Gibraltar. Cieśnina – Skała – Państwo ebook

WKRTampa, FL2017

Za Słupami Heraklesa czai się nicość pani twojego imieniaBo czymże innym jest trwanie bez cnoty czyli bez końcaMiałeś je na wyciągnięcie ręki która pieściła Kalipso

Artur Rodziewicz – Fale (2009)

CIEŚNINA

Starożytność

W homeryckiej grece: Γαδειραῖος πορθμός (Gadeiraios porthmos), po łacinie: fretum Gaditanum.

Dla starożytnych Cieśnina była zachodnią granicą Morza Śródziemnego i końcem zamieszkanego świata.

Według Fenicjan granicę świata wyznaczył bóg Melkart – pan słońca, zaświatów, morza i sztormu, bóg-opiekun Tyru (Sour, Sur w dzisiejszym Libanie), którego kult przeniesiony został do Kartaginy i dalej na zachód. Czczony był w miejscach położonych na szczytach wzniesień, wyznaczanych przez wolno stojące kolumny. Stąd Fenicjanie w odniesieniu do cieśniny używali nazwy Słupy Melkarta.

Połowa X w. p.n.e. – niespełna dwa kilometry od Skały, Fenicjanie założyli miasto zwane po łacinie Carteia[1].

VI w. p.n.e. – centrum potęgi fenickiej przesunęło się z Tyru do Kartaginy.

Według Greków granicę świata miał wyznaczyć w cieśninie Herakles, który ustawił tam dwie kolumny zwane Słupami Heraklesa (Ἡράκλειαι στῆλαι, Hérakleiai stélai).

Kiedy? Źródła różnie mówią o tym. Najczęściej powtarza się wersja, że stało się to podczas wyprawy herosa na Zachód dla dokonania dziesiątej, z jego dwunastu prac: uprowadzenia czerwonego bydła należącego do potwora Gerionesa. Braknie jednak zgody, czy Herakles zrobił to po przejściu pustynnych terenów Północnej Afryki, gdy dotarł do cieśniny między dwoma kontynentami, czy w drodze powrotnej.

Twardy pan [Eurysteus, król Myken] nie pozwolił mu wypocząć, lecz kazał iść po woły Gerionesa. Herakles zwędrował całą Europę i przeszedł do Afryki, a na pamiątkę tego zdarzenia ustawił między dwiema częściami świata dwie skały, które odtąd nazywano „słupami Heraklesa” – dzisiejszy Gibraltar i Ceuta.

Parandowski, Jan. Mitologia. (1924) Wyd. elektroniczne.

[...] gdy Herakles wracał ze stadami do Grecji [...] na pamiątkę swej podróży do Tartessos wzniósł dwa słupy, po obu stronach cieśniny dzielącej Libię i Europę, tzw. Słupy Heraklesa (tj. skała Gibraltaru i skała w Ceucie).

Grimal, Pierre. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. (1951) Wrocław: Ossolineum, 1990, str. 132.

Jest jeszcze wersja taka:

Heraklesa słupy – nazwa nadana w starożytności dwu górzystym przylądkom: Kalpe w Hiszpanii i Abola w Mauretanii, otaczającym od północy i od południa cieśninę Gibraltarską (fretum Gaditanum). Starożytni uważali je za najdalszą granicę zamieszkałej ziemi. Według legendy słupy te ustawił Herakles w czasie swej wyprawy na zachód po jabłka Hesperyd.

Mała encyklopedia kultury antycznej: A – Z. Zdzisław Piszczek (red.). Warszawa: PWN, 1988, str. 312.

Z określeniem heraklejskiej kolumny po stronie europejskiej nie ma problemu: jest nią skała zwana przez Fenicjan, a za nimi i przez Greków, Kalph (urna), przez Rzymian – Mons Calpe, dziś nazywana Gibraltarską (426 m n.p.m.; 1398 ft).

