszyst­kim postać, nie­mal pierw­szą z osób, z któ­rymi Isa­bel zetknęła się w życiu, zasłu­gu­jącą na tę nazwę. Oka­zała się nie mniej eks­cen­tryczna, niż sio­strze­nica mogła się spo­dzie­wać. Ale Isa­bel, ile­kroć sły­szała o kimś, że jest eks­cen­tryczny, wyobra­żała sobie coś przy­krego i nie­po­ko­ją­cego. Przy­miot­nik ten w jej poję­ciu koja­rzył się ze śmiesz­no­ścią, a nawet brzmiał zło­wiesz­czo. Tym­cza­sem ciotka Lydia wno­siła atmos­ferę ostrej, lecz zara­zem lek­kiej iro­nii czy też kome­dii, i dziew­czy­nie przy­szło do głowy, że chyba ni­gdy zwy­kły ton roz­mów, jedyny, z jakim była oswo­jona, nie wyda­wał jej się rów­nie inte­re­su­jący. Z pew­no­ścią nikt ni­gdy tak jej nie fascy­no­wał jak ta drobna kobieta z wąskimi war­gami i błysz­czą­cymi oczyma; wyglą­dała tro­chę egzo­tycz­nie, a nie­po­zorną powierz­chow­ność wyna­gra­dzała dys­tynk­cją i sie­dząc w pod­nisz­czo­nym nie­prze­ma­kal­nym płasz­czu, mówiła naj­swo­bod­niej w świe­cie o ksią­żę­cych dwo­rach euro­pej­skich. Bez cie­nia blagi, po pro­stu z prze­świad­cze­niem, że nikt nad nią nie góruje pozy­cją towa­rzy­ską, osą­dzała wiel­kich tego świata i wyraź­nie spra­wiało jej przy­jem­ność, że impo­nuje naiw­nej, wraż­li­wej isto­cie. Isa­bel z początku musiała odpo­wia­dać na wiele pytań i z jej odpo­wie­dzi pani Touchett nabrała wyso­kiego mnie­ma­nia o inte­li­gen­cji sio­strze­nicy. Potem z kolei dziew­czyna zaczęła wypy­ty­wać ciotkę, a jej odpo­wie­dzi, cho­ciaż cza­sem zaska­ku­jące, wyda­wały się zawsze oparte na głę­bo­kiej reflek­sji. Pani Touchett cze­kała na drugą sio­strze­nicę tak długo, jak uznała za sto­sowne, ale gdy pani Ludlow nie zja­wiła się do szó­stej, zaczęła zbie­rać się do odej­ścia.

– Twoja sio­stra widocz­nie lubi plot­ko­wać. Czy ma zwy­czaj spę­dzać tak wiele czasu na wizy­tach?

– Cio­cia prze­sie­działa na wizy­cie pra­wie tyle czasu co ona – odparła Isa­bel. – Moja sio­stra wyszła z domu na chwilę przed przyj­ściem cioci.

Pani Touchett spoj­rzała na nią bez urazy, prze­ciw­nie, śmiała replika widać ją uba­wiła, bo odpo­wie­działa bar­dzo mile:

– Wąt­pię, czy w jej przy­padku jest to rów­nie uspra­wie­dli­wione, jak w moim. W każ­dym razie powiedz jej, że cze­kam na nią dzi­siaj wie­czo­rem w tym okrop­nym hotelu. Jeśli chce, niech przy­pro­wa­dzi z sobą męża, ale nie cie­bie. Z tobą i tak będę miała jesz­cze wiele oka­zji do roz­mów.

