Szmaragdowa Tablica ebook i audiobook

Moim dzie­ciom: Gali, Mar­ti­nie, Luisowi i Nico­la­sowi.

Wbrew Wam, mali zło­dzie­jasz­ko­wie czasu, udało mi się dokoń­czyć tę histo­rię. Kocham Was.

Mimo wszystko cią­gle uwa­żam, że ludzie mają dobre serce. wojny, tylko histo­rię uczuć.

ANNE FRANK

PROLOG

Flo­ren­cja

9 kwiet­nia 1492

Wawrzy­niec Medy­ce­usz wyzio­nął ducha.

Nie była to jedyna myśl koła­cząca się w gło­wie Gior­gia. Tłu­kło się ich bowiem bez liku. Nie­które prze­bie­gały żwawo i płyn­nie niczym obłoki na nie­bie, inne kotło­wały się jak żebracy u wrót kościoła. Wszyst­kie wszakże brały począ­tek w jed­nym miej­scu, a zara­zem do tego miej­sca dążyły: Waw­rzy­niec z Medy­ce­uszów wyzio­nął ducha. Jego ciało jesz­cze cał­kiem nie osty­gło. Owdo­wiała żona, dzieci i przy­ja­ciele jesz­cze wyle­wali po nim łzy. Cała Flo­ren­cja w dal­szym ciągu była poru­szona.

Nie­mniej to nie Waw­rzy­niec Medy­ce­usz przy­gnę­biał Gior­gia ani też jego rodzina i Flo­ren­cja, drę­czyły go myśli o sobie samym i o wła­snym prze­zna­cze­niu. Całą noc i nastę­pu­jący po niej dzień spę­dził w warsz­ta­cie; począt­kowo spa­ra­li­żo­wany wra­że­niem, jakie wywo­łała w nim wia­do­mość, a potem sta­ra­jąc się zna­leźć wyj­ście z sytu­acji.

Dopiero gdy słońce jęło skry­wać się za toskań­skimi wzgó­rzami, zde­cy­do­wał, że naj­le­piej będzie wró­cić do Wene­cji, gdzie cała sprawa się zaczęła. I prze­ko­nał sie­bie, że powi­nien to zro­bić, nie miesz­ka­jąc, korzy­sta­jąc z mroku nad­cią­ga­ją­cej nocy. Pod­jąw­szy decy­zję, rzu­cił się do zbie­ra­nia swo­ich rze­czy, przede wszyst­kim przy­bo­rów malar­skich, narzę­dzi pracy, oprócz nich bowiem nie­wiele wię­cej posia­dał: pędzle, palety, płótno, blejt­ramy oraz dzie­siątki skład­ni­ków wyko­rzy­sty­wa­nych przy pro­duk­cji farb sta­no­wiły naj­cen­niej­szą część jego majątku.

Po zapad­nię­ciu zmroku warsz­tat prak­tycz­nie był opróż­niony. Jedy­nie w rogu pod oknem, w naj­le­piej oświe­tlo­nym natu­ral­nym świa­tłem miej­scu stał na szta­lu­gach zasło­nięty szmatą obraz.

Gior­gio zbli­żył się doń, cią­gle się zasta­na­wia­jąc, jak go ze sobą zabrać. Powoli odsło­nił obraz i przyj­rzał mu się, choć aż za dobrze wie­dział, co ujrzy; wię­cej nawet – potra­fił doj­rzeć rze­czy, któ­rych inni ludzie nie widzieli; osta­teczny wynik pracy dokład­nie taki, jaki sobie był wyobra­ził. To płótno – zale­d­wie szkic, nie­wiele kolo­ro­wych pocią­gnięć pędz­lem – sta­no­wiło powód jego nie­po­koju.

Zasko­czyło go, że tak długo wpa­truje się w obraz… na któ­rym jakby poja­wiały się nastę­pu­jące po sobie sceny z prze­szło­ści. Być może to nie­po­kój spra­wiał, że widział dzi­waczne rze­czy. Były to jedy­nie wspo­mnie­nia, wspo­mnie­nia mło­dego i nic nie­zna­czą­cego wenec­kiego mala­rza, który nie­chcący wplą­tał się w jakieś mroczne sprawy.

„Masz przed sobą przy­szłość pełną moż­li­wo­ści i szczę­ścia, Gior­gio. Wie­rzę, że zdo­łasz wycią­gnąć korzy­ści ze swego talentu i sprzy­ja­ją­cej ci for­tuny, w każ­dej chwili zacho­wu­jąc wier­ność hono­rowi i cno­cie. Niech Bóg zawsze będzie z tobą, mój synu”, powie­dział ojciec przez podróżą, wkła­da­jąc mu do rąk sakiewkę z kil­koma mone­tami oraz list pole­ca­jący do gospo­dyni, która miała go przy­jąć pod swój dach w Wene­cji. Od tam­tej chwili minęło już pięć lat, wspo­mi­nał Gior­gio zde­ner­wo­wany; dopiero co skoń­czył dzie­sięć lat i był zale­d­wie dziec­kiem, chłop­cem z Castel­franco, wio­sczyny na obrze­żach Wene­cji, gdzie Bóg uznał za sto­sowne przy­słać go na ten świat, pobło­go­sła­wiw­szy nad­zwy­czaj­nym talen­tem. Gior­gio od maleń­ko­ści ryso­wał niczym anioł. Ojciec zauwa­żył to tego dnia, w któ­rym chło­pak, roz­ko­ja­rzony, wycią­gnął z ognia zwę­gloną drza­zgę i zaczął gry­zmo­lić po płyt­kach pod­łogi; lek­kość kre­ski, ruchy… ten łobu­ziak miał talent. Z tego też powodu ojciec pocią­gnął za wszyst­kie sznurki znaj­du­jące się w jego zasięgu, aby wci­snąć go na ucznia do warsz­tatu mistrza Bel­li­niego w Wene­cji. Tam Gior­gio musiał nie­ustan­nie myć pędzle i zamia­tać pod­łogę, musiał puco­wać moź­dzie­rze i przy­bi­jać płótno do blejt­ra­mów, do tego raczej nauczył się mie­szać przy­prawy do roso­lio, które mistrz wypi­jał co wie­czór, niż mie­szać pig­menty z ole­jem. Jed­nak pośród tylu nie­wdzięcz­nych obo­wiąz­ków Gior­gio sze­roko otwar­tymi oczyma obser­wo­wał wszystko, co się wokół działo – w jaki spo­sób mistrz przy­go­to­wy­wał grun­to­wa­nie płótna kle­jem z koziego per­ga­minu i ges­sem, jak odzy­ski­wał popiół ze spa­lo­nych kości, jak zdra­py­wał rdzę z kawałka mie­dzi, jak roz­drab­niał mala­chit albo lapis-la-zuli… Przy­glą­dał się, jaką ilość oleju lnia­nego wyko­rzy­sty­wał w mie­szan­kach i jak ją zmniej­szał ter­pen­tyną. W pod­nie­ce­niu patrzył za każ­dym razem, kiedy mistrz maczał czu­bek pędzla z kuniego wło­sia albo świń­skiej szcze­ciny w olej­nej paście i z deli­katną piesz­czotą prze­su­wał nim po płót­nie. Ocza­ro­wany słu­chał, jak opo­wiada o świe­tle i kształ­tach, pro­por­cjach i bar­wach… W ten spo­sób uczył się od nie­chce­nia, chło­nąc nauki mistrza wraz z wonią farb.

Jed­nak Gior­gio zna­lazł rów­nież szkołę poza warsz­ta­tem Bel­li­niego. W Wene­cji, mie­ście gwar­nym ludźmi i kul­turą, mie­ście ary­sto­kra­tów i han­dla­rzy, zazna­jo­mił się ze świa­tem, który jesz­cze musiał odkryć i pochwy­cić pocią­gnię­ciami wła­snego pędzla. W poszu­ki­wa­niu inspi­ra­cji dla swo­ich obra­zów uwiel­biał włó­czyć się po Wene­cji, odwie­dzać pałace i klasz­tory, prze­mie­rzać jej wąskie uliczki pach­nące sto­jącą wodą i rybami i gubić spoj­rze­nie w lagu­nie, w któ­rej wodach mie­nił się zachód słońca, a morze koły­sało łodzie, pod­czas gdy ich kon­tury zama­zy­wały się, aż sta­wały się cie­niami.

Wie­lo­krot­nie Gior­gio ucie­kał na wyspę Murano, do kruż­gan­ków San Michele, gdyż tam świa­tło przy­bie­rało szcze­gólne spek­trum – w zależ­no­ści od pory roku oży­wiało kolory albo je przy­ga­szało, nie­mal zupeł­nie je uni­ce­stwia­jąc; cza­sem sta­piało się z mgłą zatoki i niby węglem zama­zy­wało wszyst­kie kształty albo też w dni jasne i bez­chmurne zda­wało się wyci­nać postaci z pre­cy­zją dosko­na­łego ostrza. Gior­gio byłby zachwy­cony, gdyby swo­imi pędz­lami potra­fił zro­bić wła­śnie coś takiego: uchwy­cić świa­tło przy­le­pia­jące się do pod­cieni kruż­gan­ków i two­rzące inny nastrój w tej samej sce­ne­rii albo nakła­dać mgłę w kolo­rach, żeby je cie­nio­wać; być zdol­nym malo­wać ręką natury. Mło­dzie­niec myślał, że kon­cen­tru­jąc się na wszyst­kich szcze­gó­łach, wcze­śniej czy póź­niej osią­gnie ten cel. Dla­tego tra­wił godziny na pró­bach uchwy­ce­nia esen­cji ota­cza­ją­cego go świata, aby odtwo­rzyć go na swych płót­nach.

Pew­nego let­niego popo­łu­dnia, kiedy mia­sto nie­mal wrzało w wodach kana­łów, Gior­gio usiadł w cie­niu kruż­gan­ków San Michele i chro­niony świe­żo­ścią jego poma­rań­czo­wego gaju kon­tem­plo­wał, jak to miał w zwy­czaju, grę świa­teł. Był tak tym pochło­nięty, że led­wie usły­szał zmie­rza­jące w jego stronę powolne i zmę­czone kroki sta­rego czło­wieka.

– Cóż inte­re­su­ją­cego skrywa ten klasz­tor, że mło­dzie­niec taki jak ty tyle godzin spę­dza w jego murach?

Chwilę wcze­śniej zdał sobie sprawę z obec­no­ści bra­ciszka, wyczuw­szy jego cha­rak­te­ry­styczną woń. Wie­dział, że usiadł u jego boku, gdyż poczuł w noz­drzach ten nie­okre­ślony smród, mie­szankę mia­zma­tów zupy cebu­lo­wej – która była chyba jedy­nym poży­wie­niem tych bez­zęb­nych mni­chów – prze­po­co­nego habitu i siarki.

Mimo tego odpy­cha­ją­cego pierw­szego spo­tka­nia Fra Ambro­sius stop­niowo sta­wał się jed­nym z naj­więk­szych przy­ja­ciół mło­dego Gior­gia, a w jakiś czas póź­niej został jego prze­wod­ni­kiem, doradcą i mistrzem. Prze­wod­ni­kiem w spra­wach ducho­wych, doradcą – w mate­rial­nych oraz bez­dy­sku­syj­nym mistrzem, jako że Fra Ambro­sius był jed­nym z naj­więk­szych mędr­ców, jakich kie­dy­kol­wiek poznał. To on wpro­wa­dził Gior­gia w taj­niki wie­dzy kla­sycz­nej, w dzie­dzic­two ojców grec­kich i łaciń­skich. Popro­wa­dził go przez filo­zo­fię Sokra­tesa, Pla­tona i Ary­sto­te­lesa; Seneki i Epik­teta; świę­tego Augu­styna i świę­tego Justyna; Maj­mo­ni­desa i Awer­ro­esa. Roze­brał dla niego kosmos, czło­wieka i naturę. I wpro­wa­dził go w wie­dzę tajemną – tę, którą od setek lat prze­cho­wy­wali mago­wie i alche­micy. Fra Ambro­sius bowiem w tajem­nicy stu­dio­wał i prak­ty­ko­wał alche­mię, naukę sku­pia­jącą w sobie całą wie­dzę, którą czło­wiek posiadł sam z sie­bie albo za sprawą boskich obja­wień. Swego czasu odbył piel­grzymkę po nie­zli­czo­nych klasz­to­rach całej Europy, gdzie zapo­znał się ze spu­ści­zną wiel­kich alche­mi­ków: Nico­lasa Fla­mela i Rogera Bacona. Co wię­cej, był także uczniem słyn­nego alche­mika Basi­liusa Valen­ti­nusa, bene­dyk­tyna z klasz­toru w Erfur­cie. Bo cho­ciaż alche­mia była zaka­zana ludziom Kościoła, w klasz­to­rach wciąż ją upra­wiano.

Ponadto bra­ci­szek posia­dał tak wielką wie­dzę na temat zło­żo­no­ści i mate­rii natury, że Gior­gio zna­lazł w nim nie­wy­czer­paną kry­nicę wie­dzy, kiedy zaczął two­rzyć swoje farby, dla któ­rych wyko­rzy­sty­wał nowe for­muły, lep­sze i trwal­sze niż te powszech­nie uży­wane w owym cza­sie.

I tak oto Gior­gio nabrał zwy­czaju wymy­ka­nia się na wyspę Murano, gdzie spę­dzał dłu­gie godziny w towa­rzy­stwie sta­rego mni­cha, razem z nim roz­wi­kłu­jąc tajem­nice ludz­ko­ści w klasz­tor­nej biblio­tece lub też w jego celi. I pod­czas gdy Fra Ambro­sius pla­mił sobie jasny habit mie­szan­kami i napa­rami, Gior­gio po pro­stu przy­glą­dał mu się z uwagą pil­nego ucznia albo gry­wał mu na lutni, instru­men­cie, który dość dobrze opa­no­wał.

Jed­nego z tych dni, kiedy mistrz Bel­lini pozwo­lił mu wyjść wcze­śniej z warsz­tatu, Gior­gio prze­pły­nął lagunę. Gdy tylko zna­lazł się w San Michele, pod­szedł do niego Fra Ambro­sius.

