Księga Sędziów Rabina Cylkowa ebook

Izaak Cylkow

Księga Sędziów

Przetłumaczona bezpośrednio z Języka Hebrajskiego na Język Polski

 Wydanie oryginalne: Warszawa 1913

Przepisanie, redakcja i korekta tekstu:

Jakub Foremniak

Wstęp:

Mirek Sopek

Wydawca:

© World Without End Publishing

Łódź, Polska 2019

ISBN: 978-83-949377-6-8

ISBN wersji drukowanej: 978-83-949377-5-1

Projekt Graficzny: 

Beata Wawrzecka

Niniejszemu wydaniu towarzyszą również wydania 

książkowe oraz audiobook: 

Więcej informacji: www.cylkow.pl

❧

Wszystkim sędziom, wiernym prawdzie i sumieniu, 

na przestrzeni wieków i dzisiaj, 

wydanie to poświęcam.

Mirek Sopek

Wstęp

Rabin Izaak Cylkow i jego dzieło

Po raz szósty w historii wydawnictwa „World Without End”, z ogromną radością i wzruszeniem przekazuję na ręce czytelników ważną część Biblii Hebrajskiej w przekładzie Izaaka Cylkowa. Tym razem jest niąKsięga Sędziów.

Podobnie jak miało to miejsce w przypadku wydanej przez moje wydawnictwo w 2015 roku Tory, a następnie w 2017 r. – Księgi Psalmów i Ksiąg Pięciu Zwojów oraz w 2018 r. – Księgi Hioba i Księgi Jozuego tekstKsięgi Sędziów został na potrzeby tej publikacji przepisany manualnie tylko przy użyciu komputerowej klawiatury z faksymile oryginalnego wydania z początku XX w. do nowoczesnych formatów elektronicznych, stosowanych dziś na świecie do zapisu dzieł biblijnych. Taki sposób wprowadzenia do przestrzeni cyfrowej dzieł Rabina był niezbędny, gdyż żaden ze znanych programów komputerowych, służących rozpoznawaniu tekstu, nie radził sobie dotąd skutecznie z tekstami drukowanymi w końcu XIX i na początku XX wieku – liczba błędów była zbyt duża. Osobą, której zawdzięczam przepisanie Księgi, a następnie korektę i redakcję jej wydania jest redaktor Jakub Foremniak.

Tym spośród czytelników niniejszego wydania, którzy nie znają jeszcze dobrze postaci Rabina Cylkowa ani jego niezwykłego dzieła, warto przypomnieć, iż Izaak Cylkow urodził się na Mazowszu w miasteczku Bieżuń w 1841 r. w rodzinie Mojżesza Aarona Cylkowa (1813-1884) – powszechnie poważanego znawcy Talmudu, człowieka niezwykle skromnego i mądrego. Mazowsze było prawdziwą ojczyzną dla rodziny Cylkowów, która od lat trzydziestych XIX w. dzieliła czas pomiędzy Bieżuń, Warszawę i Kuchary (obecnie Kuchary Żydowskie). I Bieżuń, i Kuchary leżą nad tą samą piękną mazowiecką rzeką Wkrą. Nie sposób nie pamiętać o tym otoczeniu i specyficznym klimacie, czytając dziś Cylkowa i kontemplując jego polszczyznę… Nie sposób też nie pamiętać o tym, iż Mojżesz Aaron Cylkow wychowywał młodych Żydów, w tym synów Salomona Posnera i własnego syna Izaaka, na Polaków Wyznania Mojżeszowego – wielkich polskich patriotów, ale też zwolenników postępu i asymilacji kulturowej, zawsze jednak z zachowaniem wiary przodków…

Postać Rabina Izaaka Cylkowa, zmarłego 1 grudnia 1908 r. w Warszawie, historię jego życia i wielkiego dzieła, jakim jest przekład całej Biblii Hebrajskiej na język polski, a także historię publikacji naszego wydawnictwa opisałem we wstępach do poprzednich wydań. Zainteresowanych czytelników zachęcam do ich lektury[1].

KsięgaSędziów

Księga Jozuegow tłumaczeniu Izaaka Cylkowa ukazała się drukiem w roku 1913, a więc już po śmierci Izaaka Cylkowa. To pośmiertne wydanie, podobnie jak w wypadku większości tłumaczeń Izaaka Cylkowa, pochodzi z drukarni Józefa Fischera w Krakowie.

