Metoda Montignac dla dzieci - Michel Montignac - ebook + książka

Metoda Montignac dla dzieci ebook

Michel Montignac

5,0

Opis

Autor tłumaczy, w jaki sposób kształtują się predyspozycje do tycia jeszcze w życiu płodowym. Według udowodnionej naukowo koncepcji Michela Montignaca prawdziwą przyczyną otyłości jest nieodpowiedni dobór produktów spożywczych oraz zła jakość żywności przetworzonej przemysłowo. Lektura tej książki pozwoli rodzicom zrozumieć, jak ważny jest dobór produktów w diecie ich dzieci, i uwierzyć, że otyłość jest procesem odwracalnym, niezależnie od wieku i płci.

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)
Windows
10
Windows
Phone

Liczba stron: 232

Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
Oceny
5,0 (4 oceny)
4
0
0
0
0
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.

Popularność




 

Michel Montignac

Metoda Montignac dla dzieci

Zapobieganie i leczenie otyłości dziecięcej

Tłumaczenie Anna Supronowicz

ARTVITAE

Warszawa 2013

Przedmowa

Wasze pożywienie będzie Waszym lekarstwem.

Hipokrates

Szanowni Państwo,

wydaje się, że nie muszę przedstawiać autora książki, którą oddajemy w Wasze ręce. Jego dotychczasowe publikacje prezentujące metodę racjonalnego odżywiania, znaną jako Metoda MONTIGNAC, dotarły do milionów ludzi na świecie. O tym, że jest to skuteczna metoda, przekonały się już dawno takie osobistości, jak królowa holenderska Beatrix, piosenkarka Kylie Minoque, aktorzy: Veronica Ferres, Rovan Atkinson (Jaś Fasola), Hugh Grant, projektant mody Christian Lacroix, bardzo popularny kucharz francuski Paul Bocuse i wiele innych znanych postaci ze świata kultury, polityki i biznesu.

Wydane do tej pory książki Michela Montignaca zawierały porady przeznaczone przede wszystkim dla dorosłych. Niestety, wyniki badań prowadzonych od dłuższego czasu w wielu krajach Europy, Ameryki i Azji wskazują, że naszej cywilizacji zagraża otyłość. Dotyczy to zwłaszcza młodego pokolenia. Wielu naukowców doszło już do wniosku, że epidemii otyłości nie można tłumaczyć jedynie tak zwanymi czynnikami genetycznymi. Najbardziej doświadczeni dostrzegają główną przyczynę w western life style – zachodnim stylu życia. Michel Montignac już kilkanaście lat temu dokonał podobnego odkrycia i opisał je w książce Jeść, aby schudnąć. Obok przyczyn narastającego zjawiska otyłości wskazał także sposoby walki z nadwagą.

Książka, którą obecnie Państwu polecam, jest świetnym poradnikiem adresowanym przede wszystkim do młodych rodziców. Dowiedzą się z niej, jak powinni odżywiać swoje ukochane pociechy, aby nie cierpiały w przyszłości z powodu nadwagi. Najistotniejszą sprawą jest wybór właściwych produktów żywnościowych; jest on podstawą profilaktyki otyłości oraz warunkiem skutecznego leczenia.

Autor starał się pisać przystępnym językiem, niemniej jednak odwołuje się często do faktów naukowych, żeby rzetelnie opisać całość zagadnienia. Jako osoba odpowiedzialna za stronę techniczno-medyczną nie waham się powiedzieć, że Metoda MONTIGNACdla dzieci to książka o charakterze poglądowo-medycznym ze względu na potraktowanie tematu i bogatą bibliografię. Aczkolwiek niektóre stwierdzenia i wnioski, może czasem zbyt rygorystyczne, mogą wywołać ostrą polemikę, szczególnie wśród przeciwników publikacji, na które autor się powołuje.

Mam nadzieję, że typowy dla Michela Montignaca autorytatywny i czasem nawet żartobliwy ton wypowiedzi, znany z jego innych książek(np. Jeść, aby schudnąć), przyjmą czytelnicy za dobrą monetę. Możemy jedynie „poczytywać autorowi za złe” to, że z uporem maniaka próbuje ostrzec nas i nasze pociechy przed spożywaniem tego, co jest dla nas szkodliwe. Wszyscy zaakceptowali już napisy typu: „powoduje raka” czy „grozi śmiercią” na papierosach. Wydaje się, że na podstawie argumentów przedstawionych w tej książce można by tego rodzaju ostrzeżenia umieścić na niektórych produktach spożywczych.

Niestety, lobby przemysłowo-spożywcze jest tak silne, że raczej nie doczekamy się tego w najbliższym czasie. W tej sytuacji, marzy Montignac... producenci powinni przynajmniej umieszczać obok składu i wartości kalorycznej również wartości indeksów glikemicznych na swoich produktach.

Wydawca

Wstęp

Od 1997 roku World Health Organization (Światowa Organizacja Zdrowia) bije na alarm i oficjalnie uznaje otyłość za jedną z największych klęsk XX wieku. Aby uświadomić wszystkim dramatyzm sytuacji, WHO określa otyłość mianem epidemii. Od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku liczba ludzi mających nadwagę wzrosła czterokrotnie.

