O elegancji i obciachu Polek i Polaków. Od stóp do głów ebook

Skład wersji elektronicznej:

Virtualo Sp. z o.o.

gawęda o elegancji i obciachu,czyli jak sobie radzićmiędzy modą a dreskodempo co to wszystko,na co i dlaczego?

trochę o historii modyna świecie

Wkro­czy­li­śmy w nowe mi­le­nium i moda jako zja­wi­sko prze­sta­ła ist­nieć. Sta­ła się swe­go ro­dza­ju sub­kul­tu­rą, któ­ra ogar­nę­ła wła­ści­wie cały świat. Trud­no prze­wi­dzieć, w któ­rą stro­nę pój­dzie, ale wia­do­mo, że tak jak cały ry­nek sztu­ki, tak i ry­nek mody jest uza­leż­nio­ny ści­śle od mar­ke­tin­gu. Dziś ob­li­cza się ma­te­ma­tycz­nie ko­lek­cje, sto­su­nek awan­gar­dy do kla­sy­ki, sto­su­nek spód­nic do spodni, ża­kie­tów do blu­zek itd., a w ta­kiej rze­czy­wi­sto­ści tyl­ko mar­ka ma szan­se na suk­ces. Pro­jek­tant musi łą­czyć kila rze­czy, żeby od­nieść suk­ces: umie­jęt­ność na­gi­na­nia się, in­te­li­gen­cję, trosz­kę spry­tu, odro­bi­nę szczę­ścia do lu­dzi. No a wszyst­ko to musi być okra­szo­ne ta­len­tem. Resz­ta to pie­nią­dze, któ­re ro­bią pie­nią­dze, i oczy­wi­ście mar­ke­ting.

Wła­ści­wie od­kąd za­czę­to de­mo­ni­zo­wać modę (czy­li w XX wie­ku, bo wte­dy ra­zem z roz­wo­jem miesz­czań­stwa na­stą­pił jej dy­na­micz­ny roz­wój), za­czę­ły się też roz­wi­jać hi­sto­rie to­wa­rzy­szą­ce mo­dzie, czy­li ki­ne­ma­to­graf, film, zdję­cia – to wszyst­ko za­czę­ło na­krę­cać ko­niunk­tu­rę nie tyl­ko na modę dla wy­bra­nych, ale rów­nież dla ca­łych spo­łe­czeństw. Od tam­te­go cza­su mo­że­my mó­wić o bel­le epo­que, la­tach dwu­dzie­stych, trzy­dzie­stych, czter­dzie­stych… mó­wiąc o mo­dzie, ope­ru­je­my więc dzie­się­cio­le­cia­mi.

Bel­le epo­que to są gor­se­ty i de­kol­ty, mu­śli­ny, fal­ban­ki, lata dwu­dzie­ste to czas, kie­dy ko­bie­ty po­zby­wa­ją się gor­se­tów, wpro­wa­dza się nowe tka­ni­ny, lata trzy­dzie­ste to to­tal­na eman­cy­pa­cja, gar­ni­tur mę­ski za­czy­na­ją­cy funk­cjo­no­wać jako dam­ski (co póź­niej Yves Sa­int Lau­rent przy­pi­sał so­bie. Je­śli mo­że­my mó­wić o tym, kto jest twór­cą mę­skie­go wi­ze­run­ku w mo­dzie dam­skiej, to dzię­ki temu, że kino nam w tym po­ma­ga, bo mamy Mar­le­nę Die­trich, od któ­rej się za­czę­ło, a Yves to po pro­stu prze­ro­bił na tak zwa­ną modę po­pu­lar­ną w la­tach sie­dem­dzie­sią­tych). W la­tach trzy­dzie­stych ko­bie­ty za­czy­na­ją się eman­cy­po­wać. Za­czy­na­ją się li­czyć ta­len­ty kre­ato­rów. I mamy tu fan­ta­stycz­ną po­stać bar­dziej sty­list­ki niż pro­jek­tant­ki, bo ona wie­le nie za­pro­jek­to­wa­ła, ale wy­my­śli­ła pe­wien styl: to Coco Cha­nel, twór­czy­ni ma­łej czar­nej, twór­czy­ni słyn­ne­go sty­li­zo­wa­ne­go na mę­ski swe­tra w pa­ski (za­po­ży­czył go póź­niej Jean Paul Gaul­tier), twór­czy­ni twe­edów i sty­lu ko­bie­ta-dan­dys.

Mu­si­my pa­mię­tać o ca­łym ba­ga­żu ży­cia Coco Cha­nel, ma­ją­cym re­al­ny wpływ na jej twór­czość. Gdy­by stwo­rzy­ła to wszyst­ko Pipsz­tyc­ka, nikt by pew­nie nie zwró­cił na nią uwa­gi. Bo wiel­cy twór­cy mody, poza tym, że byli wiel­ki­mi twór­ca­mi czy też są wiel­ki­mi twór­ca­mi, są nie­zwy­kły­mi, nie­tu­zin­ko­wy­mi oso­bo­wo­ścia­mi. Zwy­kle z nie­ko­niecz­nie sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cym ży­ciem oso­bi­stym. Po­dob­nie było z Cha­nel. Jej de­ter­mi­na­cja, jej chęć po­sia­da­nia, jej moc­no roz­luź­nio­ne mo­ra­le stwo­rzy­ło współ­cze­sną ko­bie­tę.

I mamy lata czter­dzie­ste, kie­dy moda su­ro­wie­je ze wzglę­du na woj­nę, a pew­ne roz­wią­za­nia wy­mu­sza­ne są przez prze­mysł. Nie ma we­łen su­kien­ko­wych, tyl­ko tka­ni­ny ro­bio­ne dla woj­ska, a więc ko­stiu­my na moc­nych ra­mio­nach itd., skra­ca­nie dłu­go­ści ze wzglę­dów prak­tycz­nych. Po woj­nie, kie­dy jest po­trzeb­ny od­dech, zno­wu wra­ca ta­lia, eks­po­no­wa­nie biu­stu, lek­kie su­kien­ki.

Pod­czas gdy cały świat dźwi­ga się z kry­zy­su i wpa­da w na­stęp­ne kry­zy­sy i woj­ny, u nas się nic nie dzia­ło, tkwi­li­śmy so­bie w du­pie sza­rej nad zim­nym Bał­ty­kiem i nic się nie roz­wi­ja­ło. Pew­ne pro­ce­sy, jak gra­da­cja ma­rek, two­rze­nie ca­łe­go współ­cze­sne­go ryn­ku mody, nas zu­peł­nie omi­nę­ły. Po dru­giej woj­nie świa­to­wej zo­sta­ły z okre­su przed­wo­jen­ne­go wiel­kie na­zwi­ska, wiel­kie domy mody, Cha­nel, Dior, Gi­ve­nvchy, sta­ry dom mody Ba­len­cia­ga, domy hau­te co­utu­re, sto­wa­rzy­sze­nie fran­cu­skich kraw­ców – nie­zwy­kle eli­tar­ny klub, do któ­re­go mo­gli na­le­żeć tyl­ko nie­licz­ni (ko­rzy­sta­ły z nie­go pa­nie, któ­re mia­ły nie­bo­tycz­ne pie­nią­dze, ale mu­sia­ły przy­je­chać oso­bi­ście, żeby ku­pić su­kien­kę u pro­jek­tan­ta). Cała resz­ta ubie­ra­ła się w rze­czy kon­fek­cyj­ne. Lu­dzie mo­gli się ubie­rać wy­łącz­nie w skle­pach, ewen­tu­al­nie uszyć coś tam u kraw­ca. Ale po dwóch woj­nach oka­za­ło się, że za dużą wodą jest jesz­cze Ame­ry­ka ze swo­im gi­gan­tycz­nym po­ten­cja­łem, gdzie też żyją lu­dzie, któ­rzy two­rzą. Two­rzą sztu­kę i modę.

Koń­ców­ka lat czter­dzie­stych to suk­nie od­ci­na­ne w ta­lii, sze­ro­kie, do tego okre­ślo­ne fry­zu­ry, dłu­gość za ko­la­na, okre­ślo­ne sze­ro­ko­ści. Lata czter­dzie­ste to w ogó­le było szy­cie z tego, co zo­sta­ło po woj­nie. Mamy weł­nia­ne szy­ne­le, lo­de­ny, reszt­ki je­dwa­biu spa­do­chro­no­we­go. Do­pie­ro w koń­cu lat pięć­dzie­sią­tych lu­dzie mają wresz­cie do­syć cięż­kich tka­nin, na­stę­pu­je po­wrót do tiu­lu, do mu­śli­nu, do cien­kich tka­nin. Ale mamy też Eu­ro­pę, więc chło­dy i zimy, no więc i fu­tra, lo­de­no­we płasz­cze. Cięż­kie po­twor­nie. Gru­ba tka­ni­na, weł­na z wło­sem, czę­sto w kra­tę, upior­na hi­sto­ria. Eu­ro­pa już zdą­ży­ła się za­chwy­cić mięk­ką nor­ką i li­sem, a tu, za że­la­zną kur­ty­ną, mamy ba­ra­ny i nu­trie. Pa­mię­tam, moja mama mia­ła fu­tro z ba­ra­nów wę­gier­skich, krót­ko strzy­żo­nych, cięż­kie jak dia­bli, ale bar­dzo miłe. Ba­ra­ny były wy­bar­wia­ne na róż­ne ko­lo­ry i pa­nie no­si­ły ba­ra­ny zro­bio­ne na ty­gry­sa czy pan­te­rę. W la­tach sie­dem­dzie­sią­tych po­ja­wi­ły się u nas nu­trie. Cze­goś rów­nie ohyd­ne­go świat nie wi­dział…

Moda ewo­lu­uje da­lej, w lata pięć­dzie­sią­te. Naj­pierw spód­ni­ce w kształ­cie li­te­ry A, któ­re do­cho­dzą do peł­ne­go klo­sza i na­bie­ra­ją ha­lek (ame­ry­kań­skie lata pięć­dzie­sią­te, czy­li spód­ni­ce na hal­kach, do­pa­so­wa­ne góry itd.). Na te­re­nie Eu­ro­py taka spód­ni­ca na hal­kach za­czy­na się prze­obra­żać w tak zwa­ną bomb­kę, czy­li spód­ni­cę ła­pa­ną w dole. Od suk­ni ba­lo­wych, bar­dzo sze­ro­kich, prze­cho­dzi­my do dzien­nych, za­czy­na się po­ja­wiać cha­rak­te­ry­stycz­na li­nia ołów­ka.

Mu­si­my też pa­mię­tać o tym, że rów­no­le­gle z roz­wo­jem tzw. mody roz­wi­ja się bar­dzo moc­no prze­mysł bie­liź­niar­ski. Mod­ne sta­ją się biu­sto­no­sze. W ogó­le lata pięć­dzie­sią­te uwa­żam za naj­ko­rzyst­niej­szy okres dla uro­dy ko­bie­cej. Co praw­da była to uro­da bar­dzo nie­na­tu­ral­na, ale za to każ­da pani była pięk­na. Po­nie­waż obo­wią­zy­wał pe­wien ka­non, któ­re­go trze­ba się było trzy­mać. I wszyst­ko jed­no, czy ko­bie­ta mia­ła bu­rzę wło­sów na gło­wie, czy trzy wło­sy w sie­dem rzę­dów, wzię­ła to na piwo na­krę­ci­ła na wał­ki, na­ta­pi­ro­wa­ła wi­del­cem, zla­ła cu­krem, a po­tem i przez ty­dzień tak cho­dzi­ła. Czy mia­ła oczy ni­czym je­zio­ra Wik­to­rii, czy mia­ła dwie szpar­ki jak dwa wę­giel­ki, to so­bie dżdżow­ni­cę wal­nę­ła nad okiem, rzę­si­sko przy­cze­pi­ła i mia­ła wiel­kie oko. Czy mia­ła wi­szą­ce ogro­dy Se­mi­ra­mi­dy, czy jaj­ka sa­dzo­ne na bocz­ku, to za­ło­ży­ła sztyw­ny sta­nik ni­czym pół­kę i mia­ła biust. Czy mia­ła ta­lię, czy też ta­lii nie mia­ła, to ta ta­lia się przez taki biust sama ro­bi­ła. Czy mia­ła tak zwa­ne nad­piź­dzie (w ję­zy­ku mo­do­wym ob­szar nad wzgór­kiem ło­no­wym – przyp. red.), czy też tego nad­piź­dzia nie mia­ła, no to się pa­skiem ści­snę­ła i wy­glą­da­ła. Jed­na szła w stro­nę Babe, świn­ki z kla­są, inna w stro­nę pa­ty­ka.

