Jak zostać buddyjskim mnichem ebook

Wstęp

Niniejsza książka została napisana z myślą o osobach, które marzą o posmakowaniu życia buddyjskiego mnicha. Mimo iż w samej Polsce klasztorów buddyjskich obecnie jeszcze nie ma, a sam buddyzm zachodni przyjął się w większości w bardzo zlaicyzowanej formie, polegającej przede wszystkim na ośrodkach medytacyjnych, nie jest to wbrew pozorom bardzo skomplikowane zadanie. Po przeczytaniu niniejszej publikacji przyszły adept nie tylko będzie świadomy, z jakimi problemami życia monastycznego przyjdzie mu się zmierzyć, ale także zorientuje się, gdzie jakie tradycje i szkoły funkcjonują oraz jak w praktyczny sposób się do nich dostać.

Przez ostatnie cztery lata odwiedziłem kilkadziesiąt klasztorów w różnych zakątkach świata, zdobywając szereg praktycznych informacji o zasadach panujących w konkretnych szkołach. Mnie samemu powierzono prowadzenie świątyni buddyjskiej w Indiach, współtworzę także klasztor na Sri Lance. Dzięki temu zdobywam wiedzę praktyczną o problematyce zakonnej, którą się również chętnie dzielę z innymi.

Książka podzielona jest na kilka części tematycznych. W części pierwszej omawiam buddyzm jako formującą się religię. Przedstawiam pokrótce historię Buddy oraz sposób rozwijania się podstawowych tradycji buddyjskich. Osoba obeznana z tą tematyką może oczywiście ową część pominąć i sięgnąć od razu po porady praktyczne, jednak znajomość buddyzmu pod kątem formowania się jego doktryn jest niezwykle istotna dla późniejszej praktyki lub wyboru konkretnej szkoły. Pierwotne nauki Buddy w przewrotnych dziejach ulegały bowiem coraz większym transformacjom, by wyewoluować do dzisiejszych hybryd. W tym rozdziale pragnę uświadomić czytelnikowi, jakim zmieniającym się wpływom politycznym i światopoglądowym buddyzm kolejno ulegał i skąd wzięły się jego główne doktryny i praktyki.

Następna część książki poświęcona jest praktycznej stronie tradycji therawada. Opisane zostały tutaj wskazania, począwszy od pięciu podstawowych, poprzez osiem i dziesięć, kończywszy na zawierającej ich 227 patimokce. Therawadyjski mnich zobligowany jest nie tylko do poznania tych zasad, ale nawet nauczenia się ich na pamięć i ceremonialnej recytacji. Ślubowanie upasampada (pełne święcenia bhihhku) jest deklaracją zobowiązania ich przestrzegania. Obowiązują każdego mnicha, niezależnie od jego preferencji, upodobań czy ich zrozumienia. Przestrzeganie wskazań pattimokkha jest podstawą monastycyzmu therawady. Wskazań wymienionych w Winaji jest więcej niż tych 227, lecz dotyczą one bardziej szczegółowych regulacji klasztornych, jak relacji mnicha z jego mentorem, hierarchii w zgromadzeniu itd., więc z punktu początkującego na drodze monastycyzmu buddyjskiego nie są istotne. Aspirant dowiaduje się o nich w drodze dalszych studiów, zagłębiając się w buddyzm już jako wyświęcony mnich.

W dalszej części opisana została obowiązująca w therawadzie szata mnicha. W przeciwieństwie do mahajany, która bazuje na lokalnych strojach, szaty mnichów therawady są znormalizowane. Są to trzy prostokątne płótna, którymi duchowny się owija. Ważnym elementem mnisich akcesoriów jest także misa jałmużna. W tej części zostały też opisane sposoby, w jakich zdobywa się pożywienie.

Pierwotnie książka miała zawierać także stenogram rytu ordynacji, który obowiązuje w therawadzie. Po namyśle zarzuciłem jednak pomysł jej dokładnego opisu, gdyż nawet bez jakiejkolwiek znajomości ślubowania zostanie ono przeprowadzone. Polega bowiem na odpowiedzeniu na kilka prostych pytań w języku palijskim, które zwykle powtarzane są po prowadzącym ceremonię mnichu. Sama ordynacja odbywa się w towarzystwie doświadczonych bhikkhu, którzy najczęściej prowadzą nowicjusza krok po kroku, ubierając go w szaty i instruując, kiedy ma on oddać pokłon, pochylić się, usiąść etc. Stenogram ordynacji niepotrzebnie by tylko zaśmiecił niniejszą publikację. Osoby, które chciałyby prześledzić ceremonię ślubowania, mogą ją oglądnąć na filmie umieszczonym serwisie youtube (z klasztoru Thamkrabok), natomiast sporządzony przez Czcigodnego Chanmyaya Sayadaw’a stenogram w języku angielskim dostępny jest bezpłatnie w Internecie.