Rozdział 4

4

Pani Ludlow, naj­star­sza z trzech sióstr, ucho­dziła też za naj­roz­sąd­niej­szą; na ogół mówiono, że Lilian ma naj­wię­cej zmy­słu prak­tycz­nego, Edith jest naj­pięk­niej­sza, a Isa­bel wyróż­nia się inte­lek­tu­al­nymi ambi­cjami. Śred­nia sio­stra, pani Keyes, poślu­biona ofi­ce­rowi sape­rów, nie odgrywa żad­nej roli w dal­szym ciągu tej histo­rii, wystar­czy więc, gdy powiem, że była rze­czy­wi­ście bar­dzo ładna i sta­no­wiła ozdobę roz­ma­itych gar­ni­zo­nów, prze­waż­nie poło­żo­nych na mało cywi­li­zo­wa­nym Zacho­dzie, gdzie ku jej wiel­kiemu zmar­twie­niu obo­wiązki służ­bowe przy­ku­wały męża. Lilian wyszła za mło­dego nowo­jor­skiego adwo­kata, który miał dono­śny głos i uwiel­biał swój zawód. Nie była to świetna par­tia, podob­nie zresztą jak mariaż Edith, ale, jak mawiały nie­które osoby, Lilian powinna dzię­ko­wać Bogu, że w ogóle zna­la­zła męża, skoro nie dorów­ny­wała urodą sio­strom. Czuła się jed­nak bar­dzo szczę­śliwa jako matka dwóch roz­bry­ka­nych małych chłop­ców i pani bru­nat­nego kamien­nego domu, wkli­no­wa­nego prze­mocą mię­dzy inne przy Pięć­dzie­sią­tej Trze­ciej Ulicy; można by myśleć, że cie­szy się swoją sytu­acją, jak udaną śmiałą ucieczką. Była małego wzro­stu, dość tęga, więc figurę jej oce­niano kry­tycz­nie, wszy­scy jed­nak zga­dzali się, że Lilian pre­zen­tuje się god­nie, cho­ciaż nie maje­sta­tycz­nie; zresztą, jak mówiono, wyład­niała po zamąż­pój­ściu; z dwóch rze­czy zda­wała sobie dosko­nale sprawę: z prze­ko­nu­ją­cej siły argu­men­tów swo­jego męża i z ory­gi­nal­no­ści swo­jej młod­szej sio­stry.

„Ni­gdy nie pró­buję dorów­nać Isa­bel, nie mia­ła­bym już wtedy czasu na nic innego” – powta­rzała czę­sto i mimo to obser­wo­wała ją nieco roz­ma­rzo­nym okiem, niczym macie­rzyń­ska spa­nielka spo­glą­da­jąca na charta.

– Chcia­ła­bym ją widzieć bez­pieczną, ustat­ko­waną w mał­żeń­stwie, tego dla niej pra­gnę – zwie­rzała się nie­raz mężowi.

– A ja ci się przy­znam, że nie miał­bym szcze­gól­nej ochoty oże­nić się z Isa­bel – odpo­wia­dał Edmund Ludlow bar­dzo dono­śnym gło­sem.

– Mówisz tak, żeby się spie­rać, z reguły zaczy­nasz od sprze­ciwu. Nie poj­muję, co mógł­byś jej zarzu­cić prócz tego, że jest ory­gi­nalna.

– Nie lubię ory­gi­na­łów, wolę tłu­ma­cze­nia – odpo­wie­dział nie po raz pierw­szy ani ostatni Ludlow. – Isa­bel jest napi­sana w obcym języku, nie rozu­miem jej. Powinna by wyjść za Ormia­nina albo Por­tu­gal­czyka.

– Boję się, żeby wła­śnie cze­goś takiego nie zro­biła! – wykrzyk­nęła Lilian, prze­ko­nana, że po Isa­bel wszyst­kiego można się spo­dzie­wać.

Z cie­ka­wo­ścią wysłu­chała rela­cji sio­stry o nie­spo­dzie­wa­nym poja­wie­niu się pani Touchett i chęt­nie speł­niła tego wie­czoru roz­kaz ciotki. Nie wia­domo dokład­nie, co jej opo­wie­działa Isa­bel, ale nie­wąt­pli­wie pod wpły­wem jej słów Lilian ode­zwała się do męża, gdy oboje ubie­rali się przed wizytą u pani Touchett.

– Mam wielką nadzieję, że ciotka okaże się wspa­nia­ło­myślna dla Isa­bel, nie ulega wąt­pli­wo­ści, że ją bar­dzo polu­biła.

– Czego się wła­ści­wie spo­dzie­wasz? – spy­tał. – Że da jej jakiś cenny pre­zent?

– Nie, nic podob­nego! Ale może zain­te­re­suje się nią; zro­zu­mie ją. Ciotka Lydia to w sam raz ktoś, kto może doce­nić taką dziew­czynę jak Isa­bel. Mieszka od lat za gra­nicą, opo­wia­dała jej o życiu w róż­nych kra­jach. Sam prze­cież mówisz, że Isa­bel robi mię­dzy nami wra­że­nie cudzo­ziemki.

