Anoreksja. Trudne pytania - Małgorzata Starzomska - ebook

Anoreksja. Trudne pytania ebook

Małgorzata Starzomska

3,5

Opis

Większość tekstu to próba odpowiedzi na pytania dotyczące natury, przebiegu i leczenia tych zaburzeń. Wśród pytań pojawiają się m.in. Czy anoreksja jest chorobą? Jak rozpoznać osobę z anoreksją w najbliższym otoczeniu? Czy anoreksja jest nałogiem? Czy przyczyną anoreksji jest kultura? Jaki jest „tajemniczy kod” osób z anoreksją? Dlaczego stosuje się terapię anoreksji za pomocą poczty elektronicznej? Czy osoba z anoreksją chce umrzeć? Jak powinno się rozmawiać z osobą z anoreksją?

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)
Windows
10
Windows
Phone

Liczba stron: 115

Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
Oceny
3,5 (35 ocen)
7
9
14
4
1
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.
Sortuj według:
fala75

Nie oderwiesz się od lektury

Nie wszystko jeszcze rozumiem choć wydaje mi się, że dzięki tej książce zaczynam rozumieć. Nie ma w niej złotego środka... choć zaczynając czytać kolejną pozycję o anreksji zawsze mam nadzieję, że na coś takiego natrafię :( Polecam wszystkim ktòrzy próbują pomòc komuś bliskiemu cierpiącemu na tą chorobę i już stracili albo zaczynają tracić nadzieję. Możliwe jest inne spojrzenie na chorą osobę, dzięki wiedzy. Jeszcze nie wiem czy będę umiaĺa to zrobić ale mam zamiar to zrobić!
10

Popularność




Małgorzata Starzomska

Anoreksja

Trudne pytania

Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2006

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006

Recenzja:prof. dr hab. Czesław Czabała

prof. dr hab. Zbigniew Zaborowski

Redakcja wydawnicza:Justyna Rojek

Korekta:

Agnieszka Gajewska Ewa Ślusarczyk

Projekt okładki:

Ewa Beniak-Haremska

ISBN 83-7308-653-6 ISBN 978-83-7308-653-1

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47

www.impulsoficyna.com.pl, e-mail:[email protected] Wydanie I, Kraków 2006

Konwersja do formatu EPUB: Virtualo Sp. z o.o.virtualo.eu

Cytat

Tak dumna była z konania, Że wstyd nam twarze rumienił: Jak mogło wszystko, co nam drogie, Tak obce się zdać jej pragnieniu? Tak rada była z przenosin Tam, dokąd nikt z nas nie miał trafić Tak rychło – że Boleść nasza Zniżała się niemal w Zawiść -

Emily Dickinson1

Diagnostyka

Czy nazwa anorexia nervosa jest prawidłowa?

Terminanorexiaoznacza w tłumaczeniu z języka greckiego brak (gr. an) apetytu (gr.orexis)i jest „ogólnym określeniem na brak łaknienia lub awersję do pokarmu” (Anoreksja i bulimia…, 1999, s. 17).

Według Davida H. Malana (1997), wielu badaczy jest zgodnych co do tego, że słowoanorexia, które oznacza „nieobecność apetytu”, jest w rzeczywistości niewłaściwe. Ten termin z pewnością jest odpowiedni na określenie braku apetytu (wręcz wstrętu do pokarmu) występującego w chorobach nowotworowych, czylianorexia-cachexia(por. Starzomska, 2001a, 2006), natomiast, chociaż osoby z anoreksją1 zaprzeczają, jakoby odczuwały głód, podczas psychoterapii ujawnia się „ściśle strzeżony sekret tortury ich samo-głodzenia”2 (Bruch, 1973, s. 265, cyt. za: Malan, 1997, s. 31).

Podobnie Arthur H. Crisp (1995) twierdzi, że jednym z najdotkliwszych cierpień osoby z anoreksją jest rozdarcie między pragnieniem jedzenia a lękiem przed konsekwencjami spożycia pokarmu. Nawet jeśli przyjmie się, że u osób z anoreksją występuje zaburzenie w doznawaniu głodu, jak twierdzą niektórzy badacze, z pewnością nie można mówić w tym wypadku o braku apetytu.

Termin „jadłowstręt psychiczny” używany w ICD-10 (2000) jako odpowiednik terminuanorexia nervosaw DSM-IV-TR (2000), również rodzi pewne wątpliwości co do trafności z tych samych powodów, które zostały wymienione wyżej, chociaż ta nazwa, jak się wydaje, lepiej tłumaczy psychopatologię zaburzeń odżywiania się: unikanie pokarmu i lęk przed jego spożywaniem.

