Komisorz Hanusik i Sznupok ebook

Kōmisorz

Hanusik

i

Sznupok

Marcin Melon

Kōmisorz

Hanusik

i

Sznupok

seria z zicherkōm

tom IV

Kotōrz Mały 2016

Zefel Sojka ani niy poradził spamiyntać, kej sam ôstatnio wioł taki wiater. Bez ôkno widzioł ludzi, kere miyli ciynżko ciś do przodku, ciyngiym ich cosik cisło do zadku. Wele borsztajnōw kulało sie trocha połomanych paryzoli, a śnimi asty, kere poślatywały z drzewōw. Co jakiś czos słychać bōło burczynie walesek, kere cisły do roztomajtych borokōw, co chycili takōm astōm w gowa. Zefel pamiyntōł, że za bajtla, kej tak wioło, stare Ślōnzoki godali, co to Meluzyna rōmpluje po świecie i sznupie za swojimi bajtlami. Bezma za życio to bōła baba, kero wiyncyj patrzała za gryfnymi keckami jak za tym, coby bajtle zawdy miały co frygać. Terozki chce je znojść, ino że ônym sie już downo umarło, skuli czego jedne, co jij ôstało, to furgać po świecie i wajać. A jak tako Meluzyna wajo, to Ślōnzokōm zdowo sie, że je taki pierōński wiater, gynau taki jak prawie terozki. Niykerego to chyci taki lankor skiż tego wiatru, że weźnie i sie ôbwiesi. I to je prowda, dyć to nawet policaje godajōm, że kej tak fest wieje, to wiyncyj chopōw sie wiyszo.

Za bajtla Sojka rod suchoł roztomajtych powiarek ô Meluzynie i inkszych ślōnskich stworokach. Starka ôsprawiała mu ô nich ftedy ôwdy, a fater Zefla, Rudolf Sojka, fest sie wtynczos nerwowōł. Rudolf to boł kōmunista i szterowało go wszysko, czego niy poradził wyerklerować na usōndek. Skiż tego mały Zeflik mioł zakozane ôsprawiać ô Meluzynie i inkszych stworokach, a już nojwiynksze szmary to by zebroł za godanie ô tym „stworoku”, na kerego godali „Ponbōczek”, co to bezma zrichtowoł cōłki tyn świat. Majerantny Zefel Sojka, a boł to już terozki chop wiyncyj jak sześćdziesiōnt lot stary, w Ponbōczka ciyngiym niy dowoł wiary, niy skuli tego, co fater mu zakozali, nale skuli tego, że jak sie wybildowoł już za chymika, to za pierōn mu niy sztimowało to, co już wiedziōł, z tym, co godali farorze. Eli dowoł wiara w Meluzyna? Na zicher wiyncyj jak w Ponbōczka.

Zefel Sojka richtowoł sie tyju i sztaunowōł, wiela z tych waleskōw jedzie prawie do jakigoś boroka, kerego asta pizła w dekel, a wiela do chaupy, w keryj prawie ftoś się ôbwiesił. Niyrod suchoł tego larma i włōnczył radyjoka, nale ciynżko mioł dować pozōr na to, ô czym prawie ôsprawiali. Rajn w postrzodku Sojki wszysko dyrgało sie choby galert. Możno i som Zefel niy poradziłby wytuplikować po jakiymu, nale ôd poru dni ciyngiym łaził wylynkany ô swoje żywobycie. Durś mioł maszketny gyfil, że ftoś za nim łazi. Kamratōw mioł małowiela, a familje żodnyj, to i niy mioł ani kōmu ô tym pedzieć. Sōm siebie tuplikowōł, że ino mu sie to zdowo. Kożdego dnia we wieczōr ftoś mu klupoł na dźwiyrze. Po jakiymuś Zefel boł sie wejrzeć bez kuklok. Nale przeca eli to je ważne, fto mu klupie? Na zicher jakeś gupieloki po fechcie łażōm. Możno kociki? Abo jakeś bajtle robiōm go za bozna?

Zaś! Zaś ftoś zaklupōł! „Pierōnie, dziyń w dziyń ô jednym czasie!” – pokapowoł sie Sojka, kej wejrzoł na zygor. Prawie miało piznōnć ôziym we wieczōr. Zgasił radyjoka i stoł po cichu w kuchni. Żodyn niy zaklupoł drugi roz. Chop chcioł sie już dychnōnć, kej prziszoł ku tymu, że tyn, fto go napasztuje, terozki prawie wyłazi z chaupy. Jak zoboczy zapolony kromlojter bez ôkno, to sie pomiarkuje, że ftoś je dōma i przidzie nazod. Sojka przycis na szalter. Zrobiło mu sie niyrichtich. Stoł blank po ciymoku i czekōł. Wtynczos zaś ftoś zaklupōł. Zeflym aże tyrpło, tak sie wylynkoł. Prziszoł ku tymu, że radyjoka mo sztyjc podpiyntego do sztrōmu i tyn, fto stoi na siyni, poradzi sie pokapować, że ftoś je w doma. Ciepnoł sie, co by wyciōngnōnć kabel ze sztekra, nale po ciymoku piznoł szłapōm w ryczka, kero sie ôbaliła i narobiła larma. „Pieronie, terozki to już kożdy wiy, żech je dōma! – znerwowoł sie – Nale ô co jo sie tak po prowdzie starōm? Dyć psinco mogōm mi zrobić! Jo je stary chop, mōm prawo siedzieć we wieczōr dw chaupie i żodnego niy puszczać, pra?”. Ftoś zaklupoł trzeci roz.

– Idź weg! Piyniyndzy ci niy dōm, bo niy mōm! Jo żech je ino borok chymik na penzyji!

Sojka pokapowoł sie, że trocha mu sie głos trzynsie, nale rod boł z siebie, że yntliś nazdoł tymu gizdowi. Terozki na zicher pōdzie weg... Katać tam! Zaklupoł czworty roz. Znerwowany Sojka, durś po ciymoku, poszoł do siyni, co by wejrzeć bez kuklok. Wtynczos klupło piōnty roz. Nale jak klupło, jak pizło w te dźwiyrze, to dźwiyrze wleciały do antryju. A za nimi tyn ftoś! Wylynkany Zefel ciepnoł sie do kuchni, zawar sie ôd środka i chycił z cōłkij siły za klomka. Kaj mo mobilnioka?! Trza gibko szkyrtnōnć na policjo! Jako tyn gizd mo pierōnowo siyła, coby cōłkie dźwiyrze wyłōmać! Jezderkusie! Mobilniok ôstoł w izbie! Jakoś rynka chyciła z drugij strony za klōmka, a za chwila tych dźwiyrzy już tyż niy bōło. Zefel Sojka ôbalił sie na zol. Cosik srogigo wlazło do kuchnie, chyciło go za kragel i dźwigło myjter nad zol. Wylynkane ôczy Zefla Sojki stowały sie coroz to wiynksze i wiynksze. Szłapami majtoł w lufcie. Te pierōństwo wziynło i ciepło z cōłkiyj siyły Zeflym ku ece. Borok piznoł sie gowom ô ryczka i ôstoł tak leżeć.

Podkōmisorz Duczek, ruby, pucaty chop z fōnsym, przijechoł piyrszy do chaupy ôd Zefla Sojki. Keroś sōmsiadka szkyrtła po policajōw skiż larma, kere słyszała. I richtich, ftoś wyłōmoł dźwiyrze, wloz do miyszkanio ôd starzika i połomoł mu krziże. Umrzika znodli leżeć w ece ôd kuchnie, ftoś nim tam ciepnoł z richtich pierōnowym szwōngiym. Podkōmisorz Duczek zaroz kozoł swojim ludziōm przesznupać cōłko chaupa, coby wiedzieć, eli mordyrz to boł tyż kradziok i wziōn cosik umrzikowi. I jak sie rozchodzi ô trzimane kajś po chaupie piyniōndze, to richtich psinco znodli, nale fto poradzi pedzieć, eli to skiż tego, co kradziok je wziōn, abo skiż tego, że mało kery starzik na penzyji mo cosik uszporowane, coby to kajś poschrōniać po chaupie? Duczek mioł terozki prawie napoczōnć godki z sōmsiodami; możno keryś widzioł mordyrza wyłazić z chaupy? Wtynczos prziszoł ku niymu jedyn z policajōw, mody, glacaty karlus, dugi jak miesiōnc, a chudy jak geltag.

– Prziszōł... No, wiycie fto... - pedziōł.

– Fto prziszōł? – spytoł sie podkōmisorz Duczek. Policaj wejrzoł ku siyni, nachylił sie ku Duczkowi i cosik mu pociucioł na ucho.

– Achim Hanusik? – zdziwowoł sie po cichu podkōmisorz – Legynda ślōnskij policje sam do nos przijechała? Kaj tyż to napisać?

– Erwin pado, co prawie sam boł skuli tego wiatru, co tak wioł wczorej. Wiycie, co ô nim godajōm, że bezma dowo wiara w roztomajte powiarki. Możno przijechoł dać pozōr, eli to niy ma jakoś Meluzyna?

– Ponbōczku... - Duczek pokiwoł gowōm – Jakiś kradziōk prziszoł i zaciukoł starzika. Starzik niy mioł żodnyj familje, to i żodyn sie niy bydzie ô nic pytōł. Dyć kożdy dziyń ftoś kajś takigo starzika zabijo. Po co tukej sznupać? Meluzyny, gupoty... Mogli my mieć świynty spokōj, a skiż tego hampelmana zaś za chwila tukej bydzie larmo.

Chop w mantlu i we hucie wloz z antryju do izby. W rynce trzimoł bajsniynty krepel. Roztomajte policaje ciyngiym sztaunowali, ô co sie rozchodziło z Hanusikiem i tymi kreplami. Jedne godali, co bezma przōdzij kōmisorz słepoł za dużo gorzoły i terozki przeciepoł sie na kreple, coby go niy ciōngło zaś do picio. Inksze: że to je tako nowo moda, kero prziszła sam z Hameryki, kaj policaje ciyngiym frygajōm kreple. Żodyn niy wiedziōł, jako je richtich prowda, nale sztaunowoł kożdy egal. Tak to już je z legyndami: durś sie ô nich godo. A nojwiyncyj godajōm te, co nojmnij wiedzōm.

