Islandia light: przewodnik ebook

Piekło na ziemi

Islandia to kraina ognia i lodu. Czasem piękno jej przyrody jest nieoczywiste, bo jak zachwycać się powszechnym zapachem zgniłego jajka?

Islandia stanowi wyniesiony ponad powierzchnię oceanu fragment ciągnącego się wzdłuż Atlantyku Grzbietu Śródatlantyckiego. To najmłodsza geologicznie część Europy, a dzięki aktywności strefy ryftowej nowego lądu wciąż przybywa. Charakterystycznym elementem krajobrazu jest tu zatem lawa – w różnych postaciach: pól przykrytych stalowoszarymi porostami, szklistych obsydianowych jęzorów, tęczowych riolitowych masywów górskich, organów zbudowanych z ciosanych słupów bazaltowych, rdzawych porowatych skałek czy choćby zerodowana do postaci żwirku lub piasku na czarnych plażach.

Na Islandii można autentycznie poczuć „tętno Ziemi”. Co jakiś czas dochodzi do erupcji któregoś z licznych wulkanów, co większe straszą kolejnym paraliżem ruchu lotniczego na północy globu. Aktywności wulkanicznej towarzyszą trzęsienia ziemi. Przemierzając wyspę, co raz można zobaczyć dymy i kłęby pary wodnej – podgrzana w głębi ziemi woda znajduje ujście w licznych gorących źródłach. Kąpiel w nich jest niebywałą atrakcją. Piekielne wrażenie robią za to wyziewy gazów. Powstające dzięki nim wytrącenia m.in. związków siarki są barwne i misterne w swoich kształtach. Demoniczną kompletność zapewniają ziemne kotły pełne bulgoczącego błota.

Islandia jest położona w pobliżu koła podbiegunowego – surowy, ale wilgotny klimat sprzyja rozwojowi lodowców. Pokrywają 11% powierzchni kraju, wśród nich jest najbardziej masywny lodowiec Europy Vatnajökull. Lodowce intensywnie przekształcają wulkaniczny krajobraz: rzeźbią głębokie doliny, a na ich przedpolach wody wypływające spod lodu tworzą olbrzymie pustynie pól sandrowych. Rzeki rozpoczynające swój bieg u czoła lodowca to potężny żywioł, o czym niejednokrotnie można się przekonać, pokonując je w bród.

Islandia to również kraina wodospadów. Ich liczba jest tak duża, że z czasem przestaje się zauważać te drobniejsze. Na turystę jadącego drogą nr 1, która biegnie wokół całej wyspy, właściwie za każdym zakrętem czy wzniesieniem czeka zapierający dech w piersiach widok z wkomponowanym w niego wodospadem.

To wszystko sprawia, że Islandia jest rajem dla wielbicieli dzikiej przyrody, górskich wędrówek, wspinaczki po lodowcu czy jazdy samochodem terenowym po bezdrożach interioru. Jednoczesna surowość i spektakularność krajobrazu uświadamia człowiekowi, jak kruche jest jego istnienie wobec potęgi natury.

Migawki z przeszłości

Islandia pojawia się na mapie poznanego świata w IV w. p.n.e. jako Ultima Thule. To początek historii kraju, którego dziedzictwo jest istotnym elementem dorobku kulturowego Europy.

Osadnictwo na wyspie rozpoczęło się w IX w. wraz z przybyciem wikingów. Informacji o powstających osadach i ich mieszkańcach dostarczają „Księga o zasiedleniu” („Landnámabók”) oraz „Księga o Islandczykach” („Íslendingabók”) – zabytki literatury islandzkiej. Dzięki tym opisom współcześni Islandczycy mogą wywieść swoje korzenie od pierwszych osadników.

W 930 r. odbyło się pierwsze zgromadzenie Alþingu – najstarszego z funkcjonujących do dziś parlamentów. Na coroczne obrady w Þingvellir zjeżdżały rody z całej wyspy. W 1000 r. decyzją Alþingu Islandczycy przyjęli chrześcijaństwo. Nordycka tradycja mimo to przetrwała – ustne przekazy mitów i legend zostały spisane w XII–XIII w. To Złota Epoka (Era Sag), której główną postacią jest Snorri Sturluson – dzięki niemu dziedzictwo wikingów i średniowieczna historia Islandii zachowały się do dziś.