Księga Sędziówjest siódmą księgą Biblii Hebrajskiej, drugą następującą poTorze – a tym samym po Księdze Jozuego. Wpisuje się w sekwencję KsiągJozuego, Samuela i Królewskich, które wraz z ostatnią księgą Tory tworzą najbardziej wyrazistą serię ksiąg tradycji biblijnej, zwanej często „deuteronomiczną”.

Księga opisuje historię ludu Izraela w trzech pierwszych wiekach od osiedlenia się w Ziemi Obiecanej, od następcy Mojżesza – Jozuego i jego podbojów aż do ustanowienia królestwa opisanego już w Księgach Samuela.

W okresie tym przywódcami izraelskimi byli sędziowie – rozumiani w kontekście Księgi Sędziów głównie jako „liderzy wojskowi”, dowodzący ludem w trudnych czasach rozlicznych kryzysów. Autor lub autorzy Księgi relacjonują te kryzysy jako powtarzające się cykle, rozpoczynające się od odejścia ludu od wierności Jahwe, co skutkuje karami spadającymi na lud, przede wszystkim w postaci dopuszczenia do ataków wrogów. W tych momentach społeczność, przygnieciona ciężarem wojen, pokutuje za swoje winy i błaga Jahwe o łaskę. Dzięki łasce boskiej pojawia się jednak zawsze wtedy przywódca (Szofet – Sędzia), który wyzwala lud od wrogów i rozpoczyna się czas pomyślności i rozkwitu. Potem jednak lud powraca do dawnych grzechów i popada na nowo w niełaskę Stwórcy.

Księga Sędziówopisuje te cykliczne wydarzenia, co trzeba zaznaczyć, posiadające jednak pewne wyjątki, w odniesieniu do sześciu większych i sześciu mniejszych sędziów. Sędziowie więksi to: Othniel (pierwsza wzmianka w rozdziale 1 w wersie 13), Ehud (roz. 3, w. 15), Barak (roz. 4, w. 6) i Deborah (roz. 4, w. 4), nazywana prorokinią i sędzią, Gideon (roz. 6, w. 11), Iftach (roz. 11, w. 1) oraz Szymszon (roz. 13, w. 24).

Sędziowie mniejsi to: Szamgar, Tola, Jair, Ibcan, Elon i Abdon.

Spośród wszystkich osób opisanych w Księdze na szczególną uwagę zasługuje Deborah. Jest to zapewne jedna z ważniejszych postaci kobiecych całej Biblii. Księga zawiera m.in. przepiękną Pieśń Debory (lubPieśń Debory i Baraka) (rozdział 5), którą Debora śpiewa wraz z Barakiem. Jest to niezwykła, triumfalna pieśń zwycięstwa. Poniżej jeden z wersów tego utworu, uznawanego za jeden z najstarszych fragmentów Biblii.

7Odbieżane były sioła w Izraelu, odbieżane były, ażem powstała ja, Debora, ażem powstała, jako matka w Izraelu.[2]

Celem tego krótkiego rozdziału wstępu było jedynie przedstawienie szkicu zawartości Księgi. Moim zamiarem nie było napisanie komentarza do Księgi Sędziów. Jednak by uczynić zadość potrzebie wprowadzenia do tej pięknej Księgi, postanowiliśmy opublikować poniżej oryginalny wstęp, napisany do niej jeszcze przez Rabina Cylkowa. Rabin nazwał swój wstęp: „Uwagi wstępne”…

k

„Uwagi wstępne” Rabina Cylkowa do Księgi Sędziów

Położenie ludu izraelskiego w epoce Sędziów.