– Zorzi! – zawo­łał go tak, jak zwra­cali się do niego jedy­nie naj­bliżsi. Obli­cze mni­cha odbi­jało rów­nie wielki nie­po­kój jak słowa, które po chwili do niego skie­ro­wał. – Nie­cier­pli­wie wyglą­da­łem two­jego przy­by­cia, młody Zorzi. Mam ci coś nie­zwy­kle inte­re­su­ją­cego do poka­za­nia. Pośpiesz się, chło­paku, chodźmy do mojej celi.

Mała, ciemna i zimna cela Fra Ambro­siusa śmier­działa tak jak i mnich. Pozba­wiona wszyst­kiego poza pry­czą i kru­cy­fik­sem, wyglą­da­łaby nie­mal jak wszyst­kie inne cele, gdyby nie stół zawa­lony fla­ko­nami, moź­dzie­rzami i alem­bi­kami, które bra­ci­szek zdo­łał zebrać w jed­nym kącie. Miał nawet róg, rurę wodo­cią­gową zgodną z kano­nami alche­mii, choć pry­mi­tywną, i spe­cjalny szklany pojem­nik do przy­go­to­wy­wa­nia mie­sza­nek, nazy­wany przez sta­ruszka jajem filo­zo­ficz­nym.

Mnich wło­żył klucz w zamek w pośpie­chu i poru­sze­niu, które zdra­dzały nie­zdar­ność rąk i nie­spójne słowa nie­ustan­nie mam­ro­tane w bez­zęb­nych ustach. Praw­do­po­dob­nie prze­żu­wał jakąś modli­twę, jak gdyby zwra­ca­nie się do Pana naszego miało ukoić jego nerwy.

– Podejdź! Podejdź! – pona­glał chło­paka, z tru­dem uno­sząc sien­nik swo­jej pry­czy.

Świa­tło wpa­da­jące przez okienko, zale­d­wie szcze­linę w gru­bym klasz­tor­nym murze, było nie­wy­star­cza­jące, więc Gior­gio posta­no­wił zapa­lić świecę, zanim posłu­chał nie­cier­pli­wego nale­ga­nia sta­ruszka.

– Na Święty Krzyż Pana naszego Jezusa Chry­stusa, chło­paku! Zostaw świa­tło na potem i pomóż mi z sien­ni­kiem, te wiot­kie palce led­wie mogą go utrzy­mać.

Gior­gio bez kło­potu uniósł sien­nik i sta­ru­szek wsu­nął rękę, żeby pogrze­bać w dziu­rze.

– Tu jest! Nie myśla­łem, że wepchną­łem go tak daleko, Boże. Trzy­maj ten per­ga­min, Zorzi.

Fra Ambro­sius odsu­nął się, robiąc miej­sce swemu uczniowi, i obser­wo­wał go, nie prze­sta­jąc zacie­rać rąk w sze­ro­kich ręka­wach habitu.

– Oto on! Połóż go tutaj, na stole – naka­zał mu, jed­nym gestem hała­śli­wie zrzu­ca­jąc z blatu wszyst­kie swoje instru­menty. – Popa­trzmy… Był tutaj. Led­wie widać, że jest w środku, jakby z upły­wem czasu per­ga­min go połknął i zacho­wał w tym kształ­cie przed cie­kaw­skimi spoj­rze­niami.

– Co to za per­ga­min, bra­cie?

– Ach, per­ga­min to nic… To jakaś kro­nika wojen dia­do­chów. Zresztą dość mierna. Ale kopia jest nie naj­gor­sza: dobra kali­gra­fia i piękne ilu­stra­cje. Pew­nie na tym zasa­dza się jej war­tość…

Gior­gio zacho­wał mil­cze­nie, mimo że nie poj­mo­wał zbyt dobrze zamia­rów Fra Ambro­siusa ani powo­dów jego pod­eks­cy­to­wa­nia. Jed­nak mło­dzie­niec wie­dział, że przy odro­bi­nie cier­pli­wo­ści wcze­śniej czy póź­niej doczeka się wyja­śnie­nia; mnich był typem czło­wieka, który mówi wiele, gdy inni mil­czą, oraz mil­czy, gdy inni mówią.

– Musi być w biblio­tece zale­d­wie od kilku mie­sięcy, bo ni­gdy wcze­śniej go nie widzia­łem. A ja dosko­nale wiem, co jest w biblio­tece, nie tak jak inni. Brat biblio­te­karz mówi, że przy­szedł wraz ze skrzy­nią manu­skryp­tów prze­ka­za­nych przez jakie­goś pożycz­ko­dawcę. Lichwia­rze cza­sem tak robią: kiedy czują, że zbliża się pora ure­gu­lo­wa­nia rachun­ków, chcą zyskać odku­pie­nie i pojed­nać się ze Spra­wie­dli­wym pośród spra­wie­dli­wych. Nie­mal mógł­bym przy­siąc, że przy­je­chał z Kon­stan­ty­no­pola. Może jako łup po splą­dro­wa­niu mia­sta przez woj­sko boże pod­czas wyprawy krzy­żo­wej prze­ciw nie­wier­nym w 1204 roku, a może jest młod­szy: z cza­sów, kiedy to brat Auri­spa wyła­do­wał tu w Wene­cji z ogromną kolek­cję grec­kich manu­skryp­tów ze Wschodu i musiał wiele z nich oddać jako zapłatę za trans­port…

Mówiąc, Fra Ambro­sius z naj­więk­szą pie­czo­ło­wi­to­ścią roz­wi­jał per­ga­min. Gar­bo­wana skóra trzesz­czała nie­bez­piecz­nie, jakby miała się roze­rwać, nie­zdolna do udźwi­gnię­cia brze­mie­nia lat.

– Oto jest! Mój młody przy­ja­cielu! – wykrzyk­nął, uno­sząc try­um­fal­nie nie­wielki przed­miot, któ­rego Gior­gio nie zdo­łał roz­po­znać, dopóki nie tra­fił w jego ręce.

Cho­dziło o walec o wyso­ko­ści kilku i o śred­nicy dwóch cen­ty­me­trów, wyko­nany z prze­zro­czy­stego kamie­nia w kolo­rze czer­wo­no­po­ma­rań­czo­wym; domy­ślił się, że to kar­neol. Naj­bar­dziej jed­nak rzu­cało się w oczy to, co było wyrzeź­bione na walcu od góry do dołu.

– Kar­ne­olowy walec – potwier­dził Fra Ambro­sius. – Tekst wydaje się antyczną greką, koine. Bóg jeden wie, jak długo był zawi­nięty w ten per­ga­min.

Spraw­dziw­szy, że mil­czący uczeń ogląda walec ze wszyst­kich stron i nie ma nic do powie­dze­nia na jego temat, Fra Ambro­sius wyrwał mu go znie­cier­pli­wiony i posta­wił na stole w świe­tle świecy.

– Kar­neol jest magicz­nym kamie­niem, odpę­dza sła­bość i daje odwagę. Ma wiel­kie wła­ści­wo­ści lecz­ni­cze, jest dobry na krą­że­nie, dzią­sła i inne tkanki mięk­kie orga­ni­zmu. Dla Egip­cjan miał wielką war­tość sym­bo­liczną. To kamień Panny. Kamień Her­mesa… – Mnich prze­stał modu­lo­wać głos, aby nadać swoim sło­wom posmak tajem­nicy; „s” w Her­me­sie prze­szło w prze­cią­gły syk, zapo­wia­da­jąc coś istot­nego.

– Her­mes?

– Chło­paku, na moją wiarę, Bóg chyba poską­pił ci krwi w żyłach. Tak, Her­mes! Her­mes Tri­sme­gi­stos! Trzy­kroć Wielki! Naj­mą­drzej­szy w całych dzie­jach! Ojciec alche­mii i her­me­ty­zmu!

– Wiem o tym, fra­ter. Nauczy­łeś mnie wszyst­kiego o Her­me­sie Tri­sme­gi­sto­sie. Ale nie wiem, jaki zwią­zek może mieć ów mędrzec z tym wal­cem.

Sta­ru­szek jesz­cze bar­dziej zmarsz­czył swe pomarsz­czone obli­cze, aż jego nie­wiel­kie oczy zni­kły w wałecz­kach skóry.

– Ja też tego nie wiem, mój synu. Ale jestem prze­ko­nany, że jakiś zwią­zek ist­nieje… – wyszep­tał ku wiel­kiemu zdu­mie­niu Gior­gia.

– Co mówi tekst?

– Przy­znaję, że nie byłem w sta­nie go zin­ter­pre­to­wać. Jest bar­dzo znisz­czony upły­wem lat, a moje stare oczy nie­zbyt dobrze go widzą. Tych kilka frag­men­tów, które byłem w sta­nie prze­tłu­ma­czyć, nie ma sensu. Jakby każdy z nich był ode­rwany od pozo­sta­łych. Nie­mniej pomię­dzy sło­wami poja­wia się jedno imię… Imię bar­dzo ważne! Megas Make­do­nios. Wielki Mace­doń­czyk. Sam Alek­san­der! Cho­dzi o wska­zówki, tropy, które skła­niają mnie do podej­rzeń, że sto­imy w obli­czu wiel­kiego odkry­cia! – wykrzyk­nął mnich w ogrom­nym pod­nie­ce­niu. Pod­nie­ce­niu, które w jed­nej chwili się roz­pły­nęło. – A może nie… Może to tylko jakiś tam zwy­czajny walec. W daw­nych cza­sach wypro­du­ko­wano tysiące podob­nych. Już w Mezo­po­ta­mii były dość pospo­li­tymi przed­mio­tami, uży­wa­nymi jako pie­czę­cie i amu­lety, potem w Per­sji, Asy­rii, Egip­cie… Świat jest pełen wal­ców, dla­czego ten miałby nale­żeć do Alek­san­dra?

Fra Ambro­sius mam­ro­tał i dywa­go­wał w powol­nym ryt­mie swo­ich kro­ków, aż w końcu opadł na pry­czę, wyrzu­ca­jąc w powie­trze potężną chmurę pyłu oraz skrzyp­nię­cie słomy i desek. Wital­ność bra­ciszka poja­wiała się falami, krót­kimi chwi­lami zwy­cię­stwa nad sta­ro­ścią. I tak samo jak się poja­wiała, odcho­dziła, a on zosta­wał wyczer­pany.

W pomiesz­cze­niu zale­gła cisza, cisza przej­mu­jąca, którą Gior­gio odnaj­do­wał jedy­nie w świę­tych miej­scach. Gdy stał z wal­cem na dłoni, do głowy przy­cho­dziły mu setki pytań, któ­rych nie potra­fił ubrać w słowa.

– Jestem już żało­snym bez­u­ży­tecz­nym star­cem, żywym umy­słem uwię­zio­nym w worku obumie­ra­ją­cych kości. Już nie raz potrze­bo­wa­łem two­ich oczu i uszu, two­ich sil­nych rąk i krzep­kich ramion, młody Zorzi. A teraz bar­dziej niż kie­dy­kol­wiek potrze­buję, żebyś zastą­pił moje ułomne ciało.

Gior­gio słu­chał Fra Ambro­siusa, nie do końca rozu­mie­jąc, dokąd zmie­rzają jego słowa.

– Musisz zawieźć walec do Flo­ren­cji, do Aka­de­mii. Tam spo­tkasz się z ojcem Fici­nem, Mar­si­liem Fici­nem, moim sta­rym przy­ja­cie­lem. Tylko on może pomóc nam roz­wi­kłać sekrety zawarte w tym przed­mio­cie, jeśli są tu jakieś sekrety.

– Ale o jakie sekrety ci cho­dzi, fra­ter?

Bra­ci­szek pogar­dli­wie mach­nął ręką. Gior­giowi wyda­wało się, że w nie­któ­rych sytu­acjach ten czło­wiek naprawdę zacho­wy­wał się, jakby postra­dał zmy­sły, biedny stary wariat.

– Ech! Przy­pusz­cze­nia, przy­pusz­cze­nia… To tylko przy­pusz­cze­nia! – Fra Ambro­sius zwró­cił w jego stronę pomarsz­czoną jak figa twarz o bez­zęb­nych ustach i Gior­gia owio­nął śmier­dzący cebulą oddech. – Nie powiem ci, Zorzi!… To mroczne sekrety, może zła wróżba… Świat jest prze­żarty grze­chem. – Bra­ci­szek prze­że­gnał się. – Tak… wyja­wia­nie podob­nych sekre­tów może przy­nieść tylko zły omen. Rób, co ci każę, i nie pró­buj dowie­dzieć się wię­cej. Nie bierz na ramiona cię­żaru, któ­rego ni­gdy nie będziesz w sta­nie udźwi­gnąć…

Tak jak naka­zał stary mnich alche­mik, Gior­gio z Castel­franco wyru­szył pew­nego wio­sen­nego poranka do Flo­ren­cji, zabie­ra­jąc ze sobą kar­ne­olowy walec oraz list do ojca Mar­si­lia Ficina. Fra Ambro­sius opo­wie­dział mu, że Ficino jest jed­nym z naj­więk­szych współ­cze­snych filo­zo­fów. Pod opieką Medy­ce­uszów jesz­cze od cza­sów Kosmy Star­szego, stał się jed­nym z twór­ców Aka­de­mii wzo­ro­wa­nej na Pla­toń­skiej, w któ­rej to eru­dyci zbli­żeni do dworu zna­mie­ni­tej flo­renc­kiej rodziny zbie­rali się, aby pro­wa­dzić dys­puty nad filo­zo­fią i lite­ra­turą, w szcze­gól­no­ści nad Pla­to­nem. Nie na darmo Ficino prze­tłu­ma­czył z greki jego dia­logi i miał sie­bie za zażar­tego obrońcę pla­toń­skich prą­dów. Jed­nak Fra Ambro­sius w swej rela­cji kładł nacisk na związki Ficina z her­me­ty­zmem. „Kosma Star­szy był wiel­kim miło­śni­kiem rze­czy rzad­kich – powie­dział. – Wysy­łał agen­tów na wszyst­kie strony świata w poszu­ki­wa­niu manu­skryp­tów i skar­bów sta­ro­żyt­no­ści. Kiedy ojciec Ficino był bar­dzo młody, jakiś mnich przy­niósł Kosmie grec­kie manu­skrypty, pocho­dzące z Mace­do­nii, tak zwany Cor­pus her­me­ti­cum, kom­pi­la­cję naj­waż­niej­szych tek­stów poświę­co­nych wie­dzy kla­sycz­nej oraz pod­sta­wom nowo­cze­snej alche­mii. Patriar­cha Medy­ce­uszów naka­zał Mar­si­liowi odło­żyć pracę nad prze­kła­dami tek­stów Pla­tona i sku­pić się na Kor­pu­sie, gorąco pra­gnąc, aby prace zostały ukoń­czone przed jego śmier­cią. Tak wielką wagę przy­pi­sy­wał Kosma wie­dzy Her­mesa na chwilę przed swoją śmier­cią”.