Po stronie afrykańskiej do tego miana pretendują dwa wyniesienia: Monte Hacho (zwane także Abyla; 204 m n.p.m.; 669 ft) w dzisiejszej Ceucie oraz Dżabal Musa (arab. Dżabal Mūsā, Góra Mojżesza; 851 m n.p.m.; 2 790 ft) w północnym Maroku. Ja nie mam wątpliwości, że afrykańską kolumną jest Monte Hacho / Abyla. Góra Mojżesza tu w żaden sposób nie pasuje, bowiem czynnikiem decydującym jest wg mnie nie ilość a jakość, w tym wypadku: nie wysokość a estetyka. Na ilustracji otwierającej ten rozdział widać wyraźnie symetrię tworzoną przez dwa cyple: Gibraltaru i Ceuty. Herakles, wychowany w świecie niezwykle symetrię ceniącym, nie mógł o tym nie wiedzieć – ani tego nie widzieć – gdy tworzył pomnik, który musiał też zawierać element piękna. Ci, którzy przyszli po nim, nie mogli zaś tego nie zauważyć i nie docenić.

I w. p.n.e. – Diodor Sycylijski w Bibliotece historycznej pisze, jak to Herkules (rzymski odpowiednik Heraklesa), wędrując do Erytei i na wyspy Gerionesa, napotkał góry (Abila w Afryce, Kalpe w Europie) oddzielające Ocean od morza. Używając swej nadludzkiej siły roztrzaskał masyw, lub też go zwęził („każdy może wyrokować, jak uzna za stosowne”), na pamiątkę zostawiwszy Columnae Herculis. [patrz: Wypisy – Diodor, Biblioteka historyczna].

I w.  n.e. – opowieść o tym, jak Herkules uczynił „szeroką drogę Oceanowi rwącemu”, powtarzają:

Seneka Młodszy (w dwóch tragediach:Hercules Furens – Herkules szalejący i Hercules Oetaeus – Herkules etejski; I w. n.e.),

Pliniusz Starszy (w III księdze Historii naturalnej; 77 AD).

[patrz: Wypisy – Seneka i Wypisy – Pliniusz].

Tym samym połączone zostaje z herosem wydarzenie rzeczywiste: potop wieku Zankl[4]. Wtedy to wody Atlantyku wdarły się do systemu wysychających jezior w basenie śródziemnomorskim właśnie przez świeżo rozwartą – prawdopodobnie przez ruchy tektoniczne – cieśninę (dziś Gibraltarską), wypełniając je w ciągu ponad roku do poziomu obecnego.

Geologia potwierdza, ale działo się to jednak na przełomie miocenu i pliocenu, pięć milionów lat temu [patrz: Wypisy – Potop wieku Zankl].

Sir James George Frazer (1854-1941), gigant antropologii kulturowej i filolog, w przypisie do swego tłumaczenia Biblioteki Pseudo-Apollodora [patrz: Wypisy – Pseudo-Apollodor], zestawił opinie przeciwstawne:

Na temat Słupów Heraklesa opinie są różne. Powszechnie utożsamia się je ze skałą Kalpe (Gibraltar) i skałą Abyla, Abila lub Abylica (Ceuta) na północnym i południowym brzegu cieśniny. Powszechnie się też przypuszcza, że w czasach przedheraklejskich oba kontynenty były złączone przesmykiem, który dopiero heros rozdzielił, tworząc cieśninę (patrz m.in. Diodor, Seneka Młodszy, Pliniusz). Niektórzy jednak uważają przeciwnie, że pierwotnie cieśnina była szersza, a Herakles zwęził ją, by uniemożliwić bestiom z Atlantyku wdzieranie się na Morze Śródziemne (tenże Diodor). Podobnie różna całkowicie opinia identyfikuje Słupy Heraklesa z dwoma kolumnami z brązu w sanktuarium Heraklesa w Gadirze (Kadyks), na których wygrawerowano napis utrwalający koszty budowy świątyni (patrz: Strabon i Pliniusz, Nat. Hist. II.242, który mówi o kolumnach Heraklesa poświęconych w Gadirze.)[5]

W czasach najdawniejszych, za Słupami Heraklesa, na wodach Atlantyku miała znajdować się wyspa Atlantyda, którą w dwóch dialogach (Kritios i Timaios[6] z poł. IV w. p.n.e.) opisujePlaton. [patrz: Wypisy – Platon]

Platońską Atlantydę starł z powierzchni Ziemi kataklizm, niezidentyfikowany do dziś. Od tej pory, przez długie wieki, aż do czasów rzymskich, za Cieśniną – według starożytnych – nie było już nic. Ziemia się kończyła, okręty spadały w otchłań. „Za Słupami Heraklesa”, „za Słupami Melkarta” znaczyło tyle co poza granicami oikumene – zamieszkałego świata.

