Niebieska dyplomacja. Siedem dni z życia parafii ebook

Wszyscy głupcy są uparci, a ludzie uparci – to głupcy. Im bardziej mylą się w poglądach, tym więcej przy nich obstają. Nawet gdy masz rację i zupełną pewność, dobrze jest czasem ustąpić. Bo wtedy nikt nie wątpi, po czyjej stronie słuszność. I widać nadto, że słuszności towarzyszy uprzejmość (…) Bywają takie zakute łby, których nie sposób przekonać[1].

W dniu twych narodzin, wszyscy byli weseli, tylko ty płakałeś. Żyj tak, by w twej ostatniej godzinie płakali wszyscy inni, Ty jeden – byś łzy nie miał w oku, I śmierć spotykał spokojnie, kiedykolwiek przyjdzie[2].

Jestem z Tobą i kocham Cię![3]

Niebieska dyplomacja

Wiara w Dzienniku Paula Claudela i Drogowskazach Daga Hammarskjölda

Ks. Prałatowi Henrykowi Jagodzińskiemu

W 1989 roku powstał Konsul (reż. Mirosław Bork), przedstawiający kuriozalną karierę konsula-oszusta w groteskowej rzeczywistości PRL. Filmowa historia Czesława Wiśniaka vel Jacka Ben Silbersteina (w tej roli Piotr Fronczewski), podającego się za konsula austriackiego, oparta jest na biografii Czesława Śliwy, słynnego hochsztaplera z lat sześćdziesiątych. Oglądając przygody sprytnego kanciarza, nie myślałem, że kiedykolwiek spotkam prawdziwego konsula. Tymczasem… najpierw pojawił się Ernest Bryll (w latach 1991-1995 ambasador Rzeczypospolitej w Irlandii) – na żywo, zaś po nim wielcy dyplomaci: Paul Claudel i Dag Hammarskjöld – w przestrzeni literatury. Wiara przedstawiona w dzienniku Claudela (1904-1955) i zapiskach Hammarskjölda (1925-1961) stanowi temat niniejszego szkicu. W czasach, w których dziennikarze śpiewają swoje trele o aferze Vatileaks, warto popatrzeć na wielkich ludzi wiary.

1.

Paul Claudel (1868-1955): czterdzieści cztery lata spędzone w podróży. Od 1893 roku Claudel reprezentuje Francję jako konsul i ambasador. Kolejne państwa[4]. Kolejne miasta[5]. Od jego działalności dyplomatycznej bardziej istotna jest jednak twórczość pisarska (pozostawił około 50 tomów) oraz poszukiwania duchowe (Claudel przeżywa nawrócenie w Boże Narodzenie 1886 roku, w paryskiej katedrze Notre-Dame). A zatem Paul Claudel to dyplomata, który był poetą, oraz poeta, który stał się gorliwym katolikiem.

Dag Hammarskjöld (1905-1961) – w przeciwieństwie do Claudela – został laureatem pokojowej Nagrody Nobla[6]. Przyznano ją sekretarzowi generalnemu ONZ pośmiertnie, w roku 1961. Szwedzki polityk, ekonomista i prawnik zginął w katastrofie lotniczej 18 września 1961 roku. Przy zwłokach Hammarskjölda, „leżących obok szczątków rozbitego i spalonego samolotu, znaleziono w kieszeni marynarki książeczkę Tomasza à Kempis O naśladowaniu Chrystusa” (H, 171).

Francuz i Szwed wydają się najlepszymi arbitrami dla współczesnych „wielkich” tego świata. Świadkami innej rzeczywistości, która pozwala człowiekowi nie utracić najcenniejszego skarbu – człowieczeństwa. Wraz z ks. Alfredem Wilsonem mogą „elitom władzy” postawić krępujące pytanie: „Czy, mając władzę, uchylałem się od odpowiedzialności? Czy pozostawiałem dostateczną swobodę działania moim podwładnym i zastępcom? Czy traktowałem swoje stanowisko jako gwarancję nieomylności?”[7]. Ten rachunek sprzed pół wieku nie stracił nic ze swego oskarżycielskiego impetu. Skierowany jest do każdego człowieka:

Czy otaczałem się świadomie ludźmi miernymi, pochlebcami, uległymi manekinami, którymi mogę powodować i co do których nie muszę się obawiać, że mnie przerosną lub że dostrzegą szybko moje wady i braki? Czy hamowałem, świadomie lub nie, awans ludzi utalentowanych, czy wykazywałem szczególną i nadmierną troskę o ich cnotę pokory, o ich „brak doświadczenia”? Nasz stosunek do najzdolniejszych z naszych podwładnych zasługuje zawsze na baczną uwagę![8]

Paul Claudel i Dag Hammarskjöld na szczyt doskonałości kroczyli drogą wiary, a swoim życiem udowodnili, iż można zdobyć największe zaszczyty i zachować wierność Temu, który jest. Ojcu w niebie.