Choć pa­ty­ków wów­czas prak­tycz­nie w ogó­le nie było. Za­uważ­my, że od lat sześć­dzie­sią­tych do tej pory czło­wiek jest wyż­szy śred­nio o 12 cen­ty­me­trów. Słyn­ny wzo­rzec chy­ba z 1967 roku: 90-60-90 cm – do­ty­czył wzro­stu 158–164. W tej chwi­li ten wzo­rzec przy­kła­da się do wzro­stu 178–180, czy­li do pa­ty­cza­ka. A skąd się to bie­rze? A stąd, że od za­ra­nia dzie­jów czło­wiek gdzieś w swej pod­świa­do­mo­ści tę­sk­ni za ko­smo­sem. Nie wia­do­mo dla­cze­go i z ja­kiej przy­czy­ny ko­smi­tów zwy­kle wy­obra­ża­my so­bie jako coś bar­dzo smu­kłe­go, wła­ści­wie nit­kę z wiel­kim ba­nia­kiem. Nie­zwy­kle rzad­ko w scien­ce fic­tion przed­sta­wia się ko­smi­tów jako gru­be kul­ki: Szul­kin w „Ga ga, chwa­ła bo­ha­te­rom” po­ka­zy­wał ko­smi­tów jako gru­ba­sów. My­ślę, że w czło­wie­ku, w pod­świa­do­mo­ści ludz­kiej jest chęć jed­no­cze­nia się z ko­smo­sem w taki czy inny spo­sób, dla­te­go tak zwa­ny high fa­shion prze­kra­cza nor­mę chu­do­ści. I dla­te­go tak bar­dzo po­trzeb­ni są we współ­cze­snym świe­cie lu­dzie tacy jak ja, któ­rzy są w sta­nie prze­tłu­ma­czyć to high fa­shion, czy­li hi­sto­rię ab­so­lut­nie se­lek­tyw­ną, wy­my­ślo­ną od roz­mia­ru o do roz­mia­ru 38 (bo w roz­mia­rze 40 wy­glą­da to już prze­cięt­nie) na roz­miar uli­cy, czy­li tak zwa­ny roz­miar śred­ni – mię­dzy 38 a 42.

Mamy lata sześć­dzie­sią­te. Wszyst­ko za­czę­ło się zwę­żać i skra­cać. Jest że­la­zna kur­ty­na i jest wiel­ka Ro­sja, któ­rą my mamy tak bar­dzo w po­gar­dzie, no bo za­wsze mamy w po­gar­dzie nie tych, co trze­ba. W Ro­sji po­ja­wia się mło­dziut­ki pro­jek­tant Zaj­cew. Wy­sy­ła szki­ce do swo­je­go naj­więk­sze­go guru, Yve­sa Sa­int Lau­ren­ta (słyn­ne płasz­cze w kształ­cie li­te­ry A, su­kien­ka mon­drian­ka itd.), a ten od­sy­ła je Zaj­ce­wo­wi mó­wiąc, że to wszyst­ko do dupy i w ogó­le się nie spraw­dzi. Se­zon póź­niej YSL wy­pusz­cza słyn­ną ko­lek­cję w kształ­cie li­te­ry A: su­kien­kę mon­drian­kę i ko­lo­ro­we płasz­czy­ki. Za­czy­na się era mini.

W mię­dzy­cza­sie (tuż przed śmier­cią Dio­ra) dys­ku­sja Cha­nel z Dio­rem: Dior jest pre­kur­so­rem skra­ca­nia, choć sam nie pod­niósł dłu­go­ści po­wy­żej ko­la­na, Cha­nel mówi, że dłu­gość przed ko­la­no nig­dy się nie przyj­mie, po­nie­waż zgię­cie ko­la­no­we jest naj­brzyd­szym miej­scem na cie­le ko­bie­ty. No ale jak wi­dać Dior miał wię­cej wy­czu­cia, po­nie­waż mini funk­cjo­nu­je wła­ści­wie do tej pory. Z prze­rwa­mi.

Po tych la­tach pięć­dzie­sią­tych, nie­zwy­kle ko­bie­cych, nie­zwy­kle sub­tel­nych, na­stę­pu­je epo­ka za­fa­scy­no­wa­nia ko­smo­sem i fu­tu­ry­zmem, po­wsta­ją nowe kie­run­ki w sztu­ce, dy­na­micz­nie roz­wi­ja się tech­no­lo­gia. Bar­dzo duży wpływ na modę miał wów­czas pop-art. W dru­giej po­ło­wie lat sześć­dzie­sią­tych świat osza­lał na punk­cie non iron i bi­sto­ru (in­a­czej krem­pli­na – tka­ni­na z włók­na po­lie­stro­we­go, nie­roz­cią­gli­wa, nie­prze­wiew­na i nie­gnio­tą­ca się). Bar­dzo pro­ste for­my, krót­kie, fu­tu­ry­stycz­ne. Po raz pierw­szy po­ja­wia­ją się tak zwa­ne luź­ne szy­je i ob­ni­żo­na pa­cha, czy­li mamy stój­ki na sztyw­no wy­kań­cza­ne, mamy sztyw­ne tka­ni­ny, mamy tak zwa­ne po­pie rę­ka­wy, też sztyw­no wy­kań­cza­ne, i su­kien­ki-dzwon­ki. Do tego oczy­wi­ście obu­wie: ob­cas zde­cy­do­wa­nie stał się grub­szy, wy­god­niej­szy, bar­dziej sta­bil­ny, no bo wciąż cho­dzi o to, żeby było ko­smicz­nie. Po­ja­wia się plat­for­ma, słu­pek i klo­cek, plus wy­so­kie ko­za­ki. A po­nie­waż świat osza­lał na punk­cie pla­sti­ku, to oczy­wi­ście der­ma, skaj, non iron, bi­sto­ry i krem­pli­ny. I te ko­bi­ty, po­cą­ce się dra­ma­tycz­nie w swo­ich pla­sti­ko­wych bu­tach za ko­la­na, w bi­sto­ro­wych su­kien­kach, w Pol­sce wciąż jesz­cze nie­ste­ty z tymi łba­mi raz na ty­dzień ta­pi­ro­wa­ny­mi wi­del­cem i na sta­łe za­la­kie­ro­wa­ny­mi…

Koń­czą się lata sześć­dzie­sią­te i po­ja­wia­ją się po­tęż­ne ru­chy sub­kul­tu­ro­we. Wy­bu­cha w mię­dzy­cza­sie re­wo­lu­cja sek­su­al­na, wszyst­ko się zmie­nia, świat za­czy­na od­dy­chać po glo­bal­nej woj­nie. Jed­nym z naj­moc­niej­szych nur­tów mody lat sie­dem­dzie­sią­tych sta­je się nurt hip­pie, czy­li niby kon­te­stu­ją­cy, ale jed­nak bar­dzo ko­lo­ro­wy, uży­wa­ją­cy sym­bo­li, czy­li sznur­ka za­miast zło­ta, wy­su­szo­nej krom­ki chle­ba za­miast kosz­tow­ne­go ka­mie­nia, choć tka­ni­ny są cały czas bar­dzo kosz­tow­ne. Zwró­ce­nie się w stro­nę Afry­ki, afry­kań­skie wzo­ry, afry­kań­skie ko­lo­ry, dłu­gość mak­si. Uży­wa się du­żych ilo­ści tka­nin. Poza tym za­czy­na się two­rzyć współ­cze­sny ry­nek mody. W Eu­ro­pie po­ja­wia się ame­ry­kań­ski prze­mysł mo­do­wy. Ten trans­fer ame­ry­kań­ski miał ko­lo­sal­ne zna­cze­nie dla ca­łe­go ryn­ku mody. Ry­nek ame­ry­kań­ski roz­wi­jał się jak wszyst­ko w Ame­ry­ce w spo­sób bar­dzo ko­lo­ro­wy, no i w po­rów­na­niu z Eu­ro­pą w spo­sób bar­dzo no­wa­tor­ski. Tu­taj cały czas kro­jo­no i cię­to. Je­że­li pro­jek­tant chciał uzy­skać sprę­ży­stość i ela­stycz­ność tka­ni­ny, to trzy czwar­te mu­siał znisz­czyć, bo kro­ił ze sko­sów, po­tem te sko­sy mu­sia­ły wi­sieć, żeby się od­wie­sić. W roku 1975 świet­ny pro­jek­tant i wiel­ki me­ce­nas sztu­ki, jed­na z osób naj­bar­dziej za­słu­żo­nych dla świa­ta mody, Pier­re Car­din, jako pierw­szy wy­cho­dzi z ini­cja­ty­wą i two­rzy tar­gi wiel­kich pro­jek­tan­tów, któ­rzy za­czy­na­ją wy­pusz­czać nie tyl­ko ko­lek­cje szy­te na mia­rę, ale i krót­kie se­rie ubrań dla tak zwa­nej wyż­szej kla­sy śred­niej, dla lu­dzi, któ­rych nie stać na mia­ro­wych kraw­ców, ale któ­rzy chcą się wy­róż­nić na tle resz­ty. Car­din two­rzy ry­nek pret a por­ter, czy­li ubrań go­to­wych do no­sze­nia. Już nie trze­ba cho­dzić do pro­jek­tan­ta, dać się ob­mie­rzać, cze­kać kwar­tał i pła­cić for­tu­nę, moż­na pójść i ku­pić go­to­we ubra­nia, fakt, za bar­dzo duże pie­nią­dze, ale już nie za for­tu­nę. Na tym wła­śnie po­le­ga pret a por­ter. Wiel­kie na­zwi­ska dziu­bią ubran­ka, szy­ją mia­ro­wo, wy­pusz­cza­ją krót­kie se­rie dla lu­dzi, któ­rych nie stać na to, żeby pójść je so­bie ob­sta­lo­wać, ale któ­rzy nie chcą cho­dzić w rze­czach zwy­kłych, kon­fek­cyj­nych.

Rok póź­niej z Ame­ry­ki przy­je­chał Hal­ston, pro­jek­tant, nie­usto­sun­ko­wa­ny, za­czy­nał swo­ją ka­rie­rę w klu­bie 54. Andy War­hol po­da­ro­wał Hal­sto­na nie pa­mię­tam komu, ale ten, komu go po­da­ro­wał, zro­bił tak, że Hal­ston za­czął sze­rzej funk­cjo­no­wać. Pro­jek­to­wał dla Go­od­ma­na, stwo­rzył słyn­ną su­kien­kę lej­bę. To jed­na z naj­słyn­niej­szych su­kie­nek. Za­bi­ła kra­wiec­two na dwa­dzie­ścia lat. Su­kien­ka stwo­rzo­na z je­dwab­nej dzia­ni­ny, tak wy­my­ślo­na, że moż­na ją róż­nie za­pla­tać i two­rzyć róż­ne wa­rian­ty. Po­twor­nie dro­ga, moż­na było za­wi­nąć so­bie z niej trzy su­kien­ki. W ta­kiej lej­bie ży­cie spę­dzi­ła Eli­za­beth Tay­lor. Hal­ston, w Pol­sce nie­zna­ny zu­peł­nie, to też twór­ca tocz­ka Jac­kie Ken­ne­dy, któ­ra mia­ła wiel­ki łeb, gi­gan­tycz­ny sa­gan, tak że w żad­nym ka­pe­lu­szu nie wy­glą­da­ła do­brze. Ten ron­del, słyn­ny to­czek, ją ura­to­wał, wresz­cie mia­ła ja­kieś na­kry­cie gło­wy. Lej­ba Hal­sto­na, z je­dwab­nej dzia­ni­ny, naj­pierw była czymś nie­zwy­kle wy­twor­nym, wy­ra­fi­no­wa­nym… je­dwab­na dzia­ni­na, któ­ra się cią­gnę­ła we wszyst­kie stro­ny, wa­ży­ła bar­dzo dużo, pięk­nie się ukła­da­ła. Ale on sprze­dał ten wzór wiel­kiej sie­ci Wo­ol­mart, a ci zro­bi­li tę su­kien­kę z ny­lo­nów i po­lie­strów, i w Sta­nach do tej pory ją w Wo­ol­mar­cie sprze­da­ją. Hal­ston umarł na AIDS, bo jak był da­ro­wy­wa­ny od jed­ne­go do dru­gie­go, to w koń­cu ktoś mu po­da­ro­wał tę za­ra­zę. Na­zwi­sko po­tem tro­szecz­kę za­po­mnia­ne, w tej chwi­li wzno­wio­ne, re­ak­ty­wo­wa­na mar­ka – dziś Hal­ston to w Sta­nach wiel­kie na­zwi­sko, wiel­ka fir­ma i wiel­ka sła­wa. Tam w Ame­ry­ce się dzia­ły re­wo­lu­cje, a my­śmy o tym pra­wie nic nie wie­dzie­li.