XIII w. to też początek końca niezależności Islandczyków. Epoka Sturlungów upłynęła pod znakiem wojny domowej między rodami, która doprowadziła do oddania się w 1262 r. pod panowanie Norwegii. W XIV w. wskutek serii wybuchów wulkanu Hekla, którego popioły pokryły 1/3 powierzchni kraju, doprowadzając do małej epoki lodowcowej, wyspę trawił głód. Dopełniła go epidemia dżumy w 1400 r., która odebrała życie połowie islandzkiej populacji. W tym czasie w wyniku unii kalmarskiej w 1397 r. Islandia dostała się pod panowanie duńskie, zachowując jeszcze autonomię.

Okres wolnego handlu z Anglią i kontaktów z Hanzą skończył się w 1602 r. wprowadzeniem duńskiego monopolu. Symbolem narastającej opresji stało się ścięcie islandzkiego bohatera narodowego, katolickiego biskupa Jóna Arasona, dokonane na fali reformacji w 1550 r. Władza absolutna z centrum w Kopenhadze, ograniczenia w handlu i katastrofy naturalne doprowadziły do kolejnych fal głodu i epidemii.

Duch narodu odrodził się w XIX w. Przywódcą ruchu walczącego o wyzwolenie Islandii spod dominacji Danii został Jón Sigurðsson. Alþing wznowił obrady, uwolniono handel, a na milenijne obchody pierwszego osadnictwa w 1874 r. Islandia otrzymała konstytucję. Kolejne lata przyniosły autonomię (1904 r.) i wreszcie niepodległość (1918 r.). 17 czerwca 1944 r. Alþing formalnie proklamował Republikę Islandii.

Islandia – stan umysłu

Islandczycy to dumny naród, doświadczony trudną historią i ciężkimi warunkami życia. Potrafią zachwycić dystansem do rzeczywistości i abstrakcyjnym poczuciem humoru. Są zorganizowani, ale nie pozbawieni elementu pozytywnego szaleństwa.

Liczba ludności Islandii wynosi zaledwie 332 tys. (w tym nawet 12 tys. stanowią Polacy), z czego zdecydowana większość mieszka w stolicy i jej satelickich miastach. Powiązani koligacjami rodzinnymi znają się, i to często od pokoleń. To tworzy specyficzne warunki życia wspólnotowego, gdzie kibicuje się tym, którzy rozsławiają naród i jego kulturę na świecie, a tych, którzy szkodzą – konsekwentnie rozlicza (Islandia jest jedynym krajem, który osądził odpowiedzialnych za tragiczny w skutkach dla wyspy kryzys ekonomiczny z 2008 r.). Jak świetnie potrafią się zorganizować, można było zobaczyć na Mistrzostwach Europy w Piłce Nożnej w 2016 r., do których reprezentacja Islandii zakwalifikowała się po raz pierwszy w historii, dochodząc aż do ćwierćfinału. Dzięki swojej waleczności drużyna zyskała wielu sympatyków na kontynencie. Popularność zdobyli też jej kibice, którzy organizując wspaniały doping, wiernie towarzyszyli swoim bohaterom na meczach.

Islandczycy szczycą się swoim dziedzictwem kulturowym. Dużą wagę przywiązują do zachowania czystości języka, tradycyjnego w swojej formie. Jeżdżąc po Islandii, spotyka się nawiązania do średniowiecznych sag i mitologii staronordyckiej, które przeniknęły też do współczesnej popkultury. Islandczycy do dziś dbają o niewidzialnych mieszkańców wyspy (Huldufólk) – głównie elfy, dla których potrafią zablokować budowę drogi planowanej na zamieszkiwanym przez nie terytorium. Jednocześnie przesądy nie stoją w sprzeczności z wysokim poziomem czytelnictwa i edukacji.

