Architektura Romańska Gotycka i Barokowa w Polsce ebook

Architektura sakralna romańska, gotycka i barokowa w Polsce

L’auteur

auto

r

Województwo Dolnośląskie

Romański kościół świętego

Tomasza

Kantuaryjskiego w opactwie cystersów w Sulejowie

Książka powstała w oparciu o materiały własne autora jak i przy pomocy  Polskiej wikipedi a także portalu zdjęć Pixabey. Na okładce Archikatedra pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela we Wrocławiu

Architektura Romańska

Rotunda

romańska w Strzelnie

Jako taka architektura romańska w Polsce, trzeba koniecznie na samym początku tego opowiadania dodać, iż powstawała w Polsce jako sztuka budownictwa przedewszystkim sakralnego, a powstawała w latach od około roku 1050, do plus minus roku 1250. Początki romańskiej architektury w Polsce sięgają bowiem głęboko do kamiennej architektury wczesnopiastowskiej powstającej już  za czasów Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II. Znaczny też wpływ wywierały na nią tradycje przyniesione przez przybywających do kraju dostojników kościelnych z Włoch, Francji i Niemiec, a także wzory przenoszone przez zakony o międzynarodowym zasięgu. Właściwa architektura romańska w Polsce datowana jest na okres odbudowy państwa przeprowadzonej przez Kazimierza Odnowiciela, czyli od roku 1050 do 1250 roku. Charakterystyczne dla zachowanych zabytków jest to, iż dominuje tu budownictwo kamienne o różnym stopniu obróbki potrzbnego do wzniesienia budowli surowca. Bowiem pod koniec XII wieku pojawia się, zwłaszcza na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce, także cegła palona zwana palcówką,nazwana tak od palców pozostawianych przez formierów podczas wyrównywania powierzchni gliny w powstającej cegle. W okresie romańskim układano cegły w wiązaniu wendyjskim, który został wyparty dopiero pod koniec XIII wieku przez wątek gotycki. Wiele budowli zachowało się jedynie w postaci reliktów, stąd wiedza na temat architektury tej epoki i jej zasięgu w Polsce w dużym stopniu jest uzupełniana przez wyniki badań archeologicznych. Większość budowli z tego okresu została przebudowana w okresie późniejszym a zwłaszcza w okresie gotyku i baroku.

Architektura sakralna

Wśród zabytków zachowały się do dziś w Polsce przykłady budowli centralnych, kościołów jednonawowych i trójnawowych, a także zabudowań klasztornych. Bryły budynków były konstruowane w sposób charakterystyczny dla całego romanizmu, z prostych kamiennych brył geometrycznych. Kościoły budowano najczęściej z kamienia. Kościoły budowane były według trzech następujących typów zabudowy. Jako jednoprzestrzenne budowle salowe na planie prostokąta, przy tym zakończone chórem i absydą, lub też zakończone chórem prostokątnym, albo całkowicie pozbwione chóru. Powstawały także budowle o bardziej złożonej przestrzeni wielonawowej, głównie na planie krzyża łacińskiego jednak najczęściej występowały w przestrzeniach miejskich lub gdy miały większe znaczenie liturgiczne, jak na przykład wszelkie katedry. Charakterystyczną formą dla okresu romańskiego jest zorientowany w kierunku wschód zachód układ bryłowy składowych elementów budowli sakralnych. wyodrębniona była zawsze wyższa od pozostałych elementów. Natomiast wieża kościelna była elementem nie zawsze występującym, bądź o różnym jej umiejscowieniu w stosunku do stron świata i zmiennej wielkości, jak nawa, empora, czy też absyda, a najczęściej budowle kościołów były kryte stromym, dwuspadowym dachem, pod około 45 stopni pochylenia w dół i przechodzące przy absydach w półkoliste zakończenie jest to sztuki budownictwa głównie sakralnego powstającego w latach od około roku 1050 do plus minus roku 1250. Początki romańskiej architektury w Polsce sięgają jak wiemy kamiennej architektury wczesnopiastowskiej, już powstającej za czasów Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II. Znaczny wpływ wywierały na nią tradycje przyniesione przez przybywających do kraju dostojników kościelnych z Włoch, Francji i Niemiec, a także wzory przenoszone przez zakony o międzynarodowym zasięgu terytorium ówczesnej Europy. Właściwa architektura romańska w Polsce datowana jest na okres odbudowy państwa przeprowadzonej przez Kazimierza Odnowiciela, czyli od około 1050 roku do 1250 roku. Charakterystyka zachowanych zabytków dominuje budownictwo kamienne o różnym stopniu obróbki surowca. Bowiem pod koniec XII wieku pojawia się, zwłaszcza na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce, cegła. W okresie romańskim układano ją w wiązaniu wendyjskim, który został wyparty dopiero pod koniec XIII wieku przez wątek gotycki. Wiele budowli zachowało się jedynie w postaci reliktów, stąd wiedza na temat architektury tej epoki i jej zasięgu w Polsce w dużym stopniu jest uzupełniana przez wyniki badań archeologicznych. Większość budowli z tego okresu została przebudowana w okresie późniejszym, a zwłaszcza w okresie gotyku i baroku. Architektura sakralna jako styl wśród zabytków zachowała się w przykładach budowli centralnych, kościołów jednonawowych i trójnawowych, a także zabudowań klasztornych. Bryły budynków były konstruowane, w sposób charakterystyczny dla całego romanizmu z prostych brył geometrycznych. Kościoły budowano najczęściej z kamienia. Kościoły budowane były według trzech następujących typów zabudowy. Po pierwsze zawsze bywały zakończone chórem i absydą, a także zakończone chórem prostokątnym, lub w ogóle konstrukcje kościołów powstawały bez chóru, budowano wówczas głównie jednoprzestrzenne budowle salowe na planie prostokąta, ale i również budowle o bardziej złożonej przestrzeni wielonawowej. Budowle sakaralne tego okresu powstawały głównie na planie krzyża łacińskiego i najczęściej występowały w przestrzeniach miejskich lub gdy miały większe znaczenie liturgiczne, jak na przykład powstające w Polsce katedry. Charakterystyczną formą dla okresu romańskiego jest zorientowany w kierunku wschód zachód układ bryłowy składowych elementów budowli sakralnych, wyodrębniona wyższa od pozostałych elementów wieża, to wprawdzie element nie zawsze występujący, bądź o różnym jej umiejscowieniu w stosunku do stron świata i zmiennej wielkości, jak nawa, empora, czy też absyda, Kościoły najczęściej kryte bywały stromym, dwuspadowym dachem, około pod 45 stopni pochylenia i następnie przechodzące przy absydach w półkoliste zakończenie. Co zobaczymy w kolejno prezentowanych budowlach sakralnych w tej ksiąźce. Jednak najpierw zapoznajmy się z terminami które będą tu często występowały, zajrzyjmy zatem do specjalnego słowniczka architektury sakralnej.

