Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów 1377-1499 książka papierowa

Prezentowana Czytelnikowi książka jest główną pozycją w dorobku naukowym Ludwika Kolankowskiego. Praca dzieli się na dwadzieścia rozdziałów, w których autor omawia historię Litwy od momentu śmierci wielkiego księcia Olgierda w 1377 r. i objęcia jego schedy przez Jagiełłę po zakończenie polsko-litewskich działań przeciw Mołdawii Stefana Wielkiego w latach 1497-1499 (dwa krótkie rozdziały I i II, poświęcone początkom i dziejom Litwy do 1377 r. mają charakter wprowadzający). Autor, kreśląc na ponad czterystu stronach wnikliwą analizę dziejów politycznych Litwy, wykorzystał zarówno dorobek współczesnej mu historiografii, jak i edycje źródłowe i zbiory archiwalne, nie tylko polskie. Ich szczegółowy wykaz znajdzie Czytelnik w przypisach, stąd nie ma potrzeby, by je w tym miejscu omawiać. Trzeba jednak zaznaczyć, że tak obfite czerpanie ze źródeł, zgodnie z klasycznymi zaleceniami historiografii, pozwoliło Ludwikowi Kolankowskiemu na napisanie dzieła o nieprzemijającej wartości, zwłaszcza w dziedzinie faktograficznej. Dyskusji mogą podlegać oceny i interpretacje autora – do których miał zresztą prawo, a które są dzisiaj świadectwem myśli historycznej epoki międzywojennej. Do takich ocen zaliczyć możemy rzekome przekonanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka o „roli dziejowej i najistotniejszej solidarności Polski i Litwy, jako pozycji jednolitej w stosunku do naporu barbarzyńskiego Wschodu”, przy czym pod pojęciem Wschodu ukrywała się Moskwa. Tym poczuciem roli dziejowej Polski i Litwy w Europie środkowo-wschodniej przepojone jest całe dzieło Ludwika Kolankowskiego – i m.in. właśnie z tego powodu nie mogło być wznawiane w czasach Polski Ludowej. Niemniej, trzeba przyznać, że autor za każdym razem stara się udowodnić – odwołując się do źródeł – iż oceny jego nie są bynajmniej bezpodstawne. Przykładem niech będzie dowartościowanie postaci Władysława Jagiełły, postponowanego przez Jana Długosza – Ludwik Kolankowski na trwale chyba zdołał wykazać bezpodstawność wielu krytycznych ocen panowania pierwszego
z Jagiellonów. Stąd zachowują one swoją wartość również dzisiaj nie tylko jako zabytek historiograficzny, ale również jako element, pobudzający do dyskusji nad rolą państw jagiellońskich w dziejach Europy.