Przez długi okres problem dotyczył jedynie krajów wysoko uprzemysłowionych, w szczególności Stanów Zjednoczonych, gdzie ponad jedna trzecia społeczeństwa jest otyła (a dwie trzecie ma nadwagę). W dzisiejszych czasach otyłość stała się problemem zarówno w krajach wysoko, jak i nisko uprzemysłowionych. Lecz najbardziej niepokojącym zjawiskiem jest otyłość dziecięca.

We Francji w latach 1980–1996 liczba otyłych dziesięciolatków wzrosła z 5,1% do 12,7%. Podobną ankietę przeprowadzono w latach 1988–1993 i stwierdzono, że w tym czasie odsetek dzieci otyłych podwyższył się z 1,8 do 4,9. Łącznie w ciągu pięciu lat nastąpił wzrost aż o 272%. W Niemczech odsetek chłopców otyłych w wieku 7–14 lat wzrósł w ciągu dwudziestu lat (1975–1995) z 5,3 do 8,2, a dziewczynek z 4,7 do 10.

Według badań (1) opublikowanych w 2000 roku 25% dzieci mieszkających w Europie będzie narażonych na otyłość w najbliższym dziesięcioleciu. Aby temu zapobiec, trzeba niezwłocznie zmienić sposób żywienia i styl życia młodego pokolenia.

W Stanach Zjednoczonych sytuacja jest jeszcze bardziej dramatyczna, gdyż co pięć lat liczba dzieci otyłych wzrasta tam dwukrotnie. W 2002 roku odsetek wyniósł aż 20, z czego dwie trzecie to supergrubasy.

„Epidemię” otyłości zanotowano nie tylko w państwach zachodnich. W Japonii, gdzie liczba osób otyłych nie przewyższa 2%, wśród dzieci osiąga, niestety, aż 15%1. W krajach arabskich i Izraelu odsetek dzieci otyłych jest zbliżony do Stanów Zjednoczonych. W Chinach sytuacja jest jeszcze bardziej niepokojąca. W ciągu dziesięciu lat liczba dzieci otyłych wzrosła trzykrotnie. Według prof. Dinga (pediatra), co roku odnotowuje się dziesięcioprocentowy wzrost liczby dzieci zbyt grubych.

Taka sytuacja nie wróży nic dobrego i nie należy się dziwić, że WHO jest zaniepokojona. Trzeba zdać sobie sprawę, że 41% dzieci otyłych przed 6. rokiem życia i dwie trzecie otyłych nastolatków będzie miało nadwagę w wieku dorosłym. A nadwaga to nie tylko kwestia estetyczna. Przede wszystkim jest niebezpieczna dla zdrowia. Istnieje wiele schorzeń związanych z otyłością, w szczególności cukrzyca typu II, a także choroby serca, układu krążenia (nadmiar cholesterolu we krwi, trójglicerydów, nadciśnienie tętnicze). Badania jednoznacznie dowodzą, że otyłość w wieku dziecięcym powoduje wzrost ryzyka przedwczesnego zgonu w wieku dorosłym z 50 do 80%.

Pamiętajmy jednak, że otyłość dzieci nie jest nieodwracalna! Dociekania specjalistów pozwoliły ustalić związek między przyczyną a skutkiem, między różnymi czynnikami ryzyka a otyłością w wieku dziecięcym. Na liście znalazły się dziedziczone cechy fizjologiczne, czynniki zachowawcze i społeczne, a w szczególności środowiskowe. Zwrócono uwagę na ciężar dziecka w najważniejszych okresach rozwoju, wagę ciała rodziców, spożywane produkty oraz aktywność fizyczną.

Czynnika dziedziczenia z pewnością nie można pominąć. Wydaje się jednak, że jest on mylnie uważany za główną przyczynę otyłości. Okazało się, że w stosunku jeden do dwóch otyłość dziecięca pojawia się w rodzinach, w których przodkowie mieli prawidłową wagę ciała. W tej sytuacji specjaliści od spraw żywieniowych doszli do wniosku, że otyłość dzieci można tłumaczyć jedynie brakiem równowagi energetycznej. To by znaczyło, że dzieci mające nadwagę jedzą za dużo (w kaloriach) i uprawiają za mało ćwiczeń fizycznych.

Tymczasem od ponad dwudziestu lat liczba osób otyłych rośnie, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych, mimo globalnego zmniejszenia racji energetycznych. Większość badań potwierdza ten paradoks, ukazując brak związku między wkładem energetycznym a otyłością. Niektóre wyniki badań świadczą nawet o całkiem przeciwnej zależności (3).