– Witōm, panie kōmisorz, jo sie mianuja Duczek i byda erklerowoł tyn fal. Rod wos widza, nale myśla, że poradzymy sie same – podkōmisorz pedzioł to tak, coby niy wyszło frechownie, nale po gymbie Hanusika szło sie pomiarkować, że ônymu je i tak ganc egal.

– Docie mi wejrzeć na umrzika? – spytoł sie i zaś bajsnoł krepla.

– Toć – pedzioł Duczek – Pokożcie kōmisorzowi Hanusikowi.

Achim stoł chwila wele Zefla Sojki. Zaroz prziszoł ku tymu, że ôczy starzika bōły fest srogie. Chop musioł być naprowda wylynkany, kej wejrzoł we faca mordyrza. Poôblykany w ajnfachowo oberhymda i galoty, jak to po dōma. Leżeć ôstoł po bosoku, ino we fuzeklach, lacie pofurgały kożdy w inkszo eka ôd kuchnie, na zicher wtynczos, kej prziszło do chaje miyndzy nimi. Ino że ô jakij chaji idzie godać, kej chudego, niymocnego starzika napasztuje ftoś, fto mo tela siyły. Ftoś? A możno cosik?

– Jak sztaunujecie, eli to robota Meluzyny, to na zicher moga pedzieć, co to boł ajnfachowy kra... - napoczōn Duczek i chcioł sie nawet rozśmiōć z tego, co zdowało mu sie wicym, nale Hanusik wejrzoł na niego tak, że zaroz mu sie ôdechciało. „Prowda”, pomyśloł podkōmisorz, przeca ô nim durś godajōm, że mo ipi, jak sie rozchodzi ô roztomajte stworoki. To niy ma tymat, na kery idzie z nim wice ôsprawiać.”

– Niy pogorszycie sie, Duczek, jak zebiera wōm ta sprawa? – spytoł sie ôroz Hanusik i zaś bajsnoł krepla. Chopu, kery tela co ôn widzioł bez cōłko swoja kariera policaja, egal bōło, co frygo wele umrzika. Dowoł ino pozōr, coby niy nakidać kajś marmeladōm.

– Weźniecie? – zdziwowoł sie podkōmisorz Duczek – Po jakiymu? Przeca godōm wōm, że...

– A jo wōm godōm, że to bydzie seryjniok – wloz mu w godka Hanusik – Dejcie sie pedzieć, Duczek. Bez ôstatni miysiōnc to już trzeci taki fal. Bydzie już trzi tydnie, jak my znodli we Świyntochłowicach umrzika, kery sie mianowoł Stanik Pluta. Łōńskigo tydnia w Bielszowicach zaciukali Pyjtra Musioła. Kożdy z nich to bōoł ł starzik na pynzyji, kożdy som w doma miyszkōł. A jo terozki, Duczek, mom do wos pytanie ze ślōnskij nojnowszyj gyszichty. Co wōm godajōm te miana: Musioł, Pluta, Sojka. Moga wōm pedzieć jeszcze jedne miano, kere bydzie do nich pasować: Poliwoda. Godajōm wōm co?

– A co mi majōm godać? – znerwowoł sie podkōmisorz, kery sōm dobrze wiedziōł, że na gyszichcie zno sie choby wilk na gwiozdach. Mioł tak już ôd bajtla. To boł raczyj tyn typ szkolorza, kery wiyncyj lotoł za fusbalym i chajoł sie z synkami z drugigo placu, jak siedzioł i sztudiyrowōł.

– Sztyrdziści lot do zadku te miana kożdy tukej znoł – wytuplikowoł Hanusik – Dyć to bōły nojważniyjsze byjamtry, kere trzynsły wtynczos cōłkim Ślōnskiym.

– Cosik wōm sie pokićkało, panie kōmisorz! – kapnoł sie Duczek – Przeca tyn starzik, kerego momy tukej leżeć, to boł wtynczos mody karlus! Dwajścia lot możno miōł!

– Duczek, Duczek, widza, żeście niyrade sztudiyrowali naszo gyszichta! – nazdoł mu Hanusik - Dyć jo godom ino ô mianach, a niy że to sōm jedne i te same chopy! Nasze umrziki mianujōm sie Stanik Pluta, Pyjter Musioł i Zefel Sojka. A jo godōm ô Albinie Plucie, Zeflu Musiole i Rudolfie Sojce. Te trzi chopy, plus Zefel Poliwoda, to wtynczos bōły nojważniyjsze byjamtry . Fatry ôd naszych umrzikōw! Terozki poradzicie już spokopić?

– Padocie, że to bydzie jakiś mordyrz polityczny? Możno keryś opozycjonista, kery terozki chce, coby te chopy zabulili za grzychy swoich fatrōw?

– Pierōn wiy. Nale na zicher trza znojść familjo ôd czwortego: Zefla Poliwody i dować pozōr, coby tyn mordyrz ich niy znod przōdzij jak my – pedzioł kōmisorz, kery prawie boł fertich z kreplym i napoczōn sznupać po kapsi za jakimś taszyntuchym, w kery by szło wytrić rynce.

Jak ino Hanusik przijechoł nazod na komisariat, zaroz siednoł wele kōmputra i doł się do sznupanio w internecu za familjōm ôd Zefla Poliwody. Hnet znod, co jego bajtlowi bōło Richat. Gibko znod tyż numer mobilniōka ôd tego Richata Poliwody. W necu stōło, co terozki to je profesor, kery wykłodo na Uniwersytecie Ślōnskim we Katowicach. Hanusik wyerklerowoł w jakim tymacie do niego szkyrtnoł i ugodali sie na kafyj na zajtry wele połednio, co by pogodać o cōłkij tyj sprawie. Kōmisorz mioł tako moda, że rod trefioł sie z roztomajtymi ludźmi, kere niy byli ô nic podejrzane w szynkach i kafyjach, takich jak choby Cafe Kattowitz wele katowickigo rynku. Hań ober znoł go już za tela, że jak ino go widziōł, to zaroz mu dowoł kafyj i krepla z marmeladōm. Niyrod godoł z nimi na komisariacie, kaj, wele niego, kożdy mioł gyfil, choby ô coś boł podejrzany, a policaje ino cichtowali, coby go zawrzić. Profesor Richat Poliwoda ugodoł sie z Hanusikiem na dwanosto. Bōło już ćwiyrć na jedna, a durś go niy bōło. Do Cafe Kattowitz prziszło pora chopōw, kere wyglōndali na profesorōw: brylate glacoki w szaketach w krotka z za krōtkimi rynkowami. Żodyn z nich to niy boł Richat Poliwoda. Ôroz dźwiyrze sie ôtwarły i wloz chudy brylaty chop, jak sie na niego wejrzało piyrszy roz, to szło pedzieć: możno ze sztyrdziści lot stary. Wosy mioł czorne, z pajami, w gymbie trzimōł, choby nupel, niyzapolono fajfka. Trzeba ôd razu pedzieć, że ôblyczony fest galantnie, bioło oberhymda, ancug, binder w kwiotki, galoty w kancik. Jak ino wloz, to wyciōngnoł z kapsi taszyntucha, bez kerego zawar dźwiyrze, szło sie zmiarkować, że niy rod chyto sie klōmki, kej niy musi. Wtynczos kapnoł sie i wejrzoł na swoje szczewiki. Wyglancowane je mioł tak, co aże sie świyciły, nale i tak cosik mu w nich niy sztimowało. Skuli tego schowoł piyrszy taszyntuch, wyciōngnoł inkszy i napoczōn pucować nim swoje szczewiki. Hanusik pomyślōł, że to trocha maszketne, nale niy mioł ani czasu sztaunować ô tym wiyncyj, bo chop wtynczos go zoboczył i zaczōn iść ku niymu.

– Dobry, mianuja sie Richat Poliwoda, a wyście sōm kōmisorz Hanusik, pra? – maszketny chop wyciōngnoł fajfka z gymby i podoł rynka policajowi.

– Richat Poliwoda? – zdziwowoł sie kōmisorz – Wasz fater to boł sekretorz Jōzef Poliwoda? Myśloł żech, że bydziecie mieć wiyncyj lot.

– Niy, wyście sie terozki ale chachli! Mōj fater tyż sie mianowali Richat Poliwoda, a sekretorz Jōzef Poliwoda to mōj starzik – wytuplikowoł chop – I jedyn i drugi już downo sōm u Ponbōczka. A po jakiymu wyście chcieli zy mnōm godać?

– Znocie takich chopōw, kere sie mianowali Pluta, Musioł i Sojka?

– Pluta? Musioł? Sojka? – profesor pomacoł swoje bryle, choby chcioł sie spomnieć, eli durś mo je ôbleczone - Toć, dyć te chopy mieli tukej mocka do godanio piyrwyj, kej mōj starzik byli za sekretorza. Nale zdowo mi sie, że ône już tyż downo u Ponbōczka, pra?

– Ftoś bez pora tydni zabił trzech chopōw, ô kerych fatrach prawie terozki godomy. Prziszoł żech ku tymu, że możno wasz fater bydōm cosik wiedzieć ô tym, nale, wierza, śnim już niy pogodomy...

– Poczkejcie, możno moja mamulka poradzōm wōm cosik pedzieć? – spōmniało sie ôroz Richatowi – Dyć ôna znała niykerych kamratōw ôd fatra, a możno tyż i pamiynto tych umrzikōw? Jak mocie trocha czasu, to pódźcie dō mie do dom, pogodocie sie z niōm.

