Matura. Biologia. Poziom podstawowy ebook

Matura. Biologia. Poziom podstawowy

Arkusze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej

Strona redakcyjna

2014

Zadanie 1. (2 pkt)

Wapń jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu człowieka.

Spośród podanych procesów wybierz dwa, które ulegają zaburzeniom przy niedoborze wapnia w organizmie.

A. skurcz mięśnia

B. krzepnięcie krwi

C. biosynteza białka

D. wytwarzanie hormonów tarczycy

E. powielanie informacji genetycznej

Poprawne odpowiedzi:

A, B

Zadanie 2. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono budowę chemiczną dwóch nukleotydów.

Zapisz, który z nukleotydów (A czy B) pełni funkcję przenośnika energii w komórce. Odpowiedź uzasadnij.

Nukleotyd > ?

Uzasadnienie > ?

Poprawna odpowiedź

nukleotyd B

Przykłady uzasadnienia:

Funkcję przenośnika energii w komórce pełni nukleotyd B, ponieważ

* w cząsteczce nukleotydu B znajdują się trzy reszty fosforanowe, pomiędzy którymi znajdują się dwa wiązania wysokoenergetyczne.

* magazynuje energię w postaci wiązań wysokoenergetycznych.

Zadanie 3. (2 pkt)

Każdej z wymienionych tkanek przyporządkuj jedno miejsce jej występowania w organizmie człowieka.

Tkanka

A. nabłonek rzęskowy

B. nabłonek jednowarstwowy płaski

C. tkanka łączna włóknista

D. chrząstka sprężysta

Występowanie

1. pęcherzyk płucny

2. więzadło stawowe

3. małżowina uszna

4. pęcherz moczowy

5. jajowód

A. > ?

B. > ?

C. > ?

D. > ?

Poprawne odpowiedzi

A. – 5, B. – 1, C. – 2, D. – 3

Zadanie 4. (1 pkt)

Oceń prawdziwość informacji dotyczących cyklu pracy serca. Wpisz w prawej kolumnie tabeli literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe.

1. Podczas skurczu przedsionków krew jest wtłaczana do komór, a zastawki półksiężycowate pozostają w tym czasie zamknięte. > P?/F?

2. Kurczące się ściany komór podnoszą ciśnienie krwi w ich wnętrzu, co skutkuje zamknięciem zastawek przedsionkowo-komorowych w sercu. > P?/F?

3. Skurcz prawej komory powoduje tłoczenie krwi do aorty, a skurcz lewej komory wypycha krew do tętnic płucnych. > P?/F?

Poprawna odpowiedź

1 – P, 2 – P, 3 – F

Zadanie 5. (2 pkt)

W celu ustalenia grupy krwi pacjenta dodano próbki jego krwi do surowicy krwi grupy A oraz do surowicy krwi grupy B. W obydwu zestawach zaszła aglutynacja krwinek.

Określ, jaką grupę krwi miał pacjent. Wyjaśnij wynik badania, uwzględniając obecność przeciwciał w zastosowanych surowicach.

Grupa krwi pacjenta > ?

Wyjaśnienie > ?

Poprawna odpowiedź

grupa krwi AB

Przykłady uzasadnienia:

* Aglutynacja krwinek nastąpiła w obu zestawach, co oznacza, że krwinki pacjenta posiadają zarówno antygen A, jak i antygen B, które zostały związane przez przeciwciała anty-A i anty-B (znajdujące się w surowicy krwi wykorzystanej do badania).

* Ponieważ krwinki zostały związane przez przeciwciała anty-A i anty-B znajdujące się w surowicy krwi wykorzystanej do badania.

Zadanie 6. (2 pkt)

Limfa (chłonka) powstaje jako przesącz z włosowatych naczyń krwionośnych do przestrzeni międzykomórkowych i trafia do naczyń tworzących układ limfatyczny. Swoim składem jest więc zbliżona do osocza krwi, choć w odróżnieniu od niego zawiera nieco większy procent tłuszczu. Wśród elementów morfotycznych zdecydowaną większość stanowią limfocyty.

Na podstawie powyższego tekstu wymień dwie funkcje, które limfa pełni w organizmie człowieka.

1. > ?

2. > ?

Przykłady poprawnych odpowiedzi

1. Uczestniczy w reakcjach odpornościowych/w obronie organizmu przed infekcjami/zawarte w niej przeciwciała uczestniczą w reakcjach odpornościowych.

2. Uczestniczy w transporcie tłuszczów w organizmie/transportuje tłuszcze w organizmie.

3. Wypełniając przestrzenie międzykomórkowe, pośredniczy w wymianie substancji pomiędzy komórkami i krwią.

Zadanie 7. (1 pkt)

Oceń prawdziwość informacji dotyczących budowy i działania układu oddechowego człowieka. Wpisz w prawej kolumnie tabeli literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe.