Mu­si­my też pa­mię­tać, że lata sie­dem­dzie­sią­te to tak­że roz­wój Hol­ly­wo­od. A więc gla­mo­ur, glam­rock, czy­li cała hi­sto­ria raz że mu­zy­ki, któ­ra za­ta­cza co­raz szer­sze krę­gi, sta­je się bar­dziej glo­bal­na, a z dru­giej stro­ny ki­ne­ma­to­gra­fia hol­ly­wo­odz­ka, te gwiaz­dy wszyst­kie, co to nie chcia­ły no­sić kro­mek chle­ba na rze­mie­niu, bo mia­ły w no­sie kon­te­sto­wa­nie. Wła­śnie za­ro­bi­ły pierw­sze swo­je mi­lio­ny i chcia­ły się tym cie­szyć. Moda wy­cho­dzi im na­prze­ciw, i z jed­nej stro­ny mamy san­da­ły rzy­mian­ki i po­włó­czy­ste spód­ni­ce z te­try, z dru­giej – ma­lo­wa­ne se­lek­tyw­nie ba­ti­ki, spód­ni­ce ze sko­sów w zęby. Za­miast san­da­łów rzy­mia­nek san­da­ły na dość cien­kiej szpil­ce, bar­dzo wy­so­kie ob­ca­sy, ko­tur­ny i plat­for­my zło­te, wią­za­ne do ko­lan, suk­nie z roz­cię­cia­mi, wiel­kie oku­la­ry, gi­gan­tycz­ne zło­te koła w uszach, zło­te łań­cu­chy.

Pod ko­niec tego dzie­się­cio­le­cia Ame­ry­ka od­dy­cha po swo­ich woj­nach, koń­czą się de­mon­stra­cje, uci­cha­ją ma­so­we sprze­ci­wy. Wcho­dzi­my płyn­nie, de­li­kat­nie w sza­lo­ne lata osiem­dzie­sią­te, obłęd­ne. Mówi się o nich, że nie­zwy­kle tan­det­ne, choć ja bym się bał uży­wać tego okre­śle­nia. W każ­dym okre­sie jest ja­kaś moc. Lata osiem­dzie­sią­te, za­chły­śnię­cie stre­czem… oka­zu­je się, że po cho­le­rę w ogó­le szyć, dziub­dziać, ro­bić fran­cu­skie cię­cia wy­szczu­pla­ją­ce, dbać o li­nię, że su­kien­ka szy­ta, dziu­ba­na przez mie­siąc przez kraw­co­wą, jak się przy­ty­je pół­to­ra kilo, pęka w szwach, a jak się schud­nie dwa kilo, wisi jak na psie frak. Oka­zu­je się, że jest dzia­ni­na, w związ­ku z tym w ogó­le po co kro­ić, niech się cią­gnie. No i się za­czy­na era ob­ci­śnię­tych ba­le­ro­nów. Pa­nie zwa­rio­wa­ły na te­mat dzia­ni­ny, po­wy­rzu­ca­ły lu­stra, każ­da na­cią­ga na sie­bie kon­dom, i wszyst­ko jed­no, co tam się dzie­je pod spodem, po pro­stu wy­go­da po­nad wszyst­ko. To są wła­śnie lata osiem­dzie­sią­te.

Ale tak na­praw­dę za­czy­na się czuć modę. Na świe­cie roz­wi­ja­ją się nowe tech­no­lo­gie, za­czy­na kró­lo­wać pla­stik. No i na­gle mamy ko­bie­tę-ba­żan­ta, ko­bie­tę-bejs­bo­list­kę, raj­skie­go pta­ka, i mamy w XX wie­ku wła­ści­wie hi­sto­rię trosz­kę ro­ko­ko, mamy wszyst­ko. W la­tach osiem­dzie­sią­tych za­czy­na­ją się na­wią­za­nia do lat dwu­dzie­stych i trzy­dzie­stych, czy­li jak­by hi­sto­ria mo­ka­sy­na i bia­łej skar­pe­ty.

Tak do­cho­dzi­my do lat dzie­więć­dzie­sią­tych, któ­re są już to­tal­ną eks­plo­zją ki­czu. Tu jest wszyst­ko. Ko­bie­ty mają po dwa me­try w ra­mio­nach, cho­dzą na wy­so­kich szpil­kach, łą­czy się rze­czy nie­po­łą­czal­ne, wiel­ki suk­ces Ema­nu­ela Unga­ro, wło­skie­go kre­ato­ra, któ­ry za­czął łą­czyć ze sobą abs­trak­cyj­ne de­se­nie, maki z ró­ża­mi, kra­tą i pa­sa­mi, i oka­za­ło się, że to jest fan­ta­stycz­ne. I mamy styl gla­mo­ur. Zno­wu po­ja­wia się zło­ta bi­żu­te­ria. Wła­ści­wie wy­da­je się, że w mo­dzie było już wszyst­ko. I na­gle nie­któ­rzy mó­wią „DOŚĆ!” Na­gle po­śród tej eks­pan­sji ko­lo­rów i sza­le­ją­ce­go blich­tru, tego pla­sti­ku ma­lo­wa­ne­go na zło­to za­czy­na się tak zwa­na moda off. Po­ja­wia­ją się Ja­poń­czy­cy. Wa­ta­na­be two­rzy w ab­so­lut­nej opo­zy­cji do ko­lo­ro­wej mody, i o dzi­wo jego ubra­nia, któ­re są żar­tem na te­mat ubrań, bo znisz­czo­ne i spra­ne, kosz­tu­ją for­tu­ny. Lu­dzie mody, sami two­rzą­cy bar­dzo ko­lo­ro­we rze­czy, za­czy­na­ją no­sić się w opo­zy­cji do tej mody, czy­li mi­ni­ma­li­stycz­nie. Mi­ni­ma­lizm za­czy­na wcho­dzić do ma­in­stre­amu. Waż­na sta­je się ab­so­lut­nie, to­tal­nie oszczęd­na for­ma. Szczy­tem eks­tra­wa­gan­cji sta­je się su­kien­ka tuba na cie­niu­sień­kich ra­miącz­kach.

Odzie­ra się ko­bie­tę z ma­ki­ja­żu i to jest czas, kie­dy na wy­bie­gi za­czy­na­ją wcho­dzić dziew­czyn­ki trzy­na­sto-, czter­na­sto­let­nie. Dla­cze­go? A dla­te­go, że na­gle mamy mi­ni­ma­lizm skraj­ny, czy­li ma­keup no i no ma­keup. Każ­da nie­do­sko­na­łość ludz­ka na wy­bie­gu, kie­dy do­sta­je się świa­tło w twarz z góry, wy­ła­zi, i żad­na nor­mal­na ko­bie­ta, któ­ra ma lat po­nad dwa­dzie­ścia, wy­sma­ro­wa­na oliw­ką nie wy­glą­da do­brze. Wy­glą­da źle i cho­ro. W związ­ku z tym bie­rze się bar­dzo mło­de dziew­czyn­ki. Za­czy­na się era mo­de­lek an­dro­gy­nów, czy­li im go­rzej, tym le­piej, im dziw­niej, tym le­piej.

W tym skraj­nym mi­ni­ma­li­zmie po­ja­wia się ostat­ni z nur­tów mody jako ta­kich, czy­li grun­ge, po­łą­cze­nie rze­czy nie­zwy­kle dro­gich, nie­zwy­kle wy­ra­fi­no­wa­nych, z rze­cza­mi sta­ry­mi, zu­ży­ty­mi. Wszyst­ko, co na­stą­pi­ło w mo­dzie póź­niej, to już tyl­ko po­wtór­ki.

W la­tach dzie­więć­dzie­sią­tych męż­czyź­ni się po­twor­nie wy­wa­la­ją, rok 1996 i 1997 to lata naj­więk­szej prze­ni­kal­no­ści mody dam­skiej do mody mę­skiej: pró­ba wpro­wa­dze­nia wy­so­kich ob­ca­sów przez Je­ana Pau­la Gaul­tie­ra, Ken­zo i Ar­ma­ni do swych ko­lek­cji do­łą­cza­ją kil­ty, Ar­ma­ni wy­pusz­cza smo­king z dłu­gą spód­ni­cą do ko­stek, Ken­zo robi dłu­gie spód­ni­ce let­nie. Ko­niec mi­ni­ma­li­zmu to jest ta­kie od­wró­ce­nie się w stro­nę lat sześć­dzie­sią­tych, ale tro­szeń­kę, bo gdzieś tam po­wrót do fu­tu­ry­zmu, do spor­tu. I tu­taj mamy Pra­dę, fir­mę, któ­ra wy­ska­ku­je jak dia­beł z pu­deł­ka i wła­ści­wie osza­ła­mia cały ry­nek mody, szyb­ko sta­jąc się wio­dą­cą mar­ką wy­zna­cza­ją­cą tren­dy. Sama koń­ców­ka lat dzie­więć­dzie­sią­tych to po­wrót gla­mo­ur. Ko­lej­ne se­zo­ny to ko­lej­ne po­wtór­ki, trud­no do­szu­kać się cze­goś no­we­go.

I tak na­stał czas, kie­dy moda nie ist­nie­je. Ist­nie­je fun, ist­nie­je czło­wiek. W glo­ba­li­za­cji za­wsze jest tak, że im ona więk­sza, tym więk­szy na­cisk trze­ba sta­wiać na jed­nost­kę jako taką. Bio­rąc pod uwa­gę dzi­siej­sze moż­li­wo­ści, wła­ści­wie każ­dy może wy­do­być swój wła­sny in­dy­wi­du­alizm. Ale jak się oka­zu­je, nie jest to wca­le ta­kie pro­ste. Bo im wię­cej moż­li­wo­ści, tym bez­mier­niej roz­le­wa się ludz­ka głu­po­ta. Na­gle oka­zu­je się, że lu­dzie chcą mieć kon­kret­ne hi­sto­rie, chcą się ba­wić, że są ta­kie dłu­go­ści, a nie inne, bo je­że­li moż­na wszyst­ko, to trud­niej się w ta­kiej rze­czy­wi­sto­ści po­ru­szać. W związ­ku z tym za­czy­na­ją się po­ja­wiać gru­py lu­dzi po­dob­nie ubra­nych. Weź­my ruch sza­fiar­sko-blo­ger­ski. Sza­fiar­ki, rzecz fe­no­me­nal­na, po­prze­bie­ra­ne dziw­nie dziew­czyn­ki, ba­wią­ce się ubra­nia­mi. Ale mam nie­ste­ty je­den za­rzut, jed­no py­ta­nie: dla­cze­go one wszyst­kie się ba­wią tak samo?! Prze­cież ka­wa­łek szma­ty, wszyst­ko jed­no, czy on kosz­tu­je pięć ty­się­cy euro, czy pięć euro, to jest tyl­ko pre­tekst do wy­ra­że­nia sie­bie. A tu, choć na­praw­dę moż­li­wo­ści jest mi­lion, lu­dzie nie chcą być in­dy­wi­du­al­ni, tyl­ko chcą się gru­po­wać. Sza­fiar­ki chcą być bar­dzo ory­gi­nal­ne, ale pod wa­run­kiem że będą wy­glą­da­ły tak jak wszyst­kie inne sza­fiar­ki. Hip­ste­rzy nie­zwy­kle są kon­te­stu­ją­cy, chcą wy­glą­dać hip­ster­sko, ale nie chcą po­ka­zy­wać, że są in­dy­wi­du­al­ny­mi by­ta­mi, tyl­ko chcą wy­glą­dać do­kład­nie tak jak wszy­scy inni hip­ste­rzy.

W ca­łej tej mo­dzie mamy nurt głów­ny, czy­li bar­dzo bo­ga­tą hi­sto­rię, któ­ra to­tal­nie na­pę­dza ko­niunk­tu­rę, i mamy hi­sto­rie sub­kul­tu­ro­we. I na­gle oka­zu­je się, że moda jako sza­leń­stwo sta­no­wi sub­kul­tu­rę i ma­in­stre­am, bo jest ja­kąś płasz­czy­zną po­ro­zu­mie­nia. We współ­cze­snym świe­cie lu­dzie czę­sto ko­mu­ni­ku­ją się wi­zu­al­nie, mało ze sobą roz­ma­wia­ją, za­nie­dbu­ją ję­zyk, nie dba­ją nie tyl­ko o roz­wój ję­zy­ka, ale i o za­cho­wa­nie tego, co mają, nie uży­wa­ją ar­cha­izmów.