Hanusik mioł trocha czasu i jak ino boł fertich z piciym kafyju, wziōn i poszoł do chaupy ôd Poliwodōw. Te miyszkali we staryj, eklektycznyj kamiynicy na winklu Staromiejskij (na kero przōdzij godali Wieczorka, a jeszcze piyrwyj, za Niymca, Querstrasse) i świyntego Jona (piyrwyj Johannesstrasse), kaj jeszcze za Niymca miyszkoł i urzyndowoł masorz Weissenberg. Trzisztokowo chaupa stoła tukej już wiyncyj jak sto lot i filowała na to, co sie wyrobiało bez tyn czos z naszym Ślōnskiym. Za zeszłyj Polski zbulili turm, kery stoł na wiyrchu nad dźwiyrzami, wyciepali tyż atlantōw, kere mieli zawdy wachować tyj chaupy. Ōuma Poliwodzino miyszkała w jednym z tych miyszkań, kaj ino styknie wlyźć i kożdy zaroz przidzie ku tymu, że wszysko je tukej inakszyj, jak w tych małych klotkach na nowych blokowiskach: gipsdeka hań na wiyrchu, srogie dźwiyrze miyndzy izbami a siyniōm, mocka luftu i przestrzyni... Matka ôd Poliwody, ôbleczono w ajnfachowy fortuch i z siwymi dauerwelami na gowie wyglōndała jak kożdo ślōnsko ōuma. Żodyn by niy pedziōł, że jeji synek robi za uwożanego profesora, a ôna sama tyż je fest wybildowano i cōłkie żywobycie robiła za chymika. Kej baba ino zoboczyła Richata włazić z jakimś inkszym chopym do antryju, zaroz pedziała, że im tyju narichtuje.

– To wyście sōm tyn kōmisorz Hanusik? Toć, żech ô wos słyszała! Fto sam wos niy zno? Jak to godajōm, żywo legynda ślōnskij policje? „Sznupok”, weź ino pona kōmisorza do izby, zaroz wōm prziniesa tyju.

– „Sznupok”? – Hanusik zdziwowany wejrzoł na Poliwody.

– Skiż tego, że i jo i fater mianowali my sie jednako, za bajtla zaczli tak na mie godać – rozśmioł sie Richat – Piyrwyj „Sznupok” to boł nasz dakel, nale jak mu sie umarło, to zaczli tak godać na mie. Bo tyż zawdy żech rod kajś sznupōł. I po prowdzie, to do dzisiej mi to ôstało.

Poliwodzino prziszła nazod z tabletym, na kerym stōły trzi szolki z tyjem i cukerdouza.

– Wyście znali takich chopōw jak Stanik Pluta, Pyjter Musioł i Zefel Sojka? – spytoł sie policaj.

– Jezderkusie! Toć, żech znała! – rozhajcowała sie ouma – Dyć to bōły kamraty ôd mojigo świyntyj pamiynci chopa, Richata! Richat boł nawet za potka Marice, cerze ôd Stanika, kero niyskorzij pitła do Rajchu. A wiycie, co Stanika i Pyjtra ftoś zaciukōł? Pierōnie, dyć to niydowno bōło, jakoś pora tydni nazod...

– Gynau. A terozki ftoś tyż zabił Zefla Sojki. Skiż tego żech chcioł z wami pogodać.

Ōuma Poliwodzino szlukła sie tyju, szło pomiarkować, że fest jōm fechtło to, co pedzioł Hanusik.

– Z Pyjtrem żech sie ôstatni roz widziała na smyntorzu, kej my chowali mojigo Richata – zaczła yntliś pomału - Niyskorzij już my niy godali. Nale Stanik ftedy ôwdy prziszoł do mie na kafyj, abo szkyrtnoł poôsprawiać ô downych dziejach. Ino, że w te ôstatnie tydnie, to jo miała taki gyfil, choby ôn już dostowoł kōncek na gowa.

– Na gowa? Po jakiymu tak godocie?

Starka szczeliła maszketno afa.

– Ciyngiym cosik fandzolił ô jakiś Blance. Bezma jemu sie zdowało, że ta Blanka wziynła i zaciukała Pyjtra Musioła. Stanik fulōł, co ôn je wylynkany, że terozki ôn przidzie dran, że terozki ta Blanka jego zabije. Bez telefon mi to godōł, na zicher boł ôżarty i sōm ani niy wiedziōł, co fandzoli. Co za gupoty! Katać, żeby jakoś baba wziynła i zabiła dwōch chopōw...

– Terozki już trzech chopōw... - spomnioł ji kōmisorz.

– Prowda – uznała baba – Nale dyć to ino jakoś balakwestra, pra? Niy gorszycie sie na mie, że wōm ô tym godōm?

– Gorszyć sie? Katać tam! Fest interesantne mi sie to wydowo.

– Blanka, Blanka... - pedzioł som do sia zatōmkany we swojim sztaunowaniu Richat Poliwoda, kery napoczōn szkubać serwet, bo chcioł wyszkubać z niego jakigoś fest małego fleka, kerego ino ôn poradził zoboczyć – Tak po prowdzie, to ino żech słyszoł ô jednyj Blance, nale ôna już downo niy żyje.

– Ja, ja, jo wiym ô keryj Blance ty godosz. Wiycie, panie kōmisorz, mōj „Sznupok” zawdy boł gupi na punkcie ślōnskij gyszichty – rozśmioła sie Poliwodzino, a Hanusik kapnoł sie, że baba durś godo ô Richacie, choby to boł bajtel, a niy majerantny chop, kery snadnie by mōg być za fatra swojim bajtlōm. Możno tyż i za ōupy, ino przōdzij musiōłby mynij siedzieć wele ksiōnżek, a wiyncyj lotać za frelami - Ciyngiym siedzioł i sztudiyrowoł roztomajte ksiōnżki. Zawdy za czymś sznupōł. Skiż tego zaczli my go mianować „Sznupok”. A za bajtla jeszcze, to niy roz poradził wydać i cōłki taszyngeld, coby pojechać kajś, kaj stojōm roztomajte zōmki abo pałace.

– Stojōm, abo i stōły – wloz ji w godka Richat, znerwowany – Jak sie ino spōmna, wiela z nich już zbulili, to mie ino pierōn mo szczelić!

– A tak naprowdy to ô keryj Blance godōmy? – spytoł sie Hanusik. Poliwoda prawie dźwignoł szolka z tyjem, nale, zamiast sie szluknōnć, ôstawił jōm nazod na tiszdece.

– Jak to ô keryj? Markiza Blanka de Paiva. Ta, keryj som Guido von Donnersmarck przoł choby gupi! Ta, co niy chciała sie za nim skludzić z Paryżo na Ślōnsk, bo pedziała, że bydzie ji sie cnić bez francuskich zomków i pałacōw. I ta, skiż keryj Guido wystawił nojgryfniejszy zōmek, kery kej ino stoł na Ślōnsku. Zōmek we Świyrklańcu – wytuplikowōł.

– Ja, ja. „Ślōnski Wersal”. Słyszoł żech – spōmniało sie policajowi.

– Gynau. Same widzicie, że jak chop richtich przaje babie, to wszysko poradzi szafnōnć, bele ino ôna sie ku nimu skludziła!

– Jak mo piyniōndze! A Guido miōł. Z geltagu policaja by ji tego zōmku niy wystawił – rozśmioł sie Hanusik – Nale co sie tak richtich niyskorzij dziōło z tym zōmkiem? Przeca już go dzisiej tam niy ma, pra?

– Niy ma – Richat ôroz fest zmarkotnioł – I gańba mi ô tym godać, nale niy ma miyndzy inkszymi skiż moigo ōupy. Starzik zawdy godali, że ône niy byli za tym, coby tyn zōmek zbulić, nale Sojka, Musioł i Pluta zawelowali inakszyj. Jak mocie kōncek czasu, to wōm poôsprawiom gynau, jak to bōło...

Co jak co, ale żodyn niy poradził tak ôsprawiać ô Ślōnsku, jak Richat „Sznupok” Poliwoda. Kej ôsprawioł ô swojim hajmacie, szło derech zoboczyć ta flama w jego ôczach. Jak sie rozhajcowōł, to cōłkigo świata ani niy widziōł. Co chwila ino chytoł sie za swoje bryle, tako mioł moda, choby dowoł pozōr, eli durś sōm hań, kaj majōm być. Trocha wtynczos wyglōndoł choby ksiōndz na kozatelnicy; niy bez cufal, to bōoł ł jedyn z tych chopōw, kere poradzili pedzieć za Janoschem, co Ślōnsk to je jejich religio. Nale trza tyż pedzieć, że ta gyszichta, ô keryj prawie godōł, na zicher ajnfachowo niy bōła.

– Guido Henckel von Donnersmarck – z tych Donnersmarckōw, kere sie tukej przikludzili ze Spiszu - to boł jedyn z nojbogatszych i nojsrogszych pōnōw, kere kejkolwiyk postawili swoja szłapa na ślōnskij ziymi. Kożdy wiy, że wtynczos Ślōnsk boł przi Niymcach, a Guido doradzoł samymu kajzerowi i Bismarckowi w Berlinie. Znocie ta zabytkowo kopalnia „Guido” w Zobrzu? Ja, ja, ta gryfno, do keryj kożdego roku tela turystōw przijeżdżo. Dyć ôna sie mianuje skiż niego, dyć ôn to zakłodōł. Mioł tyż huta „Donnersmarck”, gruby „Deutschland”, „Schlesien”, i inksze. Nale ôn boł niy ino bogaty – mioł tyż swoja drugo, rōmantyczno strona.

– Rōmantyczno? – zdziwowoł sie Hanusik – Jak sie umia spomnieć tego brodzioka z ôbrozka, to ôn mi niy wyglōndo na takigo, co by rod z frelami zolycił.

– A! Z frelkami zolycić – niy! – Poliwoda dźwignoł jedyn palec, coby pokozać, że tukej policaj sie chachnoł - Bo ôn mioł ino jedna baba w swojim żywobyciu, keryj przoł tak dugo, jak ôna ino żyła.

– Jaaa – pedziała markotnie sama do siebie Poliwodzino, keryj prawie spōmnioł sie jeji chop, tyż Richat.

– Guido von Donnersmarck i markiza Blanka de Paiva trefili sie w Paryżu, kaj Guido robił za pruskigo ambasadora – ôsprawioł durś „Sznupok” – Nasz Guido dugo sztaunowōł, co mo zrobić, jak ji przegodać, coby ôna sie przekludziła sam na Ślōnsk. No i wtynczos doł jij nojgryfniejszy geszynk, jaki chop poradzi dać babie. Wybudowoł ji w tysiōnc ôziymset siedymdziesiōntym szōstym tyn zōmek w Świyrklańcu, abo w Neudeck, jak to sie godało za Niymca. Wele Tarnowskich Gōr. Co to bōłoł za zōmek! Wiela razy som kajzer sam przijeżdżōł! Projektowoł to chop, kery przōdzij robił za architykta u Napolyjōna Trzecigo, skiż tego godali na tyn zōmek: „Oberschlesisches Versailles-Ślōnski Wersal”. Mioł trzidziści sztyry srogie komnaty. I je tako legynda, że do jednyj z tych komnatōw żodnymu nie zezwaloł wlyźć.