Codziennością islandzkiej pogody są wiatr i opady, do tego zimą wyspę spowija noc polarna. Nie dziwi więc, że mieszkańcy starają się wprowadzić do przestrzeni publicznej jak najwięcej koloru, kwiatów i poczucia humoru. Energia geotermalna umożliwia szklarniowe uprawy kwiatów doniczkowych, którymi ozdabia się nie tylko ulice, lecz także malowane na kolorowo domy. Zamiłowanie do rękodzieła i obfitość wełny pochodzącej z tutejszych owiec objawiają się w postaci noszonych przez wszystkich swetrów lopapeysa, ale też w wesołych „ubraniach” dla latarni i rowerów. Takich smaczków, swoistego puszczania oka do życia, na Islandii jest mnóstwo – warto ich wypatrywać.

Artystyczna wyspa

Pod pozorem chłodu i dystansu Islandczycy kryją wrażliwe dusze. Kreatywność i zapał twórczy znajdują ujście przede wszystkim w imponującej scenie muzycznej albo poprzez instalacje artystyczne umieszczane w przestrzeni publicznej.

Ikoną i ambasadorką islandzkiej muzyki jest oczywiście Björk, ale ograniczanie się do niej byłoby karygodnym błędem. Ważnym i jednocześnie charakterystycznym elementem muzyki tworzonej na Islandii jest wykorzystywanie tradycyjnych instrumentów i czerpanie inspiracji z islandzkiej przyrody i kultury. Żeby choć trochę poczuć atmosferę kraju, warto posłuchać twórczości zespołów múm i Sigur Rós. Międzynarodową popularnością cieszą się wokalistka Emilíana Torrini i grupa GusGus. Ostatnio listy przebojów podbijał zespół Of Monsters and Men. Multiinstrumentalista Mugison oprócz swojej artystycznej działalności jest organizatorem festiwalu w Ísafjörður. Różnego rodzaju koncerty i festiwale odbywają się w nawet najdalszych zakątkach wyspy. Najsłynniejszym jest jesienny Iceland Airwaves w Reykjavíku. Muzykowanie jest bardzo popularnym sposobem spędzania wolnego czasu. W weekendowe wieczory kluby w większych miastach, zapełnione rozbawionym towarzystwem, rozbrzmiewają dobrą muzyką rodzimych wykonawców.

Wielkim islandzkim dziedzictwem jest tradycja opowiadania, wywodząca się jeszcze z wczesnego średniowiecza. Spisane w XIII w. sagi stanowią zabytki kultury, a ponieważ język islandzki nie zmienił się zbytnio od tamtego czasu, współcześni mieszkańcy wyspy nie mają większego problemu z czytaniem tych krwistych opowieści. Warto nadmienić, że Islandczycy lubią czytać i są w tej kategorii w światowej czołówce. Nawiązaniem do historycznej tradycji była XX-wieczna twórczość noblisty Halldóra Laxnessa. Warto sięgnąć do jego książek, żeby lepiej zrozumieć społeczeństwo islandzkie.

Tutejsze spektakularne krajobrazy rewelacyjnie sprawdzają się w roli plenerów filmowych. Skorzystano z nich m.in. w superprodukcjach o agencie 007, w „Piątym Elemencie” (1997 r.), „Batmanie: Początku” (2005 r.) oraz przy produkcji serialu „Gra o tron”. Rodzima kinematografia wkroczyła na międzynarodowe ekrany dzięki komedii „101 Reykjavík” w reżyserii Baltasara Kormákura i dramacie „Nói Albinói” w reżyserii Dagura Kárego. Życie na islandzkiej prowincji zostało sportretowane przez Grímura Hákonarsona w dramacie „Barany. Islandzka opowieść”, który w 2015 r. gościł na ekranach kin studyjnych w Polsce.

Nie przegap!

Gorące źródła, lodowce, wulkany, bezkresne przestrzenie, ale też bogactwo ptasich kolonii i okazja spotkania wieloryba czy lisa polarnego – Islandia to raj dla wielbicieli przyrody.

Ulica Laugavegur, Reykjavík patrz tutaj

Imprezowy klimat stolicy ujawnia się w pełni podczas weekendowego rúntur po tutejszych klubach. Całonocna zabawa przy świetnej muzyce gwarantowana!