Roz­mo­wę za­stę­pu­ją krót­kie ko­mu­ni­ka­ty, czę­sto esem­so­we. Waż­nym ko­mu­ni­ka­tem sta­je się nasz wy­gląd, stąd cała wiel­ka księ­ga dre­sko­du. Jest dre­skod pi­sa­ny, nie­pi­sa­ny, kto, z kim i za ile. Mó­wi­my o tym wszyst­kim bar­dzo ogól­nie i glo­bal­nie, ale pa­mię­taj­my, że każ­da z grup spo­łecz­nych ma tro­szecz­kę inną swo­ją hi­sto­rię.

Kto jest dziś mod­ny? Mod­nie wy­glą­dać to jest tak, że wi­dzisz czło­wie­ka, któ­ry… to­tal­nie nie­mod­na Ba­ku­ła jest mod­ną la­ską. Mod­nym być to zna­czy być w ma­sie ludz­kiej jed­nost­ką, o to cho­dzi, być za­uwa­żal­nym, czuć się fan­ta­stycz­nie ze sobą, ko­rzy­stać z do­bro­dziejstw świa­ta, a nie dą­żyć do za­sze­re­go­wa­nia. To jest mod­ne. Na tym to po­le­ga. Mod­ne jest dbać o sie­bie na tyle i na tyle do­brze wy­glą­dać, żeby przez całe ży­cie w peł­ni ko­rzy­stać ze świa­ta, a idio­ty­zmem jest żyć po to, żeby zna­ko­mi­cie wy­glą­dać.

Ten, kto chce być mod­ny, pra­gnie mod­nie wy­glą­dać, musi po­ukła­dać so­bie w gło­wie, a nie pójść do skle­pu i ku­pić mod­ne ciu­chy. Bo my nie je­ste­śmy wie­sza­ka­mi na ubra­nia, my je­ste­śmy żywi! Wła­śnie dla­te­go wszel­kie ame­ry­kań­skie szko­ły ge­stów, sre­stów, ana­li­zy ko­lo­ry­stycz­ne, dla­te­go wszel­kie fi­lo­zo­fie są cu­dow­ne, do­pó­ki się o nich czy­ta. Fi­lo­zo­fie dzie­ją się w próż­ni, a czło­wiek jest żywy, ma emo­cje, uni­kal­ną wraż­li­wość, zróż­ni­co­wa­ne po­trze­by. Dla­te­go nie moż­na przy­ło­żyć jed­nej mia­ry, nie moż­na po­wie­dzieć, że je­że­li chcesz być sexy, to się ob­ci­śnij jak ba­le­ron i wte­dy każ­dy na cie­bie po­le­ci. By­cie sexy to żad­na nor­ma, bo po pro­stu każ­dy jest inny i każ­de­go coś in­ne­go jara. W związ­ku z tym nie każ­dy męż­czy­zna musi mieć klat­kę pier­sio­wą ni­czym klat­ka scho­do­wa i być jak jed­na wiel­ka żyła, bo są ko­bie­ty pięk­ne, nie­zwy­kle zgrab­ne, dba­ją­ce o sie­bie do prze­sa­dy, któ­re ko­cha­ją mi­siów. Śmiem twier­dzić, że pięć ki­lo­gra­mów to jest sek­sow­na nad­wa­ga, któ­ra za­wsze doda ko­bie­cie uro­ku, na­to­miast nie­do­wa­ga pię­ciu ki­lo­gra­mów może po­twor­nie oszpe­cić. Choć jako sty­li­ta i czło­wiek od tak zwa­nej mody oczy­wi­ście uwiel­biam na wy­bie­gu mo­del­ki za chu­de, po­nie­waż to są dziew­czy­ny wy­se­lek­cjo­no­wa­ne z ty­się­cy po to, żeby upra­wiać ten je­den za­wód. I ko­niec. Cała resz­ta jest do ży­cia i jesz­cze raz po­wtó­rzę: pię­cio­ki­lo­gra­mo­wa nad­wa­ga za­wsze bę­dzie sexy, pięć ki­lo­gra­mów mi­nus może zro­bić wiel­ką krzyw­dę. Oczy­wi­ście te pięć ki­lo­gra­mów sek­sow­nej nad­wa­gi, je­że­li pra­cu­je się w me­diach czy przed obiek­ty­wem, za­wsze bę­dzie wy­glą­da­ło na dzie­sięć i za­wsze to bę­dzie wy­glą­da­ło go­rzej, no ale nie każ­dy czło­wiek żyje po to, żeby wy­stę­po­wać.

Moda le­piej lub go­rzej wy­ko­rzy­stu­je sta­le roz­wi­ja­ją­ce się tech­no­lo­gie. I trze­ba pa­mię­tać, że jest z nią jak ze wszyst­kim na świe­cie. Są na przy­kład do­brzy ar­chi­tek­ci, ale nie tyl­ko do­brzy ar­chi­tek­ci pro­jek­tu­ją domy, są też ba­dzie­wia­ki. I póź­niej inni lu­dzie mu­szą w tym miesz­kać, mu­szą w tym żyć, funk­cjo­no­wać, cho­dzić do źle urzą­dzo­nych knajp. No i są ku­cha­rze, któ­rzy mają taki dar, że zro­bi ta­kie jaj­ko sa­dzo­ne, że bę­dzie się to jaj­ko pa­mię­ta­ło do koń­ca ży­cia, a są tacy, któ­rzy uży­wa­ją do wszyst­kie­go glu­ta­mi­nia­nu sodu. I to też się zje, bo to drań­stwo cza­sem tak sma­ku­je, że moż­na ze­żreć z pa­tel­nią. Na świe­cie funk­cjo­nu­ją róż­ni lu­dzie, róż­ni od­bior­cy. Wró­cę jed­nak do mody, no bo w pro­jek­to­wa­niu to nie jest tak, że pro­jek­tu­je się jed­ną rzecz, daj­my na to ma­ry­nar­kę – oce­na pro­jek­tan­ta to jest oce­na jego my­śli, prze­kro­ju prac, idei. Jak się cho­dzi na po­ka­zy, to nie po to, żeby zo­ba­czyć su­kien­ki, tyl­ko żeby zo­ba­czyć myśl. I je­śli ta myśl jest ja­sna, to moż­na się od­że­gnać od swo­jej es­te­ty­ki i po­wie­dzieć: „ja tego nie czu­ję, ale jest w tym ja­kaś zna­ko­mi­tość”, a je­śli jest na­je­ba­ne jak u cy­gan­ki w to­boł­ku i nie wia­do­mo, o co cho­dzi, to zna­czy, że ktoś bre­dzi. I może bre­dzić ład­nie, może bre­dzić nie­ład­nie, ale my­śli w tym nie ma.

No to się pani prze­bra­ła za nie­rząd­ni­cę! Spodnie mają dzie­sięć lat, był mo­ment, że w nie nie wcho­dzi­ła. Schu­dła, ale nie­wy­star­cza­ją­co. My­śli so­bie: a wci­snę się, Ja­cy­ków mó­wił, że mod­ne są dzwo­ny, to za­ło­żę. Owszem mod­ne, ale nie ta­kie. Bo to są dzwo­ny sprzed dzie­się­ciu lat, któ­re są bio­drów­ka­mi. Jak znam ży­cie, pani ma też ró­żo­we strin­gi, a jak ta świe­cą­ca pup­ka po­dej­dzie nam do góry, to uka­że się zna­czek mer­ce­de­sa. Oczy­wi­ście do tych dzwo­nów ma buty na klo­cu i plat­for­mie, też z epo­ki. Przy­krót­ka kurt­ka też z epo­ki, czy­li pra­wie mod­nie, tyle że dzie­sięć lat temu. Pew­ne ten­den­cje, pew­ne grep­sy w mo­dzie owszem, wra­ca­ją, ale nig­dy nie iden­tycz­nie. Więc wy­ko­rzy­sta­nie jed­ne­go ele­men­tu z epo­ki, je­że­li jest w do­brym sta­nie i ga­tun­ku, jak naj­bar­dziej, ale żeby wszyst­ko wy­ro­śnię­te i z pra­dzie­jów, to już ra­czej nie.

Tu­taj bied­na pani ró­żo­we raj­sto­py za­ło­ży­ła i za­po­mnia­ła resz­ty ogar­nąć, ale i tak wy­glą­da sym­pa­tycz­nie, bo jest mło­da, ale mło­dość trwa krót­ko.

tymczasem w Polsce…

O hi­sto­rii mody w Pol­sce mo­że­my mó­wić tak na­praw­dę do­pie­ro od lat dzie­więć­dzie­sią­tych. Bo wcze­śniej to ona się to­czy­ła gdzieś tam wła­snym to­rem. Wie­le lat do­sta­wa­li­śmy prze­fil­tro­wa­ne przed Modę Pol­ską i Te­li­me­nę od­pry­ski. Za to w la­tach dzie­więć­dzie­sią­tych sta­li­śmy się naj­więk­szym śmiet­ni­kiem Eu­ro­py. Wte­dy ode­bra­ło lu­dziom ro­zum i był taki mo­ment, że sta­li­śmy się po­twor­nie, na­praw­dę strasz­nie źle ubra­ni. Dla­te­go, że te bar­dzo za­dba­ne i wy­my­ślo­ne, ucie­mię­żo­ne cią­głym od­pru­wa­niem, przy­szy­wa­niem i zmie­nia­niem Po­lki na­gle spo­strze­gły, że już nie trze­ba nic prze­ra­biać. Nie trze­ba cho­dzić do Prak­tycz­nej Pani, nie trze­ba w ogó­le pani Kry­si kraw­co­wej pro­sić, tyl­ko idzie się do skle­pu i się ku­pu­je. I za­czy­na­ły ku­po­wać te okrop­ne ta­nie ła­chy za bar­dzo duże pie­nią­dze. I rze­czy­wi­ście przez pe­wien mo­ment za­czął funk­cjo­no­wać w mo­dzie nad Wi­słą do­syć po­waż­ny ba­ła­gan.

Czas PRL, smut­ny, glo­bal­nie smut­ny i strasz­ny czas, to jed­nak tak na­praw­dę był czas kre­atyw­no­ści prze­cho­dzą­cej wszel­kie moż­li­we ocze­ki­wa­nia. Po­nie­waż w skle­pach był bar­dzo ogra­ni­czo­ny asor­ty­ment (np. zimą po­ło­wa lud­no­ści mia­ła na no­gach re­lak­sy, a dru­ga po­ło­wa so­fik­sy), ko­bie­ty ku­po­wa­ły su­kien­ki i ro­bi­ły so­bie z tego bluz­ki i spód­ni­ce. Od­pru­wa­ły fal­ba­ny z góry, przy­szy­wa­ły do dołu, uży­wa­ły tka­nin obi­cio­wych, za­słon, ty­sią­ca róż­nych rze­czy. Ko­mu­ni­ści dba­li o tzw. za­ję­cia prak­tycz­no-tech­nicz­ne w szko­łach i trze­ba było to umieć. Każ­da dziew­czyn­ka, któ­ra mia­ła tro­chę ole­ju w gło­wie, na­wet jak nie chcia­ła, to się tego pra­wo-lewo na­uczy­ła. W tych la­tach sier­mięż­nych ko­bie­ty so­bie bar­dzo do­brze ra­dzi­ły. Te, któ­rym uda­ło się wy­je­chać za gra­ni­cę, ucho­dzi­ły za świet­nie ubra­ne, bo były ubra­ne zu­peł­nie in­a­czej, niż na­ka­zy­wa­ła świa­to­wa moda. To było ory­gi­nal­ne, faj­ne i w pe­wien spo­sób uro­cze.

A póź­niej zmie­ni­ły się re­alia i na­gle oka­za­ło się, że już nie trze­ba kom­bi­no­wać. Do dziś ata­ku­ją nas hi­sto­rie typu: wy­glą­daj jak gwiaz­da fil­mo­wa za 150 zł! czy moż­na się ubrać za 200 zł i czy to jest do­brze? Od­po­wia­dam: wszyst­ko moż­na tak na­praw­dę. Rze­czy­wi­ście moż­na dziś wszyst­ko. Moż­na się ubrać za 200 zł, tyl­ko cza­sa­mi na­le­ży so­bie za­dać py­ta­nie: po co? Dla­te­go, że ubie­ra­nie się, moda, poza tym że słu­ży temu, że­by­śmy byli przy­kry­ci, że­by­śmy wy­ra­ża­li sie­bie, jest rów­nież ozna­ką pre­sti­żu. I czę­sto jest tak, że dą­ży­my wła­śnie do tego, żeby nie ro­bić so­bie ze­sta­wu za 200 zł, tyl­ko za 3000, a w ma­rze­niach z 30 ty­się­cy. Czy moż­na wy­glą­dać świet­nie za 300 zło­tych? Moż­na, ale wśród lu­dzi, któ­rzy będą ubra­ni za 300 do 3 ty­się­cy zło­tych. Bo na przy­kład je­śli świet­nie wy­glą­da­ją­ca oso­ba za 300 po­ja­wi się mię­dzy ubra­ny­mi za 30 i 70 ty­się­cy, to na­wet je­że­li ona bę­dzie ubra­na dużo bar­dziej es­te­tycz­nie, bę­dzie te 300 zło­tych wi­dać. Wła­śnie o to cho­dzi, że każ­dy czło­wiek musi zna­leźć swo­ją gru­pę do­ce­lo­wą. W tej ca­łej glo­ba­li­za­cji nie ma glo­ba­li­za­cji. Ka­sto­wość ist­nia­ła, ist­nie­je i ist­nieć bę­dzie. I moż­na się wspi­nać po dra­bi­nie spo­łecz­nej, każ­dy ma pra­wo i po­wi­nien pró­bo­wać, ale uda­je się to na­praw­dę nie­licz­nym.