Zakłopotani dietetycy nie chcą zweryfikować własnych poglądów, dlatego też skłaniają się ku koncepcji równowagi energetycznej, twierdząc, że osoby otyłe jej nie przestrzegają. Co więcej, winę za otyłość dietetycy przypisują jednomyślnie brakowi aktywności fizycznej, wynikającemu z siedzącego trybu życia przed telewizorem czy komputerem. A przecież i to twierdzenie jest mało przekonywające, gdyż ograniczenie liczby godzin spędzanych przed komputerem czy telewizorem nie powoduje zrzucania zbędnych kilogramów. Tak naprawdę wydatek energetyczny w tym kontekście jest nieistotny. Badania opublikowane w 1994 roku w piśmie naukowym „Pediatrics” udowodniły, że dzieci nie pozostają bierne przed ekranem telewizora.

Dietetycy napotykają wiele wyraźnych sprzeczności, próbując wyjaśnić otyłość dziecięcą za pomocą teorii wartości energetycznej pokarmów. Statystyki pokazują bowiem, że osoby otyłe znajdziemy najczęściej w środowiskach rolniczych, rzemieślniczych i robotniczych, mimo że właśnie w tych grupach zawodowych aktywność fizyczna jest najważniejsza. Innym przykładem są kraje wschodnie, a w szczególności Rosja, gdzie 56% kobiet zalicza się do otyłych, podczas gdy wartość energetyczna spożywanych pokarmów nie przekracza dziennie 1500 kalorii, a aktywność zawodowa w większości przypadków jest nieodłącznie związana z wysiłkiem fizycznym.

Wydaje się, że sami dietetycy nie wierzą, że „nadwaga i otyłość są zawsze skutkiem braku równowagi między wkładem a wydatkiem energetycznym”. Aby zbić nas z tropu, twierdzą, że tak jak w wypadku wielu zaburzeń przemiany materii, otyłość dziecięca ma różne przyczyny. Dlatego też w rozdziale 2. omówię większość czynników, które według wyników licznych badań mogłyby mieć wpływ na nadmierne przybieranie na wadze.

W niniejszej książce będę starał się udowodnić, że można w sposób wiarygodny i konkretny wytłumaczyć zjawisko otyłości dziecięcej. Zaprezentowana w niej analiza jest oparta na syntezie licznych materiałów naukowych, opublikowanych w ostatnim dwudziestoleciu, a także na badaniach indywidualnych, prowadzonych przy współpracy specjalistów ze środowisk lekarskich i akademickich. Mam nadzieję, że lektura pozwoli Czytelnikom zrozumieć istotę otyłości i uwierzyć, że można z nią sobie poradzić. Potrzebna jest jedynie konsekwencja i cierpliwość.

LITERATURA

(1) Frelut M.L., Navarro J., Obesity in child. „Press Med.”, 2000.

(2) Whitehead R.G., Paul A.A., Cole T.J., Trends in food energy intakes throughout childhood from one to 18 years. „Hum. Nutr.”, 1982 r., 36, 57–62.

(3) Rolland-Cachera M.F., Bellisle F., No correlation between adiposity and food intake. „Am. J. Clin. Nutr.”, 1986 r., 44, 779–787.

(4) Spyckerelle Y., Herberth B., Deschamps J.P., Dietary behaviour of an adolescent French mode population. J. „Hum. Nutr. Diet.”, 1992, 5, 161–168.

(5) Jouret B., Tauber M., What children are at risk of adult obesity. „Cahier de Nutrition et Dittique”, 2001, 36, 117–122.

1Wzrost o 57% w ciągu ostatnich lat.

Rozdział 1

Definicja otyłości dzieci

Nadwaga dzieci, a w szczególności otyłość, oznacza, jak w wypadku dorosłych, nadmierny przyrost tkanki tłuszczowej, co może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Od 1995 roku WHO wskazuje, aby określając poziom otyłości, brać pod uwagę BMI – wskaźnik masy ciała (ang. Body Mass Index, fr. IMC – l’indice de mace corporelle). Jest to stosunek wagi do wzrostu do kwadratu, liczony w określonym przedziale wiekowym, z podziałem na płeć.

Ten łatwy do obliczenia wskaźnik okazał się niezawodny w określaniu ilości masy tłuszczowej w różnych okresach wiekowych. W przeciwieństwie do metody pomiaru fałdów skórnych wskazuje dokładniej masę tkanki tłuszczowej w organizmie. Niewątpliwą zaletą jest możliwość wykorzystania BMI w skali międzynarodowej, co pozwala na dokonanie niezbędnych porównań.

BMI dorosłych

Obliczenie BMI osoby dorosłej i zorientowanie się, czy ma ona nadwagę, czy nie, jest niezwykle proste, gdyż jeden z głównych parametrów tego rachunku – wzrost – pozostaje niezmienny.

 

Wartości określające poziom nadwagi będą więc następujące:

 Wartość BMIMężczyznaKobietaNormaod 20 do 25od 19 do 23Nadwagaod 26 do 30od 24 do 29Nieznaczna otyłośćod 31 do 40od 30 do 39Poważna otyłość>40>39

Przykłady

Jacek, 30 lat, wzrost 1,79 m, waga 95 kg.