– Po jakiymu? – spytoł sie kōmisorz.

– Pierōn wiy. Nale godajōm, że kej tyj jego libście Blance sie umarło, to ôn wpod w srogi lankor, borok ajnfach niy poradził bez nij żyć. Bezma prziszoł wtynczos ku tymu, że musi ciyngiym na nia filować. Egal mu bōło, że ôna je terozki już umrzik. I, tak ludzie godali, w tyj jednyj izbie mioł stoć epne akwarium, kaj trzimoł ta swoja Blanka. Umicie sie to forsztelować? Bezma ciyngiym siedziōł, filowoł na tego umrzika i ślimtōł. Musicie uznać, że blank to niy sztimuje z tym mustrym, wele kerego ô nim sie godo terozki.

– A co sie tak po prowdzie podzioło z tym zōmkiem niyskorzij? Przeca jakby my go sam durś mieli stōć u nos, to na Ślōnsk by kożdego dnia cisła cōłko raja turystōw, ino coby go zoboczyćzōmek! – znerwowoł sie Hanusik, kerego zawdy szterowało, jak skiż czyjiś gupoty Ślōnsk tracił keryś ze swojich skarbōw.

– Wiycie, co sie sam dzioło po wojnie, jak sam wlyźli Poloki i Rusy... - „Sznupok” zaś zmarkotnioł – Nojprzōd, zaroz w sztyrdziystym piōntym, zōmek spolili. Nale to sie i niy ma co dziwować, kożdy wiy, co sie wtynczos na Ślōnsku wyrobiało. Ino, że to im tyż durś bōło mało. No i w sześćdziysiōntym drugim komunisty pedzieli, że tyn zamek trza zbulić, bo przeca to je jedyn srogi dynkmal tego, że Ślōnsk boł piyrwyj przi Niymcach. I że to je jakoś gańba, bo dyć „tukej terozki je Polska”.

– Jo żech wtynczos jeszcze niy znała moigo Richata, nale ôn godōł, że jego fater, a oupa ôd „Sznupoka” niy boł za tym – znerwowała sie jego matka - Dyć przeca to niy bōła wina tego zōmku! Jaki ôn boł ale gryfny! Drugigo takigo już sam niy bydzie! Ino, że ône sie uwziynli, fatry ôd Sojki, Pluty i Musioła. Pedzieli, że jak zōmek postawili Niymce, to ôn sam stoć niy śmie. Tako gupota! Mōj chop zawdy padōł, że to boł ino tyn jedyn roz, kej chopy prziszli ze sobōm na krziwe pyski...

– To prowda – uznoł „Sznupok” i zaś chycił sie za swoje bryle, tak jak to mioł w modzie – Tak zawelowali i zōmek poszoł do zbulynio. Terozki ôstoł z niego ino tyn Kavaliershaus, Pałac Kawalera i psinco wiyncyj. Dwa lwy, kere wachowały zomku znodły sie aż we Zobrzu. No i tyn ajnfart, kery zasmyczyli aże do Chorzowa, terozki przez niego włazi sie rajn do ZOO. A wiycie jaki je nojwiynkszy wic?

-Wic? – zdziwowoł sie kōmisorz – Mie sie zdowo, że tukej niy ma sie z czego śmiōć.

– Mocie recht – uznoł Poliwoda – Ino, że my sam na Ślōnsku mōmy w naszyj historyji mocka takich wicōw, co ani niy wiadomo, eli wiyncyj pasuje sie z nich śmioć, eli ślimtać. Zgodnijcie, po jakiymu kozali zbulić tyn zōmek? Bo przeca oficjalnie niy szło pedzieć, że to skiż tego, co go wystawił Guido, kery godoł po niymiecku.

– Pierōn wiy... Możno pedzieli, że muszōm mieć cegły i piosek, coby Warszawa stowiać ôd nowa?

– Niy, wtynczos to już Warszawa stoła – zachichroł sie „Sznupok” – Pedzieli - a pamiyntocie, że godomy ô komunistach, kere ani w Ponbōczka wiary niy dowali! – pedzieli, że zōmek trzeba zbulić, bo bezma straszy hań duch ôd Blanki de Paiva!

– Komunisty, kere sie duchōw boli?! Dobre! –Hanusik szczelił znerwowano macha.

– Jo to bych sie ani niy zdziwowōł, jakby tyn duch ôd Blanki richtich napoczōn straszyć tych giz...

„Sznupok” ôroz sztopnoł godka. Kożde z nich prawie pomyślało ô jednym i tym samym. Wiyncyj jak sztyrdziści lot po zbulyniu zomka ftoś zabijo synōw ôd tych, kere zōmek zbulić kozali. A jedyn z nich przōdzij padōł, że je wylynkany skiż jakiś Blanki.

– Padocie, że duch de Paivy terozki mści sie na familjach ôd Sojkōw, Plutōw, Musiołōw i... - napoczōn Richat, nale załknoł sie tym, co chcioł prawie pedzieć.

– Tego to jo niy wiym – pedzioł po cichu Hanusik.

– Panie kōmisorz? To je prowda, co ô wos godajōm? Że wy dowocie wiara w te roztomajte stworoki i inksze paranormalne pierōństwa? – spytała sie Poliwodzino.

– Prowda je hań fōrt daleko – ôdpedzioł policaj.

Kej ino Hanusik poszoł do dom, „Sznupok” dugo jeszcze sztaunowoł ô tyj maszketnyj godce. Zawdy, kej myśloł ô Blance de Paiva, mioł gyfil, że cosik mu niy sztimowało w tyj babie. Roztomajcie ô nij godali. Bezma zaczym zaczli jōm uwożać za jedna z nojgryfniejszych frelōw w Europie, robiła za ajnfachowo fuchtla, a na świat prziszła kajś w Rusach. Niyskorzij przekludziła sie do Paryża, kej wydała sie za portugalskigo markiza, po kerym erbła miano „de Paiva”. Piyrwyj mianowała sie tyż blank ajnfachowo: Teresa Lachman. Wtynczos trefiła ślōnskigo magnata von Donnersmarcka, kery gibko zgupioł na jeji punkcie. Ja, na zicher jeji żywobycie ajnfachowe niy bōło. Nale przeca terozki już downo bōła umrzik... Wiyncyj jak sto lot. Bōłoby to możliwe, coby jeji duch mścił sie na familjach ôd chopōw, kere zbulili jeji zōmek? Cōłko noc „Sznupok” Poliwoda leżoł w swoim lyżu na znaczki i filowoł na gipsdeka. Zegōwek żgołoł go w gowa, nale jeszcze wiyncyj żgało go to, co belōntało sie mu po tyj gowie. Kej ino zawar ôczy, zaroz mioł tyn sōm śnik. Widzioł zōmek w Świyrklańcu. Mioł gyfil, że kajś tam ciyngiym urzynduje Blanka.

Małowiela społ tyj nocy. Kej ino wstōł, ôblyk sie i poszoł na banhof, kaj wloz do autobusa numyr ôziymset dwajścia, kerym pojechoł do Tarnowskich Gōrōw. Poliwoda niyrod rajzowoł autokiem, woloł autobusy, bany i sztrasbanki, z kerych ôkiyn poradził filować na Ślōnsk. W autobusach ino szterowała go jedna rzecz: maras i zarazki. Skiż tego ôblykoł wtynczos glazyjki, co by bez cufal niy chycić jakijś bakteryje. Ino, że inksze niy dowali na to aż taki pozōr, co go tyż nerwowało. Prawie jak jechoł terozki, to wele niego siod sie jakiś bajtel, kery zmaraszonymi rynkami ciyngiym frygoł bōmbōny z tytki. „Sznupok” chcioł udować, co niy dowo na to pozōr, filowoł we ôkno, abo na swoje szczewiki, nale wtynczos zaczło go szterować, że te szczewiki tyż niy bōły tak wyglancowane, jak by chciōł. Yntliś niy szczimoł i znerwowany pedzioł do bajtla:

– Suchej, ty niy śmiysz frygać tych bombonōw takimi czornymi rynkami. Mosz ty anōng, wiela bakteryji dostowo sie skiż tego do twoji gymby?

Bajtel niy mioł pojyncio wiela bakteryji, tak go fechtło to, co pedzioł tyn chop w ancugu, że jeszcze wiyncyj ôtwar ta gymba, skuli czego na zicher wleciało do nij rajn pora bakteryji wiyncyj.

– I co terozki bydzie? – spytoł sie Poliwody, kej yntliś prziszoł ku tymu, że może sie ô coś pytać – Eli jo umra?

– No, wiysz, kożdy z nos kejsik umre – pedzioł Richat choby jakiś filozof. Trocha zrobiło mu sie żol tego syneczka i chcioł go kōncek uholkać.

– Jezderkusie! – wylynkoł sie bajtel – Kożdy z nos umre skiż tego, że jo żech frygoł te amoloki ze zmaraszonymi rynkami?!

– Niy skiż tego – rozśmioł sie „Sznupok” – Godōm ino, że kożdy z nos umre kejsik. Gibcij, abo niyskorzij. Ino, że żodyn niy wiy kej.