W tzw. sze­ro­kiej śred­niej pół­ce moż­na cza­sa­mi parę rze­czy udać, tyl­ko zno­wu trze­ba za­py­tać: po co? Dla­te­go ry­nek mody, czy­li ry­nek high fa­shion, ry­nek tego naj­droż­sze­go kra­wiec­twa i naj­droż­szej ga­lan­te­rii, wca­le nie wal­czy ja­koś szcze­gól­nie in­ten­syw­nie z pod­rób­ka­mi. Bo ry­nek odzie­ży pod­ra­bia­nej to jest tzw. niż­sza śred­nia pół­ka, niż­sza kla­sa aspi­ru­ją­ca. To jest ten ry­nek, któ­ry ubie­ra się w sie­ciów­kach, sły­szał o pre­sti­żo­wych mar­kach, ale nie leżą one w jego za­się­gu. Men­tal­ność w świe­cie jest nie­co inna niż na­sza, pol­ska. Je­że­li wło­ska fry­zjer­ka ma­rzy o to­reb­ce Vu­it­to­na i za­ra­bia 900 euro, pierw­szą ku­pu­je pod­ró­bę, ale po­nie­waż ma­rzy da­lej, nie odło­ży jak Po­lka na ka­fel­ki, na no­we­go mopa, nową lam­pę czy uchwyt do ła­zien­ki, tyl­ko po paru mie­sią­cach uzbie­ra i kupi ory­gi­nal­ną to­reb­kę. Bo to dla niej treść ży­cia. A w men­tal­no­ści Po­lki ucie­mię­żo­nej to się nie mie­ści. Za­wsze wszyst­ko było na jej gło­wie, bo chło­py w tej Pol­sce to albo sie­dzia­ły po wię­zie­niach, albo wal­czy­ły gdzieś w polu, więc je­że­li ona ma so­bie te­raz ku­pić za 4000 zło­tych to­reb­kę albo po­ło­żyć pa­ne­le pod­ło­go­we, to nie­ste­ty wy­bie­rze pa­ne­le. A to głu­pie, bo prze­cież do pa­ne­li nie wło­ży chu­s­tecz­ki do nosa ani szmin­ki, no i nie po­ka­że się w nich przed in­ny­mi, nikt jej ich nie bę­dzie za­zdro­ścił.

od stóp do głów,czyli pobieżny przegląd zasadi najurągliwszych od nich odstępstw

stopa

Sto­pa jest naj­waż­niej­sza, to prze­cież pod­sta­wa. Ona jest naj­waż­niej­sza z wie­lu po­wo­dów. Raz, że znaj­du­ją się tam wszel­kie re­cep­to­ry… no i tu­taj kon­flikt z ob­ca­sa­mi. Ale po­mi­ja­jąc to, sto­pa jest nie­zwy­kle waż­na. Trze­ba o nią dbać, po­nie­waż cho­dzi­my na niej całe ży­cie. Czę­sto sto­pa ko­ja­rzy nam się z czymś wsty­dli­wym, cza­sem sta­no­wi fe­tysz. Mię­dzy in­ny­mi dla­te­go po­win­na być nie­zwy­kle za­dba­na. In­a­czej dba się o sto­py w Azji, in­a­czej w Eu­ro­pie. Cała za­ba­wa po­le­ga na tym, że wszyst­ko, co ro­bi­my, ma nas cie­szyć, więc to nie jest tak, że ro­bi­my so­bie sto­py, bo cho­dzi­my w san­da­łach, tyl­ko ro­bi­my so­bie sto­py, żeby na przy­kład jak le­ży­my w łóż­ku i za­dzie­ra­my nogi do góry, pa­trzeć na na­sze cud­ne stóp­ki z po­ma­lo­wa­ny­mi pa­zur­ka­mi, gła­dziut­ką pię­tą, bez na­gniot­ków. Mo­że­my mieć ha­luks, po­nie­waż to jest nie­za­leż­ne od nas. Moż­na z tym wal­czyć, ope­ro­wać itd., ale nie trze­ba. Ale na mi­łość bo­ską, na­gniot­ki, od­ci­ski, zro­go­wa­cia­ła pię­ta, kro­gul­cze pa­zu­ry, nie­po­wy­ci­na­ne skór­ki, któ­re za­ro­sły pół pa­zu­ra – na to mamy prze­cież wpływ! I tak my­ślę, że naj­więk­szym ob­cia­chem, jaki moż­na so­bie wy­obra­zić, jest kosz­tow­ny but na wy­so­kim ob­ca­sie, czę­sto na tyle eks­cen­trycz­ny czy awan­gar­do­wy, że bar­dzo przy­cią­ga­ją­cy wzrok, a do tego po­ma­lo­wa­ny na czer­wo­no pa­zur i sza­ro­żół­ta, zro­go­wa­cia­ła, spę­ka­na pię­ta. Ja wiem i ro­zu­miem, że róż­ne hi­sto­rie cho­dzą po lu­dziach, ale je­że­li mamy taką pię­tę, a do tego idzie np. szy­fo­no­wa su­kien­ka i kar­mi­no­we usta… to miej­my tego świa­do­mość. Je­śli coś się nam dzie­je z pię­tą i jest to nie­za­leż­ne od nas, to na­le­ży ją po pro­stu przy­kryć. A pa­znok­cie po­ka­zu­je­my też wy­łącz­nie za­dba­ne, ob­cię­te i po­ma­lo­wa­ne.

Jako że sto­pa słu­ży nam całe ży­cie, to się w na­tu­ral­ny spo­sób zu­ży­wa. Z wie­kiem czę­sto za­czy­na­ją się pal­ce roz­cho­dzić, ro­bią się ta­kie roz­cza­pie­rzo­ne. Wi­du­ję doj­rza­łe ko­bie­ty w san­da­łach z jed­nym pa­skiem w po­ło­wie sto­py, a da­lej z roz­cza­pie­rzo­ny­mi pal­ca­mi, i to wy­glą­da bar­dzo źle. No­śmy wte­dy ta­kie let­nie buty, któ­re od­sła­nia­ją tyl­ko ka­wa­łek pal­ców, a nie od razu całe to spu­sto­sze­nie.

Trze­ba też pa­mię­tać, że je­że­li w ogó­le de­cy­du­je­my się na san­da­ły, to le­piej być kon­se­kwent­nym i nie za­kła­dać poń­czo­chy czy raj­sto­py, bo wy­glą­da to nie naj­le­piej. A je­że­li już trze­ba, je­że­li już mu­si­my, a wy­sta­je nam odro­bi­na du­że­go pal­ca, to trze­ba za­dbać, żeby poń­czo­cha była moż­li­wie jak naj­cień­sza i żeby nie było wy­ro­bie­nia na pal­cach (poń­czo­cha z wy­ro­bio­ny­mi pal­ca­mi i pię­tą na­da­je się tyl­ko do peł­nych bu­tów!). Wi­dać tu pew­ne­go ro­dza­ju ro­zej­ście się mody i ści­słe­go dre­sko­du: w mo­dzie funk­cjo­nu­ją san­da­ły, od­kry­te pal­ce i so­bie dys­ku­tu­je­my, czy no­sić raj­sto­pę, czy nie no­sić, a w dre­sko­dzie w ogó­le nie ma ta­kiej dys­ku­sji, po­nie­waż tam nie ma od­kry­te­go pal­ca, nor­mą jest za­sło­nię­ta noga i nie ma od tego od­stępstw.

I tu na­le­ża­ło­by so­bie za­dać jesz­cze jed­no py­ta­nie. Ja wiem, że to skraj­no­ści, bo ja­kiż od­se­tek na­ro­du mego bywa na rau­tach w am­ba­sa­dach i na gar­den par­ties? Nie­mniej hi­sto­ria ogro­do­wych przy­jęć też jest istot­na dla stóp. Dla jed­ne­go bę­dzie to ogro­do­we przy­ję­cie z szam­pa­nem i sor­be­tem, dla dru­gie­go ka­szan­ka z gril­la, dla trze­cie­go ogni­sko z kieł­ba­ska­mi. Na gril­la każ­dy ubie­ra się tak, żeby mu było wy­god­nie, i cho­dzi boso po tra­wie. Wia­do­mo, że trud­no cho­dzić w ob­ca­sach po tra­wie, dla­te­go na przy­ję­cia pro­po­nu­ję za­wsze ko­tur­ny. Je­śli zaś cho­dzi o te przy­ję­cia bar­dzo ofi­cjal­ne, zwłasz­cza w am­ba­sa­dach, to czę­sto zna­jo­me py­ta­ją: idę na przy­ję­cie let­nie do am­ba­sa­dy, czy mu­szę być w poń­czo­chach? Od­po­wia­dam: wpraw­dzie z mo­do­we­go punk­tu wi­dze­nia dre­skod się do­syć po­waż­nie roz­luź­nił, ale to za­wsze za­pra­sza­ją­cy wy­zna­cza­ją stan­dar­dy. Je­że­li żona pana domu ma gołą nogę, resz­ta pań może zrzu­cić ny­lo­ny. Je­śli jed­nak wy­stę­pu­je w no­dze osło­nię­tej, resz­ta pań obo­wią­za­na jest zo­stać w poń­czo­chach.

To bar­dzo miłe, że ten bar­dzo ści­sły dre­skod tro­szeń­kę się roz­luź­nia. Jest nie­co inny w biz­ne­sie, nie­co inny w dy­plo­ma­cji, nie­mniej i je­den, i dru­gi za­czy­na tro­szecz­kę pusz­czać. Nie za bar­dzo, i to też do­brze, dla­te­go że musi być wi­dać ho­ry­zont. Bo jak nie wi­dzi­my ho­ry­zon­tu, to nie wia­do­mo, jak da­le­ko od­cho­dzi­my i czy przy­pad­kiem nie prze­kro­czy­li­śmy gra­ni­cy. Na ca­łym świe­cie dy­plo­ma­cja jest jed­ną z go­rzej ubra­nych grup spo­łecz­nych, bo tam obo­wią­zu­je ści­sły dre­skod, czy­li pew­ne­go ro­dza­ju uni­fi­ka­cja. A w czło­wie­ku jest chęć i dą­że­nie do in­dy­wi­du­ali­zmu, więc przy tak sil­nie za­ci­śnię­tym gar­dle bar­dzo ła­two o dziw­ne wy­kwi­ty.

Tyle dy­gre­sji, a je­śli cho­dzi o sto­pę mę­ską, to jest tak, że ona teo­re­tycz­nie wy­ma­ga zde­cy­do­wa­nie mniej za­bie­gów od dam­skiej. Bo wy­star­czy prze­trzeć ir­cho­wą szmat­ką pa­zno­kiet­ki, żeby były błysz­czą­ce, od cza­su do cza­su w ką­pie­li czy po usu­nąć skór­ki, ob­ciąć pa­zno­kieć i prze­trzeć pie­tę. Tym­cza­sem oka­zu­je się, że to pro­ste za­da­nie męż­czyzn prze­ra­sta, a roz­wią­za­nie na lato wi­dzą jed­no: za­ło­żyć na kro­gul­cze nie­ob­cię­te pa­zu­ry i zro­go­wa­cia­łą pię­tę sza­rą skar­pe­tę do brą­zo­wych san­da­łów, naj­le­piej na pla­sti­ko­wej ze­lów­ce, i z tak przy­odzia­ną nogą zdo­by­wać świat: Szarm-el-sze­ik, Hur­gha­da, Tu­ne­zja, Ko­ło­brzeg – za­miast ob­ciąć pa­zu­ry i wy­szo­ro­wać pię­tę, za­kła­da­my sza­rą skar­pe­tę. W sie­cio­wych wiel­kich mar­ke­tach san­dał za 7,99 i do tego dwie pary skar­pet w pro­mo­cji. Sza­rych, bo nie­bru­dzą­ce. Waż­ne, żeby do tych san­da­łów była sza­ra skar­pe­ta, bo bia­łą to trze­ba na­wet cza­sa­mi dwa razy w cią­gu dnia zmie­niać, a sza­rą się ze trzy dni po­no­si. Nie­ste­ty tak przy­odzia­ne sto­py zda­rza­ją się też w in­nych eu­ro­pej­skich kra­jach. Nie wia­do­mo dla­cze­go, ale to Du­naj jest rze­ką, któ­ra od­dzie­la tę część Eu­ro­py, gdzie san­dał ze skar­pe­tą jak naj­bar­dziej, od tej czę­ści, gdzie męż­czy­zna z nogą w skar­pe­cie nie­ko­niecz­nie jest tren­dy, fa­shion, me­tro­sek­su­al­nym ko­leż­ką, któ­ry wie, co w tra­wie pisz­czy, tyl­ko tzw. ba­dzie­wia­kiem z nie­zro­bio­ną nogą.