Led­wie dotarł­szy do Flo­ren­cji, Gior­gio udał się do willi Careggi, sie­dziby Aka­de­mii, gdzie miał się spo­tkać z ojcem Fici­nem.

Duchowny ocze­ki­wał go w pokoju przy­jęć, odczy­tał list Fra Ambro­siusa i jęła go tra­wić cie­ka­wość, co też takiego wpa­dło w ręce tego starca, tak mądrego, jak stuk­nię­tego.

– Przejdźmy się pod­czas roz­mowy – zasu­ge­ro­wał pater Ficino. – W ten spo­sób będziemy mogli się cie­szyć tym wspa­nia­łym darem bożym, któ­rym jest słońce willi Careggi.

Gior­gio odniósł wra­że­nie, że prze­kro­czył progi raju, gdy spa­ce­ro­wał po impo­nu­ją­cej budowli i ogro­dzie otu­la­ją­cym willę, która wyglą­dała jak for­teca i straż­nica toskań­skich rów­nin. Wydało mu się, że ni­gdy wcze­śniej nie widział świa­tła, nawet w klasz­to­rze San Michele. Prze­ko­nał się, że świa­tło rodzi się wła­śnie w willi Careggi i stam­tąd roz­siewa się na resztę świata. Owego wio­sen­nego poranka świa­tło padało na rzeźby w ogro­dzie; wpra­wiało w barwne lśnie­nie wszystko, czego dotknęło; wzbu­dzało złote refleksy na skrzy­deł­kach owa­dów; roz­pra­szało się w kro­plach wody przy fon­tan­nach; bawiło się w ciemno–jasno niczym dzieci w cho­wa­nego; wytry­skało ze wszyst­kich moż­li­wych kry­jó­wek; wpły­wało i wypły­wało stru­mie­niami spod arkad log­gii; twardo osia­dało na ziemi i słodko na tra­wie. Było żywe! Gior­gio czuł się oszo­ło­miony w obli­czu piękna tego spek­ta­klu; nie­zdolny do uchwy­ce­nia wszyst­kich odcieni w jed­nej chwili. Chciałby mieć oczy ważki, aby ogar­nąć całe to piękno.

Ponadto w willi Careggi miesz­kała sztuka. Gdzie­kol­wiek mło­dzie­niec zwró­cił wzrok, znaj­do­wał sztukę w całym jej splen­do­rze. Prze­szedł tam­tędy Dona­tello, Leonardo da Vinci, Bot­ti­celli, bo zawsze jakiś młody arty­sta znaj­do­wał się pod opieką Waw­rzyńca Medy­ce­usza. W każ­dym zakątku, do któ­rego dotarł z Fici­nem, naty­kał się na jakie­goś szczę­śliwca prze­su­wa­ją­cego pędz­lem po płót­nie w towa­rzy­stwie owego świa­tła, więc samego Gior­gia zaczęły świerz­bić ręce, jakby bła­gały go, żeby wycią­gnął paletę i zaczął mie­szać farby, chwy­cił pędzle i utrwa­lił wszystko, co go ota­cza. Jed­nak naj­sil­niej przy­cią­gnęła jego uwagę scena roz­gry­wa­jąca się u wej­ścia do jed­nej z szop: zma­ga­nie się męż­czy­zny z kamie­niem, ope­ru­ją­cego dłu­tem z taką maestrią, że skała bez­wa­run­kowo kapi­tu­lo­wała wobec jego rąk, i bar­dziej niż rzeź­bić, zda­wał się ją oswa­jać, mode­lo­wać, jakby była gliną. Ficino zwró­cił się do tego mło­dzieńca, nazy­wa­jąc go Miche­lan­gelo.

Wszyst­kie te cudow­no­ści, wszyst­kie te pod­niety, które dla chłopca rów­nały się spa­ce­rowi po nie­bio­sach, nie pozwo­liły mu zwra­cać nale­ży­tej uwagi na roz­mowę z Mar­si­liem Fici­nem. Nie pozwo­liły mu dostrzec pod­nie­ce­nia w oczach duchow­nego, gdy trzy­mał w rękach kar­ne­olowy walec, ani entu­zja­zmu zdra­dza­nego przez drże­nie głosu w chwili, gdy uma­wiał go na spo­tka­nie z samym księ­ciem Flo­ren­cji, Waw­rzyń­cem Medy­ce­uszem. Te dro­bia­zgi pozo­stały nie­zau­wa­żone, gdyż Gior­gio był ośle­piony świa­tłem willi Careggi.

Powró­cił naza­jutrz, rów­nie pobu­dzony jak prze­stra­szony myślą o sta­nię­ciu przed wiel­kim Waw­rzyń­cem Medy­ce­uszem.

Książę był nie tylko mece­na­sem sztuki i nauki, sam także był eru­dytą, estetą, czło­wie­kiem roz­mi­ło­wa­nym w filo­zo­fii, poezji, muzyce i w każ­dej for­mie wyrazu arty­stycz­nego i inte­lek­tu­al­nego. Prak­tycz­nie wycho­wał się i wykształ­cił w willi Careggi, w oto­cze­niu naj­mę­dr­szych ludzi epoki, i wraz z nimi dys­ku­to­wał jak równy z rów­nym na pozio­mie inte­lek­tu­al­nym, nie tylko jako patron.

W jed­nym z salo­nów willi, przy popier­siu Pla­tona, który prze­wod­ni­czył wszyst­kim posie­dze­niom swo­ich pro­ze­li­tów, w świe­tle świec, wszak była noc, Gior­gio poznał Waw­rzyńca Medy­ce­usza, sie­dzą­cego w fotelu jak na tro­nie, z nogami uło­żo­nymi na pod­nóżku dla ulgi w poda­grycz­nych bólach. Kor­pu­lentny, ubrany w kaftan i bro­ka­tową kurtę, odzież jesz­cze bar­dziej przy­da­jącą mu ciała, na gło­wie nosił maz­zo­chio, tka­ninę zawią­zaną jak tur­ban, z jed­nym koń­cem opa­da­ją­cym z boku. Jego wygląd był impo­nu­jący, albo przy­naj­mniej tak się wyda­wało Gior­giowi z per­spek­tywy jego led­wie szes­na­stu lat i nie­wiel­kiego doświad­cze­nia. Nie­ustę­pliwa twarz o posęp­nej minie wyra­żała wielką oso­bo­wość i wiel­kie zde­cy­do­wa­nie. Tak więc Waw­rzy­niec z Medy­ce­uszów spra­wił, że Gior­gio czuł się mały i nic nie­zna­czący, a nawet wzbu­dził w chło­paku nabożną cześć.

Władca sie­dział w oto­cze­niu dwóch spo­śród swo­ich naj­więk­szych przy­ja­ciół i współ­pra­cow­ni­ków: Mar­si­lia Ficina i hra­biego Gio­van­niego Pico della Miran­doli. Pierw­szy miał na sobie czer­wone szaty duchow­nego, zmarszczki na jego twa­rzy zdra­dzały, że jest star­szym czło­wie­kiem. Poza tym na obli­czu tego wiel­kiego mędrca nie spo­sób było dostrzec żad­nej emo­cji. Dla odmiany jego uczeń, Gio­vanni Pico, od razu zwró­cił na sie­bie uwagę chło­paka. Hra­bia della Miran­dola był młody i atrak­cyjny – piękno było cechą, obok któ­rej spoj­rze­nie arty­sty Gior­gia ni­gdy nie prze­cho­dziło obo­jęt­nie – może odro­binę zbyt kobiecy, co pozo­sta­wało w nie­zgo­dzie z jego sławą czło­wieka zuchwa­łego i popę­dli­wego. Led­wie od dwóch dni prze­by­wał we Flo­ren­cji, a już kil­ka­krot­nie dotarły do niego wie­ści o hra­bim. Mimo mło­dego wieku Gio­vanni Pico już dwu­krot­nie zna­lazł się w wię­zie­niu. Za pierw­szym razem w związku z porwa­niem żony jed­nego z kuzy­nów Medy­ce­uszów, czyli udzia­łem w skan­dalu ze spód­nicz­kami, który nie­omal przy­pła­cił życiem i z któ­rego mógł go wywi­kłać tylko Waw­rzy­niec. Za dru­gim razem za here­zję, po spro­wo­ko­wa­niu Kościoła pew­nymi nazbyt ryzy­kow­nymi tezami filo­zo­ficz­nymi. Ponow­nie książę musiał pospie­szyć z pomocą. Mimo to hra­bia della Miran­dola był jed­nym z naj­bar­dziej sza­no­wa­nych uczo­nych w kla­sycz­nej filo­zo­fii, eks­per­tem od Ary­sto­te­lesa i Pla­tona, znawcą kabały i her­me­ty­zmu, astro­lo­giem…

– Pokaż mi, Gior­gio z Castel­franco, co przy­wio­złeś z Wene­cji.

Pole­ce­nie Waw­rzyńca Medy­ce­usza, sfor­mu­ło­wane potęż­nym gło­sem i auto­ry­ta­tyw­nym tonem wiel­kich wład­ców, znie­nacka wyrwało go z roz­my­ślań i wpra­wiło we wsty­dliwe drże­nie łydek. Usi­łu­jąc nad nim zapa­no­wać, pod­szedł do księ­cia Flo­ren­cji i podał mu walec zamknięty w spo­co­nej dłoni. Przez chwilę, z powodu nie­zręcz­no­ści, w jaką wpra­wiało go to spo­tka­nie, Zorzi prze­kli­nał godzinę, w któ­rej Fra Ambro­sius oma­mił go podobną podróżą.

Waw­rzy­niec przyj­rzał się wal­cowi, jesz­cze bar­dziej niż zwy­kle marsz­cząc brwi; nie była to oznaka nie­za­do­wo­le­nia, lecz praw­dzi­wego zain­te­re­so­wa­nia. Następ­nie bez słowa wsu­nął rękę pod koszulę i wycią­gnął przed­miot, który nosił zawie­szony na szyi – Gior­giowi wydało się, że jest niezwy­kle podobny do jego walca. Sil­nym szarp­nię­ciem książę zerwał cienki rze­mień i poło­żył oba walce na dłoni. Mar­si­lio Ficino i Pico della Miran­dola spoj­rzeli ponad ramio­nami swego patrona, aby zoba­czyć, czemu się tak przy­gląda.

– Madonna mia… – pod­su­mo­wał Ficino.

– Gdzie mówisz, chło­paku, że to zna­la­złeś? – chciał się upew­nić książę.

– Naprawdę zna­lazł to mój men­tor, mnich Ambro­sius, w biblio­tece klasz­toru San Michele na Murano. Odkrył to w sta­rym per­ga­mi­no­wym zwoju, który był pośród manu­skryp­tów ofia­ro­wa­nych klasz­to­rowi przez jakie­goś pożycz­ko­dawcę.

– Stary per­ga­mi­nowy zwój? Co to był za per­ga­min?

– Napi­sana po grecku kro­nika wojen dia­do­chów, panie. Fra Ambro­sius uważa, że może pocho­dzić z Kon­stan­ty­no­pola.

– Waw­rzyńcu, wia­ry­godne usta­le­nie jego pocho­dze­nia jest pra­wie nie­moż­liwe. Naj­bar­dziej nie­po­ko­jące jest podo­bień­stwo pomię­dzy nimi – zauwa­żył Ficino.

– Podejdź, Gior­gio, i popatrz na to – roz­ka­zał Waw­rzy­niec, poka­zu­jąc mu przed­mioty na dłoni.

Chło­piec popadł w zachwyt. Walce wyglą­dały tak, jakby jeden był kopią dru­giego. Tej samej wiel­ko­ści, wyko­nane z tego samego mate­riału – kar­ne­olu. I cho­ciaż greka była mu obca, stwier­dził, że wyryte na nich sym­bole należą do tego samego języka. Gior­gio nie wie­dział, co powie­dzieć, żeby nie wyjść na głupca, więc wolał zacho­wać mil­cze­nie.

– Ten walec, który jest moim amu­le­tem, nale­żał do mojego dziadka, Kosmy. Mniej wię­cej czter­dzie­ści lat temu sprze­dał mu go jakiś najem­nik z pół­noc­nej Afryki. Najem­nik opo­wia­dał, że ode­brał go Bedu­inowi, wcze­śniej pode­rżnąw­szy mu gar­dło. Przed śmier­cią Beduin chwa­lił się, że ukradł go kop­tyj­skiemu mni­chowi pod­czas plą­dro­wa­nia klasz­toru Świę­tego Pawła nad Morzem Czer­wo­nym, i zapew­niał, że to bar­dzo cenna egip­ska reli­kwia, bo mnich bro­nił jej aż do śmierci. Jed­nakże nie zdo­łano odczy­tać zapi­sa­nej na niej wia­do­mo­ści, słowa wydają się bez sensu. Sam z sie­bie ten walec to tylko ładna reli­kwia, piękny amu­let… Ale już nie jest sam, teraz są dwa, i legenda nabiera kształtu.

– Przyj­rza­łeś się napi­sowi, o któ­rym ci mówi­łem?

– Rze­czy­wi­ście, Mar­si­lio – odpo­wie­dział Waw­rzy­niec. – Megas Make­do­nios. Być może tajem­nica Alek­san­dra Mace­doń­skiego nie zeszła wraz z nim do grobu…

Ostat­nie słowa Waw­rzyńca Medy­ce­usza zawi­sły nad gło­wami zebra­nych, nim roz­pły­nęły się w powie­trzu, szep­cząc wnio­ski dla nich oczy­wi­ste, ale dla Gior­gia pozo­sta­jące sekre­tem.

– Wzią­łeś pod uwagę to, że możemy mieć do czy­nie­nia z fal­sy­fi­ka­tem? – po raz pierw­szy wtrą­cił się hra­bia della Miran­dola.

Waw­rzy­niec poru­szył się na fotelu i popra­wił uło­że­nie spuch­nię­tych stóp. Nie można było stwier­dzić, co bar­dziej go męczyło: poda­gra czy słowa hra­biego.

