Zwierzęta apokryficzne ebook

Wszyst­kim zwie­rzę­tom

Ta zjawa wpierw jest miej­scem tylko,

w które twój wzrok ude­rza dźwięcz­nie:

lecz tam, na czar­nym tym fu­terku

usta­nie twe spoj­rze­nie naj­sil­niej­sze:

ni­czym sza­le­niec, gdy w naj­więk­szym

wzbu­rze­niu czerń na­po­tka na­gle

i za­raz na po­duszce w swo­jej celi

wy­zbyty szału kła­dzie się bez­rad­nie.

Spoj­rze­nia, które weń tra­fiły kie­dy­kol­wiek,

zdaje się w so­bie prze­myśl­nie ukry­wać,

by roz­gnie­wany, nie­spo­kojny, groźny,

sy­cić się nimi i w dresz­czach za­sy­piać.

Lecz na­gle zwraca, jakby obu­dzony,

swój pysz­czek pro­sto w twoją twarz:

i od­naj­du­jesz wzrok swój dawny

w bursz­ty­nach jego oczu za­pa­trzo­nych,

za­mknięty nie­spo­dzia­nie tam

od­tąd już za­wsze, jak owad wy­marły.

Ra­iner Ma­ria Rilke, „Czarny kot”, przeł. A. Lam

Pierw­szy ka­mień

Wy­łu­pione oczy, wrzu­cone do oce­anu. Prze­piękne

prze­zro­czy­ste ciała z cie­kłego szkła, przez które wi­dać

du­szę (albo brak du­szy). Nie ma nic ukry­tego

tu. Nie ma głę­bo­kich ta­jem­nic, bez­den­nej

pod­świa­do­mo­ści. Ni­czym otwarte ze­gary

me­duzy ty­kają na po­wierzchni, tęt­nią

ich ga­la­re­to­wate serca. Woda w wo­dzie.

A jed­nak: pa­mię­tam tamto lato na ska­łach

w po­bliżu Ka­lia­kry. Wietrzne, ma­towe niebo.

Mewy, które na próżno wal­czyły

z wia­trem; osła­błe kor­mo­rany, usa­dzone

jak krzywe zęby na brzegu. A w dole, w gar­dle

Mo­rza Czar­nego – me­duzy. Straszne, bez­kształtne

stwory. Pa­mię­tam, jak się w nie wpa­try­wa­łem

bez­li­to­śnie, jak pod­nio­słem naj­więk­szy ka­mień.

Eks­plo­zja była ośle­pia­jąca.

Akwa­rium

Świat gu­pi­ków i su­mi­ków. Rów­no­le­gło­ścian prze­zro­czy­stego, ab­so­lut­nie prze­zro­czy­stego wy­obra­że­nia. Kie­dyś wy­peł­niał nas lęk przed pra­daw­nym, dzie­cię­cym mro­kiem oce­anu, po­śród któ­rego bez­gło­śnie krzy­żo­wały się bez­i­mienne szczęki. Na­wet ba­sen z gład­kimi płyt­kami i pod­wod­nymi pro­jek­to­rami, nie­zo­sta­wia­ją­cymi ani jed­nego za­cie­nio­nego kąta, bu­dził pa­nikę, gdy stopa z wy­cią­gnię­tymi pal­cami tra­ciła czu­cie dna. Kie­dyś toń była wszę­dzie.

Mia­łem 8 lat, kiedy prze­sta­łem śnić kosz­mary. Miesz­ka­łem z mamą i tatą na 11 pię­trze w bloku 16 na Mia­steczku Stu­denc­kim. Zrzu­ca­łem pla­sti­kowe żoł­nie­rzyki z bal­konu i mie­rzy­łem swoim no­wym ze­gar­kiem elek­tro­nicz­nym, jak szybko do­się­gną ziemi. 1,7 se­kundy, we­dług wy­li­czeń. Nie wie­dzia­łem, co to ozna­cza, ale ta liczba mnie uspo­ka­jała. Wie­czo­rem przed za­śnię­ciem po­wta­rza­łem na głos: „1,7 se­kundy”.