– A więc chcia­ła­byś, żeby ofia­ro­wała two­jej sio­strze tro­chę cudzo­ziem­skiej sym­pa­tii. Czy myślisz, że Isa­bel nie jest dosta­tecz­nie lubiana we wła­snym kraju?

– Myślę, że powinna wyje­chać do Europy – odparła pani Ludlow. – Ona do tego naj­bar­dziej się nadaje.

– Życzysz sobie, żeby ciotka zabrała ją do Europy?

– Ciotka sama już to zapro­po­no­wała, naj­wy­raź­niej ma wielką ochotę wziąć ją ze sobą w podróż. Ale ja chcia­ła­bym cze­goś wię­cej: żeby stwo­rzyła jej w Euro­pie jak naj­bar­dziej sprzy­ja­jące warunki. Uwa­żam, że powinno się zro­bić wszystko, aby dać Isa­bel szansę.

– Czego?

– Szansę roz­woju.

– Do licha! – wykrzyk­nął Ludlow. – Niech Bóg broni, żeby Isa­bel roz­wi­nęła się jesz­cze bar­dziej!

– Gdy­bym nie wie­działa, że mówisz to po pro­stu z prze­kory, musia­ła­bym się na cie­bie pognie­wać. Ale sam wiesz, że ją kochasz.

– Czy wiesz, że cię kocham? – żar­to­bli­wie spy­tał Edmund szwa­gierkę w kilka minut póź­niej, czysz­cząc przed wyj­ściem kape­lusz.

– Wiem, że nic mnie nie obcho­dzi, czy mnie kochasz, czy nie! – wykrzyk­nęła Isa­bel, ale ton jej i uśmiech były mniej wynio­słe niż słowa.

– Oho, jaka ważna po wizy­cie pani Touchett! – powie­działa star­sza sio­stra.

Isa­bel bar­dzo serio odtrą­ciła ten zarzut:

– Nie mów tak, Lily. Wcale nie czuję się ważna.

– Nie byłoby w tym nic złego – pró­bo­wała zała­go­dzić pani Ludlow.

– Wizyta ciotki nie dała mi żad­nego powodu do dumy.

– No, widzisz? – zawo­łał Edmund. – Zadziera nosa jak ni­gdy!

– Gdy­bym kie­dy­kol­wiek czuła się ważna, to na pewno z mniej bła­hych przy­czyn – odparła Isa­bel.

Czy nazwiemy to dumą czy nie, z pew­no­ścią czuła się ina­czej niż przed­tem, jak gdyby zda­rzyło się jej coś bar­dzo waż­nego. Tego wie­czoru, gdy została w domu sama, sie­działa pod lampą długo z zało­żo­nymi rękoma, nie kwa­piąc się do zajęć, któ­rymi zwy­kle wypeł­niała wolny czas. Potem wstała i zaczęła błą­kać się po salo­nie i po innych poko­jach, naj­chęt­niej po tych, do któ­rych nie docie­rało świa­tło lampy. Była nie­spo­kojna, pod­nie­cona, chwi­lami nawet drżała lekko. Donio­słość wyda­rze­nia zda­wała się nie­pro­por­cjo­nalna do jego skrom­nych pozo­rów. Zaszła naprawdę zmiana w jej życiu. Co z sobą przy­nie­sie – to była jesz­cze nie­prze­nik­niona zagadka, ale w poło­że­niu Isa­bel każda zmiana wyda­wała się cenna. Marzyła o zerwa­niu z prze­szło­ścią i roz­po­czę­ciu, jak mówiła, wszyst­kiego od nowa. Marze­nie to nie uro­dziło się pod wpły­wem zda­rzeń dzi­siej­szego dnia, było tak zna­jome jak szmer desz­czu za oknem i nie­raz już Isa­bel pod jego wpły­wem zaczy­nała wszystko od nowa.