Kościół Bożego Ciała w Brzegu Głogowskim

Kościół

parafialny

w Brzegu Głowskim

I tak zacznijmy naszą wędrówkę po kościołach romańskich od kościóła Bożego Ciała w Brzegu Głogowskim. Popatrzmy na kościół Bożego Ciała w Brzegu Głogowskim, jest to kościół parafialny znajdujący się w Brzegu Głogowskim, na terenie gminy Żukowice, w powiecie głogowskim. Został wzniesiony w pierwszej połowie XIII wieku w stylu romańskim, a ponad dwieście lat później, w schyłkowym okresie gotyku powiększono go o wieżę. Kościół ma układ jednonawowy na planie krzyża. Murowany z kamienia i cegły, nakryty dachami dwuspadowymi. We wnętrzu charakterystyczne są dwie imitujące transept kaplice sąsiadujące z prezbiterium oraz kaplica kolatorska usytuowana od strony południowej podczas przebudowy, już z około roku 1680.

Kościół

w

perspektywie

Nawa główna przykryta jest płaskim stropem, a nad prezbiterium oraz pseudotranseptem zbudowano sklepienia krzyżowo kolebkowe ozdobione późnorenesansową stiukową dekoracją z okresu przebudowy z około 1680 roku. Ponadto wnętrze kościoła wyposażone jest w wiele barokowych elementów, z których najznakomitsze są świetnie zachowane drewniane organy, ozdobione napisami w gotyku, na białej porcelanie. Gdy w roku 1704, w Brzegu Głogowskim odbyła się wizytacja władz duchownych, jeden z wizytatorów podkreślił świetność jaką przedstawiał ówczesny ołtarz. Umieszczonych było w nim wiele znakomitych obrazów jak, Narodzenia Jezusa Chrystusa, Ukrzyżowania, Zmartwychwstania, Zesłania Ducha Świętego, Trójcy Przenajświętszej, Pana Jezusa, Matki Boskiej oraz Świętego Józefa. Wszystkie miały wyrażać kunszt i wielkie umiejętności artystyczne ich wykonawców. Kościół był odnawiany w roku 1852, a jego remont przypadł na 1963 rok. W 1962 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków.

Zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Henrykowie

Brama

do zespołu klasztornego

Jest to pocysterski barokowy zespół klasztorny z kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i świętego Jana Chrzciciela położony w Henrykowie na Dolnym Śląsku, w gminie Ziębice. Jest to jedno z najokazalszych i najpiękniejszych założeń barokowych na Śląsku, miejsce powstania Księgi Henrykowskiej, i znacznego zabytku piśmiennictwa polskiego. Współcześnie klasztor henrykowski funkcjonuje jako przeorat opactwa szczyrzyckiego. W obiektach poklasztornych funkcjonują współcześnie między innymi Annus Propedeuticus, jako oddział Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu do 2018 roku, oraz Katolickie Liceum Ogólnokształcące imienia błogosławionego Edmunda Bojanowskiego.

Uliczka

do folwarku klasztornego

Początki opactwa henrykowskiego sięgają 1222 roku. Wtedy to książę Henryk I Brodaty wydał Mikołajowi, kanonikowi katedralnemu wrocławskiemu, zgodę na osadzenie w Henrykowie, w dolinie rzeki Oławy, zakonu cystersów filii opactwa z Lubiąża. Mikołaj był pomysłodawcą osadzenia cystersów w Henrykowie, oficjalnym fundatorem opactwa był zaś książę Henryk II Pobożny, a syn Henryka Brodatego. Oznacza to, że klasztor henrykowski miał protekcję książąt śląskich, co było gwarantem jego rozwoju. Pierwsi zakonnicy przybyli do Henrykowa 28 maja 1227 roku. Było to dziewięciu mnichów z Lubiąża na czele z opatem Henrykiem. W 1228 roku, wydany został dokument lokacyjny klasztoru, definiujący jednocześnie jego uposażenie. Nie było ono zbyt okazałe w porównaniu z innymi opactwami. W roku 1228, konsekrowano pierwszy, drewniany kościół klasztorny. Mimo skromnego uposażenia klasztor rozwijał się dość dynamicznie, powiększając stan swojego posiadania. Rozwój ten został przerwany przez najazd mongolski w 1241 roku, kiedy to kościół i klasztor zostały spalone i splądrowane. Dodatkowo sytuację klasztoru pogorszyła śmierć pod Legnicą księcia Henryka Pobożnego.