Mę­ska sto­pa la­tem róż­nie może wy­glą­dać. Je­że­li już jest ogar­nię­ta, moż­na ją no­sić od­kry­tą. Oczy­wi­ście je­że­li mó­wi­my o dre­sko­dach, to żad­na od­kry­ta sto­pa u męż­czyzn nie jest w ogó­le bra­na pod uwa­gę, ale w mo­dzie jak naj­bar­dziej. Moż­na so­bie po­zwo­lić na mo­do­wy ze­staw na­wet z san­da­ła­mi i od­kry­tą sto­pą, pod wa­run­kiem że jak się pa­trzy na taką jed­nost­kę ludz­ką, to w obłę­dzie sty­li­za­cji wi­dać zwią­zek przy­czy­no­wo-skut­ko­wy. Cza­sa­mi męż­czy­zna w let­nim ubra­niu i w ele­ganc­kich pan­to­flach wy­glą­da nie­zwy­kle sek­sow­nie i fra­pu­ją­co, a inny w ta­kim sa­mym wy­da­niu – na oso­bę nie­chluj­ną i za­nie­dba­ną. To są ab­so­lut­nie in­dy­wi­du­al­ne ce­chy i nie ma na to re­cep­ty. Każ­dy czło­wiek po­wi­nien iść ze sobą, a nie prze­ciw so­bie.

Dla­te­go też za­wód sty­li­sty to jest taki za­wód, któ­ry wy­ma­ga w za­sa­dzie lek­kie­go od­że­gna­nia się od wła­sne­go gu­stu. Sty­li­sta po­wi­nien wczuć się w dru­gą oso­bę i wy­do­być z niej wszyst­ko to, co naj­lep­sze. Każ­da es­te­ty­ka do­pro­wa­dzo­na do per­fek­cji jest zna­ko­mi­ta, zwłasz­cza przy ta­kiej mno­go­ści róż­nych es­te­tyk i w cza­sach glo­ba­li­za­cji. Ubie­ra­jąc ko­goś, naj­pierw go słu­cham, a po­tem się za­sta­na­wiam, czy ten ktoś wy­trzy­ma hi­sto­rię pan­to­fla za­ło­żo­ne­go na gołą nogę, czy też nie. I czy na przy­kład wy­trzy­ma hi­sto­rię ró­żo­wych skar­pet i zło­tych san­da­łów, czy jest to w jego przy­pad­ku ab­so­lut­nie nie­moż­li­we.

Je­że­li już mamy sto­pę ogar­nię­ta, je­że­li już wie­my, czy lu­bi­my no­sić skar­pe­ty, czy nie, to war­to wie­dzieć, kie­dy i jak. Na­wet je­że­li nie lu­bi­my no­sić skar­pet i je­ste­śmy oso­ba­mi bar­dzo awan­gar­do­wy­mi, to pój­ście z bosą sto­pą na pre­mie­rę do ope­ry bę­dzie spo­rym faux pas. Mamy ty­sią­ce in­nych miejsc, gdzie mo­że­my świe­cić bosą stóp­ką, łysą kost­ką czy czym­kol­wiek chce­my po­świe­cić.

Je­śli de­cy­du­je­my się na skar­pe­tę ele­ganc­ką i chce­my iść w stro­nę kla­sy­ki, to na miły bóg pa­mię­taj­my, żeby ta skar­pe­ta była jed­nak ciem­na i żeby jak za­kła­da­my nogę na nogę, nie było wi­dać łyd­ki. Je­że­li zaś mamy ocho­tę na awan­gar­dę, to ta skar­pet­ka może być ko­lo­ro­wa, może być tyl­ko do kost­ki, może być spe­cjal­nie za krót­ka. Są to in­dy­wi­du­al­ne wy­bo­ry i nie moż­na do­ra­dzić jed­no­znacz­nie, że tak się nosi albo że tak się nie nosi. Wszyst­ko za­le­ży od sy­tu­acji, miej­sca i oso­by no­szą­cej.

Pa­mię­taj­cie, że sto­py są fe­ty­szem w wie­lu kul­tu­rach, ale róż­ne są stan­dar­dy ich pięk­na. W Eu­ro­pie czymś nie­zwy­kle zmy­sło­wym jest sto­pa szczu­pła, smu­kła, dość wy­so­ka, bez ha­luk­sów. Chi­rur­gia pla­stycz­na idzie tu w su­kurs mo­dzie i pro­po­nu­je usu­wa­nie pią­te­go pal­ca, tego ma­łe­go, żeby sto­pa le­piej wy­glą­da­ła w bu­cie.

Na po­cząt­ku na­sze­go wie­ku za­pa­no­wa­ła moda na tip­sy na pa­znok­cie u nóg. Wi­dzia­łem oso­bi­ście ciem­no­skó­rą ko­bie­tę, któ­ra mia­ła san­da­ły na plat­for­mie i sto­pa w nich le­ża­ła, a pa­znok­cie wy­sta­wa­ły na ze­wnątrz. Wy­glą­da­ło to dość ma­ka­brycz­nie. Ale czar­nym smu­kłym dziew­czy­nom dużo wię­cej ucho­dzi. One są tak pięk­nie skon­stru­owa­ne, że na­wet jak się je wi­dzi w zu­peł­nie od­le­cia­nych rze­czach, to się im wy­ba­cza.

Rasy ludz­kie róż­nią się nie tyl­ko ko­lo­rem skó­ry, to ja­sne. Wśród sa­mych tyl­ko Eu­ro­pej­czy­ków ob­ser­wu­je się prze­róż­ne typy bu­do­wy. Mamy ko­ściec ro­mań­ski, prze­pięk­ny, obłęd­nie pięk­ny ko­ściec ro­mań­ski, z pro­sty­mi ra­mio­na­mi, wą­ski­mi bio­dra­mi, ład­nie wy­skle­pio­ną czasz­ką, wy­dat­nym no­sem. On się zmie­niał, wi­dać w nim wpły­wy arab­skie. I mamy ko­ściec sło­wiań­ski, czy­li wą­skie ra­mio­na, nie­wiel­ką klat­kę pier­sio­wa, dupę jak sza­fa gdań­ska z lu­strem, to­a­let­ką i wyj­ściem na ogró­dek, z po­tęż­ny­mi uda­mi i sto­sun­ko­wo krót­ki­mi no­ga­mi. Taka bu­do­wa bar­dzo jest po­żą­da­na, Sło­wian­ki mają bra­nie nie­mal na ca­łym świe­cie. Okrą­gła twarz, mor­da jak pa­tel­nia, że przez ty­dzień jej nie za­srasz, okrą­głe oczy, zdzi­wio­ne jak u idio­ty – to wy­róż­nia Sło­wian­ki na tle in­nych ras. One są bar­dzo ape­tycz­ne i do wzię­cia, bo ta wiel­ka dupa i dur­ne oczy, blon­dyn­ka, i do tego jesz­cze dość luź­na – jak ją klep­niesz w ty­łek, to tak pój­dzie falą w górę, aż jej się loki skrę­cą – za­po­wia­da, że na­ro­dzi dużo dzie­ci.

Na­to­miast co do chło­pów Sło­wian to ge­ne­ral­nie dra­mat. Wą­skie ra­mion­ka, mała klat­ka, wiel­kie po­śla­dy, żad­nych ry­sów, nos jak kar­to­fel. A brzu­szy­sko to już wy­nik za­nie­dba­nia, nie­do­łę­stwa umy­sło­we­go i apa­tii. I to prze­ko­na­nie, że męż­czy­zną być to pusz­czać kro­plę ostat­nią w spodnie i że to czy­ni lep­szym od resz­ty…

Współ­cze­sność po­zwa­la nam ak­tyw­nie my­śleć o na­szym wy­glą­dzie. Do nie­daw­na by­li­śmy tacy, jacy się uro­dzi­li­śmy, i mu­sie­li­śmy z tym żyć. Dziś mo­że­my zmie­niać pew­ne rze­czy. Je­że­li mamy na przy­kład sto­pę hob­bi­ty, no to nie mo­że­my so­bie jej co praw­da skró­cić, ale mo­że­my ją zwę­zić. Mo­że­my usu­nąć ostat­ni pa­lec i wte­dy bę­dzie smu­klej­sza. Mo­że­my, je­że­li mamy znisz­czo­ną płyt­kę pa­znok­cio­wą, uzu­peł­nić ją tip­sem i bę­dzie­my mie­li pięk­ny pa­zno­kieć. Kwe­stia na­gniot­ków, od­ci­sków i zro­go­wa­cia­łej pię­ty to jest kwe­stia dba­nia o sie­bie i es­te­ty­ki. Ale na przy­kład je­śli mamy ten­den­cję do pod­gi­na­nia pal­ców u stóp, to usu­wa się tam ja­kieś ko­stecz­ki i te pal­ce wy­da­ją się smu­klej­sze i mija ten­den­cja do two­rze­nia się uciąż­li­wych od­ci­sków. Do nie­daw­na łyd­ka szam­pan­ka czy gru­ba łyd­ka były pro­ble­mem, no bo mię­śni się nie ope­ru­je. W tej chwi­li oka­zu­je się, że nie tyl­ko moż­na so­bie ode­ssać tłuszcz z nóg, ale moż­na so­bie też wy­ciąć ka­wa­łek mię­śnia, żeby noga była smu­klej­sza. Chi­rur­gia pla­stycz­na ofe­ru­je mnó­stwo moż­li­wo­ści. Je­że­li ko­muś na przy­kład walą nogi, bo taką ma oso­bo­wość – no ma oso­bo­wość śmier­dzą­cej sto­py, i nic na to nie po­ma­ga, choć­by je mo­czył w soli i we wszyst­kim, one wy­mo­czo­ne cud­nie, po dzie­się­ciu mi­nu­tach i tak walą i już – kie­dyś w za­sa­dzie miał jed­no wyj­ście: peł­ne buty, czę­ste my­cie nóg, zdej­mo­wa­nie bu­tów na bal­ko­nie albo w sie­ni i ge­ne­ral­nie nie­świe­ce­nie sto­pą śmier­dzą­cą. W tej chwi­li pro­blem śmier­dzą­cej sto­py za­ła­twia się bo­tok­sem. Ostrzy­ku­je­my so­bie śmier­dzą­cą sto­pę bo­tok­sem i ona po pro­stu prze­sta­je wa­lić. Tak się też robi z gru­czo­ła­mi pa­cho­wy­mi. Te­raz już nie musi nam wa­lić spod skrzy­dła.

buty

Buty są cu­dow­nym te­ma­tem. W hi­sto­rii mody nig­dy nie było aż tak wy­so­kich ob­ca­sów jak te­raz. Ob­ca­sy do­cho­dzą na­wet do 17-18 cen­ty­me­trów. Oczy­wi­ście, że one czę­sto nie słu­żą zdro­wiu, ale bez­względ­nie słu­żą sek­sa­pi­lo­wi. Ja w ogó­le twier­dzę, że to ob­cas robi ko­bie­tę. Na­wet naj­przy­stoj­niej­szy męż­czy­zna na wy­so­kim ob­ca­sie wy­glą­da asek­su­al­nie i idio­tycz­nie. Wy­so­ki ob­cas po­wo­du­je, że krę­go­słup się ukła­da zu­peł­nie in­a­czej, że biust leży zu­peł­nie in­a­czej, że cała syl­wet­ka trzy­ma się in­a­czej. Przede wszyst­kim łyd­ka, nie za­wsze prze­cież do koń­ca zgrab­na, na wy­so­kim ob­ca­sie wy­glą­da zde­cy­do­wa­nie le­piej.