Schro­niła się w mroczny kąt cichego salonu i przy­mknęła oczy, nie po to jed­nak, żeby tonąć w marze­niach, zapo­mi­na­jąc o rze­czy­wi­sto­ści; prze­ciw­nie, chciała powstrzy­mać natłok cisną­cych się wizji i czuła się aż nadto wytrzeź­wiona ze snu. Wyobraź­nia jej zazwy­czaj była prze­sad­nie ruchliwa: jeśli nie mogła otwo­rzyć drzwi, wyska­ki­wała przez okno. Isa­bel zresztą nie trzy­mała jej zwy­kle pod klu­czem; w naj­waż­niej­szych momen­tach, kiedy wola­łaby roz­strzy­gać wyłącz­nie rozu­mem, spła­cała grzywnę za to, że zanadto wyćwi­czyła w sobie zdol­no­ści do wizji bez udziału roz­sądku. Teraz, gdy czuła, że wybiła godzina zmiany, nie mogła się obro­nić od stop­nio­wego przy­pływu obra­zów uka­zu­ją­cych jej wszystko, co będzie musiała porzu­cić. Wra­cały wspo­mnie­nia lat i godzin daw­nego życia i prze­su­wały się przed jej oczyma długo, w ciszy zakłó­ca­nej jedy­nie tyka­niem dużego brą­zo­wego zegara. Miała za sobą życie bar­dzo szczę­śliwe, los był dla niej łaskawy; ta prawda wyła­niała się teraz przed nią z całą oczy­wi­sto­ścią. Przy­pa­dło jej w udziale wszystko naj­lep­sze, a w świe­cie, gdzie tak wiele istot żyje w warun­kach nie do pozaz­drosz­cze­nia, trzeba uznać za wyjąt­kowo uprzy­wi­le­jo­waną tę, która wła­ści­wie nie zaznała ni­gdy dotkliw­szych przy­kro­ści. Isa­bel nawet tro­chę nie­po­ko­iła się, że brak jej takich doświad­czeń, bo z lite­ra­tury wie­działa, że mogą to być prze­ży­cia cie­kawe, a nawet poucza­jące. Ale chro­nił ją zawsze od nich ojciec – jej przy­stojny, przez wiele osób kochany ojciec, który miał wstręt do wszyst­kiego, co nie­przy­jemne. Isa­bel win­szo­wała sobie, że jest jego córką, chwi­lami roz­pie­rała ją nawet duma z tego powodu. Po jego śmierci zro­zu­miała, że cór­kom uka­zy­wał tylko dziel­niej­szą stronę cha­rak­teru i że nie udało mu się unik­nąć w prak­tyce róż­nych przy­krych spraw tak dosko­nale, jak pra­gnął. Ale wzbu­dziło to w niej jesz­cze czul­szą miłość do ojca, pra­wie bez żalu myślała o nim jako o czło­wieku zbyt wiel­ko­dusz­nym, zbyt dobro­tli­wym i zbyt obo­jęt­nym na przy­ziemne względy. Nie­któ­rzy ludzie, zwłasz­cza liczni jego wie­rzy­ciele, uwa­żali, że za daleko posu­wał się w tej obo­jęt­no­ści. Opi­nia ta ni­gdy nie doszła do uszu Isa­bel, ale czy­tel­ni­kom należy się infor­ma­cja, że pan Archer ucho­dził za czło­wieka bystrego umy­słu i ujmu­ją­cych manier (zło­śliwi mówili, że nie­jed­nemu ujął coś nie­coś z port­fela), który jed­nak zmar­no­wał życie. Str­wo­nił dość pokaźny mają­tek, zbyt lubił się bawić, a podobno miał też żyłkę do hazardu. Naj­su­rowsi kry­tycy twier­dzili, że nie potra­fił nawet wycho­wać córek. Nie posta­rał się dla nich ani o sys­te­ma­tyczną naukę, ani o stały dom rodzinny; jed­no­cze­śnie roz­piesz­czane i zanie­dby­wane, zdane były na opiekę maniek i guwer­nan­tek (zwy­kle bez odpo­wied­nich kwa­li­fi­ka­cji); cza­sem pró­bo­wano je umiesz­czać w pen­sjo­na­tach, gdzie fran­cu­skie nauczy­cielki dostar­czały bar­dzo powierz­chow­nego wykształ­ce­nia, ale po mie­siącu trzeba było zabie­rać stam­tąd trzy panienki, aby nie uto­nęły we łzach. Taki pogląd na tę sprawę obu­rzyłby do żywego Isa­bel, prze­świad­czoną, że wycho­wa­nie otwo­rzyło przed nią naj­szer­sze hory­zonty. Nawet gdy ojciec zosta­wił córki na trzy mie­siące w Neuchàtel pod opieką fran­cu­skiej bony, a ta ucie­kła z pozna­nym w hotelu rosyj­skim ary­sto­kratą, nie­ocze­ki­wana sytu­acja nie prze­ra­ziła ani nie zawsty­dziła Isa­bel (wów­czas jede­na­sto­let­niej), lecz wydała jej się roman­tycz­nym epi­zo­dem wzbo­ga­ca­ją­cym ogólne wykształ­ce­nie. Ojciec miał sze­ro­kie poglądy, czego wyni­kiem były usta­wiczne podróże i cha­otyczny tryb życia; pra­gnął, żeby córki już od wcze­snego dzie­ciń­stwa pozna­wały moż­li­wie naj­wię­cej świata, toteż Isa­bel, zanim skoń­czyła czter­na­ście lat, trzy­krot­nie wraz z sio­strami była w Euro­pie, za każ­dym razem jed­nak zale­d­wie przez kilka tygo­dni, co tylko zaostrzyło w umy­śle dziew­czyny cie­ka­wość, ale nie dało oka­zji do jej zaspo­ko­je­nia. Oczy­wi­ście soli­da­ry­zo­wała