Uzyskaj dostęp do tej i ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
Najdalej na północ wysunięty skrawek Europy, wyspa lodowców i wulkanów, starożytna Ulthima Thule – Islandia, czyli dosłownie Ziemia Lodu, przeciętnemu człowiekowi mimowolnie kojarzy się z tajemniczym światem starogermańskich bogów i bohaterów. A to za sprawą dwu wybitnych dzieł literatury średniowiecznej – Eddy starszej, poetyckiej i Eddy młodszej, prozaicznej, na kartach których opisano świat, który już dawno pogrążył się w mroku pradawności, ale jednak – dzięki owym księgom - nie został zapomniany. Islandia została zasiedlona bardzo późno. A chociaż sama wyspa znajduje się z daleka od Skandynawii, to właśnie tutaj rodzi się skandynawska literatura. Literatura owa powstała w języku islandzkim, który wyodrębnił się z jednego z dawnych narzeczy norweskich.
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 53
Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:
NOWA EDDA
czyli
EDDA MŁODSZAalboPROZAICZNA
w przekładzie Joachima Lelewela
Wstęp historyczny Andrzeja Sarwy
Armoryka
SANDOMIERZ
Redaktor: Marta Sarwa Projekt okładki: Juliusz Susak
Na pierwszej stronie okładki:Frigg spinning the clouds(licencjapublic domain),źródło Internet:http://en.wikipedia.org/wiki/Frigg Na czwartej stronie okładki:Oden (Odyn)(licencjapublic domain),źródło Internet: wikipedia.org/wiki/Oden.
TekstEddy prozaicznejwydano na podstawie edycji: Joachim Lelewel,Edda: to jest Księga religii dawnych Skandynawii mieszkańców,Wilno 1828.
Pisownię uwspółcześniono w niewielkim zakresie.
Autorem ilustracji na stronach 67-94 jest Frederik Sanders (1983) (licencja public domain), źródło: runeberg.org/eddan
© Copyright by Wydawnictwo Armoryka 2006, 2007
Wydawnictwo ARMORYKA ul. Krucza 16 27-600 Sandomierz tel (0-15) 833 21 41 e-mail: [email protected]://www.mandrago.vip.interia.pl/
Druk: Drukarnia Diecezjalna Sandomierz ul. Żeromskiego 4 27-600 Sandomierz
ISBN 978-83-60276-25-9
Konwersja do formatu EPUB: Virtualo Sp. z o.o.virtualo.eu
Zakłoszą się zboża na nieobsianych polach, zniknie bezprawie, Baldr powróci, żyć będzie wraz z Hodem w Walhali, w pomieszkaniu bogów – dość wam tego?
Edda Starsza, 60
czyli
EDDA SNORRI STURLUSONA EDDA PROZAICZNA
Najdalej na północ wysunięty skrawek Europy, wyspa lodowców i wulkanów, starożytna Ulthima Thule — Islandia, czyli dosłownie Ziemia Lodu, przeciętnemu człowiekowi mimowolnie kojarzy się z tajemniczym światem starogermańskich bogów i bohaterów. A to za sprawą dwu wybitnych dzieł literatury średniowiecznej -Eddy starszej, poetyckiejiEddy młodszej, prozaicznej, na kartach których opisano świat, który już dawno pogrążył się w mroku pradawności, ale jednak – dzięki owym księgom — nie został zapomniany.
Islandia została zasiedlona bardzo późno. Dopiero w VII wieku zaczynają na nią przybywać pierwsi osadnicy, mnisi chrześcijańscy z Irlandii. Zamieszkują oni w tym spokojnym, oddalonym od zgiełku i problemów doczesności ustroniu, aby nie zaprzątając sobie głów żadnymi światowymi sprawami, móc lepiej służyć Bogu. I przez około dwa stulecia żyje się im na Islandii spokojnie i zapewne – wedle średniowiecznych standardów – wygodnie.