2.

Zdaniem ks. Pasierba dziennik Hammarskjölda jest zaskakujący: „Na pewno nie można bez wzruszenia myśleć, że po naszej epoce nie pozostaną tylko dokumenty przemocy, pychy, głupoty i zastraszenia, ale że pozostanie po niej może kilka takich książek jak Drogowskazy: czystych, głęboko ludzkich, zakochanych w Bogu. Książek o życiu ofiarnym. O wartości wyrzeczenia”[9]. Notatki sekretarza ONZ dotarły do polskiego czytelnika dzięki osobie duchownej – ks. Jan Zieja nauczył się języka szwedzkiego, aby przełożyć Vägmärken. W Drogowskazach nie odnajdujemy żadnej wzmianki o Polsce, chociaż Dag Hammarskjöld w czerwcu 1956 gościł w Poznaniu (na targach), gdzie doszło do strajków robotniczych i krwawych starć z policją. Jako sekretarz ONZ protestował (bezskutecznie) przeciwko użyciu siły przez komunistyczne władze PRL.

Dużo więcej miejsca poświęca Polsce i Polakom Paul Claudel. W swoich „chińskich” zapiskach obok Miltona wspomina męczeństwo polskiego jezuity, Andrzeja Boboli: „oczy wyłupione, ręce odarte z ciała aż do kości, nos i wargi ucięte, wieniec ze zmoczonych witek, które się kurczą, język wydarty, ofiara leży na gnoju, cała broczy krwią” (C, 19)[10]. Z oburzeniem przypomina o zbrodni, którą wobec Rzeczpospolitej popełniły sąsiednie mocarstwa u schyłku XVIII stulecia: „Od czasu rozbioru Polski Europa jest w stanie grzechu śmiertelnego” (C, 25)[11]. Po dziesięciu latach w dzienniku Claudela znajdziemy pełen dumy wpis – datowany 19 sierpnia 1918 – „Uzyskuję od rządu brazylijskiego uznanie niepodległości Polski” (C, 116). Podobnie – pełniąc służbę dyplomatyczną w USA – Claudel, przyjaciel Polski, z wyraźną satysfakcją notuje swoją obecność na koncercie Paderewskiego w Białym Domu (C, 236), koncert Artura Rubinsteina (C, 203) albo wyprawę w polskim posłem Stanisławem Patkiem na Fudżijamę (C, 182). Z sierpnia 1941 roku pochodziła wzmianka Claudela, iż uroczyście zawiesił nad drzwiami swojego gabinetu wizerunek Czarnej Madonny, Matki Bożej Częstochowskiej (C, 374).

3.

„Nie wystarczy być genialnym”[12] – pouczał Baltazar Gracjan – potrzebna jest jeszcze praca. Parafrazując myśl jezuity można powiedzieć: nie wystarczy sam rozum, potrzebne jest jeszcze serce. Modlitwa o serce, skierowana do Boga, stanowi przejmujące wyznanie wiary szwedzkiego dyplomaty:

Daj mi serce czyste – bym Ciebie mógł oglądać,

serce pokorne – bym Ciebie mógł słuchać,

serce miłujące – bym Tobie mógł służyć,

serce wierzące – bym w Tobie mógł przebywać (H, 69-70).

Podobnie w dzienniku Claudela prawdziwe życie polega na tym, aby „myśleć sercem”. Poeta nieustannie powraca do serca – jednak nie jako rezerwuaru emocji i uczuć. Dla Claudela liczy się tylko jedno serce – Najświętsze Serce Jezusa (Cor Iesu). Stąd w jego zapiskach pojawia się wizja bł. Małgorzaty Marii Alacoque (C, 35), Święto Serca Jezusowego – Praga, 3 czerwca 1910 (C, 38), Niedziela Serca Jezusowego – 22 czerwca 1941 (C, 373), czy szczególna data pokoju wersalskiego, który – w wersji Claudela – podpisano 28 czerwca 1919, „na drugi dzień po święcie Serca Jezusowego” (C, 121).