Należy dodać, że używanie terminuanorexiajako synonimu chorobliwego odchudzania się ma jeszcze jeden minus. Jak już wspomniano, taka sama nazwa, co prawda bez dopiskunervosa, pojawia się w opisie objawów choroby nowotworowej. Dlatego osoby mniej zorientowane mogą automatycznie kojarzyć zaburzenia jedzenia w przebiegu nowotworów z zaburzeniami jedzenia o charakterze psychopatologicznym. Nie trzeba dodawać, jak bardzo jest to krzywdzące dla pacjentów onkologicznych (por. Starzomska, 2006).

1 W niniejszej książce zdecydowano się używać spolszczonej nazwy „anoreksja”.

2 Wszystkie cytaty z tekstów obcojęzycznych podaję w tłumaczeniu własnym.

Jak rozpoznać osobę z anoreksją w najbliższym otoczeniu?

Osoba taka:

1) nagle zaczyna się intensywnie odchudzać;

2) je mało i niechętnie;

3) dobrze orientuje się, ile kalorii mają różne produkty;

4) chętnie przygotowuje dla domowników potrawy, nierzadko wyszukane, których jednak sama nie je;

5) unika produktów wysokokalorycznych, na przykład jak ognia unika masła, a głód zaspokaja na przykład sałatą czy marchewką;

6) kiedy zaprasza się ją do posiłku, prawie zawsze mówi: „Przed chwilą jadłam”;

7) dużo mówi o jedzeniu;

8) nie je z apetytem;

9) nie mówi o własnych uczuciach i lękach, a na pytanie: „Jak się czujesz?” z reguły odpowiada: „Świetnie”; w późniejszych fazach choroby zaczyna narzekać na swoje liczne dolegliwości (por. Zerbe, 1993);

10) intensywnie się gimnastykuje, biega, pływa;

11) nakłada albo bardzo obcisłe, albo bardzo luźne ubrania (por. Krasnow, 1996);

12) obserwując ruchy, jakie taka osoba wykonuje przy stole, ma się wrażenie, że je, ale po pewnym czasie okazuje się, że jedzenie nie zostało praktycznie przez nią ruszone;

13) po zrzuceniu wagi, nadal się odchudza, nie dostrzega, że jest już skrajnie wychudzona.

Czy anoreksja jest chorobą?

Jak twierdzi Evelyn Attia (2003), anoreksja jest ciężką i wciąż nie do końca zbadaną chorobą.

Anoreksja, mimo jasno sprecyzowanych kryteriów diagnostycznych, nie poddaje się w łatwy sposób klasyfikacji. Pierre Beumont i Stephen Touyz (2003), nestorzy badań nad anoreksją, jako tytuł swojego artykułu użyli pytania:What kind of illness is anorexia nervosa?(„Jakim typem choroby jest anorexia nervosa?”). Z kolei inni wybitni badacze (Beumont, Carney, 2004, s. 826) stwierdzają:

Niewątpliwie anoreksja stanowi wyzwanie dla psychiatrycznej terminologii.

Klinicyści (MacDonald, 2002; Beumont, Tuyz, 2003) sugerują, że anoreksja jest słabo zrozumianą (czytaj: przebadaną) chorobą, a jej przyczyny i optymalne sposoby leczenia są nadal nieznane. Według L. K. George Hsu (2001), anoreksja jest intrygującą chorobą. Rebecca Dresser uważa, że:

Anoreksja stanowi modelowy przykład arbitralności wbudowanej w decyzję określania człowieka jako chorego psychicznie (1984, cyt. za: Keywood, 1995, s. 6).

Henry Guntrip (1982, cyt. za: Levens, 1995, s. 106) stwierdza, żeanoreksja to nie symptom, a przewodnia zasada życia.

Być może z powodu powyższych opinii i własnych doświadczeń podczas terapii pacjentów z anoreksją, w pierwszym rozdziale swojej książki pt.Anorexia nervosa: Let me be(1995):

H. Crisp – powszechnie uznawany za międzynarodowego eksperta w dziedzinie zaburzeń jedzenia – przyznaje, że według niego ta kondycja jest chorobą […]. Niemniej jednak w tekście autor konsekwentnie stosuje termin „choroba” w cudzysłowie, za każdym razem, gdy nawiązuje do anoreksji.

Warto podkreślić, że chyba jedną z najskrajniejszych opinii o anoreksji wygłosiła Karen Margolis, mówiąc:

Nie wierzę w anoreksję. Ta etykietka pomaga lekarzom i społeczeństwu (1988, s. 47),ale do tego stwierdzenia należałoby w świetle literatury naukowej podejść z pewnym dystansem.