Þingvellir patrz tutaj

Miejsce historycznych obrad najstarszego funkcjonującego do dziś parlamentu, Alþingu, widnieje na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Geysir patrz tutaj

Gorące źródła i gejzery to znaki rozpoznawcze Islandii. Tutejszy Geysir dał nazwę pozostałym źródłom tego typu. Sąsiedni Strokkur co 10 min strzela w niebo słupem wody.

Błękitna Laguna patrz tutaj

Mankamenty islandzkiej pogody najlepiej zrównoważy relaksująca kąpiel w błękitno-mlecznej wodzie geotermalnego spa.

Landmannalaugar patrz tutaj

Kąpiel w gorącym źródle pod krawędzią obsydianowego jęzora lawy z widokiem na księżycowy krajobraz tęczowych gór jest niezapomnianym doświadczeniem.

Skaftafell patrz tutaj

To dobre miejsce na spotkanie z najmasywniejszym lodowcem Europy – Vatnajökull. Dobrze zorganizowana baza turystyczna zapewnia różnorodne aktywności w terenie.

Jezioro Jökulsárlón patrz tutaj

Przejażdżka amfibią pośród błękitnych gór lodowych jest niepowtarzalną atrakcją. Częstymi gośćmi w jeziorze są baraszkujące w wodzie foki.

Kjalvegur (droga F35) patrz tutaj

Podróż po Islandii nie będzie kompletna bez zagłębienia się w pustynny, surowy interior. Droga przez płaskowyż Kjölur pozwala się poczuć odkrywcą nieznanego.

Jezioro Mývatn patrz tutaj

To ostoja ptaków na ich migracyjnym szlaku. Jezioro otaczają ciekawe formacje lawy, takie jak pseudokratery.

Húsavík patrz tutaj

W przytulnym miasteczku czuje się ducha odkrywców dalekiej Północy. Tutejsza zatoka to najlepsze miejsce na podglądanie wielorybów w ich naturalnym środowisku.

Rezerwat Hornstrandir patrz tutaj

Trud dotarcia tu zrekompensują towarzystwo lisów polarnych i obserwacje kolonii ptaków morskich gniazdujących na potężnych klifach.

Park Narodowy Snæfellsjökull patrz tutaj

Uważa się, że wulkan Snæfellsjökull jest silnym „miejscem mocy” i wejściem do wnętrza Ziemi z powieści Verne’a – warto zobaczyć jego malownicze otoczenie.

Reykjavík

Jedyna taka stolica Europy: małomiasteczkowa i nowoczesna zarazem, dynamiczna i melancholijna. Przez pół roku okryta mrokiem nocy polarnej, ale wciąż tętni życiem, m.in. dzięki genialnej scenie muzycznej.

Reykjavík

1 Kościół Hallgrímskirkja patrz tutaj

2 Ulica Laugavegur patrz tutaj

3 Wystawa Reykjavík 871 +/- 2 patrz tutaj

4 Jezioro Tjörnin patrz tutaj

5 Harpa patrz tutaj

6 Muzeum Sag patrz tutaj

7 Promenada patrz tutaj

8 Plaża geotermalna Ylströnd patrz tutaj

9 Perlan patrz tutaj

10 Wyspa Viðey patrz tutaj

1 Kościół Hallgrímskirkja

Zbudowane na wzgórzu narodowe sanktuarium jest najbardziej charakterystycznym budynkiem w krajobrazie Reykjavíku.

Hallgrímskirkja to obowiązkowy punkt na turystycznej mapie stolicy. Kościół wyróżnia się nie tylko wielkością, lecz także bardzo charakterystyczną bryłą. Budowla zaprojektowana w 1937 r. przez najwybitniejszego islandzkiego architekta Guðjóna Samúelssona (1887–1950) inspirowana jest występującymi na Islandii formacjami skalnymi, tzw. słupami bazaltowymi. Budowa świątyni trwała od 1945 aż do 1986 r. – tym samym jej projektant nie doczekał ukończenia swojego dzieła.

Hallgrímskirkja jest kościołem parafialnym Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła Islandii. Patronem świątyni jest żyjący w XVII w. pastor i poeta Hallgrímur Pétursson, autor „Pieśni o Męce Pańskiej” – jednego z najważniejszych utworów religijnych Islandii.