1. Krtań jest narządem wchodzącym w skład układu oddechowego i pokarmowego. > P?/F?

2. Tchawica stanowi fragment dróg oddechowych i jest jednocześnie narządem głosu. > P?/F?

3. Przepona, kurcząc się, opuszcza się w dół, co skutkuje zwiększeniem pojemności klatki piersiowej. > P?/F?

Poprawna odpowiedź

1. – F, 2.– F, 3. – P

Zadanie 8. (1 pkt)

W paleniu biernym mamy do czynienia ze strumieniem bocznym, czyli wydobywającym się z tlącego papierosa dymem, który zawiera najwięcej substancji toksycznych i nie jest oczyszczany przez filtr papierosowy. W dymie bocznym znajduje się 3–5 razy więcej tlenku węgla (czadu), 2–3 razy więcej nikotyny i 3–4 razy więcej substancji rakotwórczych niż w dymie głównym. U dzieci bierne palenie jest przyczyną częstszych zachorowań na zapalenia płuc i oskrzeli oraz zwiększa ryzyko zachorowania na astmę. Z badań Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że częste przebywanie w dymie tytoniowym powoduje u dzieci i nastolatków pogorszenie wykonywania wielu czynności umysłowych, takich jak czytanie, rozwiązywanie zadań matematycznych, logiczne myślenie i rozumowanie.

Na podstawie: www.knowmore.pl

Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego bierne palenie powoduje u ludzi pogorszenie wykonywania czynności umysłowych.

Przykład poprawnej odpowiedzi

W dymie bocznym występuje tlenek węgla (czad), który łączy się trwale z hemoglobiną krwinek czerwonych i blokuje przenoszenie tlenu z płuc do mózgu, powodując niedotlenienie komórek kory mózgowej, które pracują wtedy mniej efektywnie.

Zadanie 9. (3 pkt)

W aptekach dostępne są bez recepty różnego rodzaju preparaty lecznicze podnoszące odporność, zwane immunostymulatorami. Przeważnie zawierają substancje pochodzenia roślinnego, np. z aloesu, jeżówki czy żeń-szenia. Istotą działania immunostymulatorów jest pobudzenie i wzmocnienie odporności organizmu na infekcje wirusowe i bakteryjne. Pod wpływem tych substancji obserwuje się wzrost aktywności komórek układu odpornościowego – granulocytów obojętnochłonnych oraz makrofagów, zdolnych do bezpośredniego niszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych.

Na podstawie: http://ziola.pl

a) Na podstawie przedstawionych informacji zaznacz rodzaj odporności, którą opisane preparaty pobudzają w organizmie człowieka.

A. odporność swoista

B. odporność nieswoista

C. odporność swoista i nieswoista

b) Uzasadnij, podając dwa argumenty, że takie preparaty powinno się stosować po konsultacji z lekarzem, chociaż są one dostępne bez recepty.

1. > ?

2. > ?

Poprawna odpowiedź:

a) B

b) Przykłady poprawnych odpowiedzi:

* Tego rodzaju preparaty mogą być przeciwwskazane w niektórych schorzeniach np. wątroby/nerek, stanach zdrowia np. w czasie ciąży/karmienia, po przeszczepach lub w określonym wieku.

* Takie preparaty mogą wchodzić w interakcje z już przyjmowanymi lekami i wpływać na ich działanie, np. osłabiać działanie tych leków.

* Niektóre osoby mogą być uczulone na składniki tych preparatów, które mogą powodować również nasilenie alergii na inne substancje.

* Takie preparaty, które pobudzają aktywność granulocytów i makrofagów, mogą powodować, że nadmierna ich aktywność będzie groźna dla organizmu, np. może wywołać zaburzenia w działaniu układu immunologicznego/nasilenie objawów chorób autoimmunizacyjnych.

Zadanie 10. (2 pkt)

W tabeli przedstawiono prędkość przewodzenia impulsów przez włókna nerwowe rdzenne (z osłonką mielinową) o różnej średnicy aksonów.

a) Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek określający zależność między prędkością przewodzenia impulsów nerwowych a średnicą aksonu. > ?

b) Określ, czy włókna nerwowe rdzenne (mające osłonkę mielinową) przewodzą impulsy wolniej, czy – szybciej niż włókna nagie (nieposiadające osłonek). Odpowiedź uzasadnij. > ?

Przykłady poprawnej odpowiedzi

a)

* Im neuron ma większą średnicę aksonu, tym szybciej przewodzi impulsy nerwowe.

* Impulsy nerwowe przewodzone są tym szybciej, im większa jest średnica aksonu neuronu.

b)

Przykład poprawnej odpowiedzi:

Włókna rdzenne (posiadające osłonkę mielinową) przewodzą impulsy szybciej niż włókna nagie (nieposiadające osłonki mielinowej), ponieważ impuls biegnie w nich skokowo (natomiast włókna nagie przewodzą impuls w sposób ciągły, wzdłuż błony neuronu).

Zadanie 11. (2 pkt)

Za ruchy kończyny dolnej w stawie kolanowym odpowiedzialne są mięśnie antagonistyczne, których lokalizację przedstawiono na rysunku A (widok kończyny od przodu) i B (widok kończyny od tyłu).

Na podstawie: www.fitwell.pl

a) Określ, który z mięśni przedstawionych na rysunkach A i B, kurcząc się, powoduje ruch kończyny dolnej przedstawiony na rysunku C. > ?

b) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Mięsień, którego skurcz wywołuje ruch kończyny przedstawiony na rysunku C, pełni funkcję

A. zginacza.

B. prostownika.

C. odwodziciela.

D. przywodziciela.

Poprawna odpowiedź

a)

mięsień czworogłowy uda/mięsień przedstawiony na rysunku A

b)

Poprawna odpowiedź: B

Koniec wersji demo