się z ojcem i z ter­cetu córek ona wła­śnie w naj­więk­szym stop­niu wyna­gra­dzała mu przy­kro­ści, o któ­rych ni­gdy nie wspo­mi­nał. W ostat­nich dniach, cho­ciaż z wie­kiem doj­rzała w nim zgoda na opusz­cze­nie świata, w któ­rym tak trudno robić zawsze tylko to, na co mamy ochotę, rezy­gna­cję mącił żal, że musi roz­stać się ze swoją inte­li­gentną, nie­po­spo­litą, wyjąt­kową córką. W okre­sie gdy już zanie­chano wycie­czek za ocean, oka­zy­wał cór­kom w dal­szym ciągu i pod każ­dym wzglę­dem wiele pobłaż­li­wo­ści, a cho­ciaż był w tara­pa­tach pie­nięż­nych, panny Archer, nic o tym nie wie­dząc i ni­gdy się nad tym nie zasta­na­wia­jąc, czuły się bogate. Isa­bel, cho­ciaż tań­czyła bar­dzo dobrze, nie zacho­wała z nowo­jor­skich balów i zabaw wspo­mnień o szcze­gól­nych suk­ce­sach; wszy­scy mówili, że Edith jest naj­bar­dziej cza­ru­jąca. Edith sta­no­wiła tak olśnie­wa­jący przy­kład powo­dze­nia, że Isa­bel nie mogła mieć złu­dzeń co do źró­deł jej prze­wagi i co do wła­snych ogra­ni­czo­nych moż­li­wo­ści figlo­wa­nia, pod­ska­ki­wa­nia i szcze­bio­ta­nia, a zwłasz­cza wyko­ny­wa­nia tego z pożą­da­nym efek­tem. Na dwa­dzie­ścia osób dzie­więt­na­ście (włącz­nie z Isa­bel) uzna­wało Edith za nie­skoń­cze­nie ład­niej­szą od młod­szej sio­stry; dwu­dzie­sta byłaby prze­ciw­nego zda­nia, a nawet pozwa­la­łaby sobie sądzić, że wszyst­kie pozo­stałe mają gust banalny. Isa­bel w głębi duszy żywiła rów­nie nie­na­sy­coną chęć podo­ba­nia się, jak Edith, ale głę­bia duszy tej dziew­czyny była miej­scem bar­dzo nie­do­stęp­nym; łącz­ność mię­dzy nią a powierzch­nią utrud­niały różne kapry­śne siły. Isa­bel widy­wała całe zastępy mło­dych męż­czyzn, któ­rzy skła­dali wizyty jej sio­strze, lecz oni prze­waż­nie bali się zbli­żyć do panny Isa­bel, prze­ko­nani, że potrzebne są szcze­gólne kwa­li­fi­ka­cje, aby z nią roz­ma­wiać. Fama osoby niezwy­kle oczy­ta­nej ota­czała ją niby obłok spo­wi­ja­jący bogi­nię w poema­cie epic­kim; oba­wiano się z jej strony kło­po­tli­wych pytań i prze­wi­dy­wano, że kon­wer­sa­cja z nią byłaby zawsze bar­dzo chłodna. Biedna Isa­bel cie­szyła się, że jest uwa­żana za mądrą osobę, ale nie chciała ucho­dzić za mola książ­ko­wego; czy­tała ukrad­kiem i cho­ciaż miała dosko­nałą pamięć, wystrze­gała się wszel­kich cyta­tów i alu­zji do swo­ich lek­tur. To prawda, że łak­nęła wie­dzy, lecz wolała nie­mal wszyst­kie inne jej źró­dła niż zadru­ko­wany papier. Tra­wiła ją ogromna cie­ka­wość życia, toteż nie­ustan­nie otwie­rała sze­roko oczy i roz­my­ślała. Miała w sobie potężne zasoby żywot­no­ści i naj­głęb­szą radość spra­wiało jej poczu­cie łącz­no­ści mię­dzy drgnie­niami wła­snej duszy a nie­po­ko­jem świata. Dla­tego lubiła tłumne zebra­nia i sze­ro­kie prze­strze­nie pól, książki o rewo­lu­cjach, histo­ryczne malar­stwo – w sto­sunku do tej gałęzi sztuki czę­sto świa­do­mie odstę­po­wała od swo­ich zasad i prze­ba­czała arty­styczne sła­bo­ści przez sza­cu­nek dla tematu. Pod­czas wojny domo­wej, jako nie­do­ro­sła jesz­cze dziew­czyna, spę­dzała całe mie­siące w sta­nie napię­cia, bli­skim namięt­nemu pod­nie­ce­niu, i zda­rzało się czę­sto ku wiel­kiemu jej zakło­po­ta­niu, że podzi­wiała rów­nie gorąco męstwo obu wal­czą­cych armii. Oczy­wi­ście prze­zor­ność podejrz­li­wych mło­dzień­ców ni­gdy nie przy­bie­rała takich roz­mia­rów, aby Isa­bel mogła czuć się banitką z towa­rzy­skiego kręgu; zawsze znaj­do­wali się dość liczni wiel­bi­ciele, któ­rych serca na jej widok przy­spie­szały rytm, cho­ciaż mocne głowy zacho­wy­wały trzeź­wość, i ci mło­dzieńcy oszczę­dzili pan­nie Archer naj­gor­szego z umar­twień gro­żą­cych oso­bom jej płci i wieku. Nie zabra­kło jej niczego z rze­czy potrzeb­nych mło­dej dziew­czy­nie do szczę­ścia, uprzej­mych wzglę­dów, uwiel­bie­nia, cukier­ków, bukie­tów i świa­do­mo­ści, że nie odmó­wiono jej żad­nego z przy­wi­le­jów w świe­cie, w któ­rym się obra­cała; miała wiele oka­zji do tańca, mnó­stwo nowych sukien, lon­dyń­skiego „Spec­ta­tora”, nowo­ści lite­rac­kie, muzykę Gou­noda, poezję Brow­ninga i prozę Geo­rge Eliot.