W tym sa­mym roku do­sta­łem akwa­rium. 30 х 40 х 50 cen­ty­me­trów. 60 li­trów. Z ka­my­kami na dnie, pod­wod­nymi ro­ślin­kami, fil­trem i pompą. Go­dzi­nami pa­trzy­łem, jak szare su­miki wą­si­kami ba­dają ta­jem­nice dna ni­czym nur­ko­wie z po­pu­lar­no­nau­ko­wych fil­mów Ja­cques’a-Yves’a Co­usteau. Po­sy­py­wa­łem po­wierzch­nię ku­rzo­po­dob­nym po­kar­mem i gu­piki wy­strze­li­wały za­ja­dle w górę. Stu­ka­łem w szkło knyk­ciem i ucie­kały. Kiedy pompa prze­stała dzia­łać, woda zzie­le­niała.

Wy­cią­gnąć na jaw głę­binę. Zo­ba­czyć, jak wszystko lo­gicz­nie działa, za­mknięte za kru­chymi ścia­nami oka. Oka z mar­twymi ryb­kami.

Żółw Szari

Po­woli ni­czym żółw okrą­żam

sko­rupę ziemi. Je­stem od­wró­co­nym

stat­kiem w po­dróży do­okoła świata

na czte­rech łu­sko­wa­tych no­gach za­miast masz­tów.

Je­stem smo­kiem bez ma­rzeń, który po­woli

okrąża zie­mię. Ni­g­dzie nie ma ani jed­nej

księż­niczki. Je­den krok, dwa kroki, trzy.

Nie wiem, co jest da­lej. Po­woli

ni­czym żółw okrą­żam sko­rupę

ziemi. So­fia, San Fran­ci­sco.

Nie ro­zu­miem geo­gra­fii. Słu­cham

je­dy­nie mu­zyki nazw.

Do-re-mi-fa. La-la-la-la. Znam ty­siące

pio­se­nek. Po­ma­gają w dłu­gich po­dró­żach.

Okrą­żam po­woli zie­mię. Po­wta­rzam rze­czy,

które wiem. Czuję się jak w domu, za­wsze

gdy do­cie­ram na ko­niec świata.

Gdy sta­tek z na­zwami to­nie, śpie­wam.

Sko­rupa żół­wia

Jak trumna. Jak dwoje

lu­dzi, wcze­pio­nych jedno w dru­gie.

Jak dwie kromki chleba. Jak okładki

en­cy­klo­pe­dii. Jak okrą­głe ka­mie­nie. Jak

ka­mienna cela. Jak scho­wek. Jak

słoik. Jak osłona. Jak te­atralne

za­słony. Jak ma­ska. Jak okrą­gły stół,

pod któ­rym ba­wią się dzieci. Jak

łono z ko­ści.

Mu­cha w sa­mo­lo­cie

Dla G.G.

Pierw­szy raz tak wy­soko,

gdzie ani jedna mu­cha

nie le­ciała i gdzie, gdyby nie ty,

nikt by nie uwie­rzył,

jak swo­bod­nie wspi­nasz się

po bu­laju ni­czym po wiej­skim oknie

z wi­do­kiem na nie­do­stępny ogród

i za­pewne wspo­mi­nasz

kon­fi­turę ja­go­dową ze śmie­taną

albo inne ziem­skie roz­ko­sze

swo­jego krót­kiego dzie­ciń­stwa:

roz­kwi­tłe nie­bie­skie śliwy, białą aka­cję,

bzy­cze­nie le­ni­wym po­po­łu­dniem

nad trumną sta­ruszka,

gdy na­dal jesz­cze mo­głaś sły­szeć

echo wła­snego lotu

i by­łaś wy­star­cza­jąco ważna,

by chciano cię za­bić na stole.

Te­raz po­ru­szasz się szyb­ciej

niż zwy­kle, w jed­nym se­zo­nie

okrą­żasz kilka kon­ty­nen­tów

i twoje cha­otyczne tra­jek­to­rie

roz­cią­gają się na kon­kret­nych tra­sach

z punktu A do punktu B.

