Maciej Kazimierz Sarbiewski. ebook

Rodzicom w podziękowaniu za trud włożony w moje wychowanie i edukację.

Karta informacyjna

Praca napisana w ramach procedury zmierzającej do uzyskania zaliczenia z Historii Literatury Staropolskiej.

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Wydział Nauk HumanistycznychLublin 2016

Omówienie pracy

Tematem niniejszej pracy jest omówienie konceptyzmu w literaturze barokowej, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i jego teorii „barokowych dziwactw”, które stanowią ekscentryzm minionych wieków i „przerost formy nad treścią” w perspektywie XX-wiecznej szkoły strukturalno-formalistycznej.

Podziękowania

Autor chce podziękować prof. Małgorzacie Krzysztofik za pomoc w przygotowaniu niniejszej pracy, której znajomość problemów i zagadnień związanych z przedmiotem pracy była pomocna w czasie przygotowań do jej napisania. Autor dziękuje również kolegium uczelni KUL za cenne uwagi, które niewątpliwie przyczyniły się do powstania niniejszej pracy. Swoje podziękowania składa także na ręce tłumaczy — mgr Piotra Frąca, mgr Joanny Stołowskiej oraz mgr Elisabetty Ossak, bez których wiele teksów nie doczekałoby się interpretacji w niniejszej pracy.

Rozdział I: Maciej Kazimierz Sarbiewski

Maciej Kazimierz Sarbiewski urodzony w 1595 roku uchodzi dzisiaj za zapomnianego pierwszego polskiego „noblistę”, poetę i teoretyka literatury. Mazowszanin z krwi i kości, esteta i królewski kaznodzieja odzyskawszy swą sławę w XIX stuleciu za sprawą Władysława Syrokomli dzisiaj określany jest renesansowym zwrotem „poeta doctus”.

Sarbiewski, którego wielkość dzisiaj trudno określić, bez wątpienia przyczynił się do ukształtowania współczesnej literatury. Wystarczy przywołać w tym miejscu znakomitego holenderskiego uczonego Grotiusa, który uważał, że Sarbiewski nie tylko dorównuje Horacemu, lecz niekiedy go przewyższa,[1][2][3] a współcześni literaturoznawcy niemal zgodnie twierdzą że „praca Sarbiewskiego stała się bodźcem do wielu teoretycznych rozważań […], a inspiracjeSarbiewskiego pozostały jako ambitne zadanie wskazane dalszym pokoleniom europejskich teoretyków literatury”.[4]A. Brückner zaś podsumowując w „Dziejach kultury polskiej” literacką spuściznę XVII stulecia pisze anstępująco:

       Obok Szymonowica — filologa […] wybił się na czoło Mazur Sarbiewski; lirykami ascetycznemi przeważnie i gnomicznemi na sławę Horacego chrześcijańskiego zarobił; otaczał go jego zakon (jezuici) całą ławą rymopisów, Inez (Hiszpan), Karwat i in., ale żaden mu nie dorównał.[5]

Dystans historyczny spowodował, że postać i dzieło Sarbiewskiego umknęło uwadze Polaków. A i odegrało tu swą rolę niedbalstwo naszej pamięci — w której przechowaliśmy jako skarby raczej tych, którzy szablą sławę europejską zdobywali aniżeli piórem — dlatego też celem niniejszej pracy jest omówienie konceptyzmu w literaturze barokowej, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i jego teorii „barokowych dziwactw”, które stanowią ekscentryzm minionych wieków i „przerost formy nad treścią” w perspektywie XX-wiecznej szkoły strukturalno-formalistycznej.

[1] Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1976, s.232

[2] J. Starnawski: Dzieje wiedzy o literaturze polskiej, Wrocław — Warszawa — Kraków 1985, s. 148;

[3] A.Borowski, Obecność Sarbiewskiego w literaturze europejskiej [w:] Nauka z poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego SJ, Warszawa 1995r, s. 202

[4] B. Otwinowska, „Consors discordia” Sarbiewskiego w teorii konceptyzmu, Pamiętnik Literacki 1968 z.3, s.85.

[5] A.Bruckner, Dzieje kultury polskiej, Kraków 1930, t.2, s.599

Rozdział II: Koncept w rozważaniach Sarbiewskiego

Maciej Kazimierz Sarbiewski jako teoretyk literatury barokowej przywiązywał bardzo dużą wagę do konwencji literackich, zmierzając do wykorzystania potencjału tkwiącego w utworze. Przyczynek jego filozoficzno-teologicznego spojrzenia na aspekty literatury ówczesnego świata odnajdujemy w tendencjach szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Nowe upodobania Sarbiewskiego nie spodobały jednak biskupowi płockiemu Stanisławowi Łubieńskiemu, czego ślad odnajdujemy w liście z dnia 24 lutego 1630 roku:

       Podziwiam, że od