Wiek IX, a właściwie jego druga połowa, sprowadzają na wyspę norweskich wikingów, którym w ojczyźnie pod rządami króla Haralda Pięknowłosego1nie zawsze żyje się bezpiecznie. Wikingowie wypierają mnichów – dla tych dwu grup narodowościowych i religijnych za ciasno jest na tej ziemi. I — paradoksalnie, wyspa która została skolonizowana przez chrześcijan staje się na nowo pogańska i jest tą ostoją pogaństwa jeszcze długie lata.
Islandia od tej pory na stałe już wypada ze strefy wpływów irlandzkich, a zostaje wpisana w strefę wpływów skandynawskich. I taki stan rzeczy trwa do dziś. A chociaż sama wyspa znajduje się z daleka od Skandynawii, to właśnie tutaj rodzi się skandynawska literatura.
Literatura owa powstała w języku islandzkim, który wyodrębnił się z jednego z dawnych narzeczy norweskich. Bardzo interesujące i godne podkreślenia jest to, iż literacki język islandzki – podobnie jak i pismo oparte na alfabecie łacińskim — powstał bardzo wcześnie, bo już w wieku XII/ XIII. I co nie mniej ciekawe – od tamtej pory, po dziś dzień, nie uległ żadnym zasadniczym zmianom i przeobrażeniom, dlatego współcześni mieszkańcy Ziemi Lodu nie mają najmnieszego problemu ze zrozumieniem swojej średniowiecznej narodowej literatury.
Pierwszym i najstarszym dziełem tej ostatniej jestEdda starsza,zwana takżeEddą poetycką.Jej powstanie datuje sie na okres między rokiem 900 a 1050 i uważa, że nie wyszła spod pióra jednego autora, lecz stanowi zbiór utworów różnych poetów. Średniowieczny manuskrypt tejEddyodnaleziono bardzo późno, bo dopiero w XVII wieku. Trafił on około 1640 roku w ręce biskupa Brynjolfura Sveinssona, który podarował go królowi Danii.
Następnym dziełem jest nosząca islandzki tytułSNORRA-EDDA, PRÓSAEDDAczyliEdda Snorriego, Edda prozaicznaautorstwa islandzkiego poety i historyka Snorriego Sturlusona (1179-1241). TaEddajest jakby podręcznikiem dla poetów, w której autor wielokrotnie cytuje obszerne fragmentyEddy poetyckiej, starszej.To właśnie dzięki Snorriemu Sturlusonowi zachowała się pamięć o tej ostatniej.
Uważa się, żeEddaSnorriego została napisana między rokiem 1215 a 1223. Składa się ona z trzech części: pierwsza z nich nosi tytułGylfaginning.Jest – to mitologia nordycka, druga — zawiera objaśnienia obrazów poetyckich, ułożone w formie pytań i odpowiedzi. Wreszcie na koniec część trzecia, która stanowi zbiór reguł poetyckich. Najstarszy rękopis dzieła Snorriego, noszący tytułBok thessi heitir Edda,przechowywany jest w bibliotece w Uppsali, w Szwecji.
Na koniec kilka słów na temat postaci autora Eddy prozaicznej. Snorri Sturluson urodził się w roku 1179, zmarł zaś dnia 23 września 1241. Od roku 1206 mieszkał w Reykholt. Był nie tylko poetą, historykiem, ale i politykiem. Działał czynnie w islandzkim Althingu — parlamencie, któremu nawet dwukrotnie przewodniczył. W roku 1218 poparł norweskiego króla Haakona IV Starego2, który chciał Islandię podporządkować swemu berłu. Niestety – Snorri później zmienił zdanie i ostatecznie opowiedział się przeciw władcy. Ten ostatni, w odwecie, kazał go zamordować. Stało się to 23 września 1241 w domu poety w Reykholt.
W niniejszej książce zaprezentowany został niekompletny przekładEddy młodszejautorstwa Joachima Lelewela, stanowiący drugą część dzieła:Edda: to jest Księga religii dawnych Skandynawii mieszkańców / starą semundińską w wielkiej części tłóm., nową Snorrona skrócił Joachim Lelewel, Wilno 1828.
Andrzej Sarwa
1Harald I Harfagre (855-933).
2Hakon IV Hakonsson (1217 – 1263).
Późniejsza, czyli