– Oba mogą nimi być. Ale czy z tego powodu mam lek­ce­wa­żyć oba? Czy mam prze­pu­ścić oka­zję do oso­bi­stego potwier­dze­nia praw­dzi­wo­ści tych wal­ców i ich legendy? Był­bym głup­cem. Wiele razy sły­sza­łeś, jak mawia­łem, kochany Pico, że praw­dziwa wie­dza polega na cze­ka­niu i wyko­rzy­sty­wa­niu oka­zji. Ten walec czeka pod koszulą Medy­ce­usza od czter­dzie­stu lat; oka­zja nada­rza się teraz. Choćby ist­niała tylko zni­koma moż­li­wość, że oba te przed­mioty skry­wają wielką tajem­nicę, choćby była nie­mal nie­praw­do­po­dobna, czuję się zobo­wią­zany wziąć ją pod uwagę, bo gdy się spraw­dzi, sta­niemy w obli­czu naj­więk­szej tajem­nicy wszech cza­sów. A jeśli boska Opatrz­ność zechciała, żeby te walce zna­la­zły się razem w dłoni Medy­ce­usza, zatem także Medy­ce­usz roz­wiąże ich zagadkę. A w tym celu, moi przy­ja­ciele, chciał­bym liczyć na waszą pomoc.

– Dosko­nale wiesz, Waw­rzyńcu, że ją masz – oznaj­mił Mar­si­lio Ficino, na co Pico della Miran­dola przy­tak­nął z abso­lut­nym zde­cy­do­wa­niem.

W kąci­kach ust Waw­rzyńca Medy­ce­usza poja­wił się cień uśmie­chu zado­wo­le­nia. Z pew­no­ścią był pewien lojal­no­ści swo­ich przy­ja­ciół.

– Powin­ni­ście sku­pić się na pracy nad odczy­ta­niem wia­do­mo­ści zawar­tej w wal­cach. Kiedy ją odczy­tamy i jeśli potwier­dzimy, że mogły nale­żeć do Alek­san­dra Wiel­kiego, znisz­czymy je.

– Znisz­czymy? – hra­bia della Miran­dola chciał się upew­nić, że dobrze usły­szał.

– Znisz­czymy. Gdy są razem, sekret już nie jest bez­pieczny.

– Ale jeśli je znisz­czymy, wia­do­mość prze­pad­nie na zawsze. Jakie mamy prawo nisz­czyć coś, co jest spu­ści­zną całej ludz­ko­ści? – sprze­ci­wił się młody hra­bia.

– Nie bądź uparty, Gio­vanni. Znowu pozwa­lasz się ponieść bez­myśl­nemu impul­sowi. Ja nie mówi­łem o znisz­cze­niu wia­do­mo­ści, mówi­łem o znisz­cze­niu wal­ców. Co do wia­do­mo­ści, będziemy musieli się zasta­no­wić, w jaki spo­sób zaszy­fro­wać ją ponow­nie rów­nie dobrze albo lepiej jesz­cze, niż to obmy­ślił Alek­san­der.

Po sło­wach Waw­rzyńca zale­gła nie­zręczna cisza, jak zwy­kle w sytu­acji, gdy przed­sta­wiony zostaje pro­blem, dla któ­rego nie ist­nieje zakła­dane z góry roz­wią­za­nie.

Do tej chwili Gior­gio bez­myśl­nie przy­słu­chi­wał się dys­ku­sji, jak widz mało zaan­ga­żo­wany w odgry­waną sztukę – mówili tajem­nym języ­kiem o sekre­tach i legen­dach, które znali chyba dosko­nale, ale które jemu były obce. Skoro jed­nak walce zmie­niły humor samego Waw­rzyńca Medy­ce­usza, było jasne, że nie cho­dzi o żadne sza­leń­stwo ani o fan­ta­zje sta­rego Ambro­siusa, więc teraz już Gior­gio umie­rał z cie­ka­wo­ści, żeby poznać wielką tajem­nicę. Posta­no­wił zdo­być się na odwagę, aby prze­ła­mać barierę dys­kre­cji, za którą się scho­wał, i przy­stą­pić do walki.

– Prze­pra­szam, panie… – zaczął.

Wszy­scy trzej męż­czyźni wbili w niego wzrok, jak gdyby zapo­mnieli, że towa­rzy­szy im jesz­cze jedna osoba. Gior­gio zorien­to­wał się, że znów trzęsą mu się łydki.

– Nie martw się, Gior­gio z Castel­franco, nie zapo­mnia­łem o tobie. Brat Ambro­sius i ty otrzy­ma­cie spra­wie­dliwą zapłatę za walec i za wasze zaufa­nie…

– Nie, panie, pro­szę mnie źle nie zro­zu­mieć. Nie chcia­łem mówić aku­rat o tym…

Waw­rzy­niec uniósł brew.

– Jeśli pozwo­li­cie, panie, cho­ciaż nie znam natury i tre­ści tajem­nicy, o któ­rej mówi­cie, sądzę, że znam spo­sób, jak ukryć tę wia­do­mość.

– Mów, chłop­cze – zachę­cił go książę. – Co to za spo­sób?

I Gior­gio jął wyja­śniać, wie­rząc, tak jak wie­rzył Waw­rzy­niec, że słowa wypo­wie­dziane w tym salo­nie nie wyjdą poza jego ściany. Żad­nemu nie przy­szło wtedy do głowy, że cza­sem głosy mogą się wymknąć przez naj­mniej widoczne szpary. I ule­cieć.

Od tego spo­tka­nia upły­nął nie­mal rok. Rok, który Gior­gio spę­dził w willi Careggi, gdzie pra­co­wał razem z Mar­si­liem Fici­nem i Pico della Miran­dolą nad prze­kła­dem wia­do­mo­ści z wal­ców i ich ponow­nym zaszy­fro­wa­niem.

Wspo­mnie­nia mło­dzieńca prze­stały pły­nąć i przed jego oczyma na nowo poja­wił się nie­do­koń­czony obraz. Ścią­gnął go ze szta­lug, ode­rwał płótno z blejt­ramu, ostroż­nie je zwi­nął i scho­wał w skó­rza­nej tubie, aby je ochro­nić pod­czas podróży. Wtedy pierw­szy raz odczuł smu­tek na myśl, że opusz­cza to miej­sce. Szybko jed­nak prze­ko­nał sam sie­bie, że naj­roz­sąd­niej będzie wró­cić do Wene­cji. Jedy­nie ojcu Mar­si­liowi i hra­biemu Pico zostawi wia­do­mość, dokąd się udaje, a kiedy jego praca zosta­nie ukoń­czona, powróci do nich.

Być może sekret wal­ców kosz­to­wał życie Waw­rzyńca Medy­ce­usza… Być może wszy­scy zna­jący sekret, tak jak on, są w nie­bez­pie­czeń­stwie… „Nie bierz na swe barki cię­żaru, któ­rego ni­gdy nie będziesz w sta­nie udźwi­gnąć”. Powi­nien był usłu­chać mądrych słów Fra Ambro­siusa. Teraz było już za późno. Teraz nie miał innego wyj­ścia, tylko zarzu­cić płótno na swe wątłe plecy i powlec ten cię­żar po dro­gach mroku, wlec go po kres swo­ich dni.

Las gier­ło­ski, Prusy Wschod­nie

23 sierp­nia 1941

Adolf Hitler zamknął drzwi za ostat­nią osobą, z którą tego popo­łu­dnia miał odprawę, prze­su­nął ręką po grzywce, raczej w maniac­kim geście, niż żeby ją popra­wić, i zga­sił górne świa­tło. Mały i funk­cjo­nalny spar­tań­sko urzą­dzony pokój, który cza­sami słu­żył mu za gabi­net, pogrą­żył się w deli­kat­nym świe­tle i Führerowi wydał się nawet nieco przy­tulny. Pod­szedł do krze­sła sto­ją­cego za sto­łem i wtedy usły­szał nie­przy­jemne brzę­cze­nie; jed­nym ude­rze­niem ręki zdu­sił komara lata­ją­cego przy jego policzku. Gdyby nie te ohydne owady, Wol­fs­schanze, Wil­czy Sza­niec, byłby fan­ta­stycz­nym miej­scem. Skoro jed­nak schro­nie­nie znaj­do­wało się w głę­bo­kim, ciem­nym lesie, w gorące wie­czory komary poja­wiały się chma­rami i ata­ko­wały Führera, za nic mając wszyst­kie zna­ko­mite i nie­za­wodne spo­soby ochrony przed nimi, i usi­ło­wały pożreć go żyw­cem. Hitler nie przej­mo­wał się tak bar­dzo samo­lo­tami RAF-u, jak tymi nie­zmor­do­wa­nymi krwio­pij­cami.

Führer prze­niósł się do Wil­czego Szańca zale­d­wie przed kil­koma tygo­dniami, w okre­sie ataku na Zwią­zek Radziecki, który nazwał Ope­ra­cją Bar­ba­rossa. Wil­czy Sza­niec był miej­scem nie­by­wale bez­piecz­nym, za sprawą samego ukształ­to­wa­nia terenu i dzięki for­ty­fi­ka­cjom; ponadto znaj­do­wał się bar­dzo bli­sko gra­nicy radziec­kiej, co czy­niło go ide­alną sie­dzibą dowódz­twa do kie­ro­wa­nia tą ope­ra­cją, która osta­tecz­nie miała wziąć komu­ni­stów pod but Trze­ciej Rze­szy. Po eks­ter­mi­na­cji Żydów, maso­nów i bol­sze­wi­ków, po uci­sze­niu i pod­po­rząd­ko­wa­niu sobie kapi­ta­li­stycz­nych rzą­dów Zachodu Adolf Hitler będzie rzą­dził świa­tem na swój spo­sób… A jeśli ten raport, który dziś rano dotarł do niego z Ber­lina, zawie­rał to, czego się spo­dzie­wał, być może jego szczę­ście ziści się wcze­śniej, niż zakła­dał.

Kiedy już uwol­nił się od natręt­nego brzę­cze­nia, Hitler zatrzy­mał wzrok na jedy­nej teczce, z którą jesz­cze dzi­siaj musiał się zapo­znać i którą zosta­wił sobie na koniec, niczym kie­li­szek dobrego koniaku na zakoń­cze­nie wiel­kiego obiadu. Usiadł na krze­śle, uło­żył nogi na stole, poluź­nił kra­wat i otwo­rzył teczkę przy­słaną z cen­tral­nego biura Ein­satz­stab Reich­sle­iter Rosen­berg, Sztabu Ope­ra­cyj­nego Rosen­berga w Ber­li­nie. Teczka nie zawie­rała zbyt wielu doku­men­tów, były tam zale­d­wie trzy kartki: raport eks­perta, który prze­pro­wa­dził bada­nia, i list.

Zde­cy­do­wał się roz­po­cząć od pisma. Bada­cze z Ein­satz­stab Reich­sle­iter Rosen­berg zna­leźli go w pry­wat­nej biblio­tece jakiejś żydow­skiej rodziny z Krety, ukryty pośród stron sta­rego pamięt­nika. Ory­gi­nał napi­sany po łaci­nie opa­trzony był tłu­ma­cze­niem na nie­miecki. Cho­dziło o cenny doku­ment histo­ryczny z XV wieku, któ­rego autor­stwo przy­pi­sano Gio­van­niemu Pico della Miran­doli – ów zwra­cał się do swo­jego mistrza i przy­ja­ciela, żydow­skiego filo­zofa Elia­sza Del­me­digo, w odpo­wie­dzi na inne pismo, które tam­ten przy­słał mu był uprzed­nio. Hitler roz­po­czął lek­turę: „Willa Careggi, Flo­ren­cja, 15 listo­pada 1492”.

W miarę czy­ta­nia na twa­rzy Führera wykwi­tał uśmiech, nie­mal nie­uświa­do­miony gry­mas, prze­jaw trud­nego do poha­mo­wa­nia zado­wo­le­nia. Kiedy skoń­czył czy­tać doku­ment, bez waha­nia chwy­cił słu­chawkę tele­fonu i zażą­dał połą­cze­nia z Ber­li­nem; nale­żało wezwać do Wil­czego Szańca Hein­ri­cha Him­m­lera i jak naj­szyb­ciej odbyć z nim ści­śle tajne spo­tka­nie.

LIST PEWNEGO NAZISTY

Podczas gdy Kon­rad kon­cen­tro­wał się na ekra­nie iPhone’a, odpo­wia­da­jąc na e-mail, opar­łam ręce na stole, żeby z praw­dziwą roz­ko­szą podzi­wiać dzieło sztuki, które wła­śnie posta­wiono mi przed oczyma: opa­no­wa­nie barwy i fak­turę, kształty, pro­por­cje, formę i świa­tło odbi­ja­jące się na każ­dej powierzchni w pozor­nie przy­pad­ko­wej grze lśnie­nia i matu.

Ale nade wszystko zapach… Mmm, ten cudowny aro­mat cze­ko­lady naj­wyż­szej jako­ści. Zapach poru­sza­jący naj­bar­dziej zmy­słową część mojego mózgu. Jestem huma­nistką i nie mam naj­mniej­szego poję­cia, jak nazywa się ten ośro­dek mózgu, wiem tylko, że zapach cze­ko­lady pod­nieca mnie naprawdę potęż­nie. Fon­dant z Jawy z sie­dem­dzie­się­cio­pię­cio­pro­cen­tową zawar­to­ścią kakao i lody kar­da­mo­nowe… Nic, doprawdy nic na świe­cie nie byłoby w sta­nie dorów­nać temu dese­rowi. Nie miało zna­cze­nia, że Rafa, kucharz, co roku wysi­lał się, żeby zmie­nić menu w Aro­mie, naj­mod­niej­szej restau­ra­cji w Madry­cie – ja zawsze pro­si­łam o ten sam deser.

– Nie spró­bu­jesz?

Nie uno­sząc głowy znad tale­rzyka, odpo­wie­dzia­łam:

– Już pró­buję. Nie zakłó­caj mojego rytu­ału. Roz­ko­szo­wa­nie się tym dese­rem zaczyna się od pod­niety wzro­ko­wej i węcho­wej. Ni­gdy tego nie zro­zu­miesz – zakoń­czy­łam aro­gancko.