Taki przynajmniej obraz – co potwierdza literatura – zostawiła wieść gminna.

Trudno uwierzyć, by Grecy i Fenicjanie – ludy żeglarskie – mówili takie rzeczy serio, choć na pewno nie mówili ich bez celu. Była to znakomicie przygotowana kampania propagandowa mająca na celu odstraszenie czy zniechęcenie potencjalnych podróżników.

Grecy – i nie tylko oni – wiedzieli doskonale, że Ziemia jest okrągła.

Eratostenes (III w. p.n.e.) wiedział, że żeglując na zachód od Słupów Heraklesa dopłynie się do Indii, a w roku 240 p.n.e. przy pomocy pionu, kątomierza i ekierki obliczył obwód kuli ziemskiej. Zrobił to z dużą dokładnością: według Eratostenesa było to ok. 39.690 km; według pomiarów dzisiejszych Ziemia wzdłuż równika ma 40.041 km, różnica jest więc mniejsza niż 2%.

Grecy i Fenicjanie utrzymywali się z handlu, a sztuka nawigacji umożliwiała im podróże handlowe i kolonizacyjne.

W zdobywaniu barwników do tkanin, np. purpury tyryjskiej (zwanej też królewską) lub indyga, rywalizacja była ostra, bo interes był nad wyraz intratny: na purpurowe szaty mogli sobie pozwolić tylko najmożniejsi. Zaś purpurę tyryjską pozyskiwano ze ślimaków morskich, żyjących co prawda w Morzu Śródziemnym, ale również w Atlantyku.

Duże zapotrzebowanie było na cynę: handel nią przynosił ogromne zyski, a największe jej złoża znajdowały się na terenie dzisiejszej północnej Hiszpanii, zachodniej Francji i Brytanii. Nie bez przyczyny świat helleński Wyspy Brytyjskie nazywał Kassiteros, Wyspy Cynowe.

Ostatnią więc rzeczą, jakiej mogli pragnąć feniccy i greccy kupcy morscy, była konkurencja. A jak można było ją lepiej odstraszyć, niż przez rozpowszechnianie wieści o końcu świata, potworach i urywającej się krawędzi Ziemskiego Dysku?

III/II w. p.n.e.

201 p.n.e. – Kartagina przegrywa drugą wojnie punicką z Rzymem (218-201 p.n.e.). To ta z bitwą pod Kannami (2 sierpnia 216 p.n.e.), w której Rzymianie ponieśli największą ze swych militarnych porażek, po której wódz Kartagińczyków Hannibal stanął pod bramami Rzymu – Hannibal ante portas! – co jednak niewiele mu w ogólnym rozrachunku dało.

Zaraz po wygranej wojnie Rzymianie zajmują kartagińskie miasta Gades (dzisiejszy Cádiz, Kadyks) i Carteia (dziś stanowisko archeologiczne nad Zatoką Gibraltarską między Algeciras a Gibraltarem). Wkrótce cały Półwysep Iberyjski stanie się rzymską prowincją.

Diodor Sycylijski (Διόδωρος ὁ Σικελιώτης, I w. p.n.e.) pisze, iż Fenicjanie, badając ocean poza Słupami, zostali zaniesieni sztormem na Maderę, jednak utajnili położenie wyspy, „by mieć gotowe miejsce, gdzie mogliby szukać schronienia w przypadku nieoczekiwanych obrotów losu, gdyby jakieś nieszczęście spadło na Kartaginę”. [Patrz: Wypisy – Diodor Sycylijski]

Strabon (Στράβων, I w. n.e.) w swej Geografii, a po nim np. Flawiusz Filostratos (Φιλόστρατος, II/III w. n.e.) w Żywocie Apoloniusza z Tiany (V, 3) piszą o leżących na zachód od Mauretanii Wyspach [ludzi] Szczęśliwych (μακάρων νῆσοι, makárōn nḗsoi; ślad tej nazwy – Makaronezja – pozostał w dzisiejszym określeniu czterech archipelagów wschodniego Atlantyku: Azorów, Madery, Kanaryjskiego i Zielonego Przylądka).