Czy obecnie jedyną formą rozpoznawania anoreksji są dwa podręczniki diagnostyczne: DSM-IV-TR (2000) oraz ICD-10 (2000)?

W DSM-IV-TR (2000) uwzględniono następujące cztery kryteria anoreksji:

1) odmowa utrzymania wagi ciała ponad minimum normalnej wagi dla danego wieku i wzrostu;

2) silny lęk przed przytyciem, nawet przy niedowadze;

3) zaburzenie doświadczania wagi, rozmiaru lub kształtu ciała, na przykład jednostka może twierdzić, że czuje się gruba, nawet jeśli jest wychudzona;

4) zanik cyklów menstruacyjnych znany pod nazwą amenorrhea, a u mężczyzn – utrata libido.

Z kolei, według dziesiątej rewizji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych znanej pod skróconą nazwą ICD-10 (2000), anoreksja określana tu jako jadłowstręt psychiczny jest przewlekłym zaburzeniem psychicznym, które charakteryzuje celowa utrata wagi wywołana i/albo podtrzymywana przez pacjenta. Chorobie towarzyszą szczególne objawy psychopatologiczne: lęk przed otyłością i zniekształceniem sylwetki. Lęk ten przybiera postać natrętnej myśli nadwartościowej, powodującej narzucenie sobie niskiego limitu/standardu masy ciała. Zazwyczaj stwierdza się niedożywienie różnego stopnia z wtórnymi zmianami hormonalnymi, co u kobiet przejawia się zanikiem menstruacji.

Gdy analizuje się kolejne kryteria diagnostyczne anoreksji wymienione we wspomnianych wyżej dwóch podręcznikach, pojawia się pytanie o ich trafność w świetle aktualnego stanu badań.

Badania, które przeprowadzili Tureka L. Watson i Arnold E. Andersen (2003), wykazały, że niską wagę (poniżej 85% wagi typowej dla wieku i wzrostu) oraz amenorrhea nie zawsze można uznać za dobre kryteria diagnostyczne anoreksji. W grupie 297 badanych kobiet z tą chorobą badacze wykryli 67 nietypowych przypadków – osoby te miały prawidłową wagę lub/i cykle menstruacyjne. Z kolei David J. Moser i współpracownicy (2003) sugerują, że wskaźnik masy ciała – BMI (Body Mass Index) – nie jest wystarczająco wrażliwym wskaźnikiem stanu organizmu osoby z anoreksją. Należy dodać, że Freda E. Martin (1983) odkryła, iż amenorrhea uznawana nierzadko za konsekwencję utraty wagi u osób z anoreksją, często rozwija się na długo przed pojawieniem się anoreksji i, przynajmniej w niektórych wypadkach, należy wykluczyć jej związek z tą chorobą.

Najwięcej kontrowersji w zakresie standardowego diagnozowania anoreksji (według podręczników DSM-IV-TR i oraz ICD-10) wzbudzało i nadal wzbudza kryterium diagnostyczne lęku (fobii) przed otyłością. Nietrudno zauważyć, zwłaszcza analizując prace z psychologii międzykulturowej, że nie zawsze objawem anoreksji jest lęk przed otyłością (często używa się także określenia „lęk przed tłuszczem”). Amina Tareen i współpracownicy (2005) wykazali, że u adolescentek Brytyjek o południowoazjatyckich korzeniach, które mają niską wagą ciała niespowodowaną czynnikami organicznymi, ograniczenie spożywania jedzenia, które spowodowało wychudzenie, jest konsekwencją nie tyle lęku przed otyłością, co utraty apetytu. Michael Strober i współpracownicy (1999) również zwracają uwagę na to, że w anoreksji może, ale nie musi występować lęk przed otyłością. Wyniki longitudinalnego badania Emily S. W. Ngai i współpracowników (2000) przeprowadzonego w Hong Kongu wśród pacjentów chorych na anoreksję, ujawniły, że istnieje duża różnorodnośc objawów tego zaburzenia psychicznego i można wyróżnić następujące cztery typy choroby w zależności od sposobu uzasadniania przez pacjenta odmowy jedzenia, a mianowicie:

– typ cechujący się lękiem przed tłuszczem I (występuje jedynie lęk przed tłuszczem);

– typ cechujący się lękiem przed tłuszczem II (w przebiegu choroby lęk przed tłuszczem przekształca się w inne uzasadnienia odmowy przyjmowania pokarmu, które nie wiążą się z lękiem przed tłuszczem);

– typ cechujący się nieobecnością lęku przed tłuszczem I (brak lęku przed tłuszczem);

– typ cechujący się nieobecnością lęku przed tłuszczem II (w początkowym okresie choroby nie występuje lęk przed tłuszczem, natomiast pojawia się on później, w przebiegu choroby).