Jego BMI wynosi

BMI Jacka wskazuje na sporą nadwagę. Jeżeli Jacek przytyje jeszcze 3 kg, jego BMI wyniesie 30,58 i znajdzie się on w przedziale osób otyłych.

 

Anna, 25 lat, wzrost 1,65 m, waga 65 kg.

Jej BMI wynosi

BMI Anny oznacza, że ma ona niewielką nadwagę i powinna schudnąć co najmniej 3 kg.

BMI dzieci

Określenie nadwagi dzieci jest trochę trudniejsze, gdyż jeden z parametrów – wzrost – zmienia się wraz z wiekiem. Najlepiej przedstawić tę zależność w postaci funkcji na siatce centylowej: parametr BMI znajdzie się na osi rzędnych, a wiek na osi odciętych. Indywidualny BMI będzie mierzony w zależności od położenia w przedziałach, w których najwyższe i najniższe wartości są wyznaczane przez krzywe zwane centylami. Krzywa określająca średnią wagę znajdzie się na 50. centylu. Wielkości poniżej 10. centyla oznaczają u dziecka niedowagę, między 10. a 89. wagę normalną, w przedziale od 90. do 97. centyla wskazują na nadwagę, a powyżej 97. na otyłość.

Wymienione przedziały ustalono na podstawie danych statystycznych z sześciu państw, które przeprowadziły badania reprezentatywne (Brazylia, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Holandia, Singapur, Hongkong). Zaletą tej metody jest zachowanie ciągłości między definicją otyłości dziecięcej i dorosłych: stosowany jest ten sam wskaźnik (BMI) oraz te same progi wiekowe.

Obrazy krzywych (funkcji) BMI ustanowione we Francji w 1982 roku, figurujące od 1995 roku w książeczkach zdrowia dziecka, są bardziej precyzyjne niż krzywe międzynarodowe. We Francji przedstawiają one 3, 25, 75 i 95 centyli dla dziewczynek i dla chłopców. Zawierają również dodatkowe informacje, a mianowicie pozwalają określić niedowagę czy nadwagę dzieci. Natomiast krzywe międzynarodowe wyznaczają jedynie granice między wagą prawidłową, nadwagą i otyłością.

Przykłady

Maria ma 6 lat, 1,16 m wzrostu i waży 20 kg.

Jej BMI wyniesie więc

co odpowiada dokładanie krzywej oznaczającej wagę średnią (50. centyl).

 

Rozważę teraz przypadek Julii, która ma również 6 lat i 1,16 m wzrostu, ale waży o 7 kg więcej (27 kg zamiast 20).

Jej BMI wyniesie 20,14, co na schemacie znajdzie się powyżej 97. centyla, tzn. w strefie otyłości.

Nawroty otyłości

Masa tłuszczowa dziecka kształtuje się podczas kolejnych etapów jego rozwoju. Zdecydowanie wzrasta w pierwszym roku życia, gdy dziecko szybciej tyje, niż rośnie. Przyrost tkanki tłuszczowej zmienia się z 10–17% całkowitej wagi w momencie narodzin do 25–30% w ciągu następnych dwunastu miesięcy. Dlatego też dziecko w tym wieku jest zwykle pulchniutkie i pucołowate.

Następnie ilość tłuszczu zmniejsza się regularnie przez kolejne pięć lat. Dzieje się tak, gdyż dziecko rośnie i zaczyna chodzić. Tendencja się odwraca po szóstym roku życia. Następuje wtedy „nawrót otyłości” – kolejny przyrost masy tłuszczowej. Komórki tłuszczowe (adipocyty) nie tylko rosną i wypełniają się tłuszczem, lecz także stają się liczniejsze. Taki stan jest typowy dla dziewczynek, które wchodzą w okres dojrzewania.

Sygnał alarmowy dla przyszłych pokoleń

Problem nadwagi jest szczególnie niepokojący, gdy dotyczy dzieci przed wspomnianym typowym „nawrotem otyłości” lub przed 6. rokiem życia. Im większa liczba nawrotów otyłości we wczesnym dzieciństwie (4 lub 5 lat), tym większe prawdopodobieństwo trwałej otyłości w wieku dorosłym (1), (2)2. Z tego względu rodzice powinni dokładnie kontrolować wagę swoich dzieci od pierwszych miesięcy życia. Organizm dziecka, które cierpi na przedwczesne nawroty otyłości, wykształca bowiem dodatkową liczbę komórek tłuszczowych, stąd poważne tendencje do tycia powyżej 6. roku życia.

Trzeba sobie uświadomić, że dzieci otyłe szybciej dojrzewają. Dziewczynki mogą dostać pierwszą miesiączkę już w wieku 9 lat. Niestety, przedwczesne dojrzewanie prowadzi często do nadwagi. Wobec takiego stanu rzeczy powinniśmy przede wszystkim zwrócić uwagę na przyrost tkanki tłuszczowej małych dziewczynek – do momentu wystąpienia pierwszej miesiączki wynosi on 25% – gdyż burza hormonalna w okresie dojrzewania może zwiększyć to zjawisko. Rodzice muszą od samego początku stosować wszelkie niezbędne środki zapobiegające nadwadze, a zwłaszcza otyłości małej dziewczynki.