Obaj autorzy dodają jednak tyle odnośników do mitologii homeryckiej, a zwłaszcza Pól Elizejskich (głównie Strabon, który mówi o Homerze jako o ojcu geografii), że wyprawa na Wyspy Szczęśliwych wydaje się podróżą na – a nawet za – koniec świata. [Patrz: Wypisy – Strabon]

Rzymianie nie snuli już opowieści o końcu świata za Słupami Herkulesa, ale oni konkurencji odstraszać nie musieli.

Panowali nad światem śródziemnomorskim (samo morze zwąc Mare Nostrum, Nasze Morze), Europą Zachodnią i nad Brytanią, aż do precyzyjnie wytyczonej przez Mur Hadriana (121-129 AD) granicy z Kaledonią, czyli dzisiejszą Szkocją. Konkurencji więc żadnej nie było, a jeśli – była to rywalizacja firm krajowych.

Nowożytność

Opis niebezpieczeństw czyhających za granicami Morza Śródziemnego przetrwał do czasów nowożytnych.

Dante, w swojej wędrówce przez trzy królestwa pozaziemskie, opisanej w Boskiej Komedii (c. 1320), niemal na samym dnie Piekła, w Ósmym Pierścieniu Ósmego Kręgu, spotyka Ulissesa.

Król Itaki opowiada mu, jak to wyprawił się poza Słupy Heraklesa, po pięciu miesiącach żeglugi zaoczył Górę Czyśćcową na Morzu Zachodnim i zginął wchłonięty wraz z towarzyszami i okrętem przez wir wodny. [patrz: Wypisy – Dante]

Dante tym samym dopisał swoje zakończenie Odysei, uśmiercając i pakując Odysa do piekła za zdradzieckie podstępy – wykradzenie posągu Ateny z Troi i pomysł konia trojańskiego – ale i za to, że opuścił swe pielesze gnany ciekawością świata i żądzą poznania. Współczesnym żeglarzom, podróżnikom i odkrywcom włos może się zjeżyć...

Pisarze Renesansu przekazywali, jakoby na Słupach Heraklesa miał być wyryty napis: Non plus ultra (nic poza tym), ku przestrodze zbyt śmiałych nawigatorów.

Od czasów Karola V Habsburga, cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego i króla Hiszpanii (gdzie panował jako Karol I Hiszpański, 1516-1556), Słupy Heraklesa pojawiły się w herbie Hiszpanii.

Z drobną zmianą: dewiza je oplatająca głosi Plus Ultra (poza tym), a więc zachęca do sięgania tam, gdzie wzrok nie sięga, co było ewidentnym nawiązaniem do podboju odkrytego właśnie Nowego Świata.

Słupy Heraklesa i sam heros (w towarzystwie dwóch lwów) znajdują się w herbie miasta Kadyks:

Heraklejskie kolumny były również wybite na awersie srebrnych hiszpańskich reali, zwanych przez Anglików Spanish Dollar. Na monetach tych wzorowany był dolar amerykański.

Jedna z teorii mówi, że dwie kreski przecinające literę S w symbolu waluty USA to uproszczone wyobrażenie Słupów Heraklesa z hiszpańskiego herbu.

Z czasem Kolumny Heraklesa stają się wyznacznikiem granicy symbolicznej

W 1606 roku pojawiły się – połączone wstęgą z herbową dewizą Plus Ultra, „poza tym” – na okładce fundamentalnego na owe czasy dzieła Zasady nawigacji (Regimiento de Navegación), których autorem jest hiszpański kartograf, astronom i matematyk Andrés García de Céspedes. Galeon, przekraczający granicę wyznaczoną przez gibraltarskie kolumny, symbolizuje zwycięską ekspansję imperium hiszpańskiego.

Podobny galeon (w niemal tej samej konfiguracji) pojawia się na tytułowej stronie fundamentalnego dla naukowego empiryzmu i indukcji dzieła Franciszka Bacona Novum Organum (1620). Teraz jednak żaglowiec – a za nim kolejny – powraca z Nowego Świata i jego znaczenie jest inne: gibraltarska brama, wyznaczana przez Słupy Heraklesa, jest granicą między wiedzą a ignorancją, jej przekroczenie symbolizuje ekspansję Imperium Ludzkiego Umysłu.