Księga Sędziów, χριταίjudicum, obejmuje mniej więcej pierwsze trzy wieki po osiedleniu się Izraelitów na ziemi chanaanejskiej, czyli epokę od Jozuego do Saula, który ku końcowi 11-go stulecia na tron izraelski wstąpił. Pobyt na nowej ziemi nie pozostał bez głębokiego wpływu na religijny i duchowy, polityczny i socjalny rozwój ludu. Zarówno przyroda zdobytych siedzib, jak charakter ludności miejscowej, wytworzyły u różnych pokoleń odmienne, po części nieznane dotąd usposobienia i skłonności. Uprawa roli, która wedle zarządzeń Mojżesza i Jozuego główne zatrudnienie ich stanowić miała, nie mogła w górzystym kraju pełnego zastosowania znaleźć. W wielu okolicach, a zwłaszcza po drugiej stronie Jordanu, w Baszanie i Gileadzie, zniewolone były dalej koczowniczo-pasterskie życie prowadzić, por. Sęd. 5, 16. Inne znów pokolenia ku północy, między gęstszą ludnością tubylcząגלילהגויםosiadłe, znalazły upodobanie w ruchliwem, handlowem życiu miast fenickich, które je kwitnącym przemysłem swoim i wielkiem bogactwem nęciło. Skutkiem tych różnic zewnętrznych i wynikłej ztąd sprzeczności interesów było stopniowe zanikanie poczucia jedności i solidarności plemiennej, która przedtem lud izraelski w jedną rodzinę równouprawnionych, pod wspólną opieką Bożą żyjących braci łączyła. Powaga świątyni i tradycyi osłabła, a razem z kulturą fenicką przenikły i rozkrzewiły się w nim formy zmysłowego kultu pogańskiego, a przynajmniej przyzwyczajono się oddawać odlewom i posągom cześć boską, jak to między innemi podanie o posągu Michy pokazuje. Czyste i wzniosłe pojęcia, wszczepione przez Mojżesza, ustąpiły miejsca pozbawionym wszelkiej etycznej podstawy wyobrażeniom pogańskim, na najwstrętniejszych rozwiązłych praktykach polegającym, tak że wspaniała, przepychem i blaskiem otoczona służba Baala i Astarty wkrótce większą część ludu za sobą pociągnęła. Autorytet rodziny arcykapłańskiej, starającej się od czasu do czasu zgromadzić lud w Szylo, Micpa, albo Rama do publicznych obchodów i wspólnych narad, upadł, wpływ lewitów, też zubożałych i o żebraczym kiju się tułających, zmalał i zanikł najzupełniej. Nie istniała również żadna powszechnie uznana władza świecka, dawniej przez reprezentantów pokoleń albo starszych gmin sprawowana, któraby rozproszone, w zupełnej anarchii pogrążone części ludu skupić i do wspólnych przedsięwzięć skierować była zdolna. Każde pokolenie żyło raczej oddzielnie pod wodzą przygodnych swoich panów, którzy się czemkolwiek odznaczyli, działając w swoich prywatnych wyłącznie widokach i celach. Rozprzężenie to wewnętrzne, do częstych sporów i walk między pojedynczemi pokoleniami wiodące, nie mogło naturalnie w stosunkach zewnętrznych bez smutnych i zgubnych następstw pozostać. Ludność kanaanejska, ochłonąwszy powoli z pierwszego przerażenia, w jakie najście obcych zdobywców ją wprawiło, poczęła wydarte im przez przybyszów terytoria napowrót odbierać. Koczownicze plemiona na południu i wschodzie, a w szczególności wyćwiczeni w rzemiośle wojennem mieszkańcy zachodniego wybrzeża morza Śródziemnego, urządzali najazdy jak zwykle pomyślnym skutkiem uwieńczone, tak że większość pokoleń izraelskich przez krótszy albo dłuższy czas pod obcem jarzmem jęczała. W takich to ciężkich chwilach zjawiali się tu i ówdzie natchnieni mężowie, zbawcy „mosziim”, 3, 9 i 15. Neh. 9, 27. którzy dzielnością i odwagą swoją ducha uciśnionych krzepili i do boju przeciw wrogom zagrzewali. Bohaterskie czyny ich zjednywały im zaufanie poza granice klanu ich sięgające, tak że ich czasowo cały Izrael za prawowitego zwierzchnika i wodza swego uznawał. Pojedyncze wzniosłe postacie ich błyszczą też niby jasne gwiazdy na ciemnym widnokręgu odległych owych czasów, tworząc wydatne punkty, około których przerwana nić historii izraelskiej na nowo się nawiązuje. Ponieważ zwykle po ukończonej pomyślnej walce, obok zachowanego naczelnego dowództwa i najwyższy urząd cywilny piastowali, nadano im miano sędziów, „szoftim”, przypominających poniekąd rzymskich konsulów, również nazwę judices noszących. Z natury rzeczy nie była godność ich dziedziczną, nie otaczali się też żadnym dworem i przepychem zewnętrznym. Księga nasza wymienia kilkunastu takich mężów, duchem patriotyzmu natchnionych, najwyższym zapałem dla wiary ojców przejętych, z których jednak historya izraelska tylko kilku w poetycznych podaniach swoich aureolą wiekopomnej sławy otoczyła. Należy do nich przedewszystkiem pochodząca z pokolenia Isachara prorokini Debora, która łącznie z Barakiem potężnego Jabina z Hacoru wraz z jego sprzymierzeńcami pokonała. Tryumfalna pieśń ich tworzy wspaniały pomnik liryczno-epicznej poezyi owej epoki. Z pokolenia Manasy wiódł ród swój Gideon, który bohaterską działalność swą rozpoczął od zburzenia ołtarza wystawionego Baalowi w Ofrze i ścięcia drzew w gaju poświęconym Astarcie. Powstał on przeciw Midjanitom i Amalekitom, którzy z południa wtargnęli i kraj pustoszyli, zadając im ciężkie klęski. W Gileadzie wystąpił Jefta przeciw Amonitom, którzy ziemię zajordańską uciskali. Prawdziwym jednak bohaterem ludowym podań izraelskich jest nazyrejczyk Samson, syn Manoacha, z pokolenia Dana, którego olbrzymia siła i tchnieniem poezyi owiane przygody w wyprawach przeciw Filistynom przedsięwziętych, szeroko zasłynęły i w pamięci narodu się przechowały.