Wszystko to teraz, wskrze­szone w pamięci, uka­zało jej się pod posta­cią nie­zli­czo­nych scen i osób. Pewne rze­czy zapo­mniane nabrały na nowo barw, inne, które nie­dawno jesz­cze wyda­wały jej się bar­dzo ważne, przy­bla­dły i znik­nęły. Obrazy prze­su­wały się jak w kalej­do­sko­pie, który ni­gdy by się może nie zatrzy­mał, gdyby nie weszła słu­żąca, anon­su­jąc gościa. Był nim pan Caspar Goodwood, solidny młody bostoń­czyk, który przed rokiem poznał pannę Archer i uwa­żał ją za naj­pięk­niej­szą istotę stu­le­cia, a to stu­le­cie – zgod­nie ze wspo­mnianą wyżej regułą – za naj­głup­sze w dzie­jach ludz­ko­ści. Pisy­wał nie­kiedy do Isa­bel, w ostat­nim tygo­dniu listy od niego nad­cho­dziły z Nowego Jorku. Isa­bel wie­działa, że wizyta jego jest praw­do­po­dobna, a nawet spo­dzie­wała jej się tego dżdży­stego popo­łu­dnia. Ale gdy poko­jówka oznaj­miła gościa, panna Archer przy­jęła tę wia­do­mość bez entu­zja­zmu. Był to naj­przy­stoj­niej­szy młody czło­wiek wśród jej zna­jo­mych, wręcz wspa­niały, i żywiła dla niego wielki, wyjąt­kowy sza­cu­nek. Nikt inny ni­gdy nie zro­bił na niej tak sil­nego wra­że­nia. W oto­cze­niu panny Archer powszech­nie sądzono, że Caspar Goodwood stara się o jej rękę, ale była to oczy­wi­ście sprawa mię­dzy nimi dwoj­giem. Można wszakże z całą pew­no­ścią stwier­dzić, że bawiąc przez kilka dni w Nowym Jorku, gdzie miał nadzieję ją spo­tkać, i dowie­dziaw­szy się, że panna Archer jest wciąż jesz­cze w sto­licy stanu, przy­je­chał do Albany wyłącz­nie po to, żeby ją zoba­czyć. Isa­bel zwle­kała długą chwilę, nim poszła przy­wi­tać gościa; krą­żyła po pokoju, uświa­da­mia­jąc sobie, że sytu­acja kom­pli­kuje się dodat­kowo. Wresz­cie zja­wiła się w salo­nie i zastała pana Goodwo­oda sto­ją­cego w pobliżu lampy. Był wysoki, silny, troszkę sztywny; a przy tym szczu­pły i sma­gły. Odzna­czał się urodą nie tyle roman­tyczną, ile nieco zagad­kową; było w jego twa­rzy coś, co przy­ku­wało uwagę, zwłasz­cza jeśli ktoś lubi nie­bie­skie oczy o szcze­gól­nie upar­tym spoj­rze­niu i o bar­wie nie­ocze­ki­wa­nej przy tak ciem­nej cerze; miał szczękę nieco kan­cia­stą, zna­mio­nu­jącą, jak ludzie mówią, silną wolę. Isa­bel pomy­ślała, że tego wie­czoru twarz ta wyraża sta­now­czą decy­zję. Mimo to Caspar Goodwood, który przy­był nie tylko zde­cy­do­wany, lecz także pełen nadziei, odszedł w pół godziny póź­niej z uczu­ciem, że odniósł porażkę. Warto dodać, że nie nale­żał do męż­czyzn potul­nie godzą­cych się z poraż­kami.