Rze­czy­wi­ście Kon­rad był ofiarą prze­kleń­stwa, pole­ga­ją­cego na moż­li­wo­ści obej­ścia się bez deseru. W sumie zwy­kle koń­czył jedze­nie, popi­ja­jąc czer­wone wino. Powoli sączył kie­li­szek sta­rego wina, pod­czas gdy ja zna­czy­łam kąciki swo­ich ust czym­kol­wiek, co było słod­kie.

– No to dzi­siaj byłoby lepiej, żebyś skró­ciła swój rytuał. Chcę ci coś poka­zać i nie chcę, żebyś popla­miła to cze­ko­ladą, meine Süße.

Süße, uko­chana, ale i sło­dycz, tak nazy­wał mnie Kon­rad i nie­trudno było się domy­ślić dla­czego.

To prawda, że już na samym początku prze­strzegł mnie, że będzie to obiad biz­ne­sowy. Roz­ma­wia­li­śmy przez tele­fon bar­dzo wcze­śnie, kiedy on cze­kał w Mona­chium na samo­lot do Madrytu. I jak co pią­tek umó­wi­li­śmy się na kola­cję; Kon­rad zadzwo­nił do Alberta, szefa sali w Aro­mie, żeby zare­zer­wo­wał mu jego sto­lik, ten w samym rogu, w naj­bar­dziej intym­nym miej­scu w restau­ra­cji. Wszystko działo się jak zwy­kle, tyle że tym razem był to obiad biz­ne­sowy. Rzecz jasna pomy­śla­łam, że sobie żar­tuje; był Niem­cem i miał spe­cy­ficzne poczu­cie humoru.

Pochło­nię­cie deseru nie zajęło mi wiele czasu, a kiedy jesz­cze sma­ko­wa­łam jego wspo­mnie­nie, przy­nie­siono kawę i tale­rzyk petits fours.

– Co robisz, Ano?

– Zabie­ram kilka dla Teo. Wiesz prze­cież, że uwiel­bia tutej­sze petit fours.

– Ależ, meine Süße, nie musisz ich cho­wać do torebki, jak­byś je kra­dła! Popro­szę Alberta, żeby ci ich kilka przy­go­to­wał. Zostaw je. Prze­stań już jeść i dobrze wytrzyj ręce.

Zro­bi­łam to, co kazał mi Kon­rad, choć nie podo­bało mi się, że od czasu do czasu trak­tuje mnie jak dziew­czynkę. To prawda, że był ode mnie star­szy o pra­wie dwa­dzie­ścia lat, ale to nie uspra­wiedliwiało jego pater­na­li­zmu – skoro byłam dość doro­sła, żeby być jego dziew­czyną, to na wszystko inne też. Albo przy­naj­mniej tak mi się wyda­wało.

– Rzuć na to okiem – popro­sił mnie, szu­ka­jąc cze­goś w wewnętrz­nej kie­szeni mary­narki.

Podał mi plik papie­rów. Natych­miast zda­łam sobie sprawę, że są stare: były pożół­kłe i wystrzę­pione, a roz­kła­dano je i skła­dano tyle razy, że ist­niało nie­bez­pie­czeń­stwo przedar­cia ich na zgię­ciach, jak długo uży­wa­nej mapy. Rzu­ci­łam na nie okiem i stwier­dzi­łam, że jest to napi­sany na maszy­nie list.

– Kon­rad, kocha­nie, to jest po nie­miecku.

– Prze­cież czy­tasz tro­chę po nie­miecku.

– Nie po kok­tajlu i poło­wie butelki wina. Och, na Boga, skróćmy to, po pro­stu powiedz mi, co tam jest napi­sane.

– Nie bądź leniwa, prze­czy­tam go z tobą.

Przy­sta­łam na to, zaci­ska­jąc zęby, mię­dzy innymi dla­tego, że dys­ku­to­wa­nie z nim było bez­sku­teczne i wyczer­pu­jące. Ostroż­nie roz­ło­ży­łam list na stole, dokład­nie pośrodku. Na bia­łym obru­sie wyda­wał się jesz­cze star­szy i jesz­cze bar­dziej pożół­kły.

Wewels­burg

2 grud­nia 1941

Kochana Elsie,

Mam nadzieję, że gdy dosta­niesz ten list, zarówno Ty, jak i mała Astrid będzie­cie miały się dobrze.

Nie­stety nie mogę wró­cić do domu po mojej podróży do Włoch, jak Ci obie­ca­łem. Sprawy bar­dzo się skom­pli­ko­wały w ostat­nich dniach i obo­wiązki zwią­zane z nową misją nie pozwolą mi na to. Mam jed­nak nadzieję na kilka dni prze­pustki pod­czas Bożego Naro­dze­nia, żeby być przy Tobie, kiedy uro­dzi się nasze dziecko.

Po moich poszu­ki­wa­niach Astro­loga Gior­gio­nego Reichsführer Him­m­ler upie­rał się, żebym jak naj­szyb­ciej udał się do mojego nowego miej­sca prze­zna­cze­nia w biu­rach Ein­satz­stab Reich­sle­iter Rosen­berg w Paryżu. Naj­pierw będę się musiał udać do Ber­lina na spo­tka­nie z Hitle­rem, który pra­gnie, abym oso­bi­ście poin­for­mo­wał go o prze­biegu misji. Pod­kre­ślam raz jesz­cze, nie chcę zawieść zaufa­nia, które pokłada we mnie Führer.

Jutro rano otrzy­mam ofi­cjal­nie decy­zję Him­m­lera o awan­sie na Sturmbannführera. Był­bym szczę­śliwy, gdy­byś tu ze mną była w chwili wrę­cza­nia i pod­czas przy­ję­cia, które póź­niej zosta­nie wypra­wione, ale rozu­miem, że w Twoim sta­nie nie powin­naś podró­żo­wać. Zapew­niam Cię, że w każ­dej chwili będziesz w moich myślach, kochana Elsie, jak zwy­kle, szcze­gól­nie w naj­waż­niej­szych momen­tach mojego życia.

Kiedy urzą­dzę się w Paryżu, posta­ram się do Cie­bie zadzwo­nić, żeby usły­szeć Twój słodki głos. Tym­cza­sem pamię­taj, że Cię kocham i tęsk­nię za Tobą. Także za małą Astrid. Prze­każ jej wiele buzia­ków i uści­sków ode mnie i powiedz, że jest moją śliczną dziew­czynką. Uwa­żaj­cie na sie­bie obie i uwa­żaj na dziecko, pra­gnął­bym poło­żyć rękę na Twoim brzu­chu i poczuć, jak kopie.

Z całą moją miło­ścią

GEORG

PS Przy­go­tuj mi, pro­szę, wali­zeczkę z odro­biną ubrań i mun­du­rem, którą zosta­wi­łem w domu. Ktoś po nią przyj­dzie, żeby zabrać ją do mojego nowego miej­sca prze­zna­cze­nia.

Cho­ciaż skoń­czy­łam czy­tać, przez chwilę przy­glą­da­łam się listowi. Czu­łam się nie­zręcz­nie, jak­bym wtar­gnęła z butami w czy­jeś oso­bi­ste sprawy, jak­bym weszła do sypialni jakie­goś mał­żeń­stwa i ukrad­kiem pod­słu­chi­wała.

– Nie­źle, co? – Kon­rad przy­wró­cił mnie do rze­czy­wi­sto­ści.

– Skąd to wytrza­sną­łeś?

Kon­rad uśmiech­nął się szel­mow­sko.

– Cóż, mam dobre źró­dła. Kilka osób grze­bie na pchlich tar­gach, pod­da­szach i w anty­kwa­ria­tach albo w moim imie­niu licy­tuje rzad­kie rze­czy. Wiesz prze­cież, że jestem zapa­lo­nym kolek­cjo­ne­rem.

W isto­cie wie­dzia­łam o tym. Kon­rad był praw­dzi­wym mania­kiem sztuki i sta­ro­żyt­no­ści, który w dodatku mógł sobie pozwo­lić na nie­by­wale kosz­towny nałóg kupo­wa­nia ich. Tak naprawdę posia­dał jedną z naj­więk­szych kolek­cji sztuki w Euro­pie, szcze­gól­nie malar­stwa. Nie mówiąc już o tym, że to sztuka chyba nas ze sobą połą­czyła.

Spoj­rza­łam znów na list, list nazi­sty; papier, któ­rego dawno temu doty­kały jego ręce, i słowa napi­sane pod dyk­tat jego nazi­stow­skiego umy­słu. Włos się jeżył na gło­wie.

– To list jakie­goś nazi­sty – taka była moja pierw­sza ocena, cho­ciaż wie­dzia­łam, że nie tego ocze­ki­wał Kon­rad.

– Wiem o tym.

– Co ozna­cza Sturmbannführer?

– Major. Coman­dante według szarży hisz­pań­skiej. Major SS.

– No pro­szę. Nie dość, że nazi­sta, to jesz­cze z SS. Bar­dzo ład­nie!

– Wiem, o co ci cho­dzi, i rze­czy­wi­ście jest moż­liwe, że był fana­ty­kiem, kry­mi­na­li­stą i mor­dercą Żydów. Więk­szość z nich była, a współ­cze­sne ima­gi­na­rium przy­nosi nam ideę, że tacy byli wszy­scy: kino, tele­wi­zja, lite­ra­tura… demo­ni­zują ich. Ale SS była orga­ni­za­cją znacz­nie bar­dziej zło­żoną.

– Chcesz ich uspra­wie­dli­wiać?

– Zabra­kłoby mi argu­men­tów. Chcę ci tylko wska­zać, że fakt przy­na­leż­no­ści do SS nie czyni od razu z czło­wieka kry­mi­na­li­sty. Na przy­kład Waf­fen-SS było orga­ni­za­cją woj­skową: woj­sko, żoł­nie­rze, z wszyst­kimi tego zale­tami i wadami. Byli żoł­nie­rze bru­talni i kry­mi­na­li­ści, byli też tacy, któ­rzy po pro­stu bro­nili swo­jego kraju z hono­rem, jak w każ­dym innym woj­sku. Pod­czas pro­cesu w Norym­ber­dze więk­szość żoł­nie­rzy z regu­lar­nych oddzia­łów Waf­fen-SS została uwol­niona od wszel­kich zarzu­tów kry­mi­nal­nych, dzięki zezna­niom ich wro­gów z pola bitwy.

Te słowa obrony kazały mi przy­po­mnieć sobie, że mimo wszystko Kon­rad jest Niem­cem i że obaj jego dziad­ko­wie wal­czyli w dru­giej woj­nie świa­to­wej. Jego podej­ście mogło być dys­ku­syjne, ale na pewno było zro­zu­miałe.

– A kim był nasz przy­ja­ciel Georg? Nazi­stą dobrym czy nazi­stą złym? Bio­rąc pod uwagę ten list, zdaje się mieć ludz­kie uczu­cia…

Kon­rad pochy­lił się i głę­boko wes­tchnął.

– Och, Ano! Czy przy­znasz wresz­cie, że naj­bar­dziej twoją uwagę zwró­cił obraz Gior­gio­nego?

– Być może. – Z przy­jem­no­ścią jesz­cze tro­chę bym się z nim podro­czyła.

– W porządku, skoro tobie fon­dant cze­ko­la­dowy ude­rzył do głowy, ja zacho­wam powagę.

A jeśli Kon­rad potra­fił coś robić naprawdę dobrze, to z pew­no­ścią zacho­wy­wać powagę. Zaczę­łam więc myśleć, że to zapro­sze­nie na kola­cję nie było takie samo jak co pią­tek, lecz rze­czy­wi­ście cho­dziło o obiad biz­ne­sowy.

– Ty jesteś eks­per­tem od Gior­gio­nego i wiesz lepiej niż ja, że w żad­nym kata­logu na świe­cie nie ist­nieje jego obraz zaty­tu­ło­wany Astro­log.

Miał rację, że jestem eks­per­tem od Gior­gio­nego. Mój dok­to­rat z histo­rii sztuki nosił tytuł: „Gior­gio z Castel­franco, nie­ja­sny malarz epoki rene­sansu”.

– Tak, ale wiem też, że ze wszyst­kich kata­lo­gów mala­rzy kata­logi Gior­gio­nego są chyba naj­bar­dziej zmienne. To, co wczo­raj nie było dzie­łem Gior­gio­nego, bo brano to za dzieło Tycjana albo w ogóle nie wie­dziano, komu je przy­pi­sać, dziś jest Gior­gio­nem. Wszystko przez jego manię nie­pod­pi­sy­wa­nia prak­tycz­nie żad­nego obrazu. Na pewno nie wyobra­żał sobie, ile pracy przy­spo­rzy przy­szłym poko­le­niom eks­per­tów.

– A zatem jest moż­liwe, że mamy szansę odkryć dla świata sztuki nowego Gior­gio­nego, czy ty zda­jesz sobie sprawę, co to ozna­cza?

Pod­cho­dzi­łam nieco scep­tycz­nie do entu­zja­zmu Kon­rada. Prak­tyka zawo­dowa nauczyła mnie nie dowie­rzać żad­nemu doku­men­towi, który obie­cuje wiel­kie zna­le­zi­sko.

– Może cho­dzi o obraz Gior­gio­nego już ska­ta­lo­go­wany, któ­remu nasz przy­ja­ciel Georg nadaje inny tytuł. Czę­sto się tak zda­rza: Trzej filo­zo­fo­wie albo Trzej kró­lo­wie, Śpiąca Wenus albo Wenus drez­deń­ska… Rzadko który obraz ma tylko jeden tytuł. Co wię­cej – naszło mnie nagłe wspo­mnie­nie – o ile mi wia­domo, ist­nieje obraz zaty­tu­ło­wany Pia­skowy zegar, znany także jako Astro­log, który przez jakiś czas przy­pi­sy­wano Gior­gio­nemu, ale obec­nie więk­szość eks­per­tów uważa, że nie ma z nim nic wspól­nego.

Kon­rad przy­glą­dał mi się przez dłuż­szą chwilę, jakby się zasta­na­wiał, dla­czego ten list, o któ­rym myślał z takim entu­zja­zmem, jest mi obo­jętny.

– Powiedz mi, że robisz za adwo­kata dia­bła – pod­su­mo­wał w końcu.