„I żodyn niy wiy tyż, co bydōm ô nim niyskorzij ôsprawiać” – pomyśloł i zaś spomnioł sie ô boroce de Paivie. Bajtel sie niy śmiōł, wziōn sie do serca ta godka i schowoł tytka z bombonami do pukeltaszy. Cōłko reszta rajzy siedzieli już po cichu, kożdy zatōmkany we swojim sztaunowaniu. W Tarnowskich Gōrach Poliwoda wysiōd z autobusa i poszoł na inkszy, kerym zajechoł aże do samego Świyrklańca. Jakby sam przijechoł przi sobocie abo niydzieli, na zicher bōło by sam mocka norodu, nale bez tydziyń szło normalnie szpacyrować po parku i filować na roztomajto gadzina, kero zrichtowoł von Donnersmarckom uwożany francuski rzeźbiorz Emmanuel Fremiet. Ftedy ôwdy szło sam trefić jakigoś karlusa i jego frelka, kere prawie citli rechtorōm ze szule, coby tukej sie pozolycić, roz za kej przejechoł sam jakiś autok, co „Sznupoka” zawdy nerwowało. Niy cierpioł kej cisło sie cosik modernego, jak ôn prawie chytoł kontakt z historjōm. Kej łaził wele jakigoś zōmku, to poradził forsztelować sie, co prawie rajzowoł nazod w czasie i zaroz trefi sam ludzi, kere stowiali tyn zōmek. Terozki tyż łaził po tym parku, filowoł na jednego karlusa i jego frela i sztaunowōł, eli tyn gyfil miyndzy nimi je blank jednaki, jak tyn, kery mioł bezma dwiesta lot nazod Guido von Donnersmarck, wiela razy ino wejrzoł na swoja baba, gryfno markiza Blanka de Paiva. Jak ino Poliwoda dychnoł pora razy świyżym luftym, zachciało mu sie śmioć z tego, że przōdzij doł wiara w tako balakwestra, coby duch de Paivy mioł pozbijać kamratōw jego fatra. Co za gupota... De Paiva, boroka, ani by niy prziszła ku tymu, co bezma dwiesta lot niyskorzij bydzie jōm fto podejrzewoł ô takie coś... Ftynczos zaszkyrtoł mu mobilniok.

– Ja? – pedzioł znerwowany skiż tego, że ftoś go szteruje.

– Richat? To jo – pedziała jego matka - Poradzisz do mie przijechać? Ino gibko. Prziszła żech ku czymuś, co możno mo cosik wspōlnego z tōm sprawōm, ô keryj my godali z kōmisorzym.

– Ale ku czymu żeście prziszli? Możno lepij szkyrtnijcie zaroz do Hanusika? – wylynkoł sie Poliwoda. Wiedziōł, że kej matka godo do niego „Richat”, a niy „Sznupok”, jak zawdy, to cosik sie musiało podzioć.

– Ja, synek, szkyrtna. Nale zouwizou i tak bydzie lepij, jak sam przijedziesz. Czekōm na ciebie.

Poliwoda wejrzoł ôstatni roz na park i poszoł nazod na bus-sztela. „Niy gorszcie sie, Blanko, że my wos podejrzewali ô to, żeście nōm zamordowali sztyrech chopōw” – pedzioł som do siebie i rozśmioł sie. Autobus nazod do Tarnowskich Gōrōw mioł dziepiyro trzi ćwiyrci na jedna, siod sie i czekōł. Kej zaś zaszkyrtoł mu mobilniok, wejrzoł na niego i zoboczył miano „Hanusik”.

– Ja, witōm, kōmisorzu – pedziōł.

– „Sznupok”, przijedźcie gibko do lazarytu Bonifratrōw we Bogucicach.

– Do lazarytu? – wylynkoł sie Poliwoda – Po jakiymu?

– Wasza mutter mieli hercszlag. Przōdzij szkyrtła do mie, pedziała, że prziszła ku czymuś, co możno bydzie wiela wert. Nale jak żech przijechōł, to żech jōm znod leżeć na zolu.

– Jezderkusie! Jo czekom na autobus! Nale lepij bydzie, jak wezna taksa!

– Aha, jeszcze jedne. Ftoś sie do nij włōmōł, prawie pora minut przōdzij, jak żech przijechōł. Myśla, że gizd sie mie wylynkoł i gibko pitnōł. Policaje już sznupiōm za nim. Wierza, że go znojdymy.

Lazaryt Bonifratrōw w Bogucicach to bōła jedna z tych chaupōw na Ślōnsku, ô kerych gyszichcie tyż szło by godać i godać... Kożdy, fto zno Katowice, a na zicher kożdy z Zowodzio i Bogucic zno ta chaupa z czerwonyj cegły wele eki Markiefki i Katowickij. Markiefka to bōł farorz z parafie ôd świyntego Szczepana, kery w dziewiytnostym storoczu fest dowoł pozōr, coby Ślōnzokom dobrze sie żyło i coby niy słepali mocka gorzoły. Tyn Markiefka, po kerym miano erbła cōłko ta cesta, ciyngiym staroł sie, co tukej w Bogucicach niy bōło lazarytu do hajerōw, kerych niy stykać, coby iść do dochtora na priwat. I yntliś taki lazaryt sam postawili, w tysiōnc ôziymset siedymdziesiōntym czwortym.

Richat „Sznupok” Poliwoda mocka czytoł ô tym lazarycie, ino że terozki, jak sam przijechōł, to gyszichta Ślōnska to bōła ôstatnio rzecz, ô keryj myślōł. Gibko wyloz z taksy i pogzuł ku lazarytowi. Wele dźwiyrzy ôboczył stoć kōmisorza Hanusika. Policaj kurzył cygareta.

– Godejcie, co z niōm? Kaj jōm znojda? – „Sznupok” dychoł tak ciynżko, choby cōłko droga ze Świyrklańca lecioł piechty.

– Dochtory padajōm, że niy trzeba sie starać, nic ji niy bydzie – uholkoł go trocha Hanusik – Fest sie wylynkała, kej ftoś ji wloz do chaupy. Na zicher już przōdzij bōła wylynkano, skiż tych naszych godek, a terozki szpana ôkozała sie za srogo...

– Moga do nij iść? Na kerym sztoku leży? – spytoł sie Poliwoda.

– Dochtory kozali mi wōm przekozać, co byście niy byli takie nogłe i trocha poczkali. Za chwila bydziecie mogli do nij iść, terozki muszōm zrobić roztomajte badania – tuplikowoł policaj.

– Ja, mocie recht... Poczkom tukej z wami... Niy śmia być taki nogły... Borgniecie mi cygarety?

Hanusik doł mu cygareta, a Richat zapolił rynkami, kere trzynsły mu sie choby galert.

– Suchejcie... - zagodoł yntliś do policaja - Jo tak sztaunowōł... Wiycie, ô tyj Blance de Paiva... Aż mi sie śmioć zachciało, że my ku takij balakwestrze prziszli. Katać by richtich duch markizy pozbijoł tych sztyrech starzikōw, a terozki prziszoł napasztować moja mutra... To je blank gupota, pra? Jak godocie?

Hanusik stoł i filowoł ku kościołowi na ece.

– Jo je ôstatni chop na Ślōnsku, kery bydzie wōm godoł, co je gupota, a co niy. Za dużo żech widziōł, coby wiedzieć, że tukej sie ftedy ôwdy wyrobiajōm rzeczy, kerych za pierōn niy do sie na rozum wyerklerować. Nale wierza, że terozki to niy duch markizy łazi i pocho.

– Ja? Jo tyż tak godōm! – dychnoł sie „Sznupok”.

– Roz: poru sōmsiodōw ôd waszyj muter godało, co widzieli jakigoś chopa wyłazić z chaupy. Myśla, co to ôn jōm napasztowōł. Dwa: cosik mi tukej niy sztimuje. Nawet jakby my pedzieli, że duch Blanki de Paivy mioł skuli czego nerwować sie na waszego fatra i jego kamratōw, to do waszyj matki nic niy miōł, pra?

– Hmm... Tak po prowdzie, to mōj fater i jego kamraty tyż psinco napochali, co by mogło Blanki znerwować.... – sztaunowoł durś Poliwoda. Szło sie pomiarkować, co teoryjo ô duchu ciyngiym siedziała mu w gowie – Jakby my już mieli iść w ta strona, to ôna raczyj mści sie na familji, bo przeca to fatry ôd tych umrzikōw zbulili ji tyn zōmek...

– Ja, nale wasza muter przeca żodno familjo ôd waszego oupy niy byli, tela ino, że sie wydali za fatra waszego... - tuplikowoł Hanusik, kej ôroz sztopnoł – „Sznupok”, a ôna, wasza matka, to skōnd tak naprowdy znali tych umrzikōw? Ino skiż tego, co ône byli kamraty ôd jeji chopa?

– Poczkejcie, niech jo sie ino spōmna... - sztaunowoł chwila Poliwoda - Aaa, mōm to! Stanik Pluta, Pyjter Musioł i Zefel Sojka sztudiyrowali wroz z mojōm muter chymijo na Uniwersytecie Ślōnskim! Przeca to wtynczos ôna piyrszy roz trefiła sie z mojim fatrym i zaczli zolycić. Ja, to bōło tak: Pluta, Musioł i Sojka znali mojigo fatra ôd bajtla, bo ich ôjce wroz działali we partyji. Kej chopy już bōły majerantne, to mōj fater poszli sztudiyrować historyjo, a tamtych trzech napoczło sztudiyrowaniy chymii. Tam trefili sie z mojōm muter i, wiycie, jak to miyndzy sztudyntami, na kerymś jublu, wierza, że u Pyjtra Musioła, moja mamulka trefili mojigo fatra. Co to bōło za wielgie przoniy...

– Godocie, że wasza muter sztudiyrowali z nimi wroz chymijo na Uniwersytecie Ślōnskim?

– Ja, ja! Skiż tego idzie pedzieć, że Zefel Sojka, Stanik Pluta i Pyjter Musioł to bōły jednako kamraty mojigo fatra – ôd bajtla, jak i ôd mojij muter – ze sztudynckich czasōw. Niy roz ône prziłazili do nos poszpilać w szkata z mojimi ôjcami...

– Richat Poliwoda? – glacaty i puklaty dochtōr w brylach wyloz z lazarytu i prziszoł ku ôbu chopom.

– Ja? To jo – pedzioł Sznupok i gibko wyciep cygareta do hasioka, kerego mioł stoć wele sia.

– Wasza muter już je mōnter. Na szczynście to niy bōłoł hercszlag. Jak chcecie sie z niōm pogodać, to mogecie, ino jij za fest niy szterujcie. A co do wos, panie policaj...

– To je mōj kamrat, wierza, że moja mamulka tyż go rada ôboczy – wytuplikowoł Richat „Sznupok” Poliwoda i kiwnoł gowōm na Achima, co by tyn poszoł z nim rajn.

W izbie wōniało lazarytym, nale czym tak po prowdzie miało wōniać w lazarycie? Jak ino wlyźli, Sznupok doł pozōr na ôtwarte do mola ôkno, siwy yjlzokiel, modro gardina wele lyża i przidinksowano do niego szperplata w zaruściałyj rōmce, kaj keryś dochtōr nakrykloł wyniki badań. Poliwodzino leżała na znaczki i filowała na gipsdeka. Ani na nich niy wejrzała. Chopy sztopli i stoli chwila wele dźwiyrzy. Starka yntliś dźwigła gowa z zegōwka.