Następna część opisuje zasady panujące w czterech wybranych świątyniach. Są one, przynajmniej według autora niniejszej publikacji, wystarczająco reprezentatywne. Choć opisane zostały tylko cztery lokacje, w miarę obiektywnie odzwierciedlają kilkadziesiąt różnych zakonów, w których autor miał zaszczyt przebywać. Celem ich ukazania jest uzmysłowienie praktyki buddyjskiej od jej faktycznej strony. Buddyjskie świątynie w umysłach Europejczyków są mocno wyidealizowane. Tymczasem w klasztorach mieszkają zwykli ludzie prowadzący często zwykłe życie. Zadaniem tej relacji jest, by oddemonizować buddyzm. W klasztorach buddyjskich, podobnie zapewne do katolickich, ma miejsce wiele nieprawidłowości, czasami rodzących wręcz patologie społeczne. Czytelnikowi oszczędzono tutaj bardziej drastycznych przykładów, z którymi autor się osobiście zetknął, by nie zniechęcać do praktyki buddyjskiej potencjalnych entuzjastów. Powinni się oni jednak przygotować na różne sytuacje, często generujące niezwykle bolesne doświadczenia. Należy pamiętać też o tym, że buddyzm jest religią dominującą w krajach Trzeciego Świata, w którego kulturze prawa człowieka są odmiennie interpretowane. W klasztorach można spotkać się z przemocą fizyczną, często wobec dzieci, przestępczością pospolitą, jak i zorganizowaną. Nadużycia są szczególnie liczne w zakonach o tendencjach sekciarskich, w których autorytet mistrza stawiany jest poza zdrowym rozsądkiem. Religie bazujące na guru są domeną hinduizmu, ale w takich krajach jak Tybet, Birma, czy Tajlandia, gdzie buddyzm jest ściśle związany z polityką, wmawia się praktykującym, że lojalność wobec mistrza jest powinnością nadrzędną. Wspomnieć tutaj należy, że Winaja nie pochwala takich praktyk, ani ich nie sugeruje. Także słowa Buddy nie narzucają nikomu ślepego posłuszeństwa nauczycielowi, lecz sugerują samodzielne badania i wiarę w rzeczy, które samodzielnie się sprawdziło.

W dalszej części omówiona została tradycja mahajany. Tradycja ta jest jednak tak bardzo rozdrobniona (kilkadziesiąt bardzo różnych od siebie szkół), że ograniczono jej opis praktyczny do monastycyzmu obecnego w Polsce (therawady w Polsce nie ma w ogóle). Znalazł się więc tutaj opis tradycji koreańskiego zen. Załączona została także historia tybetańskiej wadżrajany, by ukazać zawiłość tworzenia się tamtejszych szkół. Autor książki nie zachęca przy tym do monastycyzmu wadżrajany poza granicami Indii. Jedyną sensowną opcją jest wizyta u Jego Świątobliwości Dalajlamy i praktyka bezpośrednio w Jego klasztorze, w którym panują dość sensowne zasady i warunki. Poza Indiami wadżrajana jest albo niedostępna, albo wybitnie reprezentująca interesy konkretnych klanów rodzinnych, przy czym ich doktryna niewiele ma wspólnego z buddyzmem.

Jak nie trudno zauważyć, książka koncentruje się na praktyce monastycznej w tradycji therawada. Dzieje się tak z trzech powodów. Pierwszym jest oczywiście doświadczenie autora, który w tej tradycji został ordynowany. Drugim powodem jest fakt, że obecnie tylko tradycja therawada zachowuje ścisły monastycyzm buddyjski. Tradycje mahajany i wadżrajany są już mocno zlaicyzowane, tracąc ów pierwotny zakonny puryzm. Trzecim powodem, chyba najistotniejszym, jest jednolitość doktrynalna therawady, w której poszczególne szkoły podporządkowane są tym samym zasadom monastycznym. Gdyby potraktować ją jako jedną spójną szkołę, swoją przytłaczającą przewagą liczebności (niemal 40% całego buddyzmu) therawada wszystkie inne szkoły wręcz marginalizuje.