Podkreśla to cytat z Księgi Daniela (12:4): Multi pertransibunt et augebitur scientia – wielu przekroczy i powiększy się wiedza[10].

I tu symbolikę można uznać za dopełnioną.

Geografia Cieśniny

Cieśnina w najwęższym miejscu ma szerokość 14 km (7,6 Mm), a jej najmniejsza głębokość (na progu Camarinal) to ok. 300 metrów.

Tylko ok. 25% wody utraconej przez Morze Śródziemne przez parowanie jest uzupełniane przez rzeki wpływające do niego bezpośrednio. Ok. 4% dostarczają rzeki wpływające do Morza Czarnego. Pozostałe 71% pochodzi z Atlantyku.[13]

Nietrudno więc wyobrazić sobie silny prąd powierzchniowy prący na wschód przez Cieśninę Gibraltarską.

Podwodny nurt prądu zakłócany jest jednak przez dwie przeszkody: poprzeczne progi – Camarinal i Spartel[15] – znajdujące się po stronie atlantyckiej. Są to tzw. żyły pokładowe (inna nazwa to zapożyczony z angielskiego „sill” – próg, parapet) zakrzepłej magmy, która wcisnęła się w szczeliny skalne równolegle do dna.

Oba sille powstały prawdopodobnie 5-6 mln lat temu w erze tzw. kryzysu messyńskiego [patrz: Wypisy – Potop wieku Zankl] i pierwotnie były dużo wyższe. Do tego stopnia, że Spartel, leżący dalej na zachód od Cieśniny, tworzył kiedyś wyspę i część badaczy podejrzewa, że mogła to być wspominana przez Platona Atlantyda [patrz: Wypisy – Platon „Timaios” i „Kritias”].

Wyspa Spartel zniknęła (tak jak Atlantyda?) pod falami Atlantyku mn.w. 12 000 lat temu, gdy poziom oceanów podniósł się po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia. Dziś pozostała po niej płycizna u zachodniego wejścia do Cieśniny zwana Ławicą Spartel lub Ławicą Majuán (Spartel Bank / Majuán Bank) – jej najwyższy punkt znajduje się 56 m pod powierzchnią wody.

Sill Camarinal, bliższy Cieśninie, powstał na styku płyt tektonicznych Europy i Afryki. Przed potopem wieku Zankl wynurzał się z fal i odcinał Morze Śródziemne od Atlantyku. Kataklizm, który spowodował jego zapadnięcie się (trzęsienie ziemi? uderzenie asteroidy? wysiłek Heraklesa?) rozpoczął potop Zankl, a podwodny szczyt Camarinalu z biegiem lat erodował. Dziś jego najwyższy punkt znajduje się ok. 280-300 metrów pod poziomem wody. [patrz: Wypisy – Potop wieku Zankl]

Ponowne wypełnianie się basenu Morza Śródziemnego podczas potopu wielu Zankl (ok. 5 mln lat temu)

Wciąż jednak Camarinal przegradza ponad 900 metrową podwodną rozpadlinę dzielącą kontynenty Europy i Afryki.

Tym samym tworzy potężną przeszkodę na drodze mas wody przemieszczających się z Atlantyku do Morza Śródziemnego i odwrotnie.

Przyjrzyjmy się uważniej tej wymianie wód.

Ruch mas wodnych spowodowany jest nie tylko ubytkiem wody w Morzu Śródziemnym wskutek parowania, ale również przez pływy.

Woda z Atlantyku wpływa do Morza Śródziemnego warstwą powierzchniową. Jest chłodna (ok. 10° C), ale lżejsza, gdyż mniej zasolona (poniżej 36,0‰) niż woda wypływająca.

Woda wypływająca z Morza Śródziemnego, mimo że cieplejsza (ok. 11,5° C), jest gęstsza a więc i cięższa niż atlantycka, jako bardziej zasolona (powyżej 36,5‰).

Wody śródziemnomorskie, napotykając na drodze przegrodę-próg Camarinal podnoszą się ku górze uderzając w masy wodne wpływające z Atlantyku. Zderzenie tych dwóch mas powoduje powstawanie w Cieśninie tzw. fal wewnętrznych.