Oczy, te fa­se­towe ru­biny

w skarbcu głowy,

oszli­fo­wane nie do po­zna­nia,

jak gład­kie plek­si­gla­sowe szyby,

przez które wi­dok jest je­den

i ten sam pod każ­dym moż­li­wym ką­tem:

nie­skoń­czone niebo, gdzie­nie­gdzie chmury,

nie­ja­sna pa­ję­czyna dróg.

Która z two­ich pra­przod­kiń

wy­obra­żała so­bie po­dobną przy­szłość:

skła­dane sto­liki, za­wa­lone

pół­fa­bry­ka­tami pod ci­śnie­niem,

a ty, nie­po­cie­szona, od­wró­cona ple­cami

do tego wszyst­kiego, opa­dła z sił,

wy­pi­jasz zlęk­niony łyk

je­dy­nie kawy z cu­krem,

po czym od nowa przy­kle­jasz nogi

do swego owal­nego okna,

które – uwierz mi – ni­gdy

się przed tobą nie otwo­rzy.

Mały owad z wą­tłą ssawką

i nie­po­trzeb­nymi krysz­ta­ło­wymi skrzy­dłami,

na­wet Jo­nasz nie czuł się

tak sa­motny w brzu­chu wie­lo­ryba.

I je­śli sa­mo­lot przy­pad­kiem spad­nie

po­środku wiel­kiego oce­anu,

je­dy­nie twoje czte­ro­gło­skowe ciało

nie zo­sta­nie od­na­le­zione, mu­cho.

Śmierć psz­czół

Skoro ale­go­ryczne zwie­rzęta za­czy­nają wy­mie­rać, to zna­czy,

że ale­go­ry­zo­wany au­tor także umrze. Pa­trząc ale­go­rycz­nie,

ko­niec świata za­czyna się koń­cem tego, co o świe­cie na­pi­sano, co z ko­lei

za­czyna się koń­cem świata, tak jak brak snów jest bra­kiem

śnią­cego, któ­remu po­zwo­lono, by śnił tylko sie­bie.

Dla­tego po­śnijmy psz­czoły, za­nim wy­gi­nęły

wśród pe­sty­cy­dów, pa­to­ge­nów i ge­ne­tycz­nie mo­dy­fi­ko­wa­nych ro­ślin lub

za­gu­biły się na elek­tro­ma­gne­tycz­nych po­lach roz­kwi­tłych

te­le­fo­nów ko­mór­ko­wych: po­mysł na rój, który roz­wala ul, ob­raz,

który po­łyka mo­del, po­etycki kosz­mar, przez który drzewa

są tą kartką pa­pieru. Dla­tego po­śnijmy psz­czoły tak, jak Ary­sto­te­les

śnił o tym, że zbie­rają miód z po­wie­trza „o wscho­dzie

gwiazd, gdy tę­cza opada”, albo jak ran­kiem

pierw­sza psz­czoła trąbi, by obu­dzić po­zo­stałe (we­dług Pli­niu­sza Sta­rego),

by do­trzeć z prze­ra­że­niem do strasz­nego brzę­cze­nia w ulach

psz­cze­la­rza im­pe­rium We­rgi­liu­sza. Po­dob­nie Sha­ke­spe­are

w Hen­ryku V wy­chwala mio­do­dajne ro­bot­nice, które

pra­wem na­tury „dają kró­le­stwom na­ukę po­rządku”

w prze­ci­wień­stwie do dia­błów w Raju utra­co­nym Mil­tona, ro­jów

po­li­ty­ków uwi­ja­ją­cych się po „cy­ta­deli sło­mia­nej przed­mie­ściu”.

Mo­rał: za­py­la­nie wy­obra­że­nia nie jest wy­obra­żo­nym

za­py­la­niem. Co by się stało z tym wier­szem,

gdy­bym nie mógł pójść na targ ku­pić sło­ika miodu li­po­wego

albo kostki wo­sku od któ­re­goś sta­ruszka? Gdy by­łem mały,

po­wie­trze na wsi drżało w po­łu­dnie jak śre­żoga od dźwięku, nie­wi­doczna

ko­siarka, ty­siąc­skrzy­dła, nie­ru­chomo się po­ru­sza­jąca; lecz na studni

ma­te­ria­li­zo­wały się żółto-czarne sil­niki: małe, kru­che ciała,