Z kościelnej wieży, wysokiej na 73 m, rozciąga się widok na cały Reykjavík, a także na zatokę i okoliczne góry. Wewnątrz świątyni wzrok przyciągają organy wykonane współcześnie w Niemczech. Zbudowane są z 5275 piszczałek, z których najdłuższa ma 10 m. W sezonie letnim organizowane są liczne koncerty organowe.

Na placu przed wejściem do Hallgrímskirkja uwagę przykuwa pomnik Leifa Erikssona – wikinga, pierwszego odkrywcy Ameryki – podarowany przez USA z okazji tysiąclecia Alþingu (islandzkiego parlamentu).

Hallgrímskirkja Skólavörðuholti, Reykjavíkhttp://hallgrimskirkja.is codz. 9.00–21.00 kościół: wstęp wolny, wieża: 900 ISK (100 ISK), koncerty: 2000–2500 ISK

Hallgrímskirkja jest wizytówką islandzkiego architekta Guðjóna Samúelssona.

2 Ulica Laugavegur

Kto tu nie był, nic nie wie o Reykjavíku. To turystyczne i przede wszystkim imprezowe centrum miasta.

Ulica Laugavegur oraz będące jej przedłużeniem Bankastræti i Aus-turstræti stanowią kręgosłup Reykjavíku. Wąskie, obudowane z obu stron niewysokimi kolorowymi domkami, jakich wiele w islandzkich osadach, sprawiają wrażenie przytulnego małego miasteczka. Nic bardziej mylnego. To tu zlokalizowane są najbardziej znane kluby i to tu można poczuć, jak bije serce miasta.

Co weekend, w piątek i sobotę wieczorem i nocą odbywa się rúntur, czyli niemal rytualna migracja mieszkańców miasta pomiędzy zlokalizowanymi tu barami. Te same lokale za dnia często wyglądają bardzo niewinnie i zamiast alkoholu serwują kawę i przekąski. Nocą przeobrażają się w kluby z DJ-ami albo muzyką na żywo. Do tych najcenniejszych „klejnotów koronnych” ustawiają się długie kolejki, dzięki czemu życie przenosi się na ulice. I tak do rana.

Laugavegur to też centrum handlowe miasta. Znajdują się przy niej zarówno sklepy z pamiątkami, jak i ekskluzywne butiki. Można tu zaopatrzyć się w islandzkie włóczki, ale też w alkohol w vínbúð (sklepach monopolowych) czy w zwykłe produkty spożywcze, chociaż ich cena jest tutaj najwyższa w mieście.

Wzdłuż ulicy zlokalizowanych jest dużo restauracji z kuchnią niemal całego świata. Turyści znajdą nocleg w wielu hostelach.

Dobrym pomysłem na oryginalny prezent albo niebanalną pamiątkę z podróży na Islandię są motki oryginalnej islandzkiej wełny, dostępnej we wszystkich kolorach tęczy, wraz z gotowymi schematami do dziergania tradycyjnych islandzkich swetrów lopapeysa. Oczywiście w sprzedaży są również gotowe, ręcznie robione pulowery o wspaniałych właściwościach termicznych. Własnoręczne dzierganie swetra jest jednak okazją do przywoływania wspomnień, zwłaszcza w długie zimowe wieczory.

Życie na ulicy Laugavegur nie zamiera nawet nocą.

3 Wystawa Reykjavík 871 +/- 2

Przypadkowe znalezisko archeologiczne zamieniono w multimedialną lekcję historii o czasach wikingów.

Ruiny datowane na ok. 871 r. (stąd nazwa wystawy) zostały odkryte podczas prac budowlanych na Aðalstræti. Są to najstarsze ślady osadnictwa w Reykjavíku. Ekspozycja przedstawia również pozostałości datowanego na X w. tzw. długiego domu – typowego zabudowania ery wikingów.

Dzięki współczesnym multimediom powstał fascynujący most w czasoprzestrzeni, dzięki któremu można się dowiedzieć, jak przebiegał proces zasiedlania Islandii oraz poznać jej pierwszego stałego mieszkańca – według rejestrów był nim Norweg Ingólfur Arnarson – i warunki, w jakich żył.