Fragment Księgi henrykowskiej

Po najeździe mongolskim cystersi skupili się na odbudowie swojego klasztoru oraz odzyskaniu dóbr. W celu uporządkowania stanu klasztoru opat Piotr spisał pod nazwą Liber fundationis claustri Sancte Marie Virginis in Henrichow dokument porządkujący sprawy klasztoru. Dokument ten zwany Księgą henrykowską jest jednym z najcenniejszych zabytków piśmiennictwa polskiego zawiera pierwsze zdanie zapisane w dokumentach w języku polskim. Kolejne lata cystersi henrykowscy spędzili na umacnianiu swej pozycji w regionie. Swe dochody czerpali przede wszystkim z dóbr ziemskich oraz działalności rzemieślniczej. O ich rosnącej pozycji świadczy założenie w 1292 roku, filii opactwa w Krzeszowie. W 1304 roku, rozpoczęli budowę nowego gotyckiego kościoła klasztornego. Ponadto książęta ziębiccy urządzili z klasztoru henrykowskiego rodzinną nekropolię. W 1341 roku, pochowano w klasztorze księcia Bolka II ziębickiego, a niedługo później jego żonę. Pogorszenie prosperity klasztoru przyniosły wojny husyckie, które nawiedzały opactwo w latach 1427 do roku 1430. Klasztor został spalony i splądrowany, a mnisi uciekli do Nysy i Wrocławia. Wojny husyckie nie były niestety jedyną przyczyną zniszczeń klasztoru. Po ich zakończeniu odbudowywany klasztor był w XV wieku, niszczony jeszcze kilkakrotnie. W 1438 roku, zniszczyły go wojska Zygmunta von Rachenaua, a w 1459 roku, najazd wojsk czeskich króla Jerzego z Podiebradów.

Barokowy

zespół klasztorny

Od połowy XVI wieku, następował sukcesywny rozwój klasztoru. Znaczący wkład miał opat Andrzej, za czasów którego powstały renesansowe elementy zabudowy klasztornej. W tym czasie też opat cystersów z Lądu przeprowadził reformy dyscypliny i pracy zakonnej. Przyczyniło się to do poprawy kondycji klasztoru. O dalszą reformę klasztoru zabiegał też opat Wincenty ze Strzelina. Zakonnikom nakazano wówczas, aby dormitorium było zamykane na noc, zabroniono schadzek na jedzenie, picie oraz bezprzedmiotowe dysputy po wieczornej komplecie. Zabroniono również kobietom wstępu do klauzury. Równolegle z odnową duchową prowadzono odbudowę gospodarczą. Klasztor uzyskał zgodę na prowadzenie karczmy poza jego obrębem oraz prawo warzenia piwa. Ważnym aspektem rozwoju klasztoru było zasiedlenie go przez niemieckich zakonników, którzy przybyli z opactw z terenu Wielkopolski z Lądu, Obry i Wągrowca, gdzie prowadzono proces polonizacji opactw. Proces rozwoju opactwa henrykowskiego przerwała wojna trzydziestoletnia, kiedy to klasztor splądrowano i spalono. Zniszczono również znaczącą część pierwotnej biblioteki klasztornej. Rozmiaru złego dopełniła epidemia dżumy, która wybuchła w opactwie w 1636 roku.