Problem nadwagi chłopców przedstawia się nieco inaczej. Chłopiec, który w wieku siedmiu, ośmiu lat cierpi na otyłość, ma pięćdziesiąt procent szans na to, by powrócić do normalnej wagi po okresie dojrzewania. Mimo to jednak, podobnie jak w wypadku zjawisko dziewczynek, im więcej przedwczesnych „nawrotów otyłości”, tym większe prawdopodobieństwo, że to utrzyma się w wieku dorosłym.

Przybieranie na wadze w okresie wzrostu

Na wykresie przedstawiono cztery rodzaje wzrostu wagi ciała od momentu narodzin aż po wiek dorosły:

♦ Przypadek 1. – dziecko otyłe mające rok pozostanie otyłe przy jednym przedwczesnym nawrocie otyłości (dwa lata).

♦ Przypadek 2. – dziecko otyłe mające rok powróci do średniej wagi przy późniejszym nawrocie otyłości (osiem lat).

♦ Przypadek 3. – dziecko szczupłe mające rok przytyje po jednym nawrocie otyłości (cztery, pięć lat).

♦ Przypadek 4. – dziecko szczupłe mające rok pozostanie szczupłe po późnym nawrocie otyłości.

Nowe normy międzynarodowe wskaźnika masy ciała (BMI) przy określaniu nadwagi i otyłości dzieci w wieku od 2 do 18 lat

WiekBMI określający próg nadwagiBMI określający próg otyłościChłopcyDziewczynkiChłopcyDziewczynki218,4118,0220,0919,812,518,1317,7619,8019,55317,8917,5619,5719,363,517,6917,4019,3919,23417,5517,2819,2919,154,517,4717,1919,2619,12517,4217,1519,3019,175,517,4517,2019,4719,34617,5517,3419,7819,656,517,7117,5320,2320,08717,9217,7520,6320,517,518,1618,0321,0921,01818,4418,3521,6021,578,518,7618,6922,1722,18919,1019,0722,7722,819,519,4619,4523,3923,461019,8419,862424,1110,520,2020,2924,5724,771120,5520,7425,1025,4211,520,8921,2025,5826,051221,2221,6826,0226,6712,521,5622,1426,4327,241321,9122,5826,8427,7613,522,2722,9827,2528,201422,6223,3427,6328,5714,522,9623,6627,9828,871523,2923,9428,3029,1115,523,6024,1728,6029,291623,9024,3728,8829,4316,524,1924,5429,1426,561724,4624,7029,4129,6917,524,7324,8529,7029,841825253030

LITERATURA

(1) Rolland-Cachera M.F., Deheeger M., Avons P., Guilloud-Bataille M., Patois E., Sempe M., Tracking adiposity patterns from 1 month to adulthood. „Ann. Hum. Biol.”, 1987, 14, 219–222.

(2) Whitaker R.C., Wright J.A., Pepe M.S., Seidel K.D., Dietz W.H., Predicting obesity in young adulthood from childhood and parental obesity. „N. Engl. J. Med.”, 1997, 337, 869–887.

2Numery 1 i 2 odnoszą się do badań zamieszczonych pod koniec tego rozdziału.

Rozdział 2

Problem otyłości we współczesnych społeczeństwach

Na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI), z uwzględnieniem wieku i podziału na płeć (1), można określić u dziecka nadwagę (począwszy od 90. centyla) i otyłość (powyżej 97. centyla). Znajomość wagi ciała w różnych przedziałach wiekowych pozwala na dokonanie porównań i obliczenie stopnia nadwagi.

Rozwój otyłości dziecięcej w różnych krajach

 Kraj WiekRok przeprowadzenia ankiety% otyłych chłopcówWzrost otyłości w %% otyłych dziewczynekWzrost otyłości w %Francja9–101980 1996 3,6 10,7 1976,4 14,8 131USA6–111974 1991 18,2 22,3 2213,9 22,7 14Japonia6–141979 1988 6,4 9,8 537,7 8,8 14Wielka Brytania5–111972 1981 9,5 12,2 288,2 12,2 48Niemcy7–131975 1985 1995 5,3 6,1 8,2 554,7 5,3 9,9 110Finlandia9–1819803,6  brak danychDania7–131940 1980 1 4,5

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku powołano specjalną grupę3 pracującą pod przewodnictwem WHO. Jej zadaniem było opracowanie nowych zasad definiowania otyłości dziecięcej. Okazały się one bardzo podobne do norm używanych od wielu lat we Francji. Dzięki temu możemy porównywać statystyki pochodzące z różnych krajów.

Według tabelki na poprzedniej stronie liczba dzieci otyłych rośnie nieustająco we wszystkich krajach. W Stanach Zjednoczonych jest ona zdecydowanie wyższa niż w innych rejonach świata (ponad 22% dzieci w wieku od 6 do 11 lat). Jednakże, jak pokazały badania przeprowadzone w latach 1980–1996, w ciągu ostatnich dziesięcioleci najszybszy wzrost otyłości zanotowano we Francji (o 197% wśród chłopców i o 131% wśród dziewczynek).