– Sznupok... Panie kōmisorz... Jo wōm cosik musza pedzieć... Terozki... - pedziała po cichu.

– Ja? – spytali sie wroz ôba chopy.

– Zdo mi sie, żech sie kapła, co to bydzie za gizd, kery zamordowoł Pyjtra, Stanika i Zefla. Ino, że jak mom recht, to cōłko ta teoryjo, ô kery my przōdzij godali, pōdzie wyciepać na hasiok. Eli mōm recht, to twōj ôjciec, „Sznupok”, blank niy mioł z tym nic wspōlnego...

– Ja? Rod to słysza... - dychnoł sie Richat.

– Poczkej. Twōj ôjciec niy miōł, ino... Ino, że jo żech miała... - ōuma Poliwodzino sztopła godka, zawarła ôczy i napoczła ciynżko zipać. Hanusik i Poliwoda nic niy godali, pomiarkowali sie, że hnet baba bydzie dalij godać. I richtich, za chwila zaś napoczła.

– To bōły lata siedymdziesiōnte. Wiycie, wtynczos cōłkim Ślōnskiym trzynśli stary Pluta, stary Sojka, Musioł i ôjciec ôd twoigo fatra, Sznupok, twōj ōupa. To bōły ciynżkie czasy do nos, Ślōnzokōw. Wtynczos żodyn niy patrzoł ani na to, że my sōm normalne ludzie, niy, kożdemu sie ino rozchodziło ô wōngel. Coby jak nojwiyncyj tego wōnglo jak nojgibcij samstōnd wyfedrować. Sto dwajścia procynt normy... Sto sztyrdziści procynt... Dwiesta procynt normy... Na kożdyj grubie dyrechtory ino rachowali, wiela procynt poradzōm szafnōnć, a na wiela rade by dźwigli. I ciyngiym brify z Warszawy: „Po jakiymu ino sto sztyrdziści procynt normy? Przeca Rusy majōm dwiesta! Co to mo być? Mo być wiyncyj i wiyncyj!” – Poliwodzino zaś sztōpła, filowała na gipsdeka i ciynżko dychała. Sznupok chcioł jij sztopnōnć, pedzieć, co mo sie niy nerwować. Przeca dochtōr pedzieli, że niy śmiy. Ino, że wiedzioł tyż, co dziynki jeji godce możno udo sie chycić tego pierōńskigo mordyrza, zaczym tyn gizd zaś zabije jakigoś boroka.

– Wyście wtynczos sztudiyrowali chymijo, pra? Ze Pyjtrem Musiołem, Plutōm i Sojkōm... - dopedzioł Hanusik - Wtynczos trefiliście waszego chopa.

– Ja, ale mōj Richat psinco mioł z tym wspōlnego. Ino my. Nos sztyrech. Jo, Pyjter, Stanik i Zefel. Przijechoł taki profesor z Rusōw. Mianowoł sie Szewczenko. Stary Musioł pedziōł, że muszymy sie z nim trefić i to gibko, że ôd tego zależōm nasze kariery chymikōw. Pedziōł, co tyn Szewczenko wynokwił jakoś substancjo, po keryj chop mioł dwa razy wiyncyj siyły do roboty. Mianowało sie to G18. Jakiś jedyn guptok z drugim prziszli we Warszawie ku tymu, coby ôboczyć, jak te pierōństwo bydzie działać na naszych hajerōw. Pedziōł, że skiż tego bydōm fedrować niy dwiesta procynt normy, ino dwiesta dwajścia, dwiesta sztyrdziści... A możno i jeszcze wiyncyj. Co za guptok...

– Za bozna nos robicie? Naprowdy take eksperymynty sam na Ślōnsku robili? – znerwowoł sie Hanusik.

– Jo wiym ino ô tym jednym... - pedziała ōuma Poliwodzino – My go ino napoczli. Na zicher kozaliby nom iść fōrt dalij, ino że znod sie jedyn chop, skuli kerego musieli my pomiyniać nasze plany. Mianowoł sie Ywald Gryzok, miyszkoł na Zołynżu i robił za hajera na Kleofasie.

– Gryzok?

– Ja, Gryzok. Nojgorszy i nojbardzij nogły ptok, jakigo żech trefiła bez cōłkie moje żywobycie. Som do nos prziszoł i pedziōł, że ôn by rod wziōn udział w eksperymyncie. Dali my mu trocha G18, coby zoboczyć, co sie bydzie z nim niyskorzij dzioło. Za dwa dni prziszoł zaś, pado, że wszysko gro i buczy, że sōm ani niy pamiynto, kej przōdzij bōłoł taki wyzgerny. Pado, że chciōłby wiyncyj tyj substancyje, bo ôn chce być nojwyzgerniejszy ze wszyskich Ślōnzokōw. Wtynczos Stanik pedzioł mu, że niy śmiymy dać mu wiyncyj, bo pierōn wiy, eli to niy mo żodnych skutkōw ubocznych. Nale tyn chapol niy doł sie przegodać. Kej Stanik filowoł kaj indzij, Gryzok wziōn, zachachmyncił cōłko flaszka i pitnoł nōm. Jezderkusie! Jaki kożdy boł wtynczos wylynkany. Poradzicie sie forsztelować, co ôn by poradził napochać, jakby erbnoł tako pierōnowo siyła? Pyjter Musioł zaroz szkyrtnoł do swoigo fatra, kery fest sie na nos znerwowōł. Cōłko milicjo zaczła sznupać za Ywaldym Gryzokiem. Nale psinco. Chopa nikaj niy bōło.

Staro Poliwodzino zaś sztopła i napoczła ciynżko dychać. Sznupok i Hanusik ani niy śmieli wlyźć jij w godka. Za chwila baba zaczła godać dalij.

– Pora dni niyskorzij zaczły sie sam wyrobiać roztomajte rzeczy. Klajcbaby na Zowodziu zoboczyły jakiś tepich furgać w lufcie. Prawie wtynczos telewizjo pokazywała taki ruski film ô tym Sindbadzie, wiycie kerym, co to furgoł gynau na jednakim tepichu. Zaczły sie godki, co tyn Sindbad przifurgoł prawie na Ślōnsk. Nale my wiedzieli, jako je prowda. Baba ôd tego chapola Gryzoka kozała mu iść na plac wyklupać tepich, a tyn gizd erbnoł po naszyj substancyji tako siyła, że jak klupnoł to ino roz. Ani sie niy pokapowōł, a tyn tepich już furgoł we lufcie i niy chcioł ani ślecieć nazod na dōł.

Na drugi dziyń prziszoł na milicjo chop i pado, co widziōł. Jakiś karlus, godo, niy zdōnżył wsiednōnć do sztrasbanki i napoczōn za niōm lecieć. Ino, że jak sie rozfechtowoł w cyntrum Katowic, to poradził sztopnōnć dziepiyro w Altrajchu. Ludzie w Szopiynicach godali, co piyrwyj niy wiedzieli ani, coby chop poradził tak gibko lotać. Jak już doleciōł, bez cufal, do tego Altrajchu, to ciepło sie na niego dziewiynciu goroli, coby mu wklupać. No, jak to w Altrajchu... Wiycie same, jak to wtynczos bōło. I forsztelujcie sie, że to ôn wklupoł tym gorolom. Som jedyn. Kożdy sztaunowōł, co to je za pierōn, nale my zaroz wiedzieli, co to ino skiż tego G18...

– Jezderkusie! I padocie, że cōłko milicjo niy wiedziała sie z nim rady? – zdziwowoł sie Hanusik.

– Yntliś znodli tego Gryzoka, nale żodyn niy poradził go chycić. Dyć tyn chachor poradził dźwignōnć cōłkigo autoka i ôdciepnōnć go fōrt ôd siebie. Zaś im pitnōł, ino że wtynczos już dziołaniy tyj substancyje zaczło ustować. Keregoś dnia, to bōło ze dwa tydnie po tym, jak nōm zahabił ta flaszka, znodli my go leżeć kajsik w hasioku. Jak sie ino poradza spōmnieć, to bōło prawie wtynczos, kej Poloki szpilali we fusbal z Niymcami...

– Ja, ja, sztyrdziści lot nazod Poloki durś jeszcze poradzili szpilać we fusbal – pedzioł po cichu Sznupok – Nale wtynczos, zouwizou, wierza, wygrali my jedyn do zera...

– Zaroz my go, tego Gryzoka, wziynli do lazarytu, zrobili my mu wszyskie badania – ôsprowiała Poliwodzino - Hnet sie ôkozało, że chyciła go jakoś maszketno niymoc skiż przedowkowanio G18. Pora tydni trzimali my go, nale dochtory zaroz pedzieli, że bydzie mioł fest ciynżko wyżyć po takij pierōnowyj dowce. Yntliś Gryzokowi sie umarło. Fatry ôd Pyjtra, Stanika i Zefla fest sie wylynkali. Przeca jako by to bōła afera na cōłki Ślōnsk, co jo godōm, na cōłko Polska, jakby sie norōd dowiedzioł ô G18 i naszym eksperymyncie. Wdowa po Gryzoku erbła zaroz renta, ino zakozali jij godać, co wyrobiało sie z jeji chopym, kej wysłepoł te pierōństwo. Nale Gryzok mioł tyż bajtla. Sztyry lata możno mioł wtynczos, wiyncyj niy. Terozki to, wierza, bydzie majerantny chop. I mie sie zdowo... I mie sie zdowo, że ôn terozki prziszoł ku tymu, co sie naprowdy podzioło z jego fatrym. Jemu sie na zicher wydowo, że jego fatrowi sie umarło skiż nos. I to ôn zaciukoł Pyjtra, Zefla i Stanika. A terozki... A terozki...

– Hanusik, muszymy znojść tego pierōna, pra? Muszymy go sztopnōnć, zaczym ôn zaciuko moja mutter – „Sznupok” Poliwoda ciynżko dychōł.

– Toć. Ślōnsko Policjo już wiy mnij wiyncyj, jak tyn chachor wyglōndo – pedzioł kōmisorz – Terozki wiymy tyż, jak sie mianuje. A ô wasza mutter sie niy starejcie, ftoś ciyngiym bydzie tukej wachowoł .