Portal

wejścia do klasztoru

Po wojnie trzydziestoletniej przypadają lata największego rozwoju opactwa i jego świetności. Początki działalności powojennej były dla cystersów trudne ze względu na znaczne zadłużenie klasztoru. Z tego powodu ze swojej funkcji zrezygnował opat Kaspar Liebichen. Jednak już jego dwaj następcy, Melchior Welzel i Henryk Kahlert, przywrócili klasztor do dawnej świetności, a ich następca Tobiasz Ackermann kontynuował dzieło rozwoju opactwa. W tym okresie powstała większość barokowych obiektów opactwa. Prowadzono program umacniania w wierze mieszkańców okolicznych wsi. Miejscem szczególnym tego programu uczyniono klasztorny kościół, który przebudowano w stylu barokowym. Z tego okresu pochodzą najcenniejsze zabytki ruchome, zlokalizowane zarówno w kościele, jak i w opactwie. W 1684 roku, ufundowano ołtarz główny, ze znajdującym się w jego środkowej części obrazem Boże Narodzenie według świętego Bernarda pędzla Michała Willmanna. Powstały wówczas również inne obrazy autorstwa Willmanna i Jana Liszki, rzeźby Macieja Steinla, Tomasza Weissfeldta, Jerzego Leonarda Webera oraz jedne z najwspanialszych w Polsce rokokowe stalle zakonne, dzieło nieznanych cysterskich snycerzy, zdobione płaskorzeźbami ze scenami z życia Jezusa i Matki Bożej. Kościół opactwa henrykowskiego stał się ważnym sanktuarium maryjnym oraz miejscem kultu święteg Józefa. O sile ekonomicznej opactwa w tamtym okresie świadczyło nabycie w 1699 roku, zniszczonego przez Turków opactwa cysterskiego w Zirc na Węgrzech. Od tego czasu aż do sekularyzacji klasztoru opat henrykowski w ramach unii personalnej był opatem dwóch klasztorów. Około 1760 roku, wybudowano kaplicę świętej Marii Magdaleny, która stała się mauzoleum Piastów ziębickich. Okres wojen śląskich pomiędzy Prusami a Austrią od roku 1741 do roku 1762, zahamował rozwój opactwa. W klasztorze kilkakrotnie stacjonowało wojsko, grabiąc zakonny skarbiec. Na opactwo nałożono wysokie kontrybucje wojenne. Kres funkcjonowania klasztoru przyniosły wojny napoleońskie. W 1801 roku, władze pruskie zamknęły klasztorne gimnazjum oraz zarekwirowały klasztorną bibliotekę z najbogatszym na Śląsku księgozbiorem liczącym 132 rękopisy i 20 tysięcy książek. 22 listopada 1810 roku, król pruski Fryderyk Wilhelm III, poszukujący dochodów dla wzmocnienia wojska, ogłosił edykt sekularyzacyjny. Mnisi zmuszeni zostali do opuszczenia klasztoru, zabierając jedynie habit, brewiarz i żywność na dwa dni. Opactwo henrykowskie zostało zlikwidowane po 582 latach swojego istnienia.

Zabudowania

klasztorne z dzwonnicą

Wkrótce po sekularyzacji dobra henrykowskie zakupiła królowa holenderska Fryderyka Wilhelmina, siostra króla Prus. Klasztor nieznacznie przebudowano w celu wykorzystania go jako rezydencji magnackiej. W 1863 roku, został przejęty drogą dziedziczenia przez książąt sasko weimarskich. Weimarowie, mimo że byli ewangelikami, nie niszczyli w samym budynku klasztornym pozostałości cysterskich. W 1879 roku, przy klasztorze utworzono park krajobrazowy, a także ogród w stylu włoskim, wyraźnie nawiązujący do założeń ogrodowych w Weimarze. Później w budynkach opactwa znajdował się elitarny szpital dla umysłowo chorych. W okresie III Rzeszy w Henrykowie zorganizowano fabrykę wojskową, w której pracowali jeńcy z Luksemburga. Pod koniec wojny klasztor obrabowano i zdewastowano.

Pawilon

ogrodowy w Henrykowie

W 1949 roku, opactwo henrykowskie powróciło w ręce cystersów. Swój przeorat utworzyli tu zakonnicy ze Szczyrzyca. Objęli oni kościół i część klasztoru stanowiącą współcześnie plebanię. Reszta klasztoru była przeznaczona początkowo na magazyny wojskowe, następnie na ośrodek kolonijno wypoczynkowy jednej z górnośląskich kopalń, a w 1965 roku, utworzono w nim Przedsiębiorstwo Hodowli Roślin i Nasiennictwa oraz Technikum Nasienniczo Rolne. Od tego czasu rozpoczęła się powolna odbudowa opactwa. W 1990 roku, z inicjatywy kardynała Henryka Gulbinowicza opactwo w całości przeszło na własność archidiecezji wrocławskiej. 25 września 1990 roku, utworzono w pomieszczeniach klasztoru Annus Propedeuticus jako oddział Metropolitarnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu dla kleryków I roku. W ciągu następnych lat wyremontowano budynek poklasztorny, oficyny oraz zagospodarowano teren wokół obiektu. 28 października 2000 roku, na uroczyste nałożenie tunik alumnom I roku MWSD we Wrocławiu przybył do Henrykowa kardynał Joseph Ratzinger późniejszy papież Benedykt XVI.

Tablica

Księgi Henrykowskiej

W 1997 roku, utworzono tu Dom Opieki Caritas imienia świętej Jadwigi Śląskiej jako wotum 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który odbył się we Wrocławiu, a w 2002 roku, w części klasztornej z inicjatywy kardynała Henryka Gulbinowicza powstało Katolickie Liceum Ogólnokształcące imienia błogosławionego Edmunda Bojanowskiego, jako męska szkoła prywatna na prawach szkoły publicznej i przeznaczona przede wszystkim dla młodzieży z ubogich rodzin wiejskich. W dawnej, zrujnowanej infirmerii klasztornej, po kapitalnym remoncie znalazł swoje miejsce internat. W 2004 roku, arcybiskup Marian Gołębiewski, nowy metropolita wrocławski kontynuował dzieła kard. Henryka Gulbinowicza otaczając opieką Klasztor Księgi Henrykowskiej. W 2005 roku, w części oficyn utworzono Warsztaty Terapii Zajęciowej imienia Jana Pawła II prowadzone przez diecezjalne Caritas. Opactwo cysterskie w Henrykowie jest unikatowym zespołem zabytków wpisanych do rejestru zabytków. Według tego rejestru w skład zabytkowego kompleksu wchodzi kilkadziesiąt obiektów, z których najważniejsze to, kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Jana Chrzciciela.