Różne odmiany otyłości

Liczne ankiety przeprowadzone we Francji pozwoliły dokładniej przyjrzeć się zagadnieniu otyłości. Stwierdzono, że liczba osób zdecydowanie otyłych rośnie dużo szybciej niż liczba osób o niewielkim stopniu otyłości. Na przykład w regionie Centre Ouest liczba osób o niewielkim stopniu otyłości zwiększyła się dwukrotnie w ciągu 16 lat, podczas gdy osób zdecydowanie otyłych aż pięciokrotnie.

Rozwój otyłości dzieci we Francji i Stanach Zjednoczonych4

PopulacjaTyp otyłości%, 1965%, 1980%, 1996Dzieci we Francji 9–10 latCiężka Umiarkowana  0,4 4,7 1,9 10,8 Dzieci w Ameryce 6–11 latCiężka Umiarkowana 5,9 17,6 11,7 27,1  

Podobne zjawisko zanotowano w Stanach Zjednoczonych (4). Badania wykazały, że wzrost tak zwanej otyłości ciężkiej dotyczy szczególnie narażonej populacji dziecięcej. Taki stan rzeczy pozwala przypuszczać, że ogromna liczba dzieci będzie cierpiała z powodu otyłości w nadchodzących latach (4), (5).

Długotrwała tendencja

W 1955 roku, a następnie, po trzydziestoletniej przerwie, w 1985 roku przeprowadzono w zbliżonych warunkach dwa badania epidemiologiczne. Pierwszym objęto 164 osoby, których wagę śledzono do 21 roku życia. Drugie badanie rozpoczęte w 1985 roku trwa w dalszym ciągu i dotyczy grupy liczącej 104 uczestników. Wyniki obu badań dowodzą, że dzieci są dziś wyższe niż trzydzieści lat temu. Na przykład wzrost chłopców w wieku 10 lat, urodzonych w 1955 roku, wynosił średnio 134,8 cm, a urodzonych w 1985 roku – 139,3 cm.

Warto zauważyć, że wzrost noworodków nie uległ zmianom, chociaż dzieci urodzone w 1985 roku rosną dużo szybciej w pierwszych miesiącach życia niż dzieci urodzone w 1955 roku.

Wyniki badań pozwalają także określić wiek, w którym najczęściej dochodzi do nawrotów otyłości. W 1955 roku występowały one zazwyczaj w wieku 6 lat i 3 miesięcy, natomiast według badań przeprowadzonych trzydzieści lat później, w 1985 roku, nawroty otyłości pojawiały się już w wieku 5 lat i 6 miesięcy. Na podstawie badań przeprowadzonych we Francji w 2001 roku ustalono, że nawroty otyłości występują najczęściej w wieku 5 lat i 3 miesięcy. Taki sam wynik uzyskano w badaniach przeprowadzonych w 1960 roku w Stanach Zjednoczonych.

Powyższe rezultaty, jak również informacje zawarte w poprzednim rozdziale, pozwalają stwierdzić, że nawrót otyłości stanowi swoisty wyznacznik otyłości przyszłych pokoleń. Jest całkiem prawdopodobne, że małe dzieci we Francji osiągną w 2040 roku taki sam poziom otyłości jak obecnie Amerykanie. Co więcej, wnioskując z szybko rosnącej liczby dzieci otyłych we Francji w ciągu ostatniego dziesięciolecia, „dogonią” one małych Amerykanów już nawet za piętnaście lat.

Wspomniane badania dowodzą również, że gromadzenie tłuszczów w organizmie dziecka ma charakter bardziej androidalny5 niż czterdzieści lat temu. Rozłożenie tłuszczów w wyższych partiach ciała powoduje zaburzenia metaboliczne, na przykład hiperinsulinizm (patrz rozdział 8.), a także zwiększa ryzyko chorób serca i układu krążenia oraz cukrzycy. Dlatego tak ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie nadwagi, aby można było zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze. Zwalczanie otyłości w wieku dziecięcym powinno być naszym obowiązkiem. Udowodniono bowiem (8), że ryzyko zaburzeń metabolicznych, podobnie jak ryzyko przedwczesnego zgonu, jest szczególnie wysokie nie tylko u dzieci otyłych, które pozostały grube w wieku dorosłym, lecz także u tych, które później odzyskały normalną wagę ciała.

LITERATURA

(1) Rolland-Cachera et Coll., Mass Index variations: centiles from birth to 87 years. „Eur. J. Clin. Nutr.”, 1991, 45, 13–21.

(2) Frelut M.L. et Coll., Prévalence de l’oébsité infantile dans le monde: quelle évolution? „Med. Nut.”, 1995, 31, 293–297.

(3) Oppert J.M., Prévalence, évolution dans le temps et conséquence économiquede l’obésité. „Med. Sci.”, 1998, 14, 938–943.