– Sznupok, synek, nale ty sie niy gorszysz, żech ci przōdzij ô tym niy pedziała? – Poliwodzino zaś zaczła ślimtać – Jo żech myślała, że to już bydzie szlus, że już wiyncyj żodyn mi ô tym ani niy spōmni. Zaroz niyskorzij żech trefiła twoigo fatra, nale ônymu tyż żech ô tym niy godała. Czym tu sie asić? Jezderkusie, u nos na Ślōnsku sie dzioły ftedy ôwdy takie sumeryje... Wiela jeszcze umrzikōw momy sam poskludzanych po szrankach? Ino, że take umrziki to zawdy napocznōm rōmplować wtynczos, kej prawie nojmynij sie tego spodziewosz...

Pyjter Gryzok prawie chcioł lajstnōnć sie kołoczka w konzōmie na Nikiszu1, kej zoboczył policyjny autok wyjeżdżać zza winkla.

Kej ino poradził pitnōnć z chaupy ôd Poliwodōw, fest wylynkany polecioł gibko ku Syjmowi Ślōnskiymu. Przelecioł bez Plac Miarki, na kery piyrwyj godali Plac Bluechera, tego pruskigo generała, kery chajoł sie z Napolyjōnym pod Waterloo. Na Jagiellońskij prawie zoboczył jechać dwanostka, małowiela myślōł, ino wloz do tego autobusa i pojechoł na Nikisz. Prziszoł ku tymu, co w nikiszowskich ajnfartach poradzi sie schrōnić na jakiś czos. A wtynczos bydzie dziypiero sztaunowōł, co dalij... Mioł gyfil, że gibcij abo niyskorzij, zouwizou i tak go chycōm, ino że terozki do niego co inksze bōło nojważniyjsze. Cosik, co musioł szafnōnć, coby jego misyjo bōła fertich. Pluta – szafniynty. Musioł – szafniynty. Sojka – szafniynty. Jeszcze ino ta frechowno staro baba mu ôstała. Jeszcze ino ôna. A potym ôn, Pyjter Gryzok, poradzi pedzieć, że mordyrze ôd jego fatra zabulili mu za to, co napochali. Tela lot cichtowanio, nale yntliś ich mo. Pierōńskich goroli! Ja, możno i to niy sōm takie richtich gorole, nale ftoś, fto zabił mu fatra, to na zicher musi być gorol.

Tak sztaunowoł Pyjter Gryzok, zaczym zoboczył tyn pierōński autok. Aże nim tyrpło, nale zaroz sie pomiarkowōł, że przeca na zicher policaje sōm tukej niy skiż niego i możno ani nawet go niy poradzili zoboczyć. Wyciōngnoł bajtlik i zaczoł sznupać, coby znojść złoty piōntka za kołoczka. Wejrzoł na swoje rynce i pokapowoł sie, że cōłki sie dyrgo choby galert.

– Cosik sie wōm dzieje? – spytała sie przedowaczka – Som żeście niymocne abo co?

– Zawrzij gymba, gupio babo – bulknoł Gryzok. Tak sie znerwowōł, że piyniōndze wyleciały mu z wydyrganych rynkōw i pokulały sie po zolu. Jezderkusie, pomyślōł, co jo robia? Przeca jak te policaje tukej wlezōm, to już im niy pitna. Przeca ône już wiedzōm, jak jo wyglōndōm. Jak terozki wyleca z tego konzōmu, to byda mioł jakoś szansa, nale jak ôstana tukej rajn, to psinco! Trza pitać i to gibko! Ciepnoł sie ku dźwiyrzōm.

– Panie! A za kołoczka fto zabuli?! – znerwowała sie przedowaczka, nale Gryzok już wylecioł na ulica. Wejrzoł na policajōw i zaczōn drałować ku nojbliższemu ajnfartowi.

– Zobocz tego chopa, kaj ôn leci? – pedzioł w aucie podkōmisorz Duczek do swoigo glacatego kamrata – Cisnymy za nim!

Glacaty policaj sztartnoł silnik i napoczli jechać za Gryzokiem. Ino, że tyn już za tyn czos poradził schrōnić sie w kerymś z ajnfartōw.

– Sztopnij ino tukej, jo poleca za nim, a ty ciś naôbkoło! – zakōmandyrowoł Duczek. Autok zabrymzowōł. Podkōmisorz wysiod z niego, wyciōngnoł pistōula i podrałowoł ku ajnfartowi. Pora ōumōw, kere prawie siedziały w ôknach i przelywały sie bez fynsterbrety, jak ino zoboczyły lecieć policaja z pistōulom, zaroz poskludzały sie rajn i pozawiyrały ôkna. Duczek wlecioł na plac, ale zoboczył ino, jak Gryzok już ciśnie do ajnfartu po drugij jego stronie. Podkōmisorz, kery ledwa już dychoł, przipieronił sie w myślach, znerwowany som na siebie, że niy poradzi już lotać tak gibko, jak piyrwyj, nale i tak ciepnoł sie za mordyrzym. Wlecioł do ajnfarta i... ôroz ôbalił sie na ziymia. Mycka śleciała mu z gowy, pistōula pokulała sie fōrt. Chcioł wstować, nale wtynczos Gryzok z cōłkij siyły świtnoł go harbōłym w gowa. Duczek poradził sie ino klynknōnć, kej zebroł drugigo szlaga, terozki w sama faca i ôstoł leżeć na znaczki. Gryzok napoczōn sznupać mu po kapsach i hnet znod bajtlik i wykozek.

– Jak ty sie, giździe, mianujesz? – spytoł sie mordyrz, bardzij som siebie, a niy policaja. – Rudolf Duczek, ja? – poczytoł na wykozku – No, Rudi, myśla, że sie na mie niy pogorszysz, ale musza borgnōnć ôd ciebie pora rzeczy.

Gibko zaczōn seblykać i sebuwać policaja. Wejrzoł na zygarek. Trzi ćwiyrci na czworto. Na zicher cōłko policjo już za nim sznupie. Trzeba gibko wynokwić cosik, czego żodyn sie niy spodziywo. Cosik tak frechownego, że żodyn niy zgodnie, że Gryzok ku tymu prziszōł. Cosik tak frechownego jak to, że pociśnie terozki ôd razu do lazarytu, kaj je ta baba. Pociśnie i zrobi to, co je do zrobiynio. A niyskorzij? Wtynczos to już mu bydzie egal, co sie bydzie dzioło...

Kej Achim Hanusik przikozōł, że terozki ciyngiym keryś policaj bydzie wachowoł przi ōumie Poliwodzinie, to zaroz szkyrtnoł do swoich kamratōw i zakōmandyrowoł im, kery mo wachować ô kerym czasie. Ino, że Richat i tak pedziōł, że zouwizou ôn rod ôstanie ze swojōm mutter i bydzie pomogoł policajōm wachować. Terozki prawie siedzieli wele jeji lyża z sierżantym Wyciślokiem, kery prziszoł dran za Hanusika. Sierżantowi już sie kōncek cniło, bo poczytoł cōłki cajtung i wysłepoł cōłko papiōrzano szolka picio, kere przōdzij sie lajstnoł w automacie na siyni (sōm ani niy poradził pedzieć, eli to boł tyj, eli kafyj). Zaczło sie robić niyskoro i Sznupokowi spōmniało sie, że durś mo w taszy klapsznity, kere sie narichtowōł, jak rano jechoł do Świyrklańca. Dziepiyro terozki sie kapnōł, jaki mo pierōnowy głōd. Wyciōngnoł klapsznity: jedna z kyjzōm, a jedna z wusztym.

– Chcecie możno jedna sznita, panie sierżant? – spytoł sie Wyciśloka, nale tyn pedziōł, że niy mo głodu. Kej Sznupok ôdpakowoł klapsznita z papiōru, ôroz spomniało mu sie, że mo zmaraszone rynce. Kożdy wiy, że nikaj niy ma tela bakteryji, co w lazarycie, no, możno ino na smyntorzu. Poliwoda tyż ô tym wiedziōł. Choby mioł niy wiadomo jaki srogi głōd, zmaraszonymi rynkami jodła by sie niy chycił.

– Jo ino pōda sie rynce umyć i zaroz byda nazod, dobre? – pedzioł do policaja, nale Wyciślok psinco ôdpedziōł. Po prowdzie ani niy wiedzioł po jakiymu tyn chop tukej siedzi i niby pomogo mu wachować, aprzeca muskle mo choby żeniaty kopruch. Kej richtich mordyrz by sam prziszōł, to i tak pożytek z niego bydzie żodyn. Sznupok poszoł weg i ôstawił Wyciśloka samego ze swojōm matkōm. Ino, że tyn boł som ino bez pora minut, bo hnet ftoś zaklupoł i do izby wloz inkszy policaj.

– Mocie gibko ślyź na dōł, podkōmisorz Duczek chce z wami godać – pedzioł policaj. Wyciślok wejrzoł na niego i niy poradził sie spomnieć, eli kejś przōdzij widzioł ta gymba.

– Duczek, godocie? – zdziwowoł sie – Ino, że kōmisorz kozali mi wachować tyj baby, bo...

– Ja, wiym, boł sie tego mordyrza, nale już go chycili – wytuplikowoł drugi policaj. Boł to srogi chop z czornym fōnsym, woniało ôd niego tonimi cygaretami.

– Musza szkyrtnōnć do kōmisorza Hanusika, ôn mi pedziōł, co mōm tukej wachować... - erklerowoł Wyciślok.

– Szkyrtniecie z placu, ciście już, jo tukej ôstana i byda za tyn czos wachowoł za wos.

Sierżant yntliś wstoł i poszōł. Kej ino dźwiyrze zawarły sie za nim, policaj z czornym fōnsym poszoł ku lyżu ôd Poliwodziny.