Mamy erę wy­so­kich ob­ca­sów. Więk­szość ko­biet nosi wy­so­kie ob­ca­sy, choć nie wszyst­kie i nie wszę­dzie. Gdzie w ta­kim ra­zie moż­na no­sić te wy­so­kie ob­ca­sy? W za­sa­dzie funk­cjo­nu­ją one we wszyst­kich dzie­dzi­nach ży­cia poza spor­tem, bo pro­du­ku­je się na­wet ran­ne pan­to­fle na szpil­ce. Pró­bu­je się ro­bić wa­ria­cje na te­mat spor­to­wych bu­tów na wy­so­kich ob­ca­sach, ale jest to coś tak ohyd­ne­go, że nie bę­dzie­my o tym mó­wić. Wła­ści­wie ta­kim naj­sek­sow­niej­szym mo­de­lem buta, któ­ry też wra­ca do mód, a wła­ści­wie trzy­ma się cały czas, jest kla­sycz­na szpil­ka wy­my­ślo­na w la­tach pięć­dzie­sią­tych, czy­li tzw. kla­sycz­ne czó­łen­ko, wy­dłu­żo­ny lek­ko czu­bek i bar­dzo cien­ki ob­cas. W la­tach sześć­dzie­sią­tych mie­li­śmy cie­niut­kie szpil­ki i bar­dzo prze­ry­so­wa­ny dłu­gi czu­bek. Póź­niej te wy­dłu­żo­ne czub­ki i cien­kie ob­ca­sy po­ja­wi­ły się po­now­nie w la­tach osiem­dzie­sią­tych, no i w za­sa­dzie ten kla­sycz­ny mo­del czó­łen­ka trzy­ma się bez wzglę­du na to, czy mod­ne są bar­dzo ni­skie ob­ca­sy, czy wy­so­kie, czy cien­kie, czy gru­be. W kla­sycz­nym czó­łen­ku do­brze skro­jo­nym każ­da dam­ska noga bę­dzie wy­glą­dać zna­ko­mi­cie.

W gmin­nej mo­dzie mę­skiej od lat dzie­więć­dzie­sią­tych kró­lu­ją bor­su­ki, za­in­spi­ro­wa­ne chy­ba woj­ną z Tur­ka­mi, stąd te bar­dzo wy­dłu­żo­ne czub­ki z ob­cię­tym no­sem. We­szły pod strze­chy, nie chcą wyjść, i to jest po pro­stu strasz­ne.

Dziś tak jak w mo­dzie odzie­żo­wej w mo­dzie obuw­ni­czej pa­nu­je dość duża do­wol­ność. W nie­od­le­głej prze­szło­ści ubra­nia i buty moż­na było po­dzie­lić na dzien­ne i wie­czo­ro­we. A w tej chwi­li np. moż­na za­ło­żyć naj­bar­dziej kla­sycz­ne ope­ro­we la­kier­ki na bosą sto­pę do po­dar­tych dżin­sów, pójść do klu­bu i wy­glą­dać fan­ta­stycz­nie. Moż­na za­ło­żyć kla­sycz­nie mod­ny gar­ni­tur, a do tego tramp­ki, i w za­leż­no­ści od sy­tu­acji też wy­glą­dać zna­ko­mi­cie. Dość no­wym zja­wi­skiem jest funk­cjo­nu­ją­cy w mo­dzie tak zwa­ny męż­czy­zna kok­taj­lo­wy, czy­li ubra­ny mod­nie, nie­ko­niecz­nie zgod­nie z dre­sko­dem. Kie­dyś tacy męż­czyź­ni wy­kra­cza­ją­cy poza ka­non, a jed­nak na­le­żą­cy do elit, byli na­zy­wa­ni dan­dy­sa­mi. W tej chwi­li okre­śle­nie „dan­dys” stra­ci­ło wła­ści­wie kom­plet­nie za­sto­so­wa­nie. Nie ma dan­dy­sów, są za to hip­ste­rzy.

A tram­pek do gar­ni­tu­ru? To jest hi­sto­ria bar­dzo roc­ko­wa, wzię­ta z glam­roc­ka, gdzie ar­ty­ści za­kła­da­li spodnie od gar­ni­tu­ru, tramp­ki na bose sto­py i ob­wie­sza­li się bi­żu­te­rią, a szy­ję owi­ja­li boa. Lu­bi­li też so­bie pod­ma­lo­wać oko. W la­tach osiem­dzie­sią­tych mie­li­śmy całą rze­szę uma­lo­wa­nych ze­spo­łów roc­ko­wych. To byli su­per­sam­cy i ich ma­ki­jaż nie miał nic wspól­ne­go z orien­ta­cja­mi sek­su­al­ny­mi, to były twa­rze ma­lo­wa­ne w dziw­ne wzo­ry, pod­kre­ślo­ne oko, dłu­gie wło­sy itd. Mi­chał Szpak po­ja­wił się w pol­skich me­diach jako to­tal­ny ory­gi­nał, tym­cza­sem nic w nim ory­gi­nal­ne­go, to wszyst­ko już było. No może ma lep­szy słuch od in­nych, tego nie wiem.

Ko­lo­ro­we skar­pet­ki do bu­tów funk­cjo­nu­ją do­syć moc­no w mo­dzie mę­skiej, w tej ulicz­nej, ca­su­al, na co dzień, ale zda­rza­ją się też w tzw. dre­sko­dzie swo­bod­nym. Uwiel­biam pa­trzeć na mło­dych wilcz­ków, czy­li mło­dych ban­kow­ców, w ide­al­nie skro­jo­nych gar­ni­tu­rach, w ko­szu­lach szy­tych na mia­rę, z nie­wi­docz­nym mo­no­gra­mem, w cu­dow­nych je­dwab­nych kra­wa­tach, ge­nial­nych bu­tach i wła­śnie ko­lo­ro­wych skar­pet­kach. Jest to pew­ne pusz­cze­nie oka. Przy ta­kim dre­sko­dzie ko­lo­ro­wa skar­pet­ka wy­glą­da świet­nie. Na­to­miast wzo­rzy­sta skar­pet­ka już nie bę­dzie wy­glą­da­ła świet­nie. Je­stem wiel­kim mi­ło­śni­kiem ki­czu, bo uwa­żam, że kicz jest ba­lan­so­wa­niem po naj­cień­szej li­nii po­mię­dzy czymś, co moż­na na­zwać sztu­ką, a bez­mia­rem tan­de­ty. Ta­kie ba­lan­se są naj­bar­dziej nie­bez­piecz­ne, ale i naj­bar­dziej sa­tys­fak­cjo­nu­ją­ce.

Uwiel­biam eklek­tyzm, fa­scy­nu­je mnie na­bu­do­wy­wa­nie świa­ta, war­stwo­wość. Uwa­żam, że nie wol­no ni­cze­go nisz­czyć, tyl­ko trze­ba na­bu­do­wy­wać. Na wiel­kich war­to­ściach bu­do­wać i ro­bić z nich jesz­cze więk­sze. No nie­ste­ty moż­na z ma­łych zro­bić jesz­cze mniej­sze, ale to już… cały świat jest po­dzie­lo­ny tak, że albo ktoś to umi, albo nie umi.

Dziś sty­le się bar­dzo mie­sza­ją (my­śląc o sty­lu, my­śli­my o pierw­szej po­ło­wie XX wie­ku), bo tak na­praw­dę to wszyst­ko się mie­sza, wszyst­ko się prze­ni­ka.

Rów­nież hi­sto­rie z Ka­na­dy, No­wej Ze­lan­dii, Au­stra­lii, tam też żyją lu­dzie, tam też po­wsta­je współ­cze­sna moda. Poza głów­nym nur­tem bar­dzo roz­wi­nię­ty jest w mo­dzie kon­cep­tu­alizm. Mam na my­śli pro­jek­tan­tów, któ­rzy dają ci bazę, pod­rzu­ca­ją po­mysł, a ty mo­żesz wziąć no­życz­ki i wy­ciąć dziu­rę na gło­wę tam, gdzie chcesz. Rę­ka­wem mo­żesz się za­wi­nąć w pa­sie, a dru­gi mieć na ręce. To są ubra­nia, któ­re żyją z tobą, któ­ry­mi sam się ba­wisz i pra­cu­jesz. To jest wła­śnie za­ło­że­nie mody kon­cep­tu­al­nej. Że je­że­li np. spód­ni­ca jest nie­wy­koń­czo­na, to nie dla­te­go, że pro­jek­tan­to­wi nie chcia­ło się jej wy­kań­czać, tyl­ko dla­te­go, że tak ma być. Że zo­sta­wia­my miej­sce i pole ma­new­ru dla użyt­kow­ni­ka. To jest ten nurt mody wy­god­nej, kie­dy ko­bie­ta nie chce być na bacz­ność, tyl­ko chce mieć wy­god­nie. Póź­niej tro­chę ma pro­blem, bo jest nie­zau­wa­ża­na i ge­ne­ral­nie umie­ra… Są wpraw­dzie mo­men­ty w ży­ciu, kie­dy się czło­wiek chce zu­peł­nie roz­to­pić, chce być nie­zau­wa­żal­ny, to praw­da. Tyl­ko że tacy lu­dzie nie po­trze­bu­ją mo­ich rad.

To się za­czę­ło od com­me de gar­cons i to jest opo­zy­cja, al­ter­na­ty­wa do tzw. głów­ne­go nur­tu, gdzie mamy ide­al­nie skro­jo­ne rze­czy, per­fek­cyj­nie wy­far­bo­wa­ne weł­ny i je­dwa­bie, gdzie mamy bro­kat, sztra­sy, krysz­ta­ły Swa­ro­vskie­go. Cała hi­sto­ria mody kon­cep­tu­al­nej, czy­li mody wła­ści­wie wy­wo­dzą­cej się z uli­cy, z na­tu­ral­ne­go bie­gu rze­czy, czy­li z tego, że czerń z pod­ko­szul­ków się spie­ra bar­dzo szyb­ko i nie­rów­no, po­wsta­ją pla­my, od­pru­wa­ją się li­stwy… już nie trze­ba ku­po­wać ta­niej odzie­ży i cze­kać, aż ona się sama zu­ży­je, moż­na ku­pić so­bie bar­dzo dro­gą rzecz, któ­ra jest od no­wo­ści sta­ran­nie zu­ży­ta. Szko­ła bel­gij­ska słu­ży wy­go­dzie. Tam pra­wie nie ma ko­lo­rów, są sza­ro­ści, czer­nie, ka­mien­ne beże. Ubra­nia żyją, spie­ra­ją się nie­rów­no, tro­chę się pru­ją i to jest dla nie­któ­rych faj­ne.

No i jest mi­ni­ma­lizm, np. Drie­sa van No­te­na, bar­dzo ko­lo­ro­wy. Jest w tym myśl i jest fi­lo­zo­fia. On na po­cząt­ku lat dzie­więć­dzie­sią­tych zro­bił do­syć dużą re­wo­lu­cję. Przy bar­dzo no­wo­cze­snej for­mie uży­wa kla­sycz­ne­go wzor­nic­twa, czy­li na przy­kład ta­kie sta­ro­cio­tow­skie ze­sta­wy kwia­to­we, ale upię­te w pięk­ną suk­nię.

Mó­wie­nie o mar­kach jest jed­nak ogra­ni­cza­ją­ce, bo dla każ­de­go mar­ka ozna­cza co in­ne­go. Dla ko­goś, kto ma coś z H&M, może to być mar­ka, po­nie­waż ubie­ra się na ba­zar­ku i H&M jawi mu się jako to­tal­ny dom mody z to­tal­nie nie­sa­mo­wi­ty­mi, awan­gar­do­wy­mi rze­cza­mi. A dla dru­gie­go, oscy­lu­ją­ce­go sty­lem i aspi­ra­cja­mi mię­dzy pre­mium i high fa­shion, taka sie­ciów­ka jest czymś, co ma w po­gar­dzie, zresz­tą naj­zu­peł­niej moim zda­niem nie­słusz­nie. Do­brze nie po­paść w obłęd. Lu­dzie, któ­rzy ubie­ra­ją się w sie­ciów­kach (mam na my­śli H&M i Zarę, bo to są dwie naj­więk­sze), po­win­ni pa­mię­tać, że poza sie­ciów­ka­mi są se­con­dhan­dy i że cza­sa­mi war­to zaj­rzeć do ma­rek pre­mium na prze­ce­ny, no i że nie na­le­ży ku­po­wać rze­czy pod­ra­bia­nych. Bo ku­pu­jąc rze­czy pod­ra­bia­ne, ro­bi­my wała z sie­bie, a nie z in­nych, i to jest głu­pie, bez sen­su, nie­za­sad­ne, za­wsze oszpe­ci, nig­dy nie ozdo­bi. Poza tym świa­do­mość cho­dze­nia w czymś, co jest fa­kiem, jest chy­ba naj­więk­szym ob­cia­chem, jaki moż­na so­bie w ogó­le wy­obra­zić.