(4) Gormaker S., Increasing pediatric obesity in the United States. „J. Am. Diet Assoc.”, 1987, 141, 535–540.

(5) Vol S., Trends in the prevalence of obesity between 1980 and 1996 among French children. „Int. J. Obesity”, 1998, 22, 210.

(6) Sempe M., Pedron G., Roy-Pernot M.P.: Auxologie, méthode et séquences. „Théraplix”, Paris 1979, 1–205.

 (7) Deheeger M., Rolland-Cachera M.F., Labadie M.D., Rossignol C.: Etude longitudinale de la croissance et de l’alimentation d’enfants examinés del’ âge de 10 mois à 8 ans. „Cah. Nut. Diét.”, 1994, 29, 1–8.

(8) Must A., Jacques P.F., Dallal G.E., Bajema C.J., Dietz W.H.: Long-term morbidity and mortality of overweight adolescents. A follow-up of the Harvard Growth Study of 1922 to 1935. „N. Engl. J. Med.” 1992, 327, 1350–1355.

3Childhood Obesity Working Group of International Obesity Task Force (IOTF).

4Evolution de la prevalence de l’obésité chez les enfants Français et Americains (Vol & Coll 1998; Gormaker & Coll 1987).

5Androidalny oznacza, że większość masy tłuszczowej gromadzi się powyżej talii, w przeciwieństwie do charakteru gynoidalnego, kiedy masa tłuszczowa odkłada się w niższych partiach ciała (uda, pośladki).

Rozdział 3

Skutki otyłości dziecięcej

Od lat wiadomo, że otyłość w wieku dorosłym może prowadzić do wielu chorób. Odkąd liczba dzieci z nadwagą zaczęła gwałtownie rosnąć, postanowiono przeprowadzić badania, których celem było wskazanie bezpośrednich skutków otyłości dla zdrowia, zwłaszcza w wieku dorosłym.

Schorzenia związane z otyłością dziecięcą

Liczne przypadłości związane z zaawansowaną otyłością dziecięcą zostały opisane w kolejnych badaniach (1), (2), (3). A oto niektóre z nich:

problemy z oddychaniem (bezdech w czasie snu);schorzenia narządu ruchu;zaburzenia hormonalne (przedwczesne dojrzewanie, brak miesiączki);kamica żółciowa;nadciśnienie śródczaszkowe;zwyrodnienie mięśnia sercowego (kardiomopatia);zapalenie trzustki;cukrzyca typu II.

Przez długi okres sądzono, że na cukrzycę typu II chorują jedynie dorośli. Pod koniec XX wieku choroba zaczęła nękać również młodych Amerykanów. W 1994 roku w Cincinnati stwierdzono, że jedna trzecia zdiagnozowanych przypadków w wieku od 10 do 19 lat chorowała na cukrzycę typu II. Badania (4) ujawniły, że w latach 1982–1994 liczba młodych Amerykanów chorych na cukrzycę typu II zwiększyła się dziesięciokrotnie.

Wśród dzieci w wieku od 10 do 14 lat, należących do plemienia Indian Pimas w Arizonie, liczba chłopców chorych na cukrzycę wzrosła w latach 1970–1990 z 0% do 1,4%, a dziewczynek z 0,7% do 2,9% (5).

Wzrost czynników ryzyka chorób serca i układu krążenia oraz zaburzeń metabolicznych

Badania porównawcze (6), (7) obejmujące grupę dzieci otyłych i grupę dzieci o wadze prawidłowej ujawniły najczęstsze schorzenia kliniczne typowe dla dzieci z nadwagą, a w szczególności:

podwyższenie ciśnienia tętniczego;podwyższenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL oraz wzrost stosunku między cholesterolem całkowitym a cholesterolem HDL i wzrost trójglicerydów;brak przyswajalności glukozy, co może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu II;hiperinsulinemię (patrz rozdział 8.);insulinooporność;otłuszczenie wątroby. Japońskie badania epidemiologiczne (8) wykazały, że w grupie wiekowej od 4 do 12 lat aż 22% dzieci z nadwagą ma tę przypadłość.

Czynniki psychospołeczne

Wielu autorów podkreśla związek złego samopoczucia psychicznego dziecka z nadwagą (niska samoocena, poczucie odrzucenia) ze słabymi wynikami w nauce.

Konsekwencje na płaszczyźnie społecznej

W trakcie badań prowadzonych przez amerykańskich naukowców (9) w ciągu siedmiu lat z udziałem 10 000 osób w wieku od 16 do 24 lat stwierdzono, że otyłe dziewczynki często przerywały edukację, przez co później ich dochody były niższe niż rówieśniczek o prawidłowej wadze. Co więcej, szanse na zamążpójście także miały mniejsze. Jeżeli już kogoś poślubiły, nie podnosiło to ich statusu społecznego.

Podobną, chociaż mniej zauważalną, tendencję dostrzeżono również wśród chłopców.