Fale te mają amplitudę ponad 100 m i poruszają się w kierunku wschodnim z prędkością 1,5-2 m/sek. Widać je wyraźnie na symulacjach komputerowych i na zdjęciach satelitarnych:

Dla starożytnych łodzi żaglowo-wiosłowych pokonanie Cieśniny było – zwłaszcza przy niesprzyjającej pogodzie – problemem nie lada.

Również w czasie II wojny światowej prądy i fale Cieśniny Gibraltarskiej, w połączeniu z całodobową brytyjską kontrolą tej przeprawy, utrudniały niezwykle kontakt niemieckich łodzi podwodnych grasujących na Atlantyku z bazami na Morzu Śródziemnym. Niemcy prowadzili podwodne rozpoznanie Cieśniny w czasie I w. ś. (1914-1918) i podczas wojny domowej w Hiszpanii (1936-1939), dlatego podczas II w. ś. ich okręty podwodne potrafiły prześliznąć się, przy wyłączonych silnikach, z Atlantyku na akwen śródziemnomorski. Wg danych brytyjskich[24], pomiędzy wrześniem 1941 a majem 1944, z Atlantyku przez Cieśninę usiłowały przepłynąć 62 U-Booty. Z tej liczby prawie jedna trzecia została zatopiona bądź zmuszona do odwrotu. Płynięcie w kierunku przeciwnym do atlantyckiego prądu okazało się niewykonalne. Tylko jednemu U-Bootowi – jak twierdzą Brytyjczycy – udało się przedrzeć z Morza Śródziemnego na Atlantyk: dokonał tego U-26 w grudniu 1939.

Wiek XXI – tunel?

Na przełomie wieków słychać coraz częściej o projektach budowy mostu lub tunelu łączącego Europę i Afryką nad lub pod Cieśniną Gibraltarską.

Tunelem najpoważniej zajmował się hiszpańsko-marokański komitet złożony z ekspertów dwóch firm inżynierskich: Sociedad de Estudios para la Comunicación fija a través del Estrecho de Gibraltar (SECEG) z Madrytu i  Société Nationale d’Études du Détroit (SNED) z Rabatu. W roku 2005 eksperci oszacowali koszt budowy na 5-6 miliardów dolarów i przedstawili taki projekt:

Tunel miałby mieć długość całkowitą 38,7 km, z czego 27,7 km przebiegałoby pod dnem morskim. Podobnie jak Eurotunel (pod kanałem La Manche) miałby dwie nitki (wschodnią i zachodnią) o wewnętrznej średnicy 7,5 m, między którymi biegłaby nitka tunelu serwisowego (średnica 4 m), z poprzecznymi przejściami łączącymi trzy nitki tunelowe co 340 metrów.

Projekty mają jednak małe szanse na realizację. Jedną z przeszkód jest aktywność sejsmiczna rejonu Cieśniny, zarówno na powierzchni, jak i na dnie morskim. Dodatkowo, poprowadzenie tunelu jest trudniejsze ze względu na głębokość sięgającą ponad 400 metrów pod poziomem morza. Dla porównania: Eurotunel, drążony 45-75 m pod dnem morskim, ma największą bezwzględną głębokość 115 m p.p.m., a najgłębszy na świecie tunel Eiksund w Norwegii schodzi na 287 m p.p.m.

SKAŁA

Prehistoria

130 000 – 26 000 p.n.e.

Archeologowie dokopali się do dowodów, że Gibraltar był zamieszkany przez Neandertalczyków, którzy pojawili się tam ok. 130 000 lat temu i przetrwali do ok. 26 000 p.n.e.[25], co znaczy, że Skała jest ostatnim z odkrytych siedlisk neandertalskich. Z nich najbardziej znanym jest Jaskinia Gorhama (Gorham’s Cave), w południowo-wschodnim fragmencie Skały.

Jaskinie w wapiennym masywie Skały (naturalnych jaskiń jest tam ponad 150) dawały praludziom dobre i wygodne schronienie. Dziś najczęściej odwiedzana jest Jaskinia Świętego Michała (St. Michael’s Cave; wejście na wysokości około 300 m; głębokość 62 metry) – zwiedza ją ok. miliona turystów rocznie; w jej wnętrzu urządzono salę koncertową.

X w. p.n.e.

W okolicach Skały pojawiają się Fenicjanie – naród kupców i żeglarzy – i zakładają tam miasto Carteia[26].