Nawa

główna z ołtarzami bocznymi

Kościół klasztorny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i świętego Jana Chrzciciela, obecnie jest to bazylika mniejsza pełniąca funkcję kościoła parafialnego, i jest najstarszym i najcenniejszym zabytkiem opactwa. Jego budowę rozpoczęto w roku 1241. Z tego okresu pochodzi późnogotyckie prezbiterium oraz transept. W połowie XIV wieku, ukończono budowę gotyckiej nawy głównej. Na początku XVI wieku, do prezbiterium od północnego wschodu dobudowano dwie późnogotyckie kaplice, Świętego Krzyża i Grobu Świętego. W 1608 roku, wzniesiono od zachodu wieżę. W XVII wieku, świątynię przebudowano w stylu barokowym, dobudowując kolejne dwie kaplice, świętego Józefa i Trójcy Świętej oraz fasadę z kaplicą stanowiącą przedsionek. W 1753 roku, wzniesiono kaplicę świętej Marii Magdaleny, obecnie mauzoleum Piastów. W mauzoleum znajduje się pochodzący z gotyckiego wyposażenia nagrobek księcia Bolka i jego żony Jutty, jeden z najstarszych w Polsce podwójnych nagrobków. Ołtarz główny, dzieło Georga Schroettera, powstał w latach 1681 do roku 1684. Zdobią go dwa obrazy Michała Willmanna, wielki Boże narodzenie w wizji świętego Bernarda oraz górny Zbawca świata. Wielki obraz otaczają z lewej rzeźby świętego Benedykta, świętego Jana Chrzciciela i świetego Piotra, a z prawej świętego Bernarda, świętego Jan Ewangelisty i świętego Pawła. W ołtarzu bocznym znajduje się figura Matki Bożej z Dzieciątkiem, zwana Matką Języka Polskiego. W 1952 roku, została ona ukoronowana koronami biskupimi.

Stalle

przy ołtarzu głównym

Bardzo pięknym obiektem kościoła są barokowe stalle. Są one wybitnym dziełem śląskiej snycerki. Dębowy, renesansowy trzon stalli pochodzi z 1567 roku, dekoracja jest bogato rzeźbiona akantem i muszlami. Zaplecki zdobione 36 płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia Chrystusa, wykonane zostały w drewnie lipowym. Po roku 1700, dodano loże opata i przeora, a całość wzbogacono o cztery pary wolno stojących figur świętego Grzegorza Wielkiego, Eugeniusza III, świętego Hieronima, Konrada de Poitiers, świętego Benedykta i świętego Bernarda. Organy, dzieło mistrzów ze Świdnicy, pochodzą z połowy XVII w. i są najstarsze na Śląsku. Całość dopełnia 14 barokowych obrazów przedstawiających życie i legendę świętego Bernarda, umieszczonych w górnej części nawy głównej. Barokowy budynek klasztorny powstał w latach 1681 do roku 1702. W drugiej połowie XIX wieku, przebudowany w czworoboczny. Założony wokół prostokątnego dziedzińca z wysuniętym skrzydłem południowym. Do wnętrza liczącego około 300 pomieszczeń prowadzą trzy barokowe portale, jak sądowy z postacią Temidy, klasztorny ze świętym Benedyktem i opacki z herbem opata.

Nawa

główna z ołtarzem w tle

Na parterze znajduje się barokowy refektarz, na I piętrze reprezentacyjne sale jak, Książęca, Purpurowa, Dębowa i Papieska. Sala Dębowa ma bogato intarsjowany parkiet i boazerię zdobioną w roślinne i owocowe girlandy, a całość wykonana przez henrykowskich snycerzy). Sala Purpurowa, przeznaczona jako miejsce do przyjmowania dostojnych gości, ma purpurowe ściany i obicia mebli, marmurowy kominek. Znajduje się w niej sześć obrazów Willmanna przedstawiających fundatorów opactwa. W refektarzu znajduje się dekoracyjny, wielobarwny rokokowy piec, a każdy kafel malowany ręcznie oraz dębowe ławy z XVIII wieku. Kaplica seminaryjna zdobiona jest renesansowymi boazeriami. Dziedziniec klasztorny otoczony jest oficynami mieszkalnymi i zabudowaniami gospodarczymi. Wokół klasztoru znajduje się park barokowy z ogródkiem opackim zachowanym w pierwotnej formie. W jego centrum mieści się budynek, to dawna letnia jadalnia opatów. Obok klasztoru postawiono pomnik przypominający o powstaniu w tym miejscu Księgi henrykowskiej, będącej równie sławnym obiektem historycznym jak samo opactwo. W parku klasztornym rośnie trzeci pod względem wieku cis w Polsce.

Kościół świętego Jerzego w Kondratowie

Kościół świętego Jerzego

Jest to kościół położony w miejscowości Kondratów, w województwie dolnośląskim, w powiecie jaworskim, w gminie Męcinka. Świątynia należy do parafii Świętego Marcina w Pomocnem. Położony jest w centralnej części wsi, na lewym południowym zboczu doliny potoku Wilcza. Kościół był pierwotnie romański, wzmiankowany jest już w roku 1311, wzniesiony został jeszcze przed 1396 rokiem, przebudowany w XVII i XVIII wieku, a restaurowany w początku XX wieku. W 1961 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków obecnie jest to lista Narodowego Instytutu Dziedzictwa Kultury. Jest to budowla orientowana, murowana z kamienia, jednonawowa z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, z wieżą na osi. Wnętrze nakryte drewnianym stropem, pierwotnie prawdopodobnie sklepione. W ścianie północnej uskokowy portal z półkolistym tympanonem z rzeźbionym krucyfiksem. Posiada cenny jest portal w kruchcie. We wnętrzu znajduje się gotycki tryptyk z 1550 roku, z malowidłami na skrzydłach. Jest tu także kilka renesansowych kamiennych nagrobków z XVI wieku oraz epitafiów malowanych na desce, renesansowa ambona i chrzcielnica. Barokowe są, ołtarz główny i stalle. Na ścianie zewnętrznej wmurowana jest tablica pamiątkowa upamiętniająca remont kapitalny obiektu, który zrealizowano w latach 1998 do roku 1999. W mur otaczający świątynię wmurowano kamień nagrobny Augusty Reinsch żyjącej od 1859 do 1924 roku.