Na na­szym ryn­ku czę­sto jest tak, że lu­dzie wi­dzą pe­wien wzór, ale w ogó­le nie zna­ją jego hi­sto­rii. Sam by­łem świad­kiem, jak pani w skle­pie py­ta­ła o tor­bę w li­ter­ki, bo wi­dzia­ła na uli­cy, że ta­kie się nosi i ta­kie są mod­ne. I sprze­daw­czy­ni wy­cią­gnę­ła ja­kąś tam chiń­ską pod­rób­kę Vu­it­to­na za 300 zł i pani po­wie­dzia­ła: „Ojej, to te li­ter­ki, ale to bar­dzo dro­go jest i nie ku­pię tych li­te­rek za 300”. A ory­gi­nał tej to­reb­ki kosz­tu­je coś z ty­siąc euro. Tak wy­glą­da świa­do­mość mody u nas w kra­ju.

A tu idzie ko­bie­ta, któ­ra so­bie wszyst­ko ze­psu­ła bu­tem. Mia­ło być tak pięk­nie, a tu nie­ste­ty dyby, los san­da­los pe­dry­los. Do wi­dze­nia pań­stwu. Tak to już jest, że czę­sto lu­dzie ja­koś bar­dzo nie­for­tun­nie do­bie­ra­ją obu­wie do swo­je­go stro­ju, a to nie­ste­ty rzu­tu­je na ca­łość. I to też wy­nio­słem z domu, i to jest praw­da nie sty­li­stycz­na, a ży­cio­wa: że gło­wa i nogi, czy­li pod­sta­wa i to, czym my­śli­my, są naj­waż­niej­sze. Że na­praw­dę do­brze zro­bio­ny włos i zna­ko­mi­te buty w do­brej for­mie ogar­nia­ją nam te­mat. Moż­na się wte­dy okrę­cić prze­ście­ra­dłem, za­ło­żyć mę­ską ko­szu­lę czy co­kol­wiek i bę­dzie fan­ta­stycz­nie.

Buty są po­twor­nie waż­ne, a czę­sto jest tak, że lu­dzie za­kła­da­ją buty zu­peł­nie przy­pad­ko­we albo de­cy­du­ją się na obu­wie wy­god­ne. Je­że­li chce się ob­ra­zić but, to trze­ba po­wie­dzieć, że wy­glą­da na wy­god­ny. I to już wszyst­ko wy­ja­śnia. Zwy­kle są to łap­cie, któ­re prze­są­dza­ją o syl­wet­ce. Zwłasz­cza je­że­li jest to męż­czy­zna w świet­nie skro­jo­nym gar­ni­tu­rze i ma wy­god­ne buty na gu­mo­wej lub pla­sti­ko­wej po­de­szwie, roz­cho­dzą­ce się, bar­dzo sze­ro­kie, żeby moż­na było so­bie pa­lu­cha­mi prze­bie­rać.

Tak moż­na cho­dzić, kie­dy ży­je­my so­bie w głu­szy (wszyst­ko jed­no, czy ży­wi­my się tam ko­rzon­ka­mi, czy mamy pa­łac). Ale je­że­li wcho­dzi­my w spo­łe­czeń­stwo i chce­my ja­koś w tym spo­łe­czeń­stwie funk­cjo­no­wać, to do­brze po­wścią­gnąć tro­chę swo­je wy­god­nic­two, po­świę­cić je na rzecz ele­gan­cji, sty­lo­wo­ści. Pół­środ­ków nie za­le­cam. Uwa­żam, że naj­więk­szą po­mył­ką mody było obu­wie spor­to­we, ale trosz­kę ele­ganc­kie. To po­twor­ne. Pan­to­fel mę­ski za­pi­na­ny na rze­py albo góra to pan­to­fel mę­ski, a dół but spor­to­wy. Taka wa­ria­cja na te­mat nie przy­stoi kla­sycz­ne­mu męż­czyź­nie.

Za naj­pięk­niej­szy but, jaki w ogó­le wy­my­ślo­no w hi­sto­rii obuw­nic­twa i dzie­jów mody, uwa­żam naj­bar­dziej kla­sycz­ną szpil­kę czó­łen­ko. Czó­łen­ko na szpil­ce to jest maj­stersz­tyk ko­bie­ce­go buta. Lek­ko wy­dłu­żo­ny czu­bek, dość moc­no wy­cię­te czó­łen­ko i sto­sun­ko­wo wy­so­ki ob­cas, nie za wy­so­ki. Każ­da ko­bie­ca noga w ta­kim bu­cie wy­glą­da do­brze. Wszyst­ko jed­no, czy to jest noga ko­łek, czy ko­lum­na, czy szam­pan­ka, każ­da bę­dzie wy­glą­da­ła do­brze. Oczy­wi­ście, że le­piej je­że­li ko­bie­ta ma na­tu­ral­nie wy­so­kie pod­bi­cie, ale je­że­li nie ma, też w ta­kim bu­cie się obro­ni. Trze­ba po pro­stu wy­ma­new­ro­wać od­po­wied­nio wy­cię­cie czó­łen­ka. Ja oso­bi­ście uwiel­biam, jak czó­łen­ko jest głę­bo­ko wy­cię­te i uwa­żam, że to wy­glą­da nie­zwy­kle zmy­sło­wo i ape­tycz­nie, jak wi­dać po­czą­tek pal­ców. Nie­zwy­kle zmy­sło­wo. I jesz­cze jak do tego ko­bie­ta ma ny­lo­no­we poń­czo­chy, no to wte­dy w ogó­le jest ura­to­wa­na.

Prze­mysł poń­czosz­ni­cy i wy­my­śle­nie raj­stop było ab­so­lut­nym bło­go­sła­wień­stwem dla ko­biet. Ta­kie roz­cią­gli­we raj­sto­py to wy­go­da i kom­fort. Ale czar ny­lo­no­wej poń­czo­chy jest nie do prze­ce­nie­nia. Bo mu­si­my pa­mię­tać, że ny­lo­no­wa poń­czo­cha to jest poń­czo­cha, któ­ra się nie roz­cią­ga, tyl­ko jest kro­jo­na w dam­ską nogę, w ide­al­ną dam­ską nogę, w związ­ku z tym ja­ka­kol­wiek ta noga jest, spo­ro zy­ska. Splot ny­lo­no­wych poń­czoch jest zu­peł­nie inny niż splot raj­stop, tak że na­wet sła­ba noga w ny­lo­no­wej poń­czo­sze na­bie­ra kształ­tu zbli­żo­ne­go do ide­ału, bo ta poń­czo­cha jest tak utka­na. Więc kla­sycz­ne czó­łen­ko i ny­lo­no­wa poń­czo­cha za­wsze zro­bi le­piej niż go­rzej. Są fir­my poń­czosz­ni­cze, któ­re spe­cja­li­zu­ją się w poń­czo­chach ny­lo­no­wych.

Ja­koś tak jest, że ko­bie­ty bia­łej rasy o mlecz­nej skó­rze uwiel­bia­ją nogę Mu­rzyn­ki. I to jest je­den z więk­szych ob­cia­chów, kie­dy mamy mlecz­no­bia­łą ko­bie­tę o ja­snych dło­niach, ja­snym de­kol­cie i o ja­snej twa­rzy, ale o cze­ko­la­do­wo­brą­zo­wych no­gach. Wy­glą­da to tak prze­idio­tycz­nie, że już głu­piej nie moż­na. Że co, że na­gle bia­ła ko­bie­ta po­ży­czy­ła nogi od Mu­lat­ki, wpa­dła do cze­ko­la­dy, coś się sta­ło? No co się sta­ło tej pani?

Bia­łe raj­sto­py ko­bie­ta za­kła­da dwa razy w ży­ciu. Raz do pierw­szej ko­mu­nii świę­tej, dru­gi raz ewen­tu­al­nie do ślu­bu. I to są dwie sy­tu­acje, kie­dy bia­ła raj­sto­pa ma ra­cję bytu. Zda­rza­ją się se­zo­ny w mo­dzie, że ona się po­ja­wia na chwi­lę, ale to jest tzw. strzał w fa­shion, to może no­sić jed­na oso­ba na ty­siąc i bę­dzie wy­glą­da­ła w tym fan­ta­stycz­nie, ale cała resz­ta w bia­łych raj­sto­pach wy­glą­da, jak­by mia­ła ban­da­że na no­gach. Dra­mat. Bia­ła raj­sto­pa jest trud­na, po­nie­waż w za­leż­no­ści od od­cie­nia skó­ry idzie w ró­żo­we, w sza­re, w fio­let. Naj­go­rzej jak idzie w fio­let, bo to ma ce­chy roz­kła­du. W związ­ku z tym bia­łym raj­sto­pom mó­wi­my sta­now­czo nie! Pa­mię­taj­my, dwie oka­zje: pierw­sza ko­mu­nia i ślub, po­tem dzię­ku­je­my i do wi­dze­nia!

Na­to­miast ka­ba­ret­ka umie­jęt­nie uży­ta roz­pa­la zmy­sły męż­czyzn w każ­dych cza­sach. W ka­ba­ret­kach jest coś ma­gicz­ne­go, oczy­wi­ście one cza­sa­mi sta­ją się bar­dzo wul­gar­ne, kie­dy oczka przy­po­mi­na­ją ry­bie sie­ci, a gru­bość tej ka­ba­ret­ki przy­po­mi­na siat­kę na mo­ty­le – wte­dy to wy­glą­da agre­syw­nie, ewen­tu­al­nie w za­leż­no­ści od cza­sów – po pro­stu mod­nie.

Każ­da duża moda scho­dzą­ca na dół, do mas, za­czy­na się ro­bić agre­syw­na, wul­gar­na i w koń­cu tan­det­na. Na­to­miast drob­na, cie­niu­sień­ka ka­ba­ret­ka, wszyst­ko jed­no, czy w ko­lo­rze cia­ła, czy czar­na, za­wsze bę­dzie do­da­wa­ła ko­bie­cie pew­nej wam­po­wa­to­ści. A jesz­cze bar­dziej bę­dzie zmy­sło­wa i wam­po­wa­ta, je­śli za­ło­ży do niej ołów­ko­wą spód­ni­cę tuż do ko­lan i pięk­ną szpil­kę, a nie krót­kie po­dar­te szor­ty. I jak po­ja­wi się na przy­kład w oko­li­cach por­ce­la­no­wej twa­rzy i de­li­kat­nie wy­tu­szo­wa­nej rzę­sy ko­lor na ustach. To już wy­star­czy. I świe­ży włos, bez oznak dwu­go­dzin­ne­go sie­dze­nia u fry­zje­ra. Wte­dy mamy świa­do­mość, wte­dy mamy zmy­sło­wość. I bę­dąc świa­do­mym moc­nym sam­cem alfa, mo­że­my star­to­wać do ta­kiej ko­bie­ty, a jak je­ste­śmy tro­ka­mi od ka­le­son i kom­plet­nie nie­pew­nym żucz­kiem, to wte­dy ucie­ka­my na drze­wo. Taka ko­bie­ta znie­wa­la i fa­scy­nu­je, więc nie­pew­ny żu­czek pod­ku­la ogon mru­cząc: „Boże, nie, taka la­ska, nie dam rady, ucie­kam”. Wiel­kim pro­ble­mem męż­czyzn w Pol­sce jest ich z jed­nej stro­ny to­tal­na fan­fa­ro­na­da z po­wo­du sam­czo­ści, a z dru­giej stro­ny po­czu­cie, że nie da­dzą rady ta­kiej la­sce. To się bar­dzo czę­sto zda­rza. Dużo ła­twiej jest wy­rwać la­skę, któ­ra jest po­da­na do kon­sump­cji z dość ob­fi­tym gar­nie, niż ko­bie­tę, po któ­rej wi­dać kla­sę i świa­do­mość. Bo jed­nak ubra­niem daje się znać o tej świa­do­mo­ści. Bo wi­dać ko­bie­ty świa­do­me, wi­dać ko­bie­ty, któ­re błą­dzą, i wi­dać też na przy­kład kur­wy czy idiot­ki.

Wła­śnie taka pani prze­szła, a za nią taka w ban­da­żach na no­gach. Bia­ła raj­sto­pa! No ile moż­na mó­wić, że bia­ła raj­sto­pa do ko­mu­nii i na ślub tyl­ko!