Reykjavík 871 +/- 2 – The Settlement Exhibition Aðalstræti 16, Reykjavíkhttp://reykjavik871.is codz. 9.00–20.00 1500 ISK, dzieci – wstęp wolny przewodniki audio w kilku wersjach językowych

Wystawa Reykjavík 871 +/- 2 w nowoczesny sposób przybliża dzieje Islandii.

4 Jezioro Tjörnin

Chwilę wytchnienia od zgiełku centrum miasta można znaleźć nad stawem miejskim wśród ptactwa.

W lecie jezioro staje się domem dla blisko 40 gatunków ptaków. Miejsce upodobały sobie m.in. różne gatunki łabędzi, gęsi, rybitw, kaczek i mew. Dokarmianie ptaków jest tu tak popularne, że staw doczekał się określenia „największej chlebowej zupy na świecie”. Ścieżki dookoła jeziora służą turystom przemieszczającym się pomiędzy pobliskimi atrakcjami, ale też biegaczom i rowerzystom. Zimą zbiornik często zamarza – staje się wtedy areną dla łyżwiarzy. W przyległym parku rozmieszczono liczne rzeźby.

W linię brzegową Tjörnin dosłownie wgryza się budynek miejskiego ratusza (Ráðhús 4a). To postmodernistyczna betonowa bryła wzniesiona w 1992 r. Oprócz pomieszczeń biurowych znajdują się też w nim: punkt informacyjny, trójwymiarowa mapa Islandii oraz kafejka z widokiem na jezioro.

Ráðhús Tjarnargata 11, Reykjavík +354-4111111http://reykjavik.is/stadir/radhus-reykjavikur pn.–pt. 8.00–19.00, sb.–nd. 12.00–18.00 wstęp wolny

5 Harpa

Nagradzana za wyjątkowy projekt architektoniczny Harpa jest siedzibą islandzkiej orkiestry symfonicznej i opery.

Teren starego portu zgodnie ze współczesnym światowym trendem miał stać się miejscem wielkiej przemiany urbanizacyjnej. Powstał projekt rewitalizacji nabrzeża, któremu na drodze do realizacji stanął kryzys finansowy z 2008 r. Udało się jednak ukończyć flagowy element całego przedsięwzięcia – niesamowity budynek Harpa pokryty wielowarstwowym, mieniącym się kolorami szkłem. Zlokalizowany na granicy linii brzegowej wygląda jak bryła lodu albo ogromny minerał przycumowany w centrum miasta. Jak wiele budowli na Islandii również Harpa jest inspirowana tutejszymi przedziwnymi formami skalnymi.

Harpa to światowej klasy sala koncertowa, zdobywca wielu prestiżowych nagród, ale też centrum konferencyjne. Tu odbywają się najważniejsze festiwale: Iceland Airwaves, Sónar Reykjavík, Reykjavík Midsummer Music, Dark Music Days, Reykjavík Arts Festival, Reykjavík Jazz Festival i wiele innych. Na co dzień swoje sale prób mają tutaj Islandzka Orkiestra Symfoniczna, Opera Islandzka oraz tutejszy Big Band. Mieszkańcem Harpy jest też mała szara myszka Maximus Musicus – postać stworzona przez dwóch muzyków orkiestry symfonicznej. Ma za zadanie przybliżyć dzieciom świat wielkiej muzyki. Maximus jest bohaterem książeczek tłumaczonych na wiele języków, pojawia się też na imprezach dla dzieci, a na stałe mieszka w mysiej dziurze w sklepie 12 Tónar na parterze Harpy.

W Harpie można również zwiedzić pawilon wystawowy z Expo w 2010 r. w Szanghaju. Co pół godziny jest w nim wyświetlany film przedstawiający największe atrakcje Islandii. Efektowny obraz został nagrany sferycznie.

Harpa Austurbakki 2, Reykjavík rezerwacja biletów: +354-5285050http://harpa.is codz. 8.00–24.00 zwiedzanie: 1950 ISK zwiedzanie (w jęz. ang.): 15 V–15 IX codz. 11.00, 13.30, 15.30, 17.30; 15 IX–15 V pn.–pt. 15.30, sb.–nd. 11.00, 15.30The Iceland Expo Pavilion pn.–pt.10.00–18.00, sb.–nd.11.00–18.00 1500 ISK

Budki