Związek otyłości dziecięcej z chorobami w wieku dorosłym

Wszystkie badania nad otyłością prowadzą do wspólnego wniosku: otyłość w dzieciństwie zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu w wieku dorosłym z 50 do 80%. Niemniej jednak badanie (11) określające stopień umieralności dla obu płci wskazuje na większe zagrożenie życia chłopców niż dziewczynek. Dzieje się tak dlatego, że umieralność wśród mężczyzn cierpiących na otyłość jest spowodowana głównie chorobami serca i układu krążenia.

Stwierdzono jednoznacznie, że istnieje związek między otyłością w dzieciństwie a rozwojem różnych schorzeń w wieku dorosłym. Należą do nich w szczególności:

choroba wieńcowa;cukrzyca;rak jelita grubego;

a kobiety mają dodatkowo:

zaburzenia miesiączkowania;schorzenia narządu ruchu.

Według badań (12) otyłość w młodym wieku zwiększa także ryzyko zachorowania na raka sutka przed okresem menopauzy.

Powinniśmy dodać, że problem umieralności i chorób w wieku dorosłym będzie się zmieniać wraz z następowaniem kolejnych pokoleń. Obecne badania odnoszą się bowiem do osób, które cierpiały na otyłość 50–70 lat temu, gdy warunki życia były zupełnie inne niż obecnie.

Niestety, wszystko wskazuje na to, że otyłość dzieci przyniesie tragiczne skutki w przyszłości, gdy wkroczą one w wiek dorosły.

LITERATURA

(1) Kahn A., Mozin M., Rebuffat E., Sottiaux M., Burniat W., Shepherd S., Sleep pattern alterations and brief airway obstructions in overweight infants. Sleep”, 1989, 12, 438–438.

(2) Mallory G.B., JR, Fiser D.H., Jackson R., Sleep-associated breathing disorders in morbidly obsess children and adolescents. „J. Pediatr.”, 1989, 15, 892–897.

(3) Marcus C., Curtis S., Koerner C., Joffe A., Serwint J., Loughlin G., Evaluation of pulmonary function and polysomnography in obese children and adolescents. „Pediatr. Pulmonol.”, 1996, 21, 176–183.

(4) Pinhas-Hamiel O., Dolan L., Daniels S., Standiford D., Khoury P., Zeitler P., Increased incidence of non-insulin-dependent diabetes mellitus among adolescents. „J. Pediatr.”, 1996, 128, 608–615.

(5) Dabelea D., Hanson R.L., Bennett P.H., Roumain J., Knowler W.C., Pettitt D.J., Increased prevalence of Type II diabetes in American Indian children. „Diabetologia”, 1998, 41, 904–910

(6) Must A., Morbidity and mortality associated with elevated body weight in children and adolescents. „Am. J. Clin. Nutr.”, 1996, 63, 445S–4475.

(7) Must A., Strauss R.S., Risks and consequences of childhood and adolescent obesity. „Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord.”, 1999, 23, S 2–11.

(8) Tominaga K., Kurata J., Chen Y., Fujimoto E., Miyagawa A., ABE I., Prevalence of fatty liver in Japanese children and relationship to obesity. An epidemiological ultrasonographic survey. Dig Dis Sci.”, 1995, 40, 2002–2009.

(9) Grotmaker S.L., Must A., Perrin J.M., Sobol A.M., Dietz W.H., Social and economic consequences of overweight in adolescence and young adulthood. „N. Engl. J. Med.”, 1993, 329, 1008–1012.

(10) Must A., Jacques P.F., Dallal G.E., Bajema C.J., Dietz W.H., Long-term morbidity and mortality of overweight adolescents. A follow-up of the Harvard Growth Study of 1922 to 1935. „N. Engl. J. Med.”, 1992, 327, 1350–1355.

(11) Lake J.K., Power C., Cole T.J., Women’s reproductive health: the role of body mass index in early adult life. „Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord.”, 1997, 21, 432–438.

(12) Le Marchand L., Kolonel L.N., Earle M.E., MI M.P., Body size at different periods of life and breast cancer risk. „Am. J. Epidemiol.”, 1988, 128, 137–152.

Rozdział 4

Przyczyny otyłości dziecięcej

Otyłość jest obecnie zjawiskiem światowym, związanym niewątpliwie z ciągłymi zmianami stylu życia, tak charakterystycznymi w ostatnich pięćdziesięciu latach. Na przyczynę tycia składa się wiele czynników. Dzielą się one na cztery podstawowe kategorie: genetyczne, środowiskowe, psychogenne (np. obżarstwo) i somatyczne (spowodowane chorobą narządów i ich złym funkcjonowaniem). Według ostatnich badań bardzo istotnym powodem jest brak równowagi jakościowej spożywanych pokarmów w pierwszej fazie życia, zwiększającej ryzyko wystąpienia otyłości.

Dziedziczność

Mówienie o otyłości „wewnątrzmacicznej” może wydawać się przesadne, lecz faktem jest, że wiele dzieci rodzi się z nadwagą. W takich wypadkach matka często sama jest otyła lub choruje na cukrzycę. Tego rodzaju stwierdzenie narzuca konieczność omówienia roli czynnika genetycznego w procesie tycia.