Na specyfikę kulturową postaci anoreksji zwracają uwagę Raymond Prince i Franęoise Tcheng-Laroche (za: Lee, 1995) w podręcznikuZaburzenia związane z kulturą i międzynarodowa klasyfikacja chorób,wprowadzając poprawki do DSM-III-R. Odnoszą się one do odmiennych postaci anoreksji w Stanach Zjednocznych i krajach Europy Zachodniej, Wschodniej i Azji (Lee umieszcza hipotetycznie granicę między tymi dwiema postaciami anoreksji w Berlinie, dzieląc to miasto na Berlin Wschodni i Zachodni), przy czym anoreksja „zachodnia” zazwyczaj cechuje sie lękiem przed otyłością/tłuszczem, natomiast anoreksja „wschodnia” jest wyjaśniana przez pacjentów brakiem apetytu (por. Starzomska, 1998). Prince i Tcheng-Laroche podają pięć kryteriów diagnostycznych, a przedstawiając trzecie z kolei, czyli odmowę przyjmowania pokarmu przez chorego, wymieniają jej następujące przyczyny podawane przez pacjentów:

– odczucie rozdęcia brzucha lub jego ból;

– utrata apetytu lub brak odczucia głodu;

– odczucia niesmaku, awersji, obrzydzenia w stosunku do jedzenia;

– lęk przed otyłością;

– niczym nieuzasadniona niechęć do jedzenia.

Jak widać, lęk przed otyłością został wymieniony jako jedna z kilku możliwych przyczyn odmowy jedzenia u pacjentów z anoreksją.

Powyższe wyniki badań wskazują, że standardowe metody diagnozowania anoreksji, niewątpliwie mające wiele zalet, mogą jednak wzbudzać kontrowersje, które motywują badaczy do poszukiwania nowych rozwiązań tego problemu.

Okazuje się, że bardzo dużo do zaoferowania ma w tym zakresie nowoczesna technologia komputerowa, która wykorzystuje do wczesnej diagnozy zaburzeń jedzenia (w tym anoreksji) systemy obliczeniowe znane pod nazwą „sztuczne sieci neuronowe”. Ich struktura i działanie są wzorowane na ludzkim mózgu. Oczywiście stanowią one uproszczone modele w stosunku do biologicznego oryginału, jakim jest ludzki mózg, dlatego nie można nazywać ich modelami mózgu – jednak funkcjonują podobnie jak on, dlatego najczęściej zjawiska w nich zachodzące określa się jako quasi-psychiczne (Tadeusiewicz, 2001).

Podstawową cechą sztucznych sieci neuronowych przypominającą funkcjonowanie mózgu jest zdolność do samodzielnego uczenia się. W procesie uczenia się sieci neuronowe analizują podawane im przykłady (na podstawie danych wejściowych będących odpowiednikami dendrytów w komórce nerwowej oraz danych wyjściowych będących odpowiednikami aksonów w komórce nerwowej) oraz przyswajają sobie wiedzę zawartą w tych przykładach, a także, co najważniejsze, potrafią uogólniać tę wiedzę na przypadki, które są im nieznane, ale w jakimś stopniu są analogiczne do tych, na podstawie których sieci nabywały wiedzę. Zatem sieci potrafią rozwiązywać takie zadania, dla których nieznane są zasady (reguły) ich rozwiązywania, ale dostępne są konkretne przykłady takich zadań wraz z rozwiązaniami (dla przypomnienia: dane wejściowe i wyjściowe, przyczyna i skutek bez znajomości reguły „jak to się dzieje?”) (Tadeusiewicz, 1998; Buscema, 1998).

Można łatwo wywnioskować, że sztuczna sieć neuronowa nauczona pewnych typowych cech anoreksji, „wyłapie” osoby, w wypadku których istnieje ryzyko zapadnięcia na tę chorobę, bez analizowaniaJakim typem choroby jest anorexia nervosa? (What kind of illness is anorexia nervosa? -tytuł artykułu Pierre'a J. V. Beumonta i Stephena W. Touyza, wybitnych specjalistów w dziedzinie zaburzeń jedzenia, z 2003 roku) (Tadeusiewicz, 1993, 1998, 2000, 2001; Buscema i in., 1998).

Niewątpliwie sztuczne