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Ocicach

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Ocicach jest to, rzymskokatolicki kościół parafialny zlokalizowany w Ocicach w powiecie bolesławieckim, województwo dolnośląskie. Do rejestru zabytków wpisany został w dniu 15 kwietnia 1961 roku. Kościół we wsi był wzmiankowany w roku 1296. Obecną świątynię zbudowano w XV wieku. Uległa ona późniejszej przebudowie w drugiej połowie XVI wieku oraz rozbudowie w XVIII wieku. W 1749 przy narożniku korpusu dobudowano barokową kaplicę z bogato dekorowanym portalem. Parafię przy kościele powołano w 1957 decyzją arcybiskupa Bolesława Kominka, Świątynia jest orientowana, wzniesiona na planie prostokąta i przykryta dachem dwuspadowym, a od wnętrza sklepieniem sieciowym w prezbiterium i kolebkowym w nawie. Prezbiterium oddziela od nawy łuk tęczowy. Bryła kościoła jest silnie rozczłonkowana i ma dwie wieże od frontu kwadratową z triforiami, a od południa wyższą, dzwonniczą. W poszczególnych elewacjach znajdują się trzy XVI wieczne portale kamienne. Zachowało się częściowe wyposażenie świątyni późnobarokowy ołtarz główny przeniesiony z ocickiego kościoła ewangelickiego, który pozostaje w ruinie, renesansowa chrzcielnica i XVII wieczna ambona. W murach umieszczone są płyty nagrobne i epitafia.

Kościół

Narodzenia

Najświętszej Maryi Panny w Ocicach

Kościół

od

strony portalu wejścia

Kościół otoczony jest cmentarzem, ze starymi nagrobkami. Wśród nich znajduje się mogiła księdza Edmunda Tkocza żyjącego w latach 1930 do roku 2000, który był we wsi proboszczem przez szesnaście lat.

Kościół świętego Jerzego w Dzierżoniowie

Kościół świętego Jerzego w Dzierżoniowie jest to rzymskokatolicki gotycki kościół parafialny należący do dekanatu Dzierżoniów diecezji świdnickiej. Obecna gotycka forma architektoniczna została nadana mu w XIV i XV wieku. Pierwszy murowany kościół został zbudowany przypuszczalnie około połowy XIII wieku w stylu romańskim. Najstarszy dokument wzmiankujący istnienie kościoła pochodzi z 1258 roku, i wymieniony w nim został przez biskupa wrocławskiego Tomasza I proboszcz o imieniu Henryk. W 1338 roku książę świdnicki Bolko II Mały przekazał kościół Rycerskiemu Zakonowi Szpitalników świętego Jana z Jerozolimy czyli braciom joannitom. Prawdopodobnie w 2 połowie XIV wieku, rozpoczęto rozbudowę świątyni w stylu gotyckim. Zapewne jeszcze w 2 połowie XIV wieku, wzdłuż elewacji bocznych korpusu halowego wzniesiono pięć niemal jednolitych stylistycznie kaplic. Trzy z nich zlokalizowano po stronie południowej, a dwie kaplice po północnej. Kolejny etap przekształceń bryły kościoła miał miejsce zapewne w początku XV wieku. po ukończeniu wieży oraz obu ciągów kaplic bocznych. Zrealizowano wtedy przebudowę i podwyższenie prezbiterium wraz z korpusem nawowym. Prace rozpoczęto od wzniesienia zamkniętego wielobocznie trój przęsłowego prezbiterium. Jako pierwsza powstała jego ściana południowa wymurowana z wykorzystaniem w dolnej partii murów chóru kościoła z 2 połowy XIII wieku. Trójkątny szczyt korpusu halowego z 2 połowy XIII wieku, rozebrano w górnej części i podwyższono. Założenie sklepień w prezbiterium i nawie głównej oraz nad nawami bocznymi nastąpiło w latach 1555 do roku 1556. Mimo że prace te prowadzono w XVI wieku, sklepienia miały jeszcze formy gotyckie z dekoracją żebrową. W 1558 roku, wzniesiono kruchtę północną z kamiennym renesansowym portalem. W 1567 roku, podwyższono wieżę o część ośmioboczną i nakryto dwu prześwitowym hełmem. Na dachu w 1606 roku, osadzono sygnaturkę. W 1611 roku, przebito także wejście od południa w zasięgu zachodniej kaplicy i ujęto je w bogato dekorowane kamienne obramienie o wykroju półkolistym. Wejścia do kościoła są ozdobione portalami od zachodu, są portale gotyckie z XV wieku, od strony północnej z 1558 roku, a od południowej z 1611 roku. Wystrój świątyni jest głównie barokowy. Renesansowy charakter posiadają, ołtarz z 1615 roku, i ambona z 1609 roku. Ołtarz główny pochodzi z 1719 roku.