Rozdział 5

5

Ralph, cho­ciaż był filo­zo­fem, zapu­kał bar­dzo nie­cier­pli­wie do drzwi swo­jej matki (kwa­drans przed siódmą). Nawet filo­zo­fo­wie nie do wszyst­kich odno­szą się jed­na­kowo, a prawdę mówiąc z dwojga rodzi­ców ojciec wyda­wał mu się sto­sow­niej­szym przed­mio­tem słod­kich synow­skich uczuć. Ojciec – jak czę­sto mówił sobie Ralph – był bar­dziej macie­rzyń­ski, a matka raczej patriar­chalna czy też, uży­wa­jąc współ­cze­snej gwary, grała rolę „szefa”. Jed­nakże kochała swo­jego jedy­naka i zale­żało jej na tym, żeby trzy mie­siące co roku spę­dzał u niej. Ralph spra­wie­dli­wie oce­niał jej uczu­cia i wie­dział, że matka w myślach i w swoim naj­ści­ślej i wygod­nie zor­ga­ni­zo­wa­nym życiu wyzna­czyła mu miej­sce dru­gie: pierw­sze bowiem zaj­mo­wała tro­ska, by wszyst­kie osoby z jej oto­cze­nia speł­niały skru­pu­lat­nie jej wolę. Zastał ją w kom­plet­nym już stroju wie­czo­ro­wym, ale uści­snęła go, nie zdej­mu­jąc ręka­wi­czek, i wska­zała mu miej­sce obok sie­bie na kana­pie. Spy­tała sumien­nie, jak się czuje jej mąż, a także o stan zdro­wia syna, a ponie­waż w obu przy­pad­kach nowiny były nie naj­lep­sze, powie­działa, że utwier­dza ją to w prze­ko­na­niu o słusz­no­ści wła­snej decy­zji, aby nie nara­żać zdro­wia na zgubne wpływy angiel­skiego kli­matu; gdyby nie to, zapewne także by się zała­mała. Ralph uśmiech­nął się na myśl o moż­li­wo­ści zała­ma­nia się matki, ale nie przy­po­mi­nał jej, że powo­dem jego nie­do­ma­gań nie jest angiel­ski kli­mat, od któ­rego zwy­kle ucie­kał na więk­szą część roku.

Ralph był bar­dzo małym chłop­cem, kiedy jego ojciec, Daniel Touched, rodem z Rutland w sta­nie Wiscon­sin, prze­niósł się do Anglii