Ku mojemu zasko­cze­niu Kon­rad, cał­ko­wite zaprze­cze­nie czło­wieka, który mógłby wzbu­dzać choć odro­binę żalu, na krótką chwilę wywo­łał we mnie współ­czu­cie. Wyglą­dał na naprawdę zawie­dzio­nego.

– Przy­kro mi, kocha­nie – uspra­wie­dli­wi­łam się, gła­dząc go po policzku. – Prawda jest taka, że świat sztuki to świat pełen ble­fów, wiel­kich odkryć, po któ­rych nic nie zostaje. Przy­glą­dam się temu codzien­nie.

W tym momen­cie zatrzy­mał moją dłoń przy policzku.

– Czy mimo wszystko… nie uwa­żasz, że warto by to spraw­dzić?

Ponow­nie rzu­ci­łam okiem na list.

– Ale ta infor­ma­cja to za mało, Kon­ra­dzie. Wiemy tylko tyle, że ten męż­czy­zna miał na imię Georg. Było pew­nie tysiące nazi­stów o tym imie­niu!

Jakby był z góry przy­go­to­wany na moje zastrze­że­nia, przy­pu­ścił kontr­atak, poka­zu­jąc mi kopertę z adre­sem nadawcy.

– Nazy­wał się Georg von Ber­gheim, Sturmbannführer SS Georg von Ber­gheim. Masz już czło­wieka z imie­niem i nazwi­skiem.

Wes­tchnę­łam, uznaw­szy się za poko­naną.

– Dobrze się nad tym zasta­nów, meine Süße, po co Hitler tak bar­dzo by się inte­re­so­wał kon­kret­nym obra­zem, kiedy miał wielką orga­ni­za­cję rabu­jącą dzieła sztuki w całej Euro­pie?

ZWYCZAJNA DZIEWCZYNA

W zale­d­wie cztery lata moje życie obró­ciło się o sto osiem­dzie­siąt stopni. Można by powie­dzieć, że z Kop­ciuszka sta­łam się księż­niczką, a mniej poetycko, że z budynku prze­my­sło­wego sta­łam się mod­nym loka­lem. Sprawcą mojej prze­miany był wła­śnie Kon­rad.

Kon­rad Köller nale­żał praw­do­po­dob­nie do grona naj­bo­gat­szych ludzi Europy. Prasa okre­ślała go jako nie­miec­kiego przed­się­biorcę, w spo­sób bar­dzo nie­ja­sny kla­sy­fi­ku­jąc kogoś, kto w zasa­dzie nie wia­domo czym się zaj­muje, bo tak naprawdę zaj­muje się wszyst­kim: tele­ko­mu­ni­ka­cją, trans­por­tem, budow­nic­twem, tury­styką, ban­ko­wo­ścią, far­ma­cją… Mniej poważna prasa zwy­kle okre­ślała go raczej po tym, co posiada, niż po tym, kim jest: samo­chody, któ­rymi jeź­dzi, z tych, co to czło­wiek odwraca głowę, kiedy prze­jeż­dżają; cudowne domy we wspa­nia­łych miej­scach; pry­watny samo­lot, jacht, kolek­cje sztuki oraz, jak­żeby ina­czej, kobiety. Pod­czas swych ponad pięć­dzie­się­ciu lat życia Kon­rad utrzy­my­wał sto­sunki z długą listą kobiet, którą chwi­lowo zamy­ka­łam ja. Łamał przy tym więk­szość sche­ma­tów odpo­wia­da­ją­cych jego wie­kowi: kawa­ler, wyspor­to­wany, atrak­cyjny i nie­zmor­do­wany jak dwu­dzie­sto­la­tek, nawet bar­dziej niż więk­szość zna­nych mi dwu­dzie­sto­lat­ków. A za to wszystko mógł być wdzięczny łaska­wym genom, ale także oso­bi­stemu tre­ne­rowi oraz sty­li­ście, któ­rzy dbali, żeby jego dieta była zdrowa, ćwi­cze­nia odpo­wied­nie, a odzież bez zarzutu.

Mając na wzglę­dzie oko­licz­no­ści, fakt, że zosta­łam dziew­czyną Kon­rada, był dla mnie zasko­cze­niem, a dla więk­szo­ści zda­rze­niem nie­mal para­nor­mal­nym. Bo tak naprawdę byłam zwy­czajną dziew­czyną.

Zaczy­na­jąc od samego imie­nia: Ana. Dobrze, że cho­ciaż moja matka, roz­trze­pana Fran­cuzka, posta­no­wiła, że jej córki będą miały nazwi­ska połą­czone w jedno – García-Brest, co wygląda chic i char­mant.

Mój wygląd też był zwy­czajny: ani nie wysoka, ani nie niska, ani bar­dzo gruba, ani bar­dzo chuda, ani bar­dzo ładna, ani bar­dzo brzydka. Dopóki Kon­rad nie poja­wił się w moim życiu, byłam jedną z tych kobiet, które nie mają żad­nego pro­blemu, żeby wyjść na ulicę bez maki­jażu; które nie przej­mują się wło­sami – zwią­zy­wa­łam je gumką i sprawa zała­twiona; które nie­szcze­gól­nie inte­re­sują się modą – wkła­da­łam cokol­wiek, nie ryzy­ku­jąc zbyt wiele, żeby nie wyglą­dać na to, że się prze­bie­ram; kilo­gram w górę czy w dół też nie spę­dzał mi snu z powiek, bo chcia­łam czer­pać przy­jem­ność z jedze­nia. Aż w moim życiu poja­wił się Kon­rad… Od tam­tego momentu nie wycho­dzi­łam na ulicę z nie­uma­lo­waną twa­rzą, bo to wyda­wało mu się zanie­dba­niem; mia­łam cie­nio­wane włosy, bar­dzo sty­lową fry­zurę z reflek­sami w trzech kolo­rach, które co dwa mie­siące popra­wiał wybrany przez niego fry­zjer, ubie­ra­łam się w mar­kowe ciu­chy w jed­nym z buti­ków na Milla de Oro w Madry­cie, zawsze wspo­ma­gana jego wyszu­ka­nym gustem, i uwa­ża­łam na wagę, żeby nie słu­chać: „Meine Süße, wyglą­dasz zna­ko­mi­cie. Nie niszcz tego zja­da­niem jesz­cze jed­nego cukierka”.

Moja inte­li­gen­cja, wykształ­ce­nie i zawód rów­nież były zwy­czajne. Stu­dio­wa­łam histo­rię sztuki, bo rodzina ze strony ojca zawsze w jakiś spo­sób zwią­zana była z tym świat­kiem: mój dzia­dek był mala­rzem, mój ojciec mar­szan­dem i wła­ści­cie­lem gale­rii. Póź­niej, ponie­waż nie mia­łam jasno­ści, czemu się poświę­cić, zro­bi­łam dok­to­rat. Kiedy go skoń­czy­łam, byłam pewna tylko jed­nego: że naj­le­piej w życiu potra­fię się uczyć, więc zaczę­łam się przy­go­to­wy­wać do egza­mi­nów dla rze­czo­znaw­ców muzeów pań­stwo­wych. Udało mi się je zdać po czte­rech latach i pod­ję­łam pracę w Naro­do­wym Muzeum Cera­miki i Przed­mio­tów Zbytku Gon­zalo Martí w Walen­cji, w ocze­ki­wa­niu na miej­sce w Madry­cie. Tak było, dopóki w moim życiu nie poja­wił się Kon­rad… Bo wtedy zaczę­łam pra­co­wać w Dziale Komu­ni­ka­cji Muzeum Naro­do­wego Prado. Nie byłam już przez cały dzień oto­czona cera­miką i przed­mio­tami zbytku, ale Ame­ry­ka­nami, Japoń­czy­kami, Chiń­czy­kami i przed­sta­wi­cie­lami innych naro­dów, do któ­rych musia­łam się uśmie­chać i wci­skać im kit. Nie cho­dzi­łam już w podar­tych dżin­sach, sze­ro­kich koszu­lach i adi­da­sach, ale w nie­na­gan­nych gar­son­kach i butach na nie­by­wale wyso­kich obca­sach.

Mój samo­chód był zwy­czajny. Gra­na­towy renault clio, który wcze­śniej nale­żał do mojej matki i który ojciec mi poda­ro­wał, kiedy skoń­czy­łam stu­dia. Aż w moim życiu poja­wił się Kon­rad … i na uro­dziny poda­ro­wał mi mer­ce­desa cabrio SLK.

Kon­rad wiele zmie­nił w moim życiu. Wydo­był ze mnie blask, jak ze sta­rej srebr­nej łyżeczki leżą­cej w zapo­mnie­niu na dnie szu­flady. Umie­ścił moje imię w bru­kow­cach i na wielu zawist­nych języ­kach. Prze­ko­nał mnie, że mam w sobie coś szcze­gól­nego, czego nie powin­nam mar­no­tra­wić na stry­chach sta­rego muzeum ani pod war­stwami sze­ro­kich i wygnie­cio­nych ubrań. Lekko mnie popchnął w kie­runku jasnej strony życia i pro­wa­dził mnie tam za rękę, piesz­cząc przy tym moje uszy set­kami przy­jem­nych słó­wek. I ja go kocha­łam, kocha­łam go jak ni­gdy wcze­śniej nikogo innego, jak podzi­wiane dzieło pew­nie uwiel­bia swo­jego twórcę, tego, który nadał mu kształt deli­kat­nymi piesz­czo­tami, a cza­sem nawet ude­rze­niami dłuta.

Jedyną rze­czą, któ­rej Kon­rad nie zmie­nił w moim życiu, było moje miesz­ka­nie. Też nie było o czym gadać, ale bro­ni­łam się przed opusz­cze­niem go z numan­tyj­skim upo­rem, zresztą z dobrym skut­kiem, mimo że przez pierw­sze dwa lata naszego związku upie­rał się, żebym prze­pro­wa­dziła się do jego eks­klu­zyw­nego dwu­stu­me­tro­wego apar­ta­mentu na pod­da­szu z pry­wat­nym base­nem na ulicy Vela­zqu­eza. Kon­rad nie mógł zro­zu­mieć, że wolę moją mikro­sko­pijną man­sardę z tara­sem wiel­ko­ści dużej doniczki, do któ­rej wcho­dzi się z wiel­kim wysił­kiem po drew­nia­nych, zuży­tych i skrzy­pią­cych scho­dach sta­rego budynku bez windy z tra­dy­cyj­nego placu w dys­tryk­cie Chamberí. Jed­nak moja man­sarda zna­czyła dla mnie o wiele wię­cej. Była sym­bo­lem mnie samej, tej nie­wiel­kiej reszty, która pozo­stała z esen­cji mojego „ja”; była pomięta i miała cygań­ską duszę jak ja; po zamknię­ciu drzwi tutaj mogłam znowu być sobą. A poza tym mia­łam do niej ogromny sen­ty­ment, bo kie­dyś była stu­diem mojego dziadka i to on mi ją zosta­wił, umie­ra­jąc. Dla­tego kiedy wie­czo­rami czy­ta­łam przy oknie, poja­wiały się wspo­mnie­nia: jak sie­dząc na tych samych mio­do­wych deskach pod­łogi, zaba­zgra­łam jako dziew­czynka setki kar­tek i w końcu pla­mi­łam sobie palce farbą pod czu­łym okiem dziadka; jak przy stole w kuchni razem zaja­da­li­śmy ciastka z cze­ko­ladą, a na tara­sie w let­nie noce ryso­wa­li­śmy kon­ste­la­cje gwiazd i księ­życ w nowiu.

Tam­tego wie­czoru też było lato – koń­cówka lata – i księ­życ w nowiu. I tak jak w wiele innych nocy jadłam kola­cję w miesz­ka­niu Teo i Anto­nia, moich sąsia­dów. Rzadko się zda­rzało, żebym na koniec dnia do nich nie wpa­dła, przede wszyst­kim z dwóch powo­dów: ich taras był więk­szy, a ich kola­cja znacz­nie lep­sza niż moja, bo Anto­nio, który był z Getxo, goto­wał jak anioł – jak baskij­ski anioł, bo jestem prze­ko­nana, że co do kuchni, należą do oddziel­nej grupy. Sałatka z kieł­ków z kaczką, kal­mary goto­wane w atra­men­cie i suflet jabł­kowy były daniami, które Teo i Anto­nio poda­wali na co dzień, bez szcze­gól­nej oka­zji.

Poza tym Teo był jed­nym z moich naj­lep­szych przy­ja­ciół, może naj­lep­szym. Byli­śmy przy­ja­ciółmi od cza­sów uni­wer­sy­tec­kich i dzięki mnie poznał Anto­nia, kiedy ten kupił miesz­ka­nie drzwi w drzwi z moim. To była gwał­towna miłość. „Kocha­nie, gwał­towna miłość to bar­dzo pedal­ska rzecz – poin­stru­ował mnie Teo. – Wpraw­dzie bar­dzo hała­su­jemy, ale jest nas nie­wielu i nie możemy tra­cić czasu na umi­zgi: widzisz go, więc go bie­rzesz, i już”. Przy Teo nie mogło być umi­zgiwania się; był typo­wym przy­kła­dem homo­sek­su­ali­sty, nad któ­rymi my, kobiety, uża­lamy się, że są ogromną stratą dla naszej płci. Krótko mówiąc, cho­dziło o kobiecą wraż­li­wość ukrytą w ciele Hugh Jack­mana. „Moje życie byłoby znacz­nie prost­sze, gdy­byś nie był gejem i oże­nił się ze mną”, popła­ki­wa­łam od czasu do czasu na ramie­niu przy­ja­ciela.

Przy­pa­dek Anto­nia był inny: „Jestem starą ciotą, ale Toni należy do tych gejów, któ­rzy po pro­stu się nie zda­rzają”, jak go pod­su­mo­wał Teo. Poza tym, że był z Getxo, Anto­nio miał zawód bar­dzo hetero inży­niera budow­la­nego i patrząc na jego brzuch, żółty kask i brodę, nikt by nie powie­dział, że faceci są mu potrzebni do cze­goś innego niż do wspól­nego oglą­da­nia meczów, popi­ja­nia piwa i do rzu­ca­nia dziew­czy­nom świń­skich tek­sów z rusz­to­wa­nia. W sumie Anto­nio i Teo sta­no­wili bar­dzo malow­ni­czą parę: ucie­le­śniali powie­dze­nie, że „każda potwora znaj­dzie swego ama­tora” w warian­cie gejow­skim.