Kościół świętego

Jerzego

w Dzierżoniowie od strony nawy głównej

Ołtarz główny kościoła

Na uwagę zasługują również ołtarz boczny Wniebowzięcie z końca XVII wieku, organy z około 1800 roku, eklektyczna chrzcielnica z 1807 roku, manierystyczne epitafium Titschartów z 1611 roku, renesansowe nagrobki Zedlitzów z 1599 roku, i 1609 roku, oraz umieszczone przed świątynią barokowe figury świętego Jerzego z 1726 roku i świętego Jana Nepomucena z 1720 roku.

Kościół świętego Wawrzyńca w Głogowie

Kościół świętego Wawrzyńca w Głogowie, jest to rzymskokatolicki kościół położony w Głogowie. Brzostów była to dawniej osobna miejscowość, obecnie część Głogowa zbudowany został około roku 1502, na miejscu wcześniejszego. Budowniczymi byli Michał Horn i Hans Lincke. Pierwsza świątynia, wzmiankowana w 1399 roku, uległa spaleniu w połowie XV wieku. Poza nielicznymi przebudowami bryła kościoła nie zmieniła się znacząco od tego czasu. Kościół ma ciekawą historię, w 1639 roku, to szwedzka konnica kwaterowała w świątyni, a w roku 1806, Francuzi magazynowali tam amunicję. Po przyłączeniu Brzostowa do miasta Głogowa kościół stał się jedyną średniowieczną budowlą, która nie uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. W kościele świętego Wawrzyńca zachowała się część wyposażenia rozebranego w XIX wieku, kościoła świętego Piotra znajdującego się w pobliżu Zamku Książąt Głogowskich. Jest to ołtarz główny oraz znajdujący się w zakrystii obraz. Przedstawia on Maryję z Dzieciątkiem. Jest to tak zwany obraz różańcowy, jako że Maryja w lewej ręce trzyma różaniec, a w prawej berło. Ciekawostką jest fakt, iż święte postacie nosiły w XVIII wieku srebrne korony. Wyposażenie kościoła pochodzi z późniejszego okresu. Barokowy ołtarz główny trafił tu z kaplicy różańcowej kościoła dominikańskiego pod wezwaniem świętego Piotra w Głogowie. Ma on budowę symetryczną. Oba boczne ołtarze pochodzą z kościoła franciszkańskiego pod wezwaniem świętego Stanisława. Nastąpiło to po sekularyzacji, jaka miała miejsce w 1810 roku. Nowe są płyty ołtarza ukazujące świętą Familię, natomiast pozłocone rzeźby przedstawiające świętego księcia Wacława i franciszkanina świętego Antoniego z Padwy są stare. W roku 1933,usunięto wiele przeróbek z roku 1804,jak i wcześniejszych barokowych, dzięki czemu przywrócono kościołowi gotycki charakter. Wykonany jest jako surowa budowla z cegły o układzie polskim i częściowo z kamienia polnego i granitu w stylu gotyk, orientowany. Podparty jest zewnętrznymi filarami przyporowymi. Posiada czteropiętrową, kwadratową wieżę zwieńczoną kopułą w kształcie ula. Wnętrze jest jednonawowe z prostokątnym prezbiterium. Nawa główna i chór są dwu jarzmowe, ponadto nawa główna posiadała pierwotnie trzy wąskie okna obecnie są zamurowane. Na sklepieniach znajdują się barokowe malowidła. We wnętrzu kościoła zachowały się z czasów jego powstania dwa gotyckie portale, na których widnieje data 1502. Znajdują się one w południowej i północnej ścianie nawy głównej. Nad jednym z nich, prowadzącym do zakrystii, namalowany jest gotycki fresk przedstawiający Maryję w płaszczu, która osłania nim swych podopiecznych. Prawdopodobnie są to przedstawiciele rodu królewskiego, zakonnicy i duchowni. Ów temat maryjny uważany jest jako najbardziej popularny w średniowiecznej sztuce ikonografii. Warto dodać, iż motyw płaszcza pojawia się w starożytności, kojarzono go z symbolem władzy królewskiej. Fresk pochodzi z przełomu XV i XVI wieku, i należy do nielicznych elementów tego typu sztuki sakralnej w Polsce. Ambona ma na pokrywie dwie tablice przykazań bożych. Na koszu umieszczone są trzy płaskorzeźby przedstawiające świętą Katarzynę, Baranka Bożego i świętego Wawrzyńca. Późnogotycka chrzcielnica z piaskowca, średnicy 73 centymetrów i wysokości 94 centymetrów w kształcie ośmioboku. Czaszę obiega inskrypcja o treści Bem + Jakobe + Michel + Horn + Anno MCCCCCIX 1509.

Kościół świętego Wawrzyńca w Głogowie

Ołtarz główny

Obecnie w nawie bocznej stoi chyba najbardziej wartościowy element kościoła, drewniana Pieta z okresu budowy świątyni, ukazująca Maryję z konającym Chrystusem. Z kościołem świętego Wawrzyńca sąsiadowała niegdyś XVIII wieczna, świątynia ewangelicka, która, mimo że również przetrwała II wojnę światową bez większych zniszczeń, została rozebrana w latach 60 tych XX wieku.

Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Głogowie

Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Głogowie, jest to kościół położony na terenie parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, diecezji zielonogórsko gorzowskiej. Wznosi się nad najstarszą dzielnicą Głogowa Ostrowem Tumskim. W chwili obecnej jest odbudowywana po zniszczeniach II wojny światowej. Jest jedną z najstarszych świątyń Śląska i najstarszą świątynią kolegiacką na Śląsku. Jej początki sięgają pierwszych Piastów. Badania archeologiczne, prowadzone w latach 60 tych XX wieku pod kierunkiem profesora Tadeusza Kozaczewskiego, odsłoniły we wnętrzu kolegiaty pozostałości dwóch jednonawowych kamiennych świątyń, których budowę wiąże się z okresem panowania Bolesława Szczodrego i Bolesława Krzywoustego. W 1120 roku, kościół został podniesiony do rangi kolegiaty przy okazji ufundowania przez księcia Wojsława głogowskiej kapituły kanoników. Do jej grona należał między innymi Jan z Głogowa, astronom, teolog i filozof, nauczyciel Mikołaja Kopernika. Do 1262 roku, powstała późnoromańska bazylika o trzech nawach. Jej pozostałości widoczne są w murach kościelnych do dzisiaj, jak półkolumny łuku tęczowego, okna i detale w prezbiterium. W latach 1413 do roku 1466, kościół został gruntownie przebudowany w kształcie, który z niewielkimi zmianami dotrwał do dziś. Powstała wtedy gotycka trzynawowa hala z szeregiem kaplic. W XVIII wieku, nastąpiła barokizacja wnętrza. Neogotycka wieża o wysokości 75 metrów, wybudowana została w latach 1838 do roku 1842, po zawaleniu się starszej. Jej wierzchołek zdobi pozłacany, wysoki na 5 metrów krzyż. W wyniku zniszczenia kolegiaty podczas II wojny światowej znajdujące się tutaj arcydzieło sztuki malarskiej pędzla Łukasza Cranacha Starszego z 1518 roku, przedstawiające Maryję z Dzieciątkiem, czyli tzw. Madonnę Głogowską zostało wywiezione z Głogowa w 1943 roku, do Wrocławia, następnie do Henrykowa, Lądka-Zdroju, skąd w 1945 roku, zostało wzięte w depozyt przez rosyjskiego mjr. Mosiewa. Przez kolejne lata uważano go za zaginiony. Dopiero w 2003 roku, okazało się, że dzieło to jest w posiadaniu Muzeum Puszkina w Moskwie. W specjalnie wybudowanej krypcie, we wnętrzu kolegiaty, podziwiać można relikty romańskiej świątyni z XII wieku, pamiętającej być może obronę Głogowa w 1109 roku. Odbudowę kolegiaty rozpoczęto w roku 1988, z inicjatywy księdza prałata Ryszarda Dobrołowicza, proboszcza parafii pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Polski na osiedlu Kopernik. W początkowym okresie prace prowadzone były głównie ze środków własnych, następnie z wykorzystaniem różnych dotacji i składek, m.in. ze strony Fundacji Współpracy Polsko Niemieckiej. Pierwsza od czasu II wojny światowej msza odprawiona została w ostatnią niedzielę maja 1999 roku. Brązowe drzwi do kolegiaty w Głogowie zrealizował Czesław Dźwigaj. Odnowa kolegiackiego kościoła trwa cały czas, do tej pory wykonano szereg prac remontowych, w tym naprawę murów części prezbiterium, aranżację tego wnętrza ze stylizowanymi filarami, wylane zostały podłoża nawiązujące do pierwotnej posadzki, krypta romańska została wystylizowana pod rezerwat archeologiczny, restaurowane są freski w kaplicach bocznych oraz sklepienie. Wstawiono witraże, które zaprojektował Czesław Dźwigaj. W prezbiterium znajdują się trzy witraże, środkowy przedstawiający motyw Zwiastowania i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, a lewy ukazujący dwa wizerunki świętego Hieronima oraz witraż prawy przedstawia założycieli dzieła Cichych Pracowników Krzyża. Na lewo od prezbiterium, w kaplicy Maryjnej witraże przedstawiają wizerunki Matki Bożej z polskich sanktuariów, natomiast na wschodniej ścianie biskupa Wilhelma Plutę. W pozostałych oknach przeważają wizerunki świętych. 1 lipca 2006 roku, można było usłyszeć po raz pierwszy trzy nowe dzwony. Florian, Barbara i Zofia odtworzyły specjalnie skomponowany interwał muzyczny Te Deum. Zamontowano je na wysokości pięćdziesięciu metrów, w miejscu gdzie kończy się kwadratowy korpus wieży kolegiackiej.

Kolegiata

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Głogowie

Witraż z okna Kolegiaty

Dzwony ważą około tony każdy i tak, Florian 1500 kilogramów, Barbara 1000 kilogramów, Zofia 750 kilogramów. Każdy dzwony wybija inny ton: największy ES’ średni F’ a najmniejszy G’. 27 września 2020 roku, z okazji obchodów 900 lecia Kapituły Kolegiackiej, ksiądz biskup Tadeusz Lityński przywrócił Kapitułę Kolegiacką w Głogowie.

Zamek Książąt Głogowskich w Głogowie i kolegiata Najświętszej Marii Panny

Zamek

księstwa głogowskiego fasada główna

Dziś jest