Treść księgi.

Księga Sędziów obejmuje szereg wypadków, których widownią była ziemia chanaanejska, świeżo przez Izraelitów zdobyta, i tworzy niejako epopeę, która w równie żywym jak prostym i szlachetnym stylu charakter owej epoki maluje. Główną osią opowiadań są różne walki po śmierci Jozuego przez nowych osiedleńców staczane, już to z ościennemi plemionami, już z samym sobą – podrażniona bowiem ambicja, zawiść i współzawodnictwo doprowadzały pojedyncze pokolenia do coraz nowych wzajemnych sporów i zatargów. Bratobójcza walka Gileadytów z Efraimitami, a zwłaszcza całego narodu z pokoleniami Binjamina, które prawie doszczętnie wyginęło, znamionuje ową smutną i krwawą epokę, w której okrucieństwo, skrytobójstwo, podstęp i zdrada powszechnie panowały. Były to skutki pomieszania się z miejscową ludnością bałwochwalczą, przyjęcia ich zwyczajów i obyczajów, a w szczególności ustawicznych walki i towarzyszącej im ogólnej anarchii. Obok licznych ponurych charakterów, jak np. tyrana Abimelecha, który po trupach siedemdziesięciu braci swoich drogę do władzy sobie toruje, nie brak wszakże i postaci jasnych. Tak może sędzia Gideon, który w imieniu własnem, syna i wnuka ofiarowaną sobie koronę odrzuca, z najszlachetniejszymi mężami historii izraelskiej współzawodniczyć, jak to już Jotham w przepięknej przypowieści swojej tak silnie i w tak wdzięczny sposób zaakcentował. Sędziowie w księdze występujący są, oprócz wyżej wymienionych, następujący: Othniel, syn Kenaza, synowiec Kaleba, z pokolenia Judy 3, 9. który kraj swój z pod ośmioletniej władzy Kuszan-Riszataima, króla Mezopotamii, wyzwolił. Ehud, syn Gery, z pokolenia Binjamina 3, 15. który króla moabickiego, Eglona, drogą zdrady pokonał i z pod ośmnastoletniego jarzma jego wyzwolił. Szamgar, syn Anatha, 3, 31. który stykiem dla popędzania wołów, czyli przy pomocy źle uzbrojonych chłopów, najazd Filistynów odparł. Barak, syn Abinoama, z pokolenia Naftali, 4, 4. Thola, syn Pui, z pokolenia Isachara, 10, 1. Jair z Gileadu, 10, 3. Ibcan z Betlehem, 12, 8. Elon z pokolenia Zebulona, 12, 11. Abdon, syn Hillela, z pokolenia Efraima, 12, 13. Oprócz powyższych przytacza jeszcze księga Samuela Elego, w którego osobie, wbrew zarządzeniom Mojżesza, godność sędziowska z godnością arcykapłańską się połączyły, Samuela, syna Elkany, proroka i arcykapłana 1 Sam. 7, 15. najwybitniejszego męża owych czasów, i nareszcie synów jego Joela i Abiję 1 Sam. 8, 2. którzy epokę rozprężenia i samowoli zakończyli, por. tamże 16, 6; 21, 25.

Autor księgi.

Talmud, Baba