– Pedzioł żech sie, że kożdy jedyn z wos mi zabuli za to, co żeście zrobili mojymu fatrowi – pedziōł, a po jego gymbie szło sie pomiarkować, że to je desperok, fertich coby zabić ta boroka. Wziōn do rynki zegōwek i dźwignoł go. Wtynczos pomiarkowōł, że ftoś stoi na siyni, po drugij stronie dźwiyrzy. Ciepnoł zegōwek nazod na lyże i wyciōngnoł pistōula. Po cichu poszoł ku dźwiyrzōm. Chycił za klomka i pomału ôdemknoł dźwiyrze. Wtynczos gibko pociōngnoł je do sia, ôtwar je do mola, wziōn anszwung i... kapnoł sie, że tam, kaj mo być gowa tego, kerego chcioł piznōnć, je ino luft. Wejrzoł na doł i zoboczył Richata Poliwody klynkać na zolu i pucować swoje szczewiki taszyntuchym. Ciynżko pedzieć, kery z nich zdziwowoł sie wiyncyj.

Na zicher lepszy refleks mioł Sznupok. Zaroz sie dźwignoł i Gryzok, dostoł fanga prawie w sōm hyrtoń. Gizd załknoł sie, zakucōł, bez pora sekund niy wiedziōł, co je lōuz. Poliwoda za tyn czos poradził prziść ku tymu, że nojlepij do niego bydzie pitać gibko na doł i znojść kogoś, fto mu pomoże. Ino, że wtynczos, na szczynście, kapnoł sie tyż, że jak ôstawi mordyrza sōm na sōm ze swojōm matkōm, to możno już bydzie za niyskoro na pōmoganiy. Musioł go sztopnōnć, tukej i terozki, bo jak ôn tego niy zrobi, to żodyn. Ciepnoł sie zaś ku Gryzokowi, nale tyn już boł blank mōnter. Wiynkszy ô gowa ôd „Sznupoka” mioł tyż ôd niego wiyncyj siyły. Lewōm rynkōm chycił Richata za kragel, a prawōm doł mu tako faca, że karlus pofurgoł nazod ku dźwiyrzōm. Wtynczos zwyrtnoł sie ku jego matce, zaś chycił za zegōwek, dźwignoł go i... Dźwiyrze ôd izby ôtwarły sie do mola, tak gibko, że aże pizły w gowa Sznupoka, kery prawie chcioł zbierać sie ze zola. Kōmisorz Hanusik i sierżant Wyciślok wparzyli rajn z pistōulami ucelowanymi w mordyrza.

– Już je po ptokach – pedzioł Hanusik – Dźwigej rynce.

Gryzok som ani niy wiedzioł co mo zrobić. Kukoł jak pogupiały: na Poliwodzino, kero ciyngiym spała bez anōngu, co je lōuz, na jeji Richata, kery zbieroł sie po szlagu, na policajōw. Yntliś ciepnoł zegōwek i dźwignoł rynce.

– Wyście sōm policaje, ja? – pedzioł markotny – Wy mocie wachować, coby żodnemu sie niy dziōła krzywda, pra? Wōm sie zdowo, że to jo je gizd, że to jo je mordyrz, ja? A wiycie co ta staro ōuma i jeji kamraty zrobili mojymu fatrowi?

– Wiymy, wiymy, Gryzok – wloz mu w godka Hanusik – Znōmy cōłko prowda. Pōdziesz z nami. Pozbijoł żeś trzech chopōw, giździe, zabulisz za to.

– Trzech chopōw, ja, nale po jakiymu jo żech ich pozbijōł? Widza, że mocie to kajś, co te chopy napochali kej bōły mode?

– Twōj fater sōm napochōł, ty pierōnie ôgnisty – pedzioł znerwowany Sznupok, kery rod by sie ciepnoł terozki na tego gizda, jakby niy dwa policaje, kere stoli miyndzy nimi – Jakby niy boł taki chapol, to możno by durś żył.

– Co ty fandzolisz? – zdziwowoł sie Gryzok – Przeca ône go przegwołcili do tych ich pofyrtanych eksperymyntōw!

– Bydziesz mioł w hereszcie za tela czasu, coby sie dowiedzieć cōłkij prowdy – pedzioł Hanusik.

Pora godzin niyskorzij Pyjter Gryzok siedzioł już w hereszcie na Mikołowskij, kaj porajzowoł prosto z bogucickigo lazarytu. Jechoł ze sierżantym Wyciślokiem, kery ciyngiym filowoł na niego, choby Gryzok ônymutyż fatra zaciukōł. Sōm mordyrz nic wiyncyj już niy pedziōł, szło pomiarkować, że durś ciynżko mu spokopić to, że cōłko jego wizjo świata, skiż keryj napoczōn swoja pofyrtano pomsta, je trocha niyrichtich. Piyrwyj dōłby sie gowa urznōnć, że jego fater boł blank niywinny, a te sztyry gizdy wykończyły go swojimi gupimi eksperymyntami. Terozki już nic niy wydowało mu sie klar.

Nale niy ino Gryzok mioł ciynżko prziść do porzōndku z tym wszyskim, co sie dowiedziōł. Richat Poliwoda tyż dugo niy poradził znojść sie placu. Jak mioł spokopić to, że jego matka za modu richtowała roztomajte eksperymynty, skiż kerych conojmnij jednemu chopu sie umarło? A to, że małowiela chybło, a ôn som bōłby zabity bez mordyrza, kery przōdzij pozbijoł trzech kamratōw ôd jego fatra? Spōmniało mu sie, jak jeszcze niydowno łaził po parku w Świyrklańcu i sztaunowōł, eli to możno duch Blanki de Paiva zamordowoł starzikōw. Rozśmioł sie sōm do siebie ze swoji gupoty i wtynczos prziszoł ku tymu, że wolōłby tamta wersjo jak ta, kero ôkozała sie prowdōm. Ja, bardzij bōłby rod, jakby sie ôkozało, że mordyrz to duch, kery prziszoł z tamtego Ślōnska, kerego już niy ma, a motywacjo, skiż kery zabijo, je aby trocha romantyczno. A jako bōła prowda? Tako, że ludzie to chapole.

Chapole, kerym rozchodziło sie ino ô to, coby wiyncyj wōnglo fedrować. Chapole, kere za swoja kariyra chymikōw dali zwola na pofyrtane eksperymynty. Chapol, kery zachabił cōłko flaszka G18, bo jedna szolka mu niy stykła. Yntliś Poliwoda prziszoł ku tymu, że musi porajzować nazod do Świyrklańca, coby trocha sie uholkać. Jak pomyślōł, tak zrobił, zaroz na drugi dziyń rano. Fechtło go to, że w parku psinco sie zmiyniło, chocioż w jego żywobyciu przeca tela sie podzioło bez ôstatnie dwajścia sztyry godziny. Stanōł, wraził rynce do kapsōw i filowoł na Pałac Kawalera, ôstatnio tajla, kero ôstała sie ze Ślōnskigo Wersalu.

– Gryfne, pra? Jo pamiyntōm jeszcze cōłki tyn zōmek... – pedzioł ôroz ftoś wele niego. Zatōmkany we swojim sztaunowaniu „Sznupok” zwyrtnoł sie i zoboczył mało, galantnie poôblykano ōuma. Bōła możno z ôziymdziesiōnt lot staro, to i niy zdziwowoł sie, że pamiynto, jak zōmek wyglōndoł piyrwyj.

– Ja? Jo ino znōm to ze starych knipsōw – ôdpedzioł – Wiela jo bych dōł, cobych poradził sie przekludzić na tamtyn Ślōnsk, kerego już niy ma.

– A wōm sie zdowo, że piyrwyj wszysko bōło blank inakszyj? – rozśmioła sie ōuma – Katać tam, ludzie zawdy byli roztomajte, jedne gupie, jedne frechowne, inksze nogłe. Tela ino, że możno niy bōło tela marasu, co terozki.

– Tak godocie? – „Sznupok” tyż sie rozśmioł – A mie sie zdowo, że cōłki nasz Ślōnsk to już tak pomału sie traci. Terozki już niy ma takich ludzi jak Guido i Blanka. Fto tak dzisiej jeszcze przaje swojij libście, coby jij zōmek stowiać za geszynk?

– Fto? Jo myśla, że kożdy karlus, kery przaje swojij libście! Ino, że niy kożdego stykać. A to, że Ślōnsk sie nōm traci, to je nic wiyncyj jak ajnfachowe fandzolyniy. Nasz Hajmat bōł, je i bydzie. Dejcie sie pedzieć. Jo pamiyntom sztyrdziysty piōnty, jak sam Poloki i Ruse wlyźli. Tyż poru pedziało, że terozki to już je po ptokach, że już Ślōnska niy bydzie. I co? Psinco! Durś my sōm. Gynau to samo godali jak napoczły sie te pofyrtane powstania, kej bracik mordowoł bracika. I piyrwyj tyż tak godali. Jak zaczli stowiać gruby, jak sam wlyźli Prusoki...

– Widza, że tyż przajecie naszyj ślōnskij gyszichcie? – spytoł sie Richat Poliwoda.

– Wiycie, jo żech niy ma samstōnd – napoczła tuplikować starka – Jo sie sam przikludziła downo tymu, skiż mojigo chopa. Blank ciynżko mioł mi przegodać, co mōm sie tukej przekludzić, nale jak chop przaje babie, to wszysko poradzi.

– Richtich? To trocha jak z tym Guido von Donnersmarckiem i jego Blankōm de Paiva – Sznupok sztopnoł na chwila, bo bōło mu gańba sie prziznować, nale yntliś pedzioł – Docie wiara, żech jo niydowno jeszcze myślōł, że możno duch Blanki ciyngiym sam je tukej z nami? Jak godocie, jakby Blanka wejrzała terozki na nasz Ślōnsk, coby pedziała? Fest by bōła znerwowano na Polokōw skiż tego, że ji zbulili jeji zōmek?

– Na zicher niy! – pedziała ōuma – Wōm sie zdowo, że ônyj sie ino rozchodziło ô tyn zōmek? Jo wōm godōm, że by rada bōła skiż roztomajtych rzeczy, kere sie tukej podzioły.

– Mōm nadzieja. Chciołbych, coby te Ślōnzoki, kere miyszkali tukej piyrwyj, bōły hyrne z tego, jak dbōmy ô nasz hajmat – Sznupok wejrzoł ku ōumie. Nale kobiyty już tam niy bōło. Psinco, ino som luft, choby ôroz znikła. Kuknoł naôbkoło, tyż psinco.

– Maszketne rzeczy sie tukej wyrobiajōm – pedzioł som do siebie i poszoł ku Pałacowi.