Prawda jest taka, że uczy­ni­li­śmy z szó­stego pię­tra swego rodzaju komunę: miej­sce otwar­tych drzwi, dzie­lo­nych pomiesz­czeń i jed­nej kuchni, kuchni Anto­nia.

– Idę się poło­żyć, umie­ram ze zmę­cze­nia – ogło­sił Anto­nio, zie­wa­jąc, chwilę po kola­cji.

– Nudny jesteś, Toni. Jest sobota! Zostań z nami chwilę. Jesz­cze jedno limon­cello postawi cię na nogi – zachę­cał go Teo.

Nie zwra­ca­jąc na to uwagi, Toni wstał z krze­sła, cmok­nął Teo w usta, a mnie w poli­czek.

– Dobra­noc, kochana.

– Kola­cja była prze­smaczna, Toni, jak zwy­kle.

– Dzię­kuję. Jutro będzie coś nowego. Nie zapo­mnij­cie wsta­wić kie­lisz­ków do zmy­warki i włą­czyć jej, bo jak nie, to nie zmiesz­czą się naczy­nia ze śnia­da­nia – wydał nam dokładne instruk­cje, wycho­dząc z tarasu.

– Zacho­wu­jesz się jak bur­żuj – rzu­cił za nim Teo. – I powiem ci, że tro­chę się roz­ty­łeś! – Potem szep­nął mi: – To go bar­dzo dener­wuje.

– Jestem bur­żu­jem i już jestem gruby – odkrzyk­nął mu Toni ze środka. – Dobra­noc, kocha­nie.

– No, nie wydaje się jakoś szcze­gól­nie ura­żony.

– Udaje twar­dziela. Wła­śnie stoi na wadze, a na śnia­da­nie zje moje Spe­cial-K, mówię ci.

Uśmiech­nę­łam się do niego i roz­par­łam w fotelu. Tej nocy też można było ryso­wać kon­ste­la­cje – była piękna, chłodna i spo­kojna. Led­wie docie­rał do nas szmer noc­nego ruchu i cały taras był spo­wity wonią mokrej ziemi świeżo pod­la­nych kwia­tów i aro­ma­tem ziół, które Anto­nio posa­dził w rogu: bazy­lii, roz­ma­rynu, mięty…

Teo rzu­cił mi cie­niutki koc.

– Trzy­maj, kocha­nie, bo przy tej noc­nej wil­got­no­ści strasz­nie cią­gnie po nogach…

Otu­li­łam się i ponow­nie zanu­rzy­łam usta w kie­li­szeczku limon­cello.

– Kiedy wraca Kon­rad? – zapy­tał.

– W przy­szły pią­tek nic z tego. Zawsze gdy jedzie do Hong­kongu, zostaje przez kilka dni, żeby w pełni wyko­rzy­stać podróż.

– A pomy­śla­łaś już, co zro­bisz?

– Nie jestem pewna. Z jed­nej strony nęci mnie cie­ka­wość, a z dru­giej wydaje mi się to stratą czasu. Próby odna­le­zie­nia obrazu, o któ­rym zresztą histo­ria mówi, że nie ist­nieje, na pod­sta­wie listu sprzed sie­dem­dzie­się­ciu lat to jak szu­ka­nie igły w stogu siana.

– Mnie to się wydaje zabawne. Jak poszu­ki­wa­nie skarbu albo coś takiego, nie?

– Rze­czy­wi­stość ni­gdy nie jest tak roman­tyczna, Teo. Wiel­kie odkry­cia zda­rzają się po wielu latach prze­by­wa­nia w zamknię­ciu zaku­rzo­nych i nie­upo­rząd­ko­wa­nych archi­wów, oku­pio­nego utratą przy­ja­ciół i uczu­le­niem na świa­tło sło­neczne jak u wam­pi­rów ze Zmierz­chu. Tak albo przez przy­pa­dek.

– No to może przy­pa­dek stuka do two­ich drzwi: w twoje ręce wpadł tajem­ni­czy list… – zauwa­żył Teo z aktor­ską prze­sadą.

– Żeby uspo­koić Kon­rada, zaczę­łam od prze­glą­da­nia Inter­netu. W liście jest tak nie­wiele infor­ma­cji, że pra­wie nie wiem, co wpi­sać w Google: Him­m­ler, ponad milion wyni­ków, Astro­log Gior­gio­nego – ani jed­nego, bo nie ist­nieje, major SS Georg von Ber­gheim, wszystko razem, nic… Mogę tylko zacząć od Ein­satz­stab Reichs-leiter Rosen­berg.

– Co to takiego?

– Sztab Ope­ra­cyjny Rosen­berga, eufe­mi­styczna nazwa orga­ni­za­cji, która zaj­mo­wała się rabun­kiem dzieł sztuki z tery­to­riów oku­po­wa­nych przez Niemcy. Rosen­berg roz­krę­cił sztab i for­mal­nie był jego zwierzch­ni­kiem, choć w prak­tyce, przy­naj­mniej na Zacho­dzie, wszystko zale­żało od Göringa.

– To ten gru­bas, co nie? Pamię­tam dobrze, bo sko­ja­rze­nie Göring–gruby świet­nie do sie­bie pasuje!

Zaśmia­łam się z mne­mo­tech­nicz­nych pomy­słów Teo.

– Tak, był gruby. I był jed­nym z nazi­stów z naj­więk­szym fio­łem na punk­cie sztuki. W swo­jej rezy­den­cji Carin­hall chciał zro­bić wiel­kie muzeum i udało mu się tam zgro­ma­dzić ponad tysiąc trzy­sta obra­zów, do tego rzeźby, gobe­liny, meble, dywany… Wszystko skon­fi­sko­wane z pry­wat­nych kolek­cji z tery­to­riów oku­po­wa­nych.

– No to pew­nie Göring zabrał ten obraz. To pro­ste, stara! – zauwa­żył Teo, uprasz­cza­jąc sprawę.

– Nie. Zakła­da­jąc, że obraz ist­niał, co można wywnio­sko­wać z listu, sam Hitler poprzez Him­m­lera mógł naka­zać jego odna­le­zie­nie.

Teo uniósł dłoń do czoła w bar­dzo sty­li­zo­wany spo­sób, niczym balij­ska tan­cerka, i spoj­rzał na mnie cie­lę­cymi oczami.

– Teraz to już naprawdę się zgu­bi­łem, kocha­nie. Co ma z tym wspól­nego Him­m­ler? Czy to nie ten kre­tyn w oku­lar­kach z SS, który zała­twił wszyst­kich Żydów i gejów?

– W zasa­dzie tak. To był dowódca SS.

– A co to ma wspól­nego z twoją sprawą?

– Nie mam zie­lo­nego poję­cia. Oto istota pro­blemu: mój kochany Kon­rad prze­ka­zał mi jedy­nie list nazi­stow­skiego dowódcy do żony z trzema kiep­skimi tro­pami i chce, żebym z tego skle­ciła odkry­cie stu­le­cia. Wnio­ski: zaczę­łam prze­glą­dać Inter­net i o nazi­stach wiem tyle, że mogła­bym wziąć udział w tele­tur­nieju, ale nic poza tym. W jakiś spo­sób musia­ła­bym zdo­być inne dane na temat majora Ber­ghe­ima.

– No to, kocha­nie, już cię widzę w ohyd­nym i zafaj­da­nym archi­wum.

– Ja powie­dzia­łam tylko zaku­rzo­nym i nie­upo­rząd­ko­wa­nym, ale niech będzie.

CHCĘ, ŻEBYŚ POJECHAŁ ZE MNĄ DO PARYŻA

Chwilę po skoń­cze­niu roz­mowy tele­fo­nicz­nej z Kon­ra­dem w liście kon­tak­tów Black­Berry odszu­ka­łam numer Teo i naci­snę­łam zie­lony przy­cisk. Ode­brał, led­wie umil­kły pierw­sze takty pio­senki Kylie Mino­gue, którą miał zain­sta­lo­waną w komórce.

– Gdzie jesteś? – zapy­ta­łam, zanim pozwo­li­łam mu prze­mó­wić.

– Uwierz mi, że nie chcesz wie­dzieć, którą część ciała wła­śnie sobie depi­luję…

– Nie, nie chcę tego wie­dzieć. Ale chcę, żebyś poje­chał ze mną do Paryża. W odpo­wie­dzi nie dopusz­czam nie.

– Do Paryża?! Chyba zwar… – Usły­sza­łam krzyk po dru­giej stro­nie tele­fonu. – Kurwa! Uwa­żaj, palan­cie, bo jesteś bli­sko kufra ze skar­bami… Ana? Ana, kocha­nie… Słu­chaj, potem do cie­bie oddzwo­nię. – I odło­żył słu­chawkę, zanim zdą­ży­łam zapro­te­sto­wać.

Tego popo­łu­dnia ucie­kłam z muzeum chwilę przed cza­sem, bo byłam zmę­czona i w kiep­skim humo­rze. Zasta­łam puste miesz­ka­nie; ani Teo, ani Toni nie wró­cili do domu, i to jesz­cze bar­dziej zepsuło mi humor. Nie zno­si­łam być sama, co wię­cej, bałam się samot­no­ści, samot­ność napa­wała mnie stra­chem, spra­wiała, że czu­łam się słaba. Tole­ro­wa­łam tę pro­stą ideę jedy­nie jako stan przej­ściowy, przy­sta­nek, na któ­rym zmie­nia się pociąg.

Zrzu­ci­łam buty i posta­no­wi­łam złu­pić lodówkę moich sąsia­dów; butelka bia­łego wina, która została z kola­cji poprzed­niego dnia, wiel­kie pudełko lodów Häagen-Dazs o smaku wani­lio­wym i cia­stecz­ko­wym. Byłam gotowa przy­tyć kilka kilo­gra­mów z dość dzie­cin­nym zamia­rem pode­ner­wo­wa­nia Kon­rada.

Puści­łam płytę z jaz­zem i wyszłam na taras. Wyraź­nie było widać, że lato dobiega końca, już nie z powodu tem­pe­ra­tury, która w dal­szym ciągu była wysoka jak na tę porę roku, ale z powodu świa­tła; dni sta­wały się coraz krót­sze. O wpół do ósmej taras spo­wi­jał pół­mrok. Nie­mniej jesz­cze było sły­chać wrzawę bawią­cych się w parku na dole dzie­cia­ków, które wyko­rzy­sty­wały ostat­nie dni waka­cji.

Zgrzyt klu­cza w zamku uprze­dził mnie, że Teo wraca do domu po sesji depi­la­cji. Poczu­łam nagłą ulgę. Sły­sza­łam, że wcho­dzi na taras, ale nie odwró­ci­łam się, żeby go pozdro­wić.

– Późno przy­cho­dzisz – rzu­ci­łam lako­nicz­nie.

– Wyko­rzy­sta­łem sytu­ację, żeby zro­bić sobie peeling, a potem poplot­ko­wa­łem z recep­cjo­nistką, więc dała mi trzy nie­sa­mo­wite kremy. No dobra, cześć. – Poca­ło­wał mnie, na co nie­chęt­nie przy­sta­łam. – Na co się dąsasz, kró­lewno?

– Nie dąsam się, jestem zmę­czona…

Teo spoj­rzał na mnie ze zmarsz­czo­nym czo­łem.

– No, co ty, kochana, wylu­zuj się! A to co znowu? – Wska­zał na butelkę wina i lody.

– Wino.

– Wiem, ale jak zamie­rzasz je wypić?

– Z gwinta.

– Nie bądź wul­garna, kocha­nie, nie jest ci z tym do twa­rzy. I te lody… Nie mów, że popi­jasz je winem. Co za świń­stwo!

Zaniósł lody z powro­tem do środka i po chwili poja­wił się z dwoma kie­lisz­kami. Szczo­drze nalał wina do każ­dego z nich, zapa­lił kilka aro­ma­tycz­nych świec i kazał mi się poło­żyć. Następ­nie usiadł obok mnie i uło­żył moje stopy na swo­ich kola­nach.

– Cały twój pro­blem polega na tym, że nie potra­fisz się wylu­zo­wać. Na szczę­ście masz mnie i zaraz ten pro­blem roz­wiążę – oświad­czył, masu­jąc mi stopy okrut­nie zmal­tre­to­wane butami na obca­sie.

Wzię­łam łyk chłod­nego bia­łego wina o owo­co­wym smaku i po chwili zaczę­łam jęczeć z roz­ko­szy. Dzie­cięca wrzawa z parku zaczęła ustę­po­wać miej­sca muzyce Diany Krall, pod­czas gdy świeca spo­wi­jała nas aro­ma­tem zie­lo­nej her­baty.

– Opo­wiesz mi, co cię gry­zie?… A potem poroz­ma­wiamy o Paryżu – wymam­ro­tał Teo, sil­nie uci­ska­jąc mi stopy.

W odpo­wie­dzi znowu tylko jęk­nę­łam, roz­le­ni­wiona i przy­milna niczym kotka w rui.

– Mmm… Nie chcę…

– Mam to w nosie. Chyba nie myśla­łaś, kochana, że ten masaż dosta­niesz gra­tis?

Nie­chęt­nie, ale prze­ko­nana, że nie ma innego wyj­ścia, ustą­pi­łam.

– Pokłó­ci­łam się z Kon­ra­dem… – wyzna­łam.

Cisza i uci­ska­nie pode­szwy.

– Nie zno­szę, kiedy zacho­wuje się wobec mnie jak nie­miecki trep!… Ale przede wszyst­kim nie zno­szę, kiedy staje się pobłaż­liwy i przy­znaje mi rację jak wariatce.

Dalej cisza i uci­ska­nie.

– Już wczo­raj pod­czas kola­cji w domu moich rodzi­ców zoba­czy­łam, że jest spięty. Sam wiesz, ile ner­wów kosz­tują nas te spo­tka­nia…

Teo kiw­nął głową. Aż za dobrze znał histo­rię napięć, jakie wywo­łują takie spo­tka­nia, i wie­dział, że Kon­rad nie był temu winien – był tylko przy­czyną.