Naturalna zatoka musiała służyć jako dogodny port tranzytowy dla fenickich jednostek żeglugi śródziemnomorskiej i atlantyckiej, gdyż w VIII w. p.n.e. w okolicy było już kilka osad fenickich[27].

„Oceany łączą ludzi, a nie dzielą”[28] twierdził żeglarz i archeolog Thor Heyerdahl, a on wiedział o tym najlepiej.

Obok Fenicjan pojawili się Grecy.

VI w. p.n.e.

Zachowały się świadectwa[29] mówiące, że w tym właśnie okresie na skale Kalph stała świątynia Heraklesa, w której „podróżni składali ofiary”.

„Podróżni” na krańcu świata... Ani słowa o handlu... A przecież w owych czasach na ogół podróżowali kupcy, armie, czasem pielgrzymi. Prawdziwych turystów było niewielu.

II w. p.n.e.

Fenicjanami byli też Kartagińczycy, tych zaś (w trzeciej wojnie punickiej, 149-146 p.n.e.) starli z powierzchni ziemi – dosłownie – Rzymianie, którzy przejęli również kartagińskie posiadłości. Po drugiej stronie zatoki, w miejscu dzisiejszego Algeciras powstało miasto Portus Alba (biały port).

Wraz z Rzymianami przychodzi na Półwysep Iberyjski chrześcijaństwo.

IV w. n.e.

Iberię, integralną część Cesarstwa Rzymskiego, obejmuje:

● 313 – edykt mediolański (cesarzy Konstantyna i Licyniusza) o wolności wyznania wiary;

● 380 – edykt Teodozjusza I, na mocy którego chrześcijaństwo stało się oficjalną religią Imperium.

Teraz zaczyna się „wędrówka ludów przez Półwysep Iberyjski”, ważna dla całej Iberii, a więc również dla Skały i Cieśniny. Dlatego w pozostałej części tego rozdziału tyle będzie mówione o Gotach, Wandalach, Bizantyjczykach, muzułmanach, Kastylijczykach zwanych później Hiszpanami, Francuzach – i o Anglikach oczywiście.

409 – plemiona germańskie (Swebowie, Alanowie i Wandalowie) przekraczają Pireneje od strony Galii i zajmują Półwysep Iberyjski. Najeźdźcy (wszyscy, nie tylko Wandalowie) łupią i pustoszą Iberię w sposób tak bezwzględny, że doprowadzają do klęski głodu, a  historycy z epoki (Paweł Orozjusz, 390-420[30] i Hydatius Lemicensis, 400-469[31]) piszą o kanibalizmie wśród ludności miejscowej. Garnizony rzymskie stawiają słaby opór i praktycznie obrony przed barbarzyńcami nie ma. Zresztą iberyjscy Rzymianie, prowadząc dość skomplikowana grę polityczną z władzą centralną, wchodzą w układy z Germanami – oczywiście kosztem ludności cywilnej.

416 – dopiero po siedmiu latach władcy Imperium Zachodniorzymskiego (Flawiusz Honoriusz, panuje od 395 do 423) udaje ogarnąć kryzys i zapanować nad chaosem. Jego wojska czynią to z pomocą kolejnego plemienia germańskiego – Wizygotów.

Wizygoci (Goci Zachodni), zwani przez niektórych badaczy Terwingami (leśni Goci[32]) mieszkali na północ od Dunaju.

341-348 – Wulfila (pół-Got, pół-Grek), biskup Taurydy, rozpoczął nawracanie Gotów naddunajskich na chrześcijaństwo w doktrynie ariańskiej (arianizm, od soboru nicejskiego w roku 325, uważany był przez Kościół Rzymski za herezję). Formalnie Goci przeszli na chrześcijaństwo-arianizm pod koniec IV wieku.

376 – Wizygoci, wypierani znad Dunaju przez Hunów, otrzymują zgodę Imperium Rzymskiego na schronienie się w jego granicach. Dzieje tej migracji – krwawej i tragicznej w skutkach zarówno dla Wizygotów jak i dla Rzymian, to osobny rozdział.

410, 24 sierpnia – Wizygoci pod wodzą Alaryka zdobywają i łupią Rzym, a później – przez rok – pustoszą całą Italię.

411