Mój ojciec nie tole­ro­wał tego, że jeste­śmy razem. Kon­rad był jego naj­lep­szym klien­tem – w sumie to ojciec nas ze sobą połą­czył. Dzięki niemu Kon­rad odkrył pew­nego mło­dego mala­rza z wiel­kim talen­tem, któ­remu poma­gał jako mece­nas, i dla­tego bar­dzo się liczył ze zda­niem ojca w spra­wach kupo­wa­nia obra­zów. Jed­nak być czy­imś klien­tem a być kan­dy­da­tem na jego zię­cia albo de facto już nim być – to cał­ko­wi­cie odmienne sprawy. Róż­nica wieku i sta­tusu mate­rial­nego, roz­pustne życie Kon­rada… to były jedy­nie nie­które argu­menty ojca prze­ciwko niemu.

Moja matka na wszystko, co wią­zało się z Kon­ra­dem, patrzyła zupeł­nie ina­czej. Ona go uwiel­biała. Dla niej był zwień­cze­niem wszel­kich dzia­łań matki, która pra­gnie zapew­nić cór­kom to, co naj­lep­sze: lata kul­ty­wo­wa­nia naj­lep­szych przy­jaźni, wybie­ra­nia naj­lep­szego śro­do­wi­ska i wydo­by­wa­nia wszyst­kiego, co naj­lep­sze z naszych kobie­cych i spo­łecz­nych zdol­no­ści, zostały zre­kom­pen­so­wane; a jeśli cho­dzi o mnie – była to rekom­pen­sata szcze­gól­nie nie­spo­dzie­wana i miła, bo matka już się bała, że na zawsze zostanę ropu­chą zamiast księż­niczką. Pro­blem w tym, że matka miała świa­do­mość, że Kon­rad należy nie tylko do innej klasy spo­łecz­nej, ale wręcz do innego wymiaru, i wycho­dziła ze skóry, żeby dorów­nać mu pozio­mem, co wywo­ły­wało w niej silny stres i nie­usta­jące fru­stra­cje.

Osob­nym roz­dzia­łem byli moja sio­stra, szwa­gier i sio­strzeńcy. Sio­stra wyglą­dała jak Susa­nita z Mafaldy; wyszła za mąż i miała dzieci, troje, dla ści­sło­ści, któ­rych opiece poświę­cała więk­szość czasu. Ponadto miała zaję­cie zaspo­ka­ja­jące jej pre­ten­sje kobiety nowo­cze­snej i pro­fe­sjo­nal­nej, tak jak wyma­gają tego zasady nowego poko­le­nia. W odróż­nie­niu ode mnie odzie­dzi­czyła po rodzi­nie talent pla­styczny, więc poświę­cała się malo­wa­niu pamią­tek ze ślu­bów, komu­nii, chrzcin, obraz­ków dla dzieci, zapro­szeń… To zna­czy każ­dego przed­miotu dają­cego się nama­lo­wać, a potem sprze­dać przez Inter­net. W sumie moja sio­stra pro­wa­dziła życie poświę­ca­ją­cej się matki i bystrego zawo­dowca, które nor­mal­nie odrzu­camy, mając dwa­dzie­ścia lat, ale tęsk­nimy za nimi po czter­dzie­stce, kiedy zaczy­namy się śpie­szyć w poszu­ki­wa­niu męża, dzieci i inte­re­sów przez Inter­net.

Mój szwa­gier był typem dość bez­barw­nym: doradca finan­sowy, orni­to­log z zami­ło­wa­nia, zbie­racz znacz­ków i dosko­nały gracz w tryk­traka. Nudziarz z nie­by­wa­łym talen­tem do wzbu­dza­nia apa­tii i znu­że­nia w swoim oto­cze­niu.

Nie sądzę, żeby Kon­rad miał coś prze­ciwko nim, gdyby ich roz­pa­try­wał indy­wi­du­al­nie, ale jako grupa rodzinna dopro­wa­dzali go do roz­pa­czy. Moja sio­stra zwy­kle zadrę­czała go opo­wie­ściami o licz­nych wizy­tach u pedia­try, zada­niach szkol­nych i zamó­wie­niach na swoje prace. Szwa­gier nudził go tak jak wszyst­kich. A sio­strzeńcy bru­dzili mu mar­kowe ubra­nia, pod­gry­zali chleb i zadrę­czali go set­kami dzie­cin­nych pio­se­nek w swoim okrop­nym angiel­skim.

Tak więc nie­dzielne obiady w domu moich rodzi­ców były dla Kon­rada tor­turą i spra­wiały, że skrę­cał mu się żołą­dek. Dopro­wa­dze­nie go do nor­mal­nego stanu zaj­mo­wało mi kilka dni. Jeśli mój facet i ja się kłó­ci­li­śmy, to wła­śnie w te dni.

Nawet nastrój roz­luź­nie­nia, nie­mal bło­go­stan, w który wpro­wa­dził mnie Teo, nie był wystar­cza­jący, żeby mnie nie odrzu­cało na samą myśl o Kon­ra­dzie.

– Dosko­nale, kocha­nie, wal­nij jesz­cze winka i opo­wiedz wszystko od początku – zapro­po­no­wał.

Posłu­cha­łam go i mówi­łam dalej:

– Wszystko zaczęło się od tego listu, prze­klęta niech będzie godzina… Zapy­tał mnie, czy coś zro­bi­łam, więc powie­dzia­łam prawdę: że nie ma się czego uchwy­cić, że nawet nie wiem, czego, u dia­bła, mam szu­kać, że Inter­net, że Ein­satz­stab i że w ogóle, gdyby matka Tar­zana, i tak dalej. No i wtedy poja­wia się ta jego żyłka wiel­kiego przed­się­biorcy z roz­wią­za­niem dla każ­dego pro­blemu, i pyta mnie, dla­czego nie spraw­dzę, kto zaj­muje się archi­wami Ein­satz­stab w Paryżu, bo na pewno takie są, żebym napi­sała e-mail do czło­wieka odpo­wie­dzial­nego za te sprawy i go o to wypy­tała. „Zgoda, Kon­rad – odpowie­dzia­łam – ja mu wyślę e-mail i zapy­tam, ale o co, do cho­lery, go zapy­tam, skoro nie chcesz, żeby kto­kol­wiek się dowie­dział, że szu­kamy tego obrazu…”

– A dla­czego nie chce, żeby kto­kol­wiek się dowie­dział, co?

– Nie pytaj mnie, to para­noja Kon­rada. Ma nie­mal pew­ność, że jest o krok od odkry­cia stu­le­cia, i nie chce, żeby kto­kol­wiek go ubiegł. Reasu­mu­jąc, kazał mi wymy­ślić jakiś pre­tekst, żeby się dostać do archi­wum. Ja mu odpo­wie­dzia­łam, że skoro to takie pro­ste, to dla­czego sam tego nie zrobi albo któ­raś z jego licz­nych sekre­ta­rek. I wtedy wła­śnie zaczął być pobłaż­liwy i powie­dział, że w porządku, że mam rację, że to pew­nie coś nie­by­wale skom­pli­ko­wa­nego. I kłót­nia gotowa i foch na trzy tygo­dnie, jak znam sie­bie.

– Taa…

– „Zupeł­nie nie rozu­miem, dla­czego tak ci zależy, żebym się tym zajęła” – rzu­ci­łam mu. „Zafik­so­wa­łeś się na tym liście…” A on mi odpo­wie­dział, że to on wła­śnie nie rozu­mie, skąd u mnie takie przy­wią­za­nie do rutyny i dla­czego boję się zary­zy­ko­wać, zro­bić coś sza­lo­nego i sama już nie wiem, jakie jesz­cze inne bzdety. Szlag by to tra­fił! Prze­cież odkąd go pozna­łam, moje życie to pier­do­lony chaos! Chuj tam, nie rutyna!

– Spoko, kocha­nie, bo będę ci musiał zaapli­ko­wać valium, które w połą­cze­niu z winem zała­twi cię na cacy. Wal­nij jesz­cze jed­nego i spłucz te nie­wy­pa­rzone usta!

– Aj, Teo, bo się wku­rzę…

W tej chwili trza­snęły drzwi wej­ściowe i zaraz na tara­sie poja­wił się Anto­nio.

– Cześć, narze­czeni.

– Część, kocha­nie, późno wra­casz…

– Byłem na rynku po morsz­czuka na kola­cję…

– No to mnie poca­łuj, morsz­czuku. I dziew­czynkę też, bo jest smętna.

Znów przy­ję­łam postawę piesz­czo­tli­wej kotki i pozwo­li­łam, żeby Toni poca­ło­wał mnie w czółko.

– Pokłó­ciła się z Kar­tof­fel – wyja­śnił mój przed­sta­wi­ciel.

– Ach, kłót­nia zako­cha­nych? Jak słodko!

– Nie ma w tym nic śmiesz­nego, Toni – zbesz­ta­łam go.

– Chodź, sło­neczko, weź sobie kie­li­sze­czek i pomóż mi ją pocie­szyć i wypić to wino, zanim się ogrzeje.

– Nie, naj­pierw przy­go­tuję kola­cję. Zaraz zoba­czysz, jak zna­ko­mi­tymi daniami prze­pę­dzę wszyst­kie twoje żale, kochana. Póź­niej wszystko mi opo­wie­cie.

Tak się stało. Po chwili pała­szo­wa­li­śmy morsz­czuka à la Bil­bao, naprawdę zna­ko­mi­tego, który nieco uśmie­rzył moją złość.

– Więc wście­kła rzu­ci­łaś mu słu­chawką, a co zro­bi­łaś potem? – zapy­tał mnie Teo, śle­dząc naszą roz­mowę, ale nie uno­sząc wzroku znad sta­ran­nej obwódki, którą zakre­ślał kawał­kiem chleba w pla­mie oliwy, czosnku i zie­lo­nej pie­truszki na pół­mi­sku z morsz­czu­kiem.

– Zadzwo­ni­łam do cie­bie, gotowa wyru­szyć do Paryża choćby jutro…

– No pro­szę, zwy­czajni śmier­tel­nicy wysy­łają się wza­jem­nie w cho­lerę, ale ponie­waż twój narze­czony jest mul­ti­mi­lio­ne­rem, wysyła cię do Paryża. To dopiero poziom, kochana!

Toni uśmiech­nął się na to sko­ja­rze­nie swo­jego chło­paka.

– Cicho bądź – prze­rwa­łam Teo. – Byłam tak wku­rzona, że chcia­łam zwiać dokąd­kol­wiek, żeby mu poka­zać. Ale skoro ty odło­ży­łeś słu­chawkę, nie zostało mi nic innego, niż pomy­śleć. Wró­ci­łam do Inter­netu i zna­la­złam czło­wieka od kon­tak­tów w archi­wum Ein­satz­stab we Fran­cji. To nie­jaki dok­tor Arnoux, który jed­no­cze­śnie jest dyrek­to­rem Depar­ta­mentu Badań przed­sta­wi­ciel­stwa EFLA we Fran­cji…

– Słabo brzmi to EFLA, mała.

– Euro­pean Foun­da­tion of Looted Art, Euro­pej­ska Fun­da­cja na rzecz Zra­bo­wa­nych Dzieł Sztuki. Brzmi lepiej? Napi­sa­łam do niego, że chcia­ła­bym pogrze­bać w archi­wach i czy jest to moż­liwe. Nie spo­dzie­wa­łam się, że odpo­wie mi tak szybko. Dokład­nie po dzie­się­ciu minu­tach przy­słał e-mail, w któ­rym wyra­ził żal, że do tej pory nie jest moż­liwe bada­nie archi­wum na odle­głość, i nadzieję, że jeśli przy­jadę do Paryża, to oso­bi­ście będzie w sta­nie pomóc mi w każ­dej spra­wie zwią­za­nej z moimi poszu­ki­wa­niami. Et voilà!

– Czyli że facet jest super. No to w końcu jedziesz do tego Paryża czy nie?

Wes­tchnę­łam, się­gnę­łam po ostatni kawa­łek morsz­czuka i przez krótką chwilę zasta­na­wia­łam się nad odpo­wie­dzią, żeby wpro­wa­dzić nastrój ocze­ki­wa­nia.

– No nie wiem. Tym­cza­sem nie mam poję­cia, co naj­bar­dziej wku­rzy­łoby Kon­rada…

– Pocze­kaj, pocze­kaj, bo nie rozu­miem… – wtrą­cił się Toni, aż do tej pory mil­czący i sku­piony na jedze­niu. – Ty robisz to wszystko, żeby wku­rzyć Kon­rada czy żeby spra­wić mu przy­jem­ność? Bo w pew­nym momen­cie chyba się zgu­bi­łem…

W tam­tej chwili roz­le­gło się brip-brip mojego tele­fonu. Zadzwo­nił kilka razy, a ja uda­wa­łam, że nie sły­szę, pod­czas gdy Teo i Toni wle­piali we mnie wzrok.

– To Kon­rad. Jeśli się nad tym zasta­na­wia­cie, to nie zamie­rzam ode­brać.

– Lalu­niu, zwa­rio­wa­łaś? To bogacz! Nie można nie odbie­rać tele­fo­nów od boga­czy. Daj mi go tu!

Teo pochy­lił się nad tele­fo­nem i wyrwał mi go, zanim udało mi się temu zapo­biec.

– Teo! Nie…!

I ode­brał.

– Halo?… Kon­rad?… Tak, jest tu…

– Teo! – wyce­dzi­łam przez zęby, bez­sku­tecz­nie usi­łu­jąc wyrwać mu tele­fon. Bariera jego sze­ro­kich ple­ców oka­zała się jed­nak nie do sfor­so­wa­nia.

– Dam ci ją. Tak… Ale słu­chaj jest bar­dzo, bar­dzo roz­ża­lona… Tak się nie robi…

– Teo, wystar­czy!

W końcu ode­bra­łam mu tele­fon. Ode­pchnę­łam Teo i spa­li­łam go wzro­kiem, a następ­nie zni­kłam w miesz­ka­niu.

Po dru­giej stro­nie Kon­rad klął, sta­ra­jąc się nawią­zać roz­mowę. Zanim mu odpo­wie­dzia­łam, usia­dłam na pod­ło­dze w salo­nie, w ciem­nym kącie, z kola­nami pod­cią­gnię­tymi do piersi i tele­fo­nem mocno przy­ci­śnię­tym do policzka.

– Teo?… Ana?… Jest tam kto?…

– Kon­rad…

– Süße… Meine Süße, bar­dzo mi przy­kro… Nie powi­nie­nem był tak z tobą roz­ma­wiać. Cza­sem zapo­mi­nam, że nie robię z tobą inte­re